မဟာဗုဒ္ဓဝင် (ပဉ္စမတွဲ)

၁

နိုင်ငံတော်ဗုဒ္ဓသာသန

မဟာဗုဒ္ဓဝင်

(ပဉ္စမတွဲ)

ဂေါတမဗုဒ္ဓဝင်

**********

နမော တဿ ဘဂ၀တော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ

ဗုဒ္ဓရတနာ

အခဏ်း-၃၈

မြတ်ဘုရားရှင်၏ မိဖဟောင်း

သာကေတပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံအကြောင်း

     အခါတပါး မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သာဝတ္ထိပြည်၌ ဝါကပ်ဆိုတော်မူပြီးနောက် ကိုယ်တော်၏ ကျန်းမာရေးကို ပြည့်စုံစေခြင်း, မဖြစ်သေးသော သိက္ခာပုဒ်ကို ပညတ်တော်မူခြင်း, ကျွတ်ထိုက်သော သတ္တဝါတို့အား ဆုံးမတော်မူခြင်း, ထိုထိုသို့သော အဋ္ဌုပ္ပတ္တိအလိုက် ဇာတ်တော်စသည်ကို ဟောကြားခြင်း-အစရှိသော အကြောင်းများကို စဉ်းစားဆင်ခြင်တော်မူ၍ သာဝတ္ထိပြည်မှ ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူခဲ့၍ အစဉ်သဖြင့် သာကေတမြို့သို့ ညချမ်းအခါ ရောက်ရှိတော်မူကာ အဉ္ဇနမည်သော တောအုပ်သို့ ဝင်တော်မူလေ၏။

၂

     သာကေတ မြို့သူ-မြို့သားတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြွလာတော်မူကြောင်း သတင်းစကား ကြားသိကြ၍ “ယခုအခါ ညဉ့်အချိန်ဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်ရန် အခါမဟုတ်”ဟု ကြံစည်ကြကာ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ ညဉ့်အချိန်၌ မသွားရောက်ကြပဲ နံနက်မိုးသောက် ရောက်သောအခါမှ ပန်းနံ့သာ စသည်တို့ကို လက်စွဲကုန်လျက် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ သွားရောက်ဆည်းကပ်ကြ၍ ပူဇော်ခြင်း, ရှိခိုးခြင်း, ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာစကား လျှောက်ထား ပြောကြားခြင်း- စသည်ကို ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ဆွမ်းခံဝင်တော်မူချိန်တိုင်အောင် ဝန်းရံ၍ တည်နေကြလေကုန်၏။

     ထို့နောက် ဆွမ်းခံချိန်ရောက်လတ်သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် သာကေတမြို့ အတွင်းသို့ ဆွမ်းခံကြွဝင်တော်မူလေ၏။ ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရား ဆွမ်းခံကြွဝင်တော်မူလာသည်ကို စီးပွါးဥစ္စာ များစွာကြွယ်ဝသော သာကေတမြို့သား ပုဏ္ဏားကြီးတယောက်သည် မြို့မှထွက်၍အလာ မြို့တံခါးဝ၌ ပက်ပင်းပါ ဖူးတွေ့ရ၍ သားဟူသောချစ်ခြင်း ပြင်းစွာဖြစ်ပြီးလျှင် “ချစ်သား.. ငါသည် ချစ်သားကို မမြင်ရသည်မှာ ကြာလှပါပြီ”ဟု ငိုကြွေးလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ ရှေးရှုလာရောက်လေ၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. ဤသာကေတပုဏ္ဏားကြီးသည် အလိုရှိရာကို ပြုပါစေ၊ မတားမြစ်ကြလင့်”ဟု စောစီးကပင် ကြိုတင်၍ အသိပေးထားတော်မူနှင့်လေသည်။ ပုဏ္ဏားကြီးသည်လည်း သားငယ်နွားကိုချစ်သော မိခင်နွားမကြီးကဲ့သို့ လာရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်ကို ရှေ့,နောက်,ဝဲ,ယာ = လေးမျက်နှာမှ လှည့်လည်ပြီးလျှင် “ချစ်သား.. ချစ်သားကို မမြင်ရသည်မှာ ကြာလှလေပြီ၊ ကွဲကွာနေသည်မှာ ကြာလှလေပြီ”ဟု ပြောဆိုလျက် ပွေ့ဖက်လေ၏။ ။(အထူးအားဖြင့် ထိုပုဏ္ဏားကြီးသည် ထိုကဲ့သို့မှ မြတ်နိုးယုယမှု မပြုရလျှင် နှလုံးကွဲ၍ (=ရင်ကွဲနာနှင့်) သေလေရာ၏)။

၃

     သာကေတ ပုဏ္ဏားကြီးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့နှင့် အတူတကွ ကြွလာတော်မူသော ရဟန်းတို့အား အကျွန်ုပ်သည်ပင် ဆွမ်းလှူခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ပါသည်။ အကျွန်ုပ်အားပင် သနားချီးမြှောက်မှု ပြုတော်မူပါကုန်”ဟူ၍ လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မူသဖြင့် ပုဏ္ဏားကြီးပင့်လျှောက်ချက်ကို လက်ခံတော်မူလေ၏။ သာကေတပုဏ္ဏားကြီးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သပိတ်ကိုယူ၍ ရှေ့မှသွားလျက် ပုဏ္ဏေးမကြီးအထံသို့ “ငါ့သားကြီး ကြွလာပြီ၊ နေရာခင်းထားလိုက်ပါဟု လူလွှတ်၍ ပြောကြားစေလေ၏။ ပုဏ္ဏေးမကြီးသည် ပုဏ္ဏားကြီး မှာကြားလိုက်သည့်အတိုင်း ပြုလုပ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြွလာတော်မူမည်ကို စောင့်မျှော်ရပ်တည် ကြည့်ရှုနေစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို လမ်းခရီးအကြား၌ပင် ဖူးမြင်ရ၍ သားဟူသောချစ်ခြင်း ပြင်းပြစွာ ဖြစ်ရှိလျက် “ချစ်သား.. ငါသည် ချစ်သားကို မမြင်ရသည်မှာ ကြာမြင့်လှလေပြီ”ဟု ပြောဆိုကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်တို့၌ ပိုက်ဖက်ငိုကြွေးလျက် မိမိတို့အိမ်သို့ ပင့်ဆောင်ပြီးလျှင် ရိုသေစွာ ဆွမ်းဆက်ကပ်ကြလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးလတ်သော် သာကေတပုဏ္ဏားကြီးကိုယ်တိုင် သပိတ်တော်ကို ဖဲဆောင်ဆေးကြောမှု ပြုလေသည်။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုပုဏ္ဏားကြီးဇနီးမောင်နှံတို့အား သပ္ပါယဖြစ်လောက်သော တရားစကားကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ ပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့ သောတာပန်အရိယာတို့ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။ ထို့နောက်မှ ပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်ပင်ဘုရားသည် ဤသာကေတမြို့၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူသမျှ ကာလပတ်လုံး တပည့်ရဟန်းအပေါင်းနှင့်တကွ တပည့်တော်တို့၏အိမ်၌သာ ဆွမ်းအလှူခံတော်မူပါဘုရား”ဟု တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။

၄

  ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ပုဏ္ဏားကြီးဇနီးမောင်နှံတို့.. မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့သည် ဤသို့ သင်တို့ လျှောက်ထားကြသည့်အတိုင်း အမြဲတစေ တနေရာတည်းသို့ ဆွမ်းခံကြွရောက်ရိုး မရှိကုန်”ဟု မြစ်ပယ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေလျှင် ပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့သည် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အရှင်ဘုရားတို့သည် ရဟန်းအပေါင်းနှင့်တကွ ဆွမ်းခံကြွတော်မူပြီးလျှင်လည်း ဤတပည့်တော်တို့ နေအိမ်၌သာလျှင် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးမှု ပြုတော်မူ၍ တရားဟောပြီးမှ ကျောင်းတော်သို့ ကြွတော်မူပါကုန်”ဟူ၍ တဖန် တောင်းပန် လျှောက်ထားကြပြန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့အား ချီးမြှောက်တော်မူရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားကြသည့်အတိုင်း ပြုတော်မူလေ၏။

   ထိုအချိန်မှစ၍ လူများအပေါင်းသည် ပုဏ္ဏားကြီးကို “မြတ်စွာဘုရား၏ ခမည်းတော်” ဟူ၍၎င်း, ပုဏ္ဏေးမကြီးကို “မြတ်စွာဘုရား၏ မယ်တော်”ဟူ၍၎င်း ခေါ်ဝေါ် ပြောဆိုကြလေ၏။ ထိုသာကေတပုဏ္ဏားကြီး၏ အမျိုးသည်လည်း “မြတ်စွာဘုရား၏ အမျိုး”ဟူသော အမည်ကို ရရှိလေတော့၏။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ မယ်တော်, ခမည်းတော်တို့ကို (မဟာမာယာဒေဝီနှင့် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီးတို့ဟူ၍) သိပါ၏။ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက် ဤသာကေတပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့သည် ‘ငါသည် ဘုရားမယ်တော်, ငါသည် ဘုရားခမည်းတော်’ဟူ၍ အဘယ့်ကြောင့် ပြောဆိုကြပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. ဤပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့သည် ဘဝငါးရာဆက်ကာ ငါဘုရား၏ မယ်တော်, ခမည်းတော်များ ဖြစ်ခဲ့ကြပြီ၊ ဘဝငါးရာဆက်ကာ မိကြီး, ဖကြီး ဖြစ်ခဲ့ကြပြီ၊ ဘဝငါးရာဆက်ကာ ငါဘုရား၏ မိထွေး, ဖထွေး

၅

ဖြစ်ခဲ့ကြပြီ၊ ထိုပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့သည် ရှေး၌ဖြစ်ဘူးသော မေတ္တာအချစ်ထူးဖြင့်ပင် ပြောဆိုကြလေသည်”ဟု မိန့်တော်မူ၍—

ပုဗ္ဗေ ဝ သန္နိဝါသေန၊ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ။

ဧဝံ တံ ဇာယတေ ပေမံ၊ ဥပ္ပလံဝ ယထောဒကေ။

ပုဗ္ဗေ = ရှေးရှေးဘဝ ကာလများက။ သန္နိဝါသေန ဝါ = တကွမကွာ မေတ္တာယှက်ကူး အတူနေထိုင်ဘူး သောကြောင့်၎င်း။ ပစ္စုပ္ပန္နဟိတေန ဝါ = ပစ္စုပ္ပန္န ဤဘဝဝယ် အကျိုးရအောင် ရွက်ဆောင် သည်ပိုးခြင်း ကြောင့်၎င်း။ ဧဝံ = ဤသို့ပေါင်းစပ် ကြောင်းနှစ်ရပ်ကြောင့်။ ပေမံ = တဏှာပေမ, မေတ္တာပေမ နှစ်ဝအပြား အချစ်ဓာတ်တရားသည်။ ဇာယတေ = ဥပါဒ်ထင်ရှား ဖြစ်ပွါးလာ၏။ (ကိမိဝ = အဘယ်ကဲ့သို့နည်း ဟူမူကား)။ ဥပ္ပလံ ဝါ = ကြာသည်၎င်း။ အညံ ဝါ = ကြာမှတပါး အခြား ရေ၌ဖြစ်သော ပန်းသည်၎င်း။ (ဒွေ ကာရဏာနိ = ရေနှင့်ကား ညွန် ကြောင်းနှစ်တန်တို့ကို)။ နိဿာယ = အမှီပြု၍။ ဇာယတေ ယထာ = ဖြစ်သကဲ့သို့တည်း။-

ဟူသော ဤဂါထာကိုလည်း ဟောကြားတော်မူလေ၏။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သာကေတမြို့၌ ချေချွတ်သင့်သော သတ္တဝါတို့ရှိသလောက် သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူပြီး၍ တဖန် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူလတ်သော် သာဝတ္ထိပြည်သို့ပင် ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။ ထိုသာကေတပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့သည် ရဟန်းတော် အရှင်မြတ်တို့ထံ ဆည်းကပ်၍ သင့်လျောက်ပတ်သော တရားဒေသနာကို ကြားနာကြရသဖြင့် ကြွင်းသော အထက်မဂ်သုံးပါးတို့သို့ အစဉ်အတိုင်း ရောက်ရှိကြပြီးလျှင် အနုပါဒိသေသပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံကြလေကုန်၏။

၆

ပုဏ္ဏားကြီးဇနီးမောင်နှံတို့၏ ပရိနိဗ္ဗာန်စံပွဲ၌

သတ္တဝါပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့ အကျွတ်တရားရခြင်း

     ထိုအခါ သာကေတမြို့နေ ပုဏ္ဏားအပေါင်းတို့သည် “ငါတို့၏ ဆွေမျိုးများကို ပူဇော်ကြကုန်အံ့”ဟု ကြံစည်ကြကာ တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးကြလေကုန်၏။ သောတာပန်အရိယာ, သကဒါဂါမ်အရိယာ, အနာဂါမ်အရိယာဖြစ်ကြသော ဥပါသကာ ဥပါသိကာ အပေါင်းတို့သည်လည်း “ငါတို့၏ သီတင်းသုံးဖော် သူတော်တရား ပွါးများဖက်တို့ကို ပူဇော်ကြကုန်အံ့”ဟု ကြံစည်ကြကာ တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးကြလေကုန်၏။ ထိုပုဏ္ဏားအပေါင်း, အရိယာအပေါင်း သူတော်ကောင်းတို့သည် ပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်အစုံကို အထွတ်တပ်သော ပြာသာဒ်တခုတည်းသို့ တင်ဆောင်ကြ၍ ပန်း,နံ့သာ- စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်ကြကုန်လျက် မြို့မှ ထုတ်ဆောင်ကြလေကုန်၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း ထိုနေ့အဖို့ရာ နံနက်မိုးသောက်ထအခါ (အာသယာနုသယဉာဏ်, ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တိဉာဏ် တည်းဟူသော) ဗုဒ္ဓစက္ခုတော်အစုံဖြင့် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလတ်သော် ထိုပုဏ္ဏားကြီးဇနီးမောင်နှံတို့ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံကြသောအဖြစ်ကို သိတော်မူ၍ “ထိုပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့၏ ဈာပနပွဲကျင်းပရာသို့ ငါဘုရား သွားရောက်လတ်လျှင် တရားဒေသနာကို ကြားနာကြရ၍ လူများအပေါင်း၏ သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ခြင်း ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင် သိရှိတော်မူကာ ကိုယ်တော်တိုင်ပင် သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူ၍ သာဝတ္ထိပြည်မှ ကြွလာတော်မူပြီးလျှင် ဈာပနပွဲကျင်းပရာ သုသာန်သို့ ကြွဝင်တော်မူလေ၏။

     လူအပေါင်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်ကြရ၍ “မယ်တော် ခမည်းတော်တို့၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို ဖုတ်ကြည်းသင်္ဂြိုဟ်ရန် မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူပြီ”ဟု ပြောဆိုကြကာ ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးရပ်တည်ကြလေကုန်၏။ မြို့သူမြို့သား လူအများတို့သည်လည်း ဥတုဇရုပ်ကလာပ် တင်ဆောင်အပ်သော ပြာသာဒ်ကို

၇

ပူဇော်ကြလျက် သုသာန်အရောက် ဆောင်ခဲ့ကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. လူအရိယာဖြစ်ကြသည့် ဤပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့ကို အဘယ်သို့ ပူဇော်ကြရပါမည်နည်း”ဟု မေးလျှောက်ကြလေကုန်၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ပူဇော်အပ်ကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့ကို ပူဇော်ကြရမည်”ဟူသော အလိုတော်ဖြင့် ထိုပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံတို့၏ ရဟန္တာရဟန်းအဖြစ်ကို ပြတော်မူလို၍-

အဟိံသကာ ယေ မုနယော၊ နိစ္စံ ကာယေန သံဝုတာ။

တေ ယန္တိ အစ္စုတံ ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဂန္တွာ န သောစရေ။

ယေ မုနယော = အကြင် ရဟန္တာသခင် အရှင်မြတ်တို့သည်။ အဟိံသကာ = သူတပါးကို ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်း အလျှင်းပင် ရှိတော်မမူကြကုန်။ ကာယေန = ကိုယ်ဖြင့်။ (ဝါ) ကိုယ်,နှုတ်,နှလုံး = သုံးဒွါရဖြင့်။ နိစ္စံ = အမြဲ။ သံဝုတာ = အကုသိုလ်မှု မပြုမိအောင် ကြဉ်ရှောင် စောင့်စည်းတော်မူကြကုန်၏။ တေ မုနယော = ထိုရဟန္တာသခင် အရှင်မြတ်တို့သည်။ ယတ္ထ = အကြင်နိဗ္ဗာန်သို့။ ဂန္တွာ = အသိဉာဏ်ပေါက် သွားရောက်၍။ န သောစရေ = န သောစန္တိ = မစိုးရိမ်ရကုန်။ အစ္စုတံ = လျှောကျပြတ်ကြွေ စုတေခြင်း အလျှင်းမရှိသော။ တံ ဌာနံ = ထိုနိဗ္ဗာန်အရပ်သို့။ ယန္တိ = မဂ်လေးတန် ဖိုလ်လေးတန် အသိဉာဏ်ပေါက် သွားရောက်ကြကုန်၏။-

ဟူသော ဓမ္မပဒကျမ်းလာ ဤဂါထာကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ (ထိုတရားဒေသနာ ဂါထာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ များစွာသော လူအပေါင်းတို့ သောတာပတ္တိဖိုလ် စသည်တို့သို့ ရောက်ဆိုက်ကြလေကုန်၏။ ။ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာအဆို)။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဖော်ပြရာပါ ဓမ္မပဒဂါထာကို ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင် ထိုသာကေတမြို့သူမြို့သား ပရိသတ်အများကို

၈

ကြည့်ရှုတော်မူ၍ ထိုခဏအား လျောက်ပတ်စွာ တရားဟောတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ (သုတ္တနိပါတ်ပါဠိတော်၊ ၄-အဋ္ဌကဝဂ်၊ ၆-ခုမြောက်) ဇရာသုတ်ကို ဟောကြားတော်မူလေ၏။ (ထိုဇရာသုတ်ကို သုတ္တနိပါတ်ပါဠိတော် ပိဋကတ်မြန်မာပြန်မှ ကြည့်ရှု မှတ်သားကုန်ရာ၏)။

     ထိုဇရာသုတ် ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ ရှစ်သောင်းလေးထောင်သော သတ္တဝါတို့ သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ကြလေကုန်၏။

ဤကား သာကေတပုဏ္ဏားကြီး ဇနီးမောင်နှံအကြောင်းတည်း။

**********

(မိတ္တဒုဗ္ဘိမည်သော) ဝိဋဋူဘမင်းအကြောင်း

     (၁) သာဝတ္ထိပြည်ရှင် မဟာကောသလ ဘုရင်မင်းမြတ်၏သား ပသေနဒိမင်းသား, (၂) ဝေသာလီပြည် လိစ္ဆဝီမင်းသားဖြစ်သော မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်းသား, (၃) ကုသိနာရုံပြည် မလ္လမင်း၏ သားဖြစ်သော ဗန္ဓုလမင်းသား- ဤသုံးဦးသော မင်းသားတို့သည် ဒိသာပါမောက္ခဆရာကြီး၏ အထံ၌ အတတ်ပညာသင်ယူရန် တက္ကသိုလ်ပြည်သို့ သွားကြ၍ မြို့၏ပြင်ပ စရပ်တခု၌ တွေ့ဆုံမိကြ၍ အချင်းချင်း တယောက်သည် တယောက်၏ လာခဲ့သောအကြောင်းကို၎င်း, အမျိုးအနွယ်ကို၎င်း, အမည်ကို၎င်း မေးမြန်းကြပြီးလျှင် မေတ္တာနှီးရင်း သူငယ်ချင်းဖြစ်ကြလျက် အတူတကွ ဒိသာပါမောက္ခဆရာကြီးထံသို့ ချဉ်းကပ်ကြကာ အတတ် ပညာကို သင်ကြကုန်သည်ရှိသော် မကြာမြင့်မီပင် ပညာတတ်မြောက်ကြ၍ ဆရာကြီးကို ပန်ကြားကြပြီး အတူတကွပင် တက္ကသိုလ်ပြည်မှ ထွက်ခဲ့ကြ၍ မိမိတို့၏ တိုင်းပြည်တို့သို့ ပြန်သွားကြလေ၏။

     ထိုမင်းသား သုံးဦးတို့အနက် ပသေနဒိမင်းသားသည် ဖခမည်းတော် မဟာကောသလမင်းအား မိမိအတတ်ကိုပြ၍ ခမည်းတော်မင်းတရားက အလွန်နှစ်လိုအားရဖြစ်ရှိကာ

၉

မင်းအဖြစ်၌ အဘိသိက်အမြှောက်ခံရကာ သာဝတ္ထိပြည်ရှင် ဘုရင် ပသေနဒိကောသလမင်း ဖြစ်လာလေသည်။

     မဟာလိမင်းသားသည် လိစ္ဆဝီမင်းတို့အား မိမိအတတ်ကို ပြသည်ရှိသော် ကြီးစွာသောလုံ့လဖြင့် အတတ်ပညာကို ပြသည်ဖြစ်၍ ထိုမဟာလိမင်းသား၏ မျက်လုံးနှစ်ဖက်တို့ ကွဲပျက်၍သွားလေကုန်သည်၊ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် “ဩ.. ငါတို့၏ဆရာ မဟာလိမင်းသားသည် မျက်စိနှစ်ဖက် ပျက်ခြင်းသို့ ရောက်ရှာလေပြီ။ ထိုမဟာလိမင်းသားကို ငါတို့သည် စွန့်ပစ်၍မထားကြပဲ ပြုစုလုပ်ကျွေးကြကုန်အံ့”ဟု တညီတညွတ်တည်း တိုင်ပင်ပြောဆိုကြကာ အခွန်တသိန်းတသိန်း ကောက်ခံရရှိသော တံခါးတခုကို အပိုင်စားပေးကြလေ၏။ မဟာလိမင်းသားသည် ထိုတံခါးကို အမှီပြု၍ လိစ္ဆဝီမင်းသား ငါးရာတို့ကို အတတ်ပညာ သင်ကြားပြသလျက် နေထိုင်လေ၏။

     ဗန္ဓုလမင်းသားသည် မလ္လမင်းများက အလယ်၌ (ဗန္ဓုလမင်းသား မသိရအောင်) သံချောင်းကိုထည့်၍ ဝါးအလုံး (၆၀)ခြောက်ဆယ်လျှင် ဝါးတစည်းတစည်း ပြုလုပ်ကြကာ ထိုဝါးအစည်းပေါင်း (၆ဝ)ခြောက်ဆယ်တို့ကို စိုက်ထောင်ထားပြီးလျှင် “ချစ်သား.. သင်ကား ဤဝါးအစည်း ခြောက်ဆယ်တို့ကို ခုတ်ဖြတ်လော့”ဟု ပညာကို စမ်းသပ်သောအားဖြင့် ပြောကြားအပ်သည်ရှိသော် ကောင်းကင်သို့ အတောင် (၈၀)ရှစ်ဆယ်မြင့်အောင် ခုန်ပျံ၍ သန်လျက်ဖြင့် ထိုဝါးအစည်း (၆ဝ)ခြောက်ဆယ်တို့ကို အစဉ်အတိုင်း ခုတ်ဖြတ်လေ၏။ ဗန္ဓုလမင်းသားသည် နောက်ဆုံးဝါးစည်း၌ ပါရှိသောသံချောင်း၏ (ကိရိ-ဟူသော)အသံကို ကြားရ၍ “ဤအသံသည် အဘယ်နည်း”ဟု မေးမြန်း၍ ဝါးအစည်း (၆၀)ခြောက်ဆယ်လုံးမှာပင် အတွင်းက မသိရအောင် သံချောင်းများ ထည့်ထားကြောင်း သိရှိရလျှင် သန်လျက်ကို စွန့်ပစ်ကာ ငိုကြွေးလျက် “ဤမျှ များပြားလှစွာသော ငါ၏ဆွေမျိုး မိတ်သင်္ဂဟတို့အနက် တဦးတယောက်မျှလည်း ချစ်ခင်ရင်းနှီးသော စိတ်ရှိကာ ဤအကြောင်းကို မပြောကြားလှာချေ၊

၁၀

အကယ်၍များ စောစီးကကြိုတင် ဤအကြောင်းကို ငါသိရလျှင် သံချောင်း၏အသံကို မဖြစ်ပေါ်စေပဲပင် ဖြတ်တောက်နိုင်လေရာ၏”ဟု ပြောဆိုပြီးလျှင် မိခင်ဖခင် ကျေးဇူးရှင်တို့အား “အကျွန်ုပ်သည် ဤမလ္လမင်း အားလုံးတို့ကိုသတ်၍ မင်းပြုပေအံ့”ဟူ၍ ပြောဆိုလေ၏၊ မယ်တော် ခမည်းတော်တို့က “ချစ်သား.. ဤအလှည့်ကျအားဖြင့် မင်းပြုခြင်းမည်သည် မလ္လမင်းတို့၏ ရာဇဝင်အစဉ်အဆက်မှ ဆင်းသက်လာသော အစီအစဉ်ဖြစ်ပေသည်၊ ဤယခု ချစ်သားကြံစည်သည့်အတိုင်း ပြုလုပ်ရန် အခွင့်မရနိုင်”ဟူ၍ အမျိုးမျိုးမြစ်တား ပြောကြားကြလေသော် ဗန္ဓုလမင်းသားသည် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သားတော်၏သူငယ်ချင်း ပသေနဒိ ကောသလမင်းအထံသို့ သွားပေတော့အံ့”ဟု ပြောဆို၍ သာဝတ္ထိပြည်သို့ သွားရောက်နေထိုင်လေ၏။

     ပသေနဒိကောသလမင်းသည် ဗန္ဓုလမင်းသား မိမိပြည်သို့ လာရောက်ကြောင်းကို ကြားသိရ၍ ခရီးဦးကြိုဆိုမှု ပြုပြီးလျှင် ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရ အခမ်းအနားဖြင့် ဗန္ဓုလမင်းသားကို မြို့တွင်းသို့ သွင်းဆောင်ခဲ့၍ စစ်သေနာပတိအရာ၌ ခန့်ထားလေ၏။ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် မယ်တော် ခမည်းတော်တို့ကို အခေါ်လွှတ်၍ သာဝတ္ထိပြည်၌ပင် နေထိုင်ကြစေလေ၏။ ။ဤကား ကောသလမင်းသား, မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်းသား, ဗန္ဓုလမလ္လမင်းသား သုံးဦးတို့၏ အကြောင်းတည်း။

ပသေနဒိကောသလမင်းကြီး

သာသနာတော်နှင့် အကျွမ်းဝင်ရင်းနှီးရန် စီမံခြင်း

     တနေ့သ၌ ပသေနဒိကောသလမင်းကြီးသည် ရွှေနန်းပြာသာဒ်ထက်၌ ရပ်လျက် မြို့တွင်းလမ်းကို လှမ်းမျှော်ကြည့်ရှုလတ်သော် အနာထပိဏ် သူဌေးကြီး၏အိမ်, စူဠအနာထပိဏ် သူဌေး၏အိမ်, ဝိသာခါ ကျောင်းအမကြီး၏အိမ်, သုပ္ပဝါသာ သူဌေးကတော်၏အိမ်တို့သို့ နိစ္စဗဒ်ဆွမ်းအလို့ငှါ ကြွတော်မူကြသည့် ထောင်ပေါင်းများစွာသော ရဟန်းတို့ကို မြင်ရ၍ မင်းချင်းတို့ကို “အရှင်မြတ်တို့သည် အဘယ်အရပ်သို့ ကြွသွားတော်မူကြမည်နည်း”ဟု မေး၍

၁၁

မင်းချင်းတို့က “အရှင်မင်းကြီး.. အနာထပိဏ်သူဌေးကြီး၏အိမ်၌ အမြဲနိစ္စဗဒ်ဆွမ်း, စာရေးတံဆွမ်း, သူနာဆွမ်း-စသည် အလို့ငှါ နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း ရဟန်းတော်ပေါင်း (၂၀၀၀) ပါးရေနှစ်ထောင်တို့ ကြွတော်မူကြပါသည်၊ စူဠအနာထပိဏ်သူဌေး၏ အိမ်၌ ရဟန်းတော်ပေါင်း (၅၀၀) ပါးရေငါးရာတို့ ကြွတော်မူကြပါသည်။ ဝိသာခါကျောင်းအမကြီး အိမ်သို့လည်း ထို့အတူပင် ငါးရာ၊ သုပ္ပဝါသာ သူဌေးကတော်၏ အိမ်သို့လည်း ထို့အတူပင် ရဟန်းတော်ပေါင်း (၅၀၀) ပါးရေငါးရာတို့ ကြွတော်မူကြပါသည်”ဟူ၍ လျှောက်ထားကြလေသော် မင်းကြီးသည် မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ရဟန်းသံဃာကို ဆွမ်းပြုစုလုပ်ကျွေးလိုသဖြင့် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်၍ ရဟန်းတော်ပေါင်း (၁၀၀၀) ပါးရေတထောင်နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပင့်ဖိတ်၍ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ သာဟတ္ထိကမြောက် အလှူဒါန ပေးလှူပြီးလျှင် ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့၌ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုး၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်မြတ်ဘုရားတို့သည် ရဟန်းငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ အမြဲမပြတ် တပည့်တော်၏ဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူကြပါဘုရား”ဟူ၍ လျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “မြတ်သောမင်းကြီး.. ဘုရားရှင်တို့မည်သည် တနေရာတည်း၌ အမြဲမပြတ် ဆွမ်းကို ခံယူကြရိုး မရှိကုန်၊ လူအပေါင်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားတို့၏ ကြွလာတော်မူခြင်းကို တောင့်တကြကုန်၏”ဟူ၍ မိန့်တော်မူလေသော် မင်းကြီးသည် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ရဟန်းငါးရာနှင့်တကွ နိဗဒ္ဓရဟန်းတပါးကိုမူ စေလွှတ်တော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်အား တာဝန်ပေးအပ်တော်မူ၏။

     မင်းကြီးသည် “ရဟန်းသံဃာများ ကြွလာလတ်သော် သပိတ်ကို ဆီးကြိုယူငင်ကြ၍ ဤမည်၍မည်သော သူများက ပြုစုလုပ်ကျွေးကြရမည်”ဟု စီမံခန့်ခွဲမှုမပြုပဲ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး မိမိကိုယ်တိုင်ပင်

၁၂

ပြုစုလုပ်ကျွေးပြီးနောက် ရှစ်ရက်မြောက်နေ့၌ မင်းမှုကိစ္စ အဝဝ၌ စိတ်ပြန့်လွင့်နေရကား သံဃာတော်များကို ဆွမ်းလုပ်ကျွေးရန် မေ့လျော့၍ နေလေ၏။

     မင်း၏ နန်းတော်၌မည်သည် စေခိုင်းမှု မပြုအပ်ကုန်လျှင် နေရာများခင်းကျင်း၍ ရဟန်းတို့ကို ထိုင်နေစေလျက် ဆွမ်းပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်းငှါ အခွင့်မရကြကုန်၊ (သို့ရကား တဦးတယောက်မျှ ရဟန်းတို့ကို အလေးဂရုပြုကာ ဆွမ်းလုပ်ကျွေးမှု မပြုကြချေ)။ များစွာသော ရဟန်းတို့သည် “ငါတို့ ဤနေရာ၌ မရပ်တည်နိုင်ကြကုန်”ဟု ကြံစည်ကြကာ ဖဲသွားကြလေကုန်၏။ မင်းကြီးသည် နောက်တနေ့လည်း မေ့မြဲမေ့၍ နေလေ၏၊ ထိုနောက်တနေ့၌လည်း ထိုနည်းအတူပင် များစွာသော ရဟန်းတို့သည် ဖဲသွားကြလေကုန်၏။ မင်းကြီးသည် တတိယနေ့၌လည်း မေ့မြဲမေ့နေလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မှတပါး ကြွင်းကျန်သော ရဟန်းအားလုံးတို့ ဖဲသွားကြလေသည်။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်တပါးသာ ကျန်ရှိနေရစ်လေသည်။

ဘုန်းရှင် ကံရှင် သူတော်စင်တို့မည်သည် အကြောင်းကြောင်းကို ထောက်မြော်၍ နေတော်မူလေ့ရှိကုန်၏၊ ဒါယကာ ဒါယိကာမတို့၏ သဒ္ဓါတရားကို စောင့်ရှောက်တော်မူလေ့ရှိကုန်၏။ ဆက်ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရား၏ (၁) အရှင်သာရိပုတ္တရာ (၂) အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်ဟူသော အဂ္ဂသာဝက မထေရ်မြတ်ကြီးနှစ်ပါး (၁) ခေမာထေရီ (၂) ဥပ္ပလဝဏ်ထေရီဟူသော အဂ္ဂသာဝိကာ ထေရီမကြီးနှစ်ပါး, ဥပါသကာ ဒါယကာတို့အနက် (၁) စိတ္တသူကြွယ် (၂) ဟတ္ထကာဠဝက(မင်းသား) သီတင်းသည်ဟူသော အဂ္ဂဥပါသကာ ဒါယကာနှစ်ဦး, ဥပါသိကာ ဒါယိကာမတို့အနက် (၁) ဝေဠုကဏ္ဍကမြို့သူ နန္ဒမာတာ သူဌေးကတော် (၂) ရှင်မခုဇ္ဇုတ္တရာဟူသော အဂ္ဂဥပသိကာ ဒါယိကာမနှစ်ဦး ဤရှစ်ဦးသောသူတို့ကို အစပြုကာ ဧတဒဂ်ရာထူးသို့ ရောက်တော်မူကြသည့် သာဝကအားလုံးတို့သည် (မြတ်စွာဘုရားကို ထောက်စာလျှင်)

၁၃

တစိတ်တဒေသအားဖြင့် ပါရမီဆယ်ပါးတို့ကို ဖြည့်ကျင့်အပ်ပြီး ဖြစ်ကြသောကြောင့် ဘုန်းရှင် ကံရှင် ရှေးဆုတောင်းနှင့် ပြည့်စုံသောသူတို့ပင် ဖြစ်ကြကုန်၏။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း ကမ္ဘာတသိန်းပတ်လုံး ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ကျင့်အပ်ပြီးဖြစ်၍ ရှေးဆုတောင်းနှင့်ပြည့်စုံသူ ဘုန်းရှင်ကံရှင်ဖြစ်တော်မူရကား ကိုယ်တော်တိုင်ကပင် အကြောင်းကြောင်းကို ထောက်မြော်၍ နေတော်မူလေ့ရှိခြင်းကြောင့် ဒါယကာ ဒါယိကာမတို့၏ သဒ္ဓါတရားကို စောင့်ရှောက်တော်မူလျက် တပါးတည်းသာချန်၍ နေရစ်တော်မူလေသည်။

     ထိုသို့ တပါးတည်းသာ ကျန်ရှိနေရစ်သော အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို နေရာထိုင်ခင်းပေးကာ မင်းချင်းတို့သည် ဆွမ်းပြုစုကြရလေသည်။ ပသေနဒိကောသလမင်းကြီးသည် ရဟန်းတော်များ ဖဲကြွသွားပြီးသောအခါမှ လာရောက်၍ ခွဲဖွယ်ဘောဇဉ်များ မူလအတိုင်း တည်ရှိသည်တို့ကို မြင်ရလေလျှင် “အရှင်မြတ်များ မကြွလာကြဘူးလား”ဟု မေး၍ “အရှင်မင်းကြီး.. အရှင်အာနန္ဒာမထေရ် တပါးတည်းသာ ကြွလာတော်မူပါသည်”ဟု မင်းချင်းတို့ လျှောက်ထားချက်ကို ကြားသိရလေသော် “မချွတ်ပင် ရဟန်းတို့သည် ငါ၏ ဤမျှသော အစာထမင်း ပျက်စီးခြင်းကို ပြုကုန်ဘိ၏”ဟု ရဟန်းတို့အား အမျက်ထွက်လျက် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ သွားရောက်၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ရဟန်းငါးရာတို့အတွက် ဆွမ်းကို စီမံ၍ ထားအပ်ပါသည်၊ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ် တပါးတည်းသာလျှင် ကြွလာတော်မူပါသတဲ့၊ စီမံထားအပ်သော ဆွမ်းသည် ထိုသို့စီမံထားသည့်အတိုင်းပင် တည်ရှိနေပါသည်၊ ရဟန်းငါးရာတို့သည် အကျွန်ုပ်၏နန်းတော်၌ (ပင့်ထားသည်ဟုမျှ) အမှတ်မပြုကြကုန်၊ အကြောင်း အသို့နည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့၏အပြစ်ကို မိန့်ကြားတော်မမူပဲ “မြတ်သောမင်းကြီး.. ငါဘုရား၏တပည့်သား

၁၄

ရဟန်းတို့အဖို့ရာ သင်မင်းကြီးတို့နှင့် အကျွမ်းဝင်မှု ရင်းနှီးမှုမရှိချေ၊ ထို့ကြောင့် မလာရောက်သည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် အမျိုးလေးဖြာ ဒါယကာများအိမ်သို့ မချဉ်းကပ် မသွားရောက်သင့်သော အကြောင်းကိုးပါး(နှင့်) ချဉ်းကပ်သွားရောက်သင့်သော အကြောင်းကိုးပါးကို အကျယ် ဟောကြားတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ ရဟန်းတို့ကို တရားနာခံထား၍ (အင်္ဂုတ္တရနိကာယ်၊ နဝကနိပါတ် ၁-ပဌမပဏ္ဏာသက၊ ၂-သီဟနာဒဝဂ်၊ ၇-ခုမြောက်ဖြစ်သော) ကုလသုတ္တန်တရားကို ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း ဟောကြားတော်မူလေ၏။

ကုလသုတ္တန်တရားတော်

(သွားရောက် ချဉ်းကပ်သင့်သော ဒါယကာအိမ်နှင့်

မသွားရောက် မချဉ်းကပ်သင့်သော ဒါယကာအိမ်)

ရဟန်းတို့.. အင်္ဂါကိုးမျိုးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော ဒါယကာတို့အိမ်သို့ မသွားရောက်ရသေးသော် သွားရောက်ရန် မသင့်၊ သွားရောက်ပြီးသော်ကား ထိုင်နေရန် မသင့်၊ အဘယ်ကိုးမျိုးတို့နည်းဟူမူ-

(၁)

မြတ်နိုးသဖြင့် ခရီးဦး မကြိုဆိုကြခြင်း,

(၂)

မြတ်နိုးသဖြင့် ရှိမခိုးကြခြင်း,

(၃)

မြတ်နိုးသဖြင့် နေရာထိုင်ခင်း မပေးကြခြင်း,

(၄)

ထင်ရှားရှိသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ရဟန်းတို့အား လျှို့ဝှက်ကြခြင်း,

(၅)

လှူဖွယ်ဝတ္ထု များစွာရှိပါလျက် အနည်းသာ ပေးလှူကြခြင်း,

(၆)

မွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထု ရှိပါလျက် ရုန့်ရင်း ကြမ်းတမ်းသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးလှူကြခြင်း,

၁၅

(၇)

ရိုသေစွာ မပေးလှူပဲ မရိုမသေ ပေးလှူကြခြင်း,

(၈)

တရားနာရန် ရဟန်းထံသို့ မချဉ်းကပ် မနေထိုင်ကြခြင်း,

(၉)

ထိုရဟန်း ဟောသောတရားကို ရိုသေစွာ မနာယူကြခြင်း-

ရဟန်းတို့.. ဤအင်္ဂါကိုးမျိုးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော ဒါယကာတို့အိမ်သို့ မသွားရောက်ရသေးသော် သွားရောက်ရန် မသင့်၊ သွားရောက်ပြီးသော်ကား ထိုင်နေရန် မသင့်။

ရဟန်းတို့.. အင်္ဂါကိုးမျိုးနှင့် ပြည့်စုံသော ဒါယကာတို့အိမ်သို့ မသွားရောက်ရသေးသော် သွားရောက်ရန် သင့်၏၊ သွားရောက်ပြီးသော်ကား ထိုင်နေရန် သင့်၏။ အဘယ်ကိုးမျိုးတို့နည်းဟူမူ-

(၁)

မြတ်နိုးသဖြင့် ခရီးဦး ကြိုဆိုကြခြင်း,

(၂)

မြတ်နိုးသဖြင့် ရှိခိုးကြခြင်း,

(၃)

မြတ်နိုးသဖြင့် နေရာထိုင်ခင်း ပေးကြခြင်း,

(၄)

ထင်ရှားရှိသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ရဟန်းတို့အား မလျှို့ဝှက်ကြခြင်း,

(၅)

လှူဖွယ်ဝတ္ထု များစွာရှိသော် များစွာပင် ပေးလှူကြခြင်း,

(၆)

မွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုရှိသော် ထိုမွန်မြတ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ပေးလှူကြခြင်း,

(၇)

မရိုမသေ မပေးလှူပဲ ရိုသေစွာ ပေးလှူကြခြင်း,

(၈)

တရားနာရန် ရဟန်းထံသို့ ချဉ်းကပ်ထိုင်နေကြခြင်း,

(၉)

ထိုရဟန်း ဟောသောတရားကို ရိုသေစွာ နာယူကြခြင်း-

၁၆

ရဟန်းတို့.. ဤအဂ်ါကိုးမျိုးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော ဒါယကာတို့အိမ်သို့ မသွားရောက်ရသေးသော် သွားရောက်ရန် သင့်၏။ သွားရောက်ပြီးသော်ကား ထိုင်နေရန် သင့်၏။ ။

     ဤကား ကုလသုတ္တန်တရားတော်တည်း။

     “မြတ်သောမင်းကြီး.. ဤသို့လျှင် ငါဘုရား၏တပည့်သား ရဟန်းတို့သည် သင်မင်းကြီး၏အထံမှ အကျွမ်းဝင်မှု = ရင်းနှီးမှုကို မရရှိကြကုန်သည်ဖြစ်၍ ဖဲသွားကြခြင်း ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ မှန်၏- ရှေးပညာရှိတို့သည်လည်း အကျွမ်းဝင်မှု = ရင်းနှီးမှု မရှိရာဌာန၌ ရိုသေစွာ ပြုစုလုပ်ကျွေးအပ်ပါကုန်သော်လည်း သေဆုံးမည့်ဝေဒနာ စွဲရောက်လာလျှင် အကျွမ်းဝင်မှု = ရင်းနှီးမှု ရှိရာဌာနသို့သာလျှင် သွားရောက်ဘူးကြလေပြီ”ဟု မိန့်တော်မူ၍ ပသေနဒိကောသလမင်းကြီး တောင်းပန် မေးလျှောက်သဖြင့် စတုက္ကနိပါတ်လာ ကေသဝဇာတ်ကို ဟောကြားတော်မူ၏။ ။(ဤကေသဝဇာတ်ကို အောက်ဖြစ်သော (စ-တွဲ နှာ-၄၄၁) “ဗကဗြဟ္မာကို ဆုံးမချေချွတ်သောအခဏ်း၌ ရေးသားဖော်ပြခဲ့ပြီ)။

     ပသေနဒိကောသလမင်းကြီးသည် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားတော်ကို ကြားနာရ၍ “ငါသည် ရဟန်းသံဃာနှင့် အကျွမ်းဝင် = ရင်းနှီးမှုရှိအောင် ပြုမှသင့်မည်၊ ဘယ်လိုများ ပြုလုပ်ရပါမည်နည်း”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်လတ်သော် “မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဆွေတော်မျိုးတော်ဖြစ်သော သာကီဝင်မင်းသမီးတယောက်ကို ငါ၏ရွှေနန်းတော်၌ မိဖုရားကြီးတင်မြှောက်မှ သင့်တော်မည်၊ ဤသို့ တင်မြှောက်လတ်သော် ရဟန်းငယ်တို့နှင့် သာမဏေများပါမကျန် ‘မြတ်စွာဘုရား၏ ဆွေတော်မျိုးတော်ဖြစ်သော မင်းကြီးပေတည်း’ဟု အောက်မေ့ကြကာ ငါ၏အထံသို့ အကျွမ်းတဝင် ခင်မင်ရင်းနှီးကြလျက် အမြဲမပြတ် လာကြ ပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်၍ သာကီဝင်မင်းများအထံသို့ “ငါ့အား သာကီဝင် မင်းသမီးတယောက်ကို ဆက်သကြလော့”ဟု ရာဇသံသဝဏ်လွှာကို ပေးပို့စေလေ၏။ ရာဇသံသဝဏ်လွှာ သွားရောက်ပေးပို့ရမည့် တမန်အမတ်တို့က “အဘယ်သာကီဝင်မင်း၏ သမီးကို

၁၇

ယူဆောင်ခဲ့ကြရပါမည်နည်း”ဟု မေးလျှောက်ကြပြန်လေရာ ပသေနဒိ ကောသလမင်းကြီးသည် “အဘယ် သာကီဝင်မင်း၏ သမီးကိုမဆို သာကီဝင်မင်းသမီး ဟုတ်မှန်ကြောင်းကိုသာ သိအောင်ပြု၍ ယူဆောင်ခဲ့ကြလော့”ဟု မိန့်ဆို၍ တမန်အမတ်တို့ကို စေလွှတ်လိုက်လေ၏။

     တမန်အမတ်တို့သည် ကပိလဝတ်ပြည်သို့ သွားရောက်၍ သာကီဝင်မင်းတို့ကို သမီးတော်ကို တောင်းကြလေကုန်၏။ သာကီဝင်မင်းတို့သည် အစည်းအဝေးခေါ်၍ “ကောသလမင်းကြီးသည်ကား ငါတို့နှင့် ပြည်ထောင်ပြိုင်ဖက် မင်းတပါးဖြစ်လေသည်၊ အကယ်၍ ငါတို့က သမီးတော်တပါးပါးကို မပေးကြလျှင် ငါတို့ကို ဧကန်ပင် ရန်ပြုဖျက်ဆီးလိမ့်မည်။ စင်စစ်သော်ကား ထိုပသေနဒိကောသလမင်းကြီးသည် ငါတို့နှင့် မျိုးဇာတ်အနွယ် တူသူမဟုတ်ချေ၊ အဘယ်သို့ ပြုသင့်သနည်း”ဟု တိုင်ပင်စကား ဆွေးနွေး ပြောကြားကြလေ၏။ ထိုအခါ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းက “ငါ၏ (နာဂမုဏ္ဍာမည်သော) ကျွန်မမှ မွေးဖွားသော ရုပ်ရည်အဆင်း တင့်တယ်ခြင်းနှင့် ပြည့်စုံသည့် ဝါသဘခတ္တိယာမည်သော သမီးတယောက်ရှိလေသည်။ ထိုကျွန်မသမီး ဝါသဘခတ္တိယာကို ပေးကြကုန်စို့”ဟု တိုင်ပင်ပြောဆို၍ တမန်အမတ်တို့ကို “ကောင်းပြီ တမန်အမတ်တို့.. သင်တို့၏အရှင် ဘုရင်ကောသလမင်းအား သတို့သမီးရတနာကို ငါတို့ ပေးကြကုန်အံ့”ဟု ဝန်ခံစကား ပြောကြားကြလေ၏။

     ထိုအခါ တမန်အမတ်တို့က “ယခုပေးမည့် ထိုသတို့သမီးသည် အဘယ်သာကီဝင်မင်း၏ သမီးပါနည်း”ဟု မေးမြန်းကြလေလျှင် သာကီဝင်မင်းတို့သည် “အမတ်တို့.. မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဖထွေးတော် (အမိတောဒန သာကီဝင်မင်း)၏ သားတော်ဖြစ်သူ (မြတ်စွာဘုရားနှင့် ညီအစ်ကိုဝမ်းကွဲ တော်စပ်သူ) မဟာနာမသာကီဝင်မင်း၏ သမီးတော် ဝါသဘခတ္တိယာမည်သော သတို့သမီးဖြစ်ပါသည်”ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏။ တမန်အမတ်တို့သည် သာဝတ္ထိပြည်သို့ ပြန်ခဲ့ကြ၍ ကောသလမင်းကြီးအား ထိုအကြောင်းကို

၁၈

လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ ကောသလမင်းကြီးသည် “ယင်းသို့ဖြစ်လျှင် ကောင်းလှပြီ၊ အလျင်အမြန် ခေါ်ဆောင်ခဲ့ကြလော့၊ အထူးမှာကြားလိုသည်မှာ မင်းတို့မည်သည် မာယာများလှ၏၊ ကျွန်မသမီးကိုသော်လည်း မင်းသမီးဟုဆိုကာ ပို့ဆက်ကုန်လေရာ၏၊ ထို့ကြောင့် ဖခမည်းတော်နှင့် အတူတကွ ထမင်းပွဲတော်စာ တပွဲတည်း၌စားသော သတို့သမီးကို ခေါ်ဆောင်ခဲ့ကြလော့”ဟု မှာတမ်း၍ စေလွှတ်လိုက်လေ၏။

     တမန်အမတ်တို့သည် ကပိလဝတ်ပြည်သို့ သွားရောက်၍ “အရှင်သာကီဝင်မင်းတို့နှင့် အတူတကွ ပွဲတော်တပွဲတည်း၌စားသော မင်းသမီးကိုမှ အကျွန်ုပ်တို့၏သခင် ကောသလဘုရင်မင်းကြီးက အလိုရှိတော်မူပါသည်”ဟု သာကီဝင်မင်းတို့အား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းသည် “ကောင်းပါပြီ အမောင်တို့..”ဟု ပြောဆို၍ ဝါသဘခတ္တိယာ သတို့သမီးကို တန်းဆာစုံလင် ဆင်စေပြီးလျှင် မိမိပွဲတော်စာ စားသုံးသောအခါ၌ ဝါသဘခတ္တိယာ သတို့သမီးကို အခေါ်ခိုင်း၍ ထိုသတို့သမီးနှင့် အတူတကွ ပွဲတော်စာစားသုံးသော အခြင်းအရာကို ပြ၍ တမန်တို့အား အပ်နှင်းလိုက်လေ၏။

(ဤ၌- မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းတို့ လှည့်ပတ်လိုက်ပုံမှာ တမန်တို့က “အရှင်သာကီဝင်တို့နှင့် အတူတကွ ပွဲတော်စာစားသုံးသော မင်းသမီးကိုမှ ခေါ်ဆောင်သွားနိုင်ကြမည်”ဟု အရေးဆိုသောအခါ သာကီဝင်မင်းတို့သည် တမန်တို့အား နေရာပေးပြီးနောက် “အဘယ်သို့ ပြုကြမည်နည်း”ဟု ကြံစည်တိုင်ပင်ကြလေသော် မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းက “သင်တို့သည် ထွေရာလေးပါး အကြံမများကြလင့်၊ ငါသည် ဥပါယ်တမျဉ်ကို ပြုပေအံ့၊ သင်တို့သည် ငါပွဲတော်စာ စားသုံးသောအခါ၌ ဝါသဘခတ္တိယာ သတို့သမီးကို တန်းဆာစုံလင် ဆင်ယင်ကြ၍ ငါ့ထံသို့ ခေါ်ဆောင်ခဲ့ကြပြီးလျှင် အတူတကွ ပွဲတော်စာ စားသုံးဟန်ပြုသော အခါ၌ ငါက ထမင်းတလုပ်ကို ဆုပ်ယူမိကာမျှမှာပင် ‘အရှင်မင်းမြတ်.. ဤမည်သောမင်းက သဝဏ်လွှာ ပို့သလိုက်ပါသည်၊ ဤသဝဏ်လွှာကို နာတော်မူဦးလော့’ဟု ပြောဆိုကြကာ သဝဏ်လွှာကို ငါ့အားဆက်သ ပြကြကုန်လော့”ဟု ဥပါယ်တမျဉ်စကား ပြောကြားလေ၏။

၁၉

ဤဥပါယ်တမျဉ်ကို အားလုံးသော သာကီဝင်မင်းတို့ သဘောတူ လက်ခံကြကာ ထိုအတိုင်း ပြုမူကြခြင်း ဖြစ်သည်)။

     တမန်အမတ်တို့သည် ဝါသဘခတ္တိယာ သတို့သမီးကို ယူဆောင်၍ သာဝတ္ထိပြည်သို့ ပြန်လာကြပြီးလျှင် ထိုအကြောင်းကို ပသေနဒိ ကောသလမင်းကြီးအား လျှောက်ထားကြလေ၏။ မင်းကြီးသည် လွန်စွာအားရ နှစ်သက်လှ၍ ဝါသဘခတ္တိယာ သတို့သမီးကို မောင်းမမိဿံ ငါးရာတို့၏ အကြီးအကဲပြုကာ အဂ္ဂမဟေသီ မိဖုရားခေါင်ကြီးအရာ၌ အဘိသိက်သွန်း၍ မြှောက်စား မြတ်နိုးလေ၏။ ဝါသဘခတ္တိယာ မိဖုရားကြီးသည် မကြာမြင့်မီပင် ရွှေရောင်အဆင်းရှိသော သားကို ဖွားမြင်လေ၏။

     ထို့နောက် မင်းသားကို အမည်မှည့်အံ့သောနေ့၌ ကောသလမင်းကြီးသည် သားတော်၏ အဖိုးဖြစ်သူ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းထံသို့ “သာကီဝင်မင်းသမီးဖြစ်သူ ဝါသဘခတ္တိယာ မိဖုရားကြီးသည် သားတော်ကို ဖွားမြင်ပါပြီ။ ထိုသားတော်ကို အဘယ်သို့ အမည်မှည့်ခေါ်ရပါမည်နည်း”ဟု သဝဏ်လွှာ ပို့သစေလေ၏။ အထူးအားဖြင့် ထိုသဝဏ်လွှာကို ယူဆောင်သွားသော တမန်အမတ်သည် အနည်းငယ် နားလေး၍နေသူဖြစ်၏။ ထိုအမတ်သည် ကပိလဝတ်ပြည်သို့ သွားရောက်၍ မင်းသား၏ ဘိုးတော်ဖြစ်သော မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းကြီးအား ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထားလေ၏။

     မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းကြီးသည် ထိုသတင်းစကားကို ကြားသိရလေလျှင် “ဝါသဘခတ္တိယာသည် သားကိုမဖွားမီကပင် သူခပ်သိမ်းကို လွှမ်းမိုးအုပ်စိုးရသူ ဖြစ်ခဲ့၏။ ယခုမူကား သားတော်ဖွားမြင်သည့်အတွက် ကောသလမင်းကြီး၏ အလွန့်အလွန် အကျွမ်းဝင် = ရင်းနှီးသူ ဖြစ်ချေတော့မည်”ဟု နှုတ်မြွက်ပြောဆိုလေ၏။ နားလေးသော တမန်အမတ်သည် ဝလ္လဘာ (=အကျွမ်းဝင် ရင်းနှီးသူ)ဟူသော စကားကို နားကြားလွဲ၍ “ဝိဋဋူဘ”ဟု မှတ်ယူကာ ပသေနဒိ ကောသလမင်းကြီးထံသို့ ပြန်ရောက်ခစား၍ “အရှင်မင်းကြီး.. မင်းသား၏အမည်ကို ဝိဋဋူဘဟု မှည့်ခေါ်ကြပါတဲ့”ဟု

၂၀

လျှောက်ထားလေလျှင် ကောသလမင်းကြီးသည် “ဤဝိဋဋူဘဟူသော အမည်သည် ငါတို့၏ ဆွေစဉ်မျိုးဆက် ဆင်းသက်လာသော အမည်ဟောင်း ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့ကာ မင်းသား၏အမည်ကို “ဝိဋဋူဘ”ဟူ၍ မှည့်ခေါ်လေ၏။ ထို့နောက် ပသေနဒိ ကောသလမင်းကြီးသည် “မြတ်စွာဘုရားရှင် နှစ်သက်အောင် ပြုလုပ်မည်”ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် ဝိဋဋူဘမင်းသားအား အသက်အရွယ် ငယ်စဉ်ကပင် စစ်သေနာပတိရာထူးကို ပေးအပ်ဆောင်နှင်းလေ၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသားသည် မင်းသားတို့ အဆောင်အယောင်ဖြင့် ကြီးပွါးခဲ့ရာ အသက် ခုနစ်နှစ်အရွယ် ရှိသောအခါ၌ အခြားမင်းသားတို့အတွက် အမိဖက်ဆိုင်ရာ အဖိုးအဖွားတို့ထံမှ ဆင်ရုပ်, မြင်းရုပ်- အစရှိသော လက်ဆောင်များ ပို့ဆောင်အပ်သည်တို့ကို မြင်၍ မိခင်ဖြစ်သူ ဝါသဘခတ္တိယာ မိဖုရားကြီးကို “အို မယ်တော်.. အခြားမင်းသားတို့အတွက်တော့ အမိဖက်ဆိုင်ရာ အဖိုးအဖွားတို့ထံမှ ဆင်ရုပ်, မြင်းရုပ်- အစရှိသော လက်ဆောင်ပဏ္ဏာများကို ပို့ဆောင်အပ်ပေ၏၊ သားတော်၏အတွက်တော့ တဦးတယောက်သော အဖိုးအဖွားကမျှ တစုံတခုသော လက်ဆောင်ပဏ္ဏာကို မပို့သအပ်ချေ၊ အသို့နည်း မယ်တော်သည် အမိ အဖမရှိသူ ဖြစ်သလော”ဟု မေးလေ၏။ ထိုအခါ ဝိဋဋူဘမင်းသားကို မယ်တော် ဝါသဘခတ္တိယာ မိဖုရားကြီးသည် “ချစ်သား.. သာကီဝင်မင်းတို့သည် သင်ချစ်သား၏ အမိဖက်ဆိုင်ရာ အဖိုးအဖွားများ ဖြစ်ကြကုန်၏။ သို့သော် မောင့်အဖိုး မောင့်အဖွားတို့သည် ဝေးခြားသောအရပ်၌ နေကြသောကြောင့် တစုံတခုသော လက်ဆောင်ပဏ္ဏာကိုမျှ မပို့သနိုင်ပဲ ရှိကြကုန်၏”ဟူ၍ လှည့်ဖြားပြောဆိုလေ၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသားသည် တဆယ့်ခြောက်နှစ်အရွယ် ရှိသောအခါ “အို မယ်တော်.. မယ်တော်ဖက်ဆိုင်ရာ အဖိုးအဖွားတို့၏ နန်းတော်ကို ကြည့်မြင်လိုပါသည်”ဟု ပြော၍ မယ်တော်မိဖုရားက “ချစ်သား.. သွား၍ မသင့်လျော်ပါ၊ မယ်တော်ဖက်ဆိုင်ရာ အဖိုးအဖွားတို့၏ နန်းတော်သို့သွား၍ အဘယ်မှုပြုအံ့နည်း

၂၁

= ဘာလုပ်မည်နည်း”ဟု တားမြစ်စကား ပြောကြားအပ်ပါသော်လည်း ဝိဋဋူဘမင်းသားသည် သွားဖို့ရန်သာ အဖန်ဖန် တောင်းပန်လေ၏၊ ထိုအခါ မယ်တော်မိဖုရားသည် မတားနိုင်သည့်အဆုံး၌ “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သွားလော့”ဟု လက်လျှော့ ဝန်ခံလိုက်ရလေ၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသားသည် ခမည်းတော်မင်းကြီးအား လျှောက်ထား၍ ကြီးစွာသော စစ်သည်ဗိုလ်ပါ အခြံအရံဖြင့် သာဝတ္ထိမြို့မှ ထွက်လေ၏။ ဝါသဘခတ္တိယာ မိဖုရားကြီးသည် အလျင်လက်ဦး ကြိုတင်၍ “ကျွန်တော်မသည် ဤသာဝတ္ထိပြည်မှာ ချမ်းသာစွာ မိဖုရားကြီးအဖြစ်ဖြင့် နေရပါသည်။ အရှင်သာကီဝင်မင်းတို့သည် ဝိဋဋူဘမင်းသားအား တစုံတရာ ထူးခြားချက်ကို ပြတော်မမူကြပါကုန်လင့်”ဟု လျှို့ဝှက်စွာ သဝဏ်လွှာကို ပို့သလေ၏။ သာကီဝင်မင်းတို့သည် ဝိဋဋူဘလာကြောင်းကို သိရှိကြ၍ “ငါတို့သည် ကျွန်မသား ဝိဋဋူဘကို ရှိမခိုးနိုင်ကုန်”ဟု ဇာတိမာန် ခက်ထန်ကြကာ ဝိဋဋူဘအောက် အသက်အရွယ် ငယ်ကုန်ငယ်ကုန်သော မင်းသားတို့ကို စောစီးကပင် ကြိုတင်၍ ဇနပုဒ်တိုက်နယ်သို့ စေလွှတ်ထားကြပြီးလျှင် ဝိဋဋူဘမင်းသား ကပိလဝတ်ပြည်သို့ ရောက်လေသော် မင်းကွန်း (ဗိုလ်တဲ)၌ စည်းဝေးညီမူကြလေကုန်၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသားသည် ထိုမင်းကွန်း (ဗိုလ်တဲ)သို့ သွားရောက် ရပ်တည်လေ၏။ ထိုအခါ သာကီဝင်မင်းတို့သည် ဝိဋဋူဘမင်းသားကို “ချစ်သား.. ဤသူကား မောင့်အဖိုး (အမေ့အဖေ)တည်း၊ ဤသူကား မောင့်ဦးကြီး ဦးလေး (အမေ့မောင်)တည်း”ဟု ပြောဆိုကြကာ ရှိခိုးစေကြကုန်လေ၏၊ ဝိဋဋူဘမင်းသားသည် သာကီဝင် မင်းအားလုံးတို့ကို လှည့်လည်ရှိခိုး၍ မိမိကိုရှိခိုးမည့် သာကီဝင်မင်းကိုကား တယောက်မျှ မတွေ့ရ၍ “ကျွန်ုပ်ကို ရှိခိုးရမည့် သာကီဝင်မင်းတို့ကား မရှိကြဘူးလော”ဟု မေးလေသော် သာကီဝင်မင်းတို့သည် “ချစ်သား.. သင်၏ညီငယ် မင်းသားတို့သည် ဇနပုဒ်တိုက်နယ်သို့ အလည်အပတ် သွားကြကုန်၏”ဟု

၂၂

ပြောဆိုကြ၍ ဝိဋဋူဘမင်းသားအား ကြီးစွာသော ဧည့်ခံကျွေးမွေးမှု ပြုကြလေကုန်၏။

     ဝိဋဋူဘ မင်းသားသည် နှစ်ရက်သုံးရက်ကြာမျှ ကပိလဝတ်ပြည်၌ နေ၍ များစွာသော စစ်သည်ဗိုလ်ပါ အခြံအရံဖြင့် ထွက်ခဲ့လေ၏။ ထိုအခါ ကျွန်မတယောက်သည် မင်းကွန်း (ဗိုလ်တဲ)၌ ဝိဋဋူဘမင်းသား နေထိုင်သွားသော ပျဉ်ချပ်ကို “ဤပျဉ်ချပ်ကား ဝါသဘခတ္တိယာမည်သော ကျွန်မ၏သား ဝိဋဋူဘ နေထိုင်သွားသော ပျဉ်ချပ်တည်း”ဟု ဆဲရေးစကား ပြောကြားရေရွတ်ကာ နွားနို့ရေ (နွားနို့နှင့်ရောသော ရေ)ဖြင့် ဆေးကြောလေ၏။ ဝိဋဋူဘ၏ မင်းချင်းယောက်ျား တယောက်သည် မိမိ၏လက်နက်ကို မေ့ကျန်ရစ်၍ တဖန်ပြန်လာကာ ထိုလက်နက်ကို ယူလေသော် ဝိဋဋူဘမင်းသားအား ဆဲရေးရေရွတ်သော အသံကိုကြား၍ ထိုအကြောင်းကို မေးမြန်းလေလျှင် “ဝါသဘခတ္တိယာ သတို့သမီးသည် မဟာနာမသာကီဝင်နှင့် သင့်မြတ်၍ နာဂမုဏ္ဍာမည်သော ကျွန်မမှ ဖွားမြင်သူ ဖြစ်ကြောင်းကို” သိရ၍ မိမိ၏ ရဲမက်ဗိုလ်ပါအား ထိုအကြောင်းကို ပြောကြားလေ၏၊ သို့ရကား “ဝါသဘခတ္တိယာ မိဖုရားကြီးသည် ကျွန်မ၏သမီးတဲ့”ဟု လူအများ ပြောကြားမှု သတင်းပြန့်နှံ့မှု အုတ်အုတ်ကျက်ကျက် = ကောလာဟလကြီးစွာ ဖြစ်ပေါ်လာလေ၏။

     ထိုအကြောင်းကို ဝိဋဋူဘမင်းသား ကြားသိရ၍ “ဤသာကီဝင်မင်းတို့သည် ငါနေထိုင်ရာပျဉ်ချပ်ကို နွားနို့ရေဖြင့် ဆေးကြောနှင့်ကြဦး၊ ငါတမူကား မင်းဖြစ်သောအခါ ထိုသာကီဝင်မင်းတို့၏ လည်ချောင်းသွေးကို ယူဆောင်ပြီးလျှင် နေထိုင်ရာ ပျဉ်ချပ်ကို ချင်းတို့၏ လည်ချောင်းသွေးဖြင့် ဆေးကြောပေအံ့”ဟု ရန်ငြိုးကြီးစွာ ဖွဲ့လေ၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသား သာဝတ္ထိပြည်သို့ ရောက်လတ်သော် အမတ်တို့သည် ထိုအကြောင်းကို ပသေနဒိကောသလမင်းကြီးအား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ မင်းကြီးသည် “ငါသို့စင် မင်းမြတ်အား ကျွန်မကို ပေးကြကုန်ဘိ၏”ဟုသာကီဝင်မင်းတို့အား

၂၃

အမျက်ထွက်၍ ဝါသဘခတ္တိယာ မိဖုရားကြီးနှင့် သားတော် ဝိဋဋူဘတို့အား ပေးအပ်ပြီးသော မိဖုရားကြီးရာထူးနှင့်တကွ အဆောင်အယောင် အခမ်းအနား စစ်သေနာပတိရာထူးနှင့် အဆောင်အယောင် အခမ်းအနားများကို ရုပ်သိမ်း၍ ကျွန်ယောက်ျား ကျွန်မိန်းမတို့ ရသင့်သည့် အသုံးအဆောင်မျှကိုသာ ပေးစေလေ၏။

     ထို့နောက် နှစ်ရက်သုံးရက် လွန်မြောက်သောအခါ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပသေနဒိ ကောသလမင်းကြီး၏ ရွှေနန်းတော်သို့ ကြွသွားတော်မူ၍ ခင်းထားအပ်သော ဗုဒ္ဓါသနနေရာတော်၌ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။ မင်းကြီးသည် လာလတ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးလျှင် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့၏ ဆွေတော်မျိုးတော်များသည် ကျွန်မသမီးကို (မင်းသမီးပြုလုပ်ကာ) အကျွန်ုပ်အား ပေးအပ်ပါကုန်ပြီတဲ့၊ ထို့ကြောင့် အကျွန်ုပ်သည် ထိုကျွန်မသမီး ဝါသဘခတ္တိယာအား သားဝိဋဋူဘနှင့်တကွ ဆောင်နှင်းပေးအပ်ပြီးဖြစ်သော မိဖုရားကြီး၏ အဆောင်အယောင် အခမ်းအနား, စစ်သေနာပတိ၏ အဆောင်အယောင် အခမ်းအနားများကို ရုပ်သိမ်း၍ ကျွန်ယောက်ျား ကျွန်မိန်းမတို့ ရသင့်သည့် အသုံးအဆောင်မျှကိုသာ ပေးစေခဲ့လေပြီ”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “မြတ်သောမင်းကြီး.. သာကီဝင်မင်းတို့သည် မသင့်လျော်သောအမှုကို ပြုအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ပေးသောသူတို့မည်သည် ဇာတ်အနွယ်တူသော သတို့သမီးကိုသာ ပေးသင့်ပေ၏။ သို့သော် မြတ်သောမင်းကြီး.. သင်မင်းကြီးကို ငါဘုရား အထူးမိန့်ကြားလိုသည်မှာ- ဝါသဘခတ္တိယာ သတို့သမီးသည် မင်းမျိုးဖြစ်သော မဟာနာမ သာကီဝင်မင်း၏ သမီးတော်တယောက် ဖြစ်လေသည်သာမက ခတ္တိယဇာတ် မြတ်သော သင်မင်းကြီးရွှေနန်းတော်၌ မိဖုရားကြီးအဖြစ် အဘိသိက်သွန်းခံရသူ ဖြစ်လေသည်။ ဝိဋဋူဘ မင်းသားသည်လည်း ခတ္တိယဇာတ် မြတ်သော သင်မင်းကြီးကိုသာ စွဲ၍ဖြစ်သော သားတော်တယောက်

၂၄

ဖြစ်လေသည်။ အမိ၏ အနွယ်မည်သည် အဘယ်ပြုနိုင်အံ့နည်း၊ အဖ၏ အနွယ်သည်သာ ပမာဏဂရု အလေးပြုလောက်၏ဟု အသိမှန်ရရှိကာ ရှေးပညာရှိတို့သည် ထင်းခွေသည် ဆင်းရဲသူမအား အဂ္ဂမဟေသီ မိဖုရားကြီးရာထူးကို ပေးဘူးလေကုန်ပြီ၊ ထိုဆင်းရဲသူ ထင်းခွေသည်မ၏ဝမ်း၌ မွေးဖွားသော သူငယ်သည်လည်း ဆယ့်နှစ်ယူဇနာကျယ်ဝန်းသော ဗာရာဏသီပြည်၌ မင်းအဖြစ်သို့ရောက်၍ ကဋ္ဌဝါဟနမည်သောမင်း ဖြစ်ခဲ့ဘူးလေ”ဟု မိန့်တော်မူ၍ ဧကကနိပါတ်လာ ကဋ္ဌဝါဟနဇာတ်ကို ဟောတော်မူလေ၏။

     ပသေနဒိ ကောသလမင်းကြီးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တရားစကားကို ကြားနာရ၍ “ဖခင်၏ အနွယ်သည်သာ ပမာဏဂရု အလေးပြုလောက်၏တဲ့”ဟု နှစ်သက်ကျေနပ် အားရကာ ဝါသဘခတ္တိယာ မိဖုရားအား၎င်း, သားဝိဋဋူဘ မင်းသားအား၎င်း နဂိုရ်ပကတိ ပေးမြဲတိုင်းသော မိဖုရားကြီးအဆောင်အယောင် အခမ်းအနား, စစ်သေနာပတိ အဆောင်အယောင် အခမ်းအနားကိုပင် တဖန်ပြန်၍ ပေးစေလေ၏။

ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိနှင့် ဇနီးမလ္လိကာတို့အကြောင်း

     ပသေနဒိကောသလမင်းကြီး၏ စစ်သေနာပတိဖြစ်သူ ဗန္ဓုလ (မလ္လမင်းသား)၏ ဇနီးဖြစ်သူ မလ္လိကာ စစ်သေနာပတိကတော်သည်ကား ကုသိနာရုံပြည် မလ္လမင်း၏ သမီးတော်ဖြစ်၏။ ထိုမလ္လိကာ စစ်သေနာပတိကတော်သည် ကာလရှည်မြင့်စွာ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိနှင့် ပေါင်းသင်း နေထိုင်ပါသော်လည်း သားသမီး တယောက်မျှ မထွန်းကား မမွေးဖွားချေ။ ထိုအခါ မလ္လိကာကို ဗန္ဓုလသည် “မိမိ၏ မိဖနေအိမ်သို့သာ ပြန်လော့”ဟု လွှတ်လိုက်လေ၏။ မလ္လိကာသည် “မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြင်ပြီးမှပင် မိဖရပ်ဌာန် ပြန်ပေအံ့”ဟု အကြံပြုကာ ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ဝင်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုးလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်က “အဘယ်သို့ သွားမည်နည်း”ဟု မေး၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား..

၂၅

တပည့်တော်မကို အရှင်သခင် လင်ဖြစ်သူ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိက မိဖနေအိမ်သို့ ပြန်၍လွှတ်လိုက်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ “အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်း”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်က မေးတော်မူသည်တွင် “တပည့်တော်မသည် သားသမီးမထွန်းကားသူ ဖြစ်ပါသည်။ ထို့ကြောင့် စစ်သေနာပတိက မိဖနေအိမ်သို့ ပြန်၍လွှတ်လိုက်ပါသည်ဘုရား”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ယင်းသို့ဖြစ်လျှင် မိဖနေအိမ်သို့ ပြန်သွားဖွယ်ကိစ္စမရှိ၊ စစ်သေနာပတိအိမ်သို့ပင် ပြန်သွားလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေသော် မလ္လိကာသည် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာဖြစ်ရှိကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးလျှင် နေအိမ်သို့ တဖန်ပြန်ခဲ့၍ အိမ်သို့ရောက်လျှင် ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိက “သင်သည် အဘယ့်ကြောင့် ပြန်လာသနည်း”ဟု မေးအပ်သည်တွင် “မြတ်စွာဘုရားရှင်က နေအိမ်သို့ တဖန်အပြန်ခိုင်းသောကြောင့် ပြန်လာပါသည်”ဟု ဖြေကြားလေ၏။ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် “အရှည်မြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သားသမီး ထွန်းကားအံ့သောအကြောင်းကို မြင်တော်မူသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားကာ မလ္လိကာကို လက်ခံသိမ်းပိုက်မြဲ သိမ်းပိုက်ထားလေ၏။

     မလ္လိကာသည် မကြာမြင့်မီပင် ကိုယ်ဝန်ရ၍ ချင်ခြင်းတပ်ကာ ဗန္ဓုလစစ်သူကြီးအား “အိုအရှင်.. ကျွန်တော်မအား ချင်ခြင်းဖြစ်လတ်ပါပြီ”ဟု ကြားလျှောက်လေ၏။ “အဘယ်သို့သော ချင်ခြင်းနည်း”ဟု စစ်သေနာပတိက မေးလေသော် “အိုအရှင်.. ဝေသာလီပြည်ဝယ် ပြည်ထောင်စု လိစ္ဆဝီမင်းအပေါင်းတို့၏ အဘိသိက် သွန်းရာ မင်္ဂလာရေကန်၌ သက်ဆင်းရေချိုး၍ ထိုရေကို သောက်လိုပါသည်”ဟု မလ္လိကာက လျှောက်ထားပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် “ကောင်းပြီ”ဟု ပြောဆို၍ ပိုလ်တထောင်တင်လေးကို ယူဆောင်လျက် မလ္လိကာကို ရထားထက်သို့ တင်ပြီးလျှင် သာဝတ္ထိပြည်မှ ထွက်ခဲ့၍ ရထားကို မောင်းနှင်လျက် မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်းအား အပိုင်စားပေးအပ်သော

၂၆

တံခါးဖြင့် ဝေသာလီပြည်သို့ ဝင်လေ၏။ မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်း၏ နေအိမ်သည်ကား ထိုတံခါးအနီး၌ပင် တည်ရှိလေသည်။

     မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်းသည် ဗန္ဓုလ စီးနင်းလိုက်ပါလာသော ရထား၏ တံခါးခုံ၌ ထိခိုက်သောအသံကို ကြားရလျှင်ပင် “ဤအသံကား ဗန္ဓုလ၏ ရထားသံဖြစ်သည်။ ယနေ့ လိစ္ဆဝီမင်းတို့အဖို့ရာ ကြီးစွာသောဘေးကြီး ဖြစ်ပေါ်လိမ့်မည်”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ မင်္ဂလာရေကန်၏ အတွင်းအပ နှစ်ဌာန၌ပင် အစောင့်အရှောက် ဗိုလ်ပါကား များလှဘိ၏၊ ရေကန်အထက်၌ သံကွန်ရက်ကို ဖြန့်ကြက်အုပ်မိုး၍ ထားအပ်သဖြင့် ငှက်တို့သော်မှလည်း ဝင်နိုင်ခွင့်မရှိချေ။

     ဗန္ဓုလ စစ်သေနာပတိသည်ကား ရထားမှ ဆင်းသက်၍ အစောင့်ချထားသောလူများကို ကြိမ်လုံးဖြင့် ရိုက်နှက်ကာ လွတ်ရာသို့ ပြေးသွားစေလျက် သံကွန်ရက်ကို သန်လျက်ဖြင့် ဖျက်ချိုးပြီးသော် ရေကန်အတွင်း၌ မိမိမယား မလ္လိကာကို ရေချိုးစေ, မိမိလည်း ရေချိုးပြီးလျှင် တဖန် ဣန္ဒြေမပျက် မလ္လိကာကို ရထားထက်သို့တင်လျက် ဝေသာလီပြည်မှထွက်၍ လာခဲ့သောလမ်းအတိုင်းပင် ရထားကို မောင်းနှင်ကာ ပြန်လာခဲ့လေ၏။

     အစောင့်ချထားသော လူများတို့သည် လိစ္ဆဝီမင်းတို့အား ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထားကြလေကုန်၏၊ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ပြင်းစွာ အမျက်ထွက်ကြ၍ ရထားအစီး ငါးရာတို့သို့ အသီးအသီး တက်စီးကြလျက် “မလ္လမင်းသား ဗန္ဓုလ စစ်သေနာပတိကို လက်ရဖမ်းယူကုန်အံ့”ဟု စစ်ထွက်ခဲ့ကြလေကုန်၏၊ ထိုအကြောင်းကို မင်းချင်းတို့က မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်းအား လျှောက်ထား ပြောကြားကြလေသော် မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်းသည် “အမောင်လိစ္ဆဝီမင်းတို့.. မလိုက်သွားကြလင့်၊ မှန်၏- ထိုဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် အမောင်တို့ လစ္ဆဝီမင်းအားလုံးကို သတ်လိမ့်မည်”ဟု တားမြစ်စကား ပြောကြားလေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည်လည်း “ကျွန်ုပ်တို့သည် အဘယ်နည်းနှင့်မျှ သည်းခံ၍ မနေနိုင်ကုန်၊ လိုက်ကြမည်သာ”ဟု ပြောဆိုကြလေကုန်၏။

၂၇

     ထိုအခါ မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်းသည် ကျောင်းနေဖက် သူငယ်ချင်းဖြစ်၍ ဗန္ဓုလအကြောင်းကို ကောင်းစွာသိသူဖြစ်ရကား လိစ္ဆဝီမင်းများကို-

အမောင်လိစ္ဆဝီမင်းတို့.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် (=မလိုက်ပဲ မနေနိုင်ကြလျှင်) အမောင်တို့သည် ဗန္ဓုလစီးနင်းသော ရထားဘီး ပုံတောင်း = အချက်တိုင်အောင် မြေသို့ မြုပ်ဝင်သွားသောအရပ်ကို မြင်ကြလျှင် ထိုမြင်ရာအရပ်မှပင် ပြန်ခဲ့ကြလော့။

ထိုအရပ်မှ မပြန်ခဲ့ကြလျှင် ရှေ့သို့ ဆက်၍လိုက်သော် မိုးကြိုးသံကဲ့သို့သော အသံကို ကြားကြရလိမ့်မည်၊ ထိုကြားရာအရပ်မှ ပြန်ခဲ့ကြလော့။

ထိုအရပ်မှ မပြန်ခဲ့ကြလျှင် သင်တို့၏ ရထားဦးတို့၌ အပေါက်ကို မြင်ကြရလိမ့်မည်။ ထိုမြင်ရာအရပ်မှ ပြန်ခဲ့ကြလော့၊ ရှေ့သို့ဆက်၍ မလိုက်ကြကုန်လင့်-

ဟု မှာကြား ပြောဆိုလိုက်လေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် မဟာလိလိစ္ဆဝီမင်း ပြောဆိုသောစကားဖြင့် မပြန်နစ်ကြပဲ ဗန္ဓုလ စစ်သေနာပတိနောက်သို့ လိုက်ကြလေကုန်၏။

     မလ္လိကာ စစ်သေနာပတိကတော်သည် လိစ္ဆဝီမင်းများ လိုက်လာသော ရထားတို့ကို မြင်၍ “အိုအရှင်.. ရန်သူရထားများ လိုက်လာသည်တို့ကို မြင်ရပါသည်”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ဗန္ဓုလသည် “ရှင်မ.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ရထားငါးရာတို့ကို ရထားတစီးတည်းကဲ့သို့ ထင်ရ မြင်ရသောအခါ၌ ငါ့ကို ပြောကြားလော့”ဟု ဆိုလေ၏။

     မလ္လိကာသည် ရထားအားလုံး တစီးတည်းကဲ့သို့ ထင်ရမြင်ရသောအခါ၌ “အိုအရှင်.. ရထားဦး တခုတည်းကဲ့သို့ ထင်ရ မြင်ရပါပြီ”ဟု ပြောကြားလေလျှင် ဗန္ဓုလ စစ်သေနာပတိသည် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ဤကြိုးများကို သင် ဆွဲထားလော့”ဟု မလ္လိကာအား မြင်းကြိုးများကိုပေး၍ ရထားပေါ်၌ ရပ်လျက်ပင် ပိုလ်တထောင် တင်လေးကို

၂၈

တင်လေ၏၊ ရထားဘီးသည် ပုံတောင်း = အချက်တိုင်အောင် မြေသို့ မြုပ်ဝင်၍ သွားလေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ထိုအရပ်ကို မြင်ကြရပါသော်လည်း မပြန်နစ်ကြပဲ လိုက်မြဲ လိုက်ကြလေ၏။ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် အတန်ငယ်သွား၍ လေးညှို့ = လေးကြိုးကို ခတ်လေ၏ = ညှိလေ၏၊ ထိုလေးညှို့ = လေးကြိုးကို ခတ်သော = ညှိသော အသံသည် မိုးကြိုးသံကဲ့သို့ ဖြစ်လေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ထိုအရပ်မှလည်း မပြန်နစ်ကြပဲ ရှေ့သို့ချီတက် လိုက်မြဲ လိုက်ကြလေကုန်၏။ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် ရထားထက်၌ ရပ်လျက်ပင် မြှားတစင်းကို ပစ်လိုက်လေ၏။ ထိုမြှားသည် ရထားငါးရာတို့၏ ရထားဦးတို့ကို ဖောက်လျက် လိစ္ဆဝီမင်း ငါးရာတို့ကို ချပ်ဝတ်တန်းဆာ ဖွဲ့ချည်ရာ (ရင်ဝ)ဌာန၌ ထုတ်ချင်းဖောက်၍ မြေသို့ဝင်လေ၏။

     လိစ္ဆဝီမင်းငါးရာတို့သည် မိမိတို့ မြှားအမှန်ခံရသည်ကို မသိကြမူ၍ “ဟယ်ဗန္ဓုလ.. ရပ်လော့”ဟု ပြောဆိုကြကာ လိုက်မြဲ လိုက်ကြလေကုန်၏။ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် ရထားကို အနည်းငယ်ရပ်၍ “သင်လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် သေပြီးသူများသာ ဖြစ်ကြကုန်၏၊ သေသူတို့နှင့် ငါ့အဖို့ရာ စစ်ထိုးရန် မရှိ”ဟု ဆိုလေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းတို့က “သေပြီးသူတို့မည်သည် ငါတို့ကဲ့သို့ မဟုတ်ကုန်”ဟု ပြောဆိုကြလေသော် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် နောက်ဆုံးလိစ္ဆဝီမင်း၏ ချပ်ဝတ်တန်းဆာကို ဖြေ၍ ကြည့်ကြလော့”ဟု ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိက ဆိုလေ၏။

     လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ဗန္ဓုလ၏စကားအတိုင်း နောက်ဆုံးလိစ္ဆဝီမင်း၏ ချပ်ဝတ်တန်းဆာကို ဖြေ၍ကြည့်ကြလေကုန်၏။ ထိုနောက်ဆုံး လိစ္ဆဝီမင်းသည် ချပ်ဝတ်တန်းဆာကို ဖြေလျှင်ဖြေချင်းပင် စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်တိမ်းလည်း၍ သွားလေတော့၏။ ထိုအခါ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် ကျန်သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့ကို “သင်တို့အားလုံးပင် ဤနည်းအတူ သေပြီးသူများ ဖြစ်ကြ၏။ မိမိတို့နန်းအိမ်တို့သို့ အမြန်ပြန်သွားကြ၍ စီမံသင့်သမျှ စီမံကြလျက် သားမယားများကို မှာထားသင့်သမျှ မှာထားဆုံးမပြီးမှ

၂၉

ချပ်ဝတ်တန်းဆာကို ဖြေကြလော့”ဟု နောက်ဆုံး သတိပေးစကား ပြောကြားလေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ဗန္ဓုလပြောသည့်အတိုင်း ပြုလုပ်ကြပြီး အားလုံးပင် အသက်ကုန်ခြင်းသို့ ရောက်ကြလေကုန်၏။

     ဗန္ဓုလ စစ်သေနာပတိသည်လည်း မလ္လိကာကို သာဝတ္ထိပြည်သို့ ချမ်းသာစွာ ဆောင်ယူခဲ့လေ၏။ မလ္လိကာသည် တဆယ့်ခြောက်ကြိမ်တိုင်တိုင် အစုံအစုံသော သားတို့ကို မွေးဖွားခဲ့လေ၏။ အားလုံး သုံးကျိပ်နှစ်ယောက်သော သားတို့သည်လည်း အလွန်ရဲရင့်ကြလျက် အားအစွမ်းနှင့် ပြည့်စုံသူများချည်း ဖြစ်ကြကုန်၏။ ခပ်သိမ်းသော အတတ်မျိုးတို့၏ အပြီးအဆုံးရောက် တတ်မြောက်ကြသူများ ဖြစ်ကြကုန်၏။ သားတယောက် တယောက်လျှင် လူစွမ်းကောင်းယောက်ျား တထောင်စီ တထောင်စီ အခြံအရံရှိ၏။ ဖခင်ဖြစ်သူ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိနှင့် အတူတကွ မင်းနန်းတော်သို့ သွားကြသည်ရှိသော် ထိုဗန္ဓုလနှင့် သားသုံးကျိပ်နှစ်ယောက် အခြံအရံ လူစွမ်းကောင်းယောက်ျား သုံးသောင်းနှစ်ထောင်တို့ဖြင့်ပင် မင်းယင်ပြင်တခုလုံး ပြည့်၍နေလေတော့၏။

ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိ တရားရုံး၌ တရားစီရင်ခြင်း

     တနေ့သ၌ တရားလွှတ်ရုံးဝယ် မတရား အဆုံးအဖြတ်ခံရ၍ တရားရှုံးကြသော လူများသည် ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိ လာလတ်သည်ကို မြင်ကြ၍ သည်းစွာဟစ်အော် ကြွေးကြော်ကြကုန်လျက် လွှတ်တော်တရားသူကြီးတို့၏ မတရားဆုံးဖြတ်ကြသော အကြောင်းကို ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိအား တိုင်ကြား ပြောဆိုကြလေ၏။ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် တရားလွှတ်ရုံးသို့သွား၍ ထိုတရားမှုခင်းကို တဖန်စစ်ဆေးပြီးလျှင် အရှင်ဖြစ်ထိုက်သူကိုသာ အရှင်ဖြစ်အောင် ဆုံးဖြတ်မှု တရားသဖြင့် ပြုလေ၏။ လူအပေါင်းသည် ကျယ်စွာသော အသံဖြင့် သာဓုကောင်းကြီး ပေးကြလေ၏။

     ပသေနဒိကောသလမင်းကြီးသည် သာဓုကောင်းကြီးပေးသံကို ကြားရ၍ “ဤအသံကား အဘယ်အသံနည်း”ဟု မေးတော်မူသဖြင့်

၃၀

ထိုအကြောင်းကို ကြားသိရလျှင် လွန်စွာနှစ်သက် အားရတော်မူ၍ ထိုလွှတ်ရုံး တရားသူကြီးအားလုံးတို့ကို ရာထူးချပြီးလျှင် ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိအားပင် တရားလွှတ်ရုံးကို အပ်နှင်းလေ၏။ ဗန္ဓုလသည် ထိုအချိန်မှစ၍ တရားနှင့်အညီ အဆုံးအဖြတ်ပေးလေ၏။

     ထိုအခါ ရာထူးကျ တရားသူကြီးဟောင်းတို့သည် အနည်းငယ်မျှသော လက်ဆောင်တံစိုးကို မရကြသည်ဖြစ်၍ လာဘ်လာဘ နည်းပါးကုန်ရကား “ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် မင်းအဖြစ်ကို တောင့်တ၍နေ၏”ဟု မင်းနန်းတော်၌ စိတ်ဝမ်းကွဲပြားအောင် ဂုံးတိုက်စကား ပြောကြားကြလေ၏။ ကောသလမင်းကြီးသည် ထို ရာထူးကျ တရားသူကြီးဟောင်းတို့၏ ဂုံးတိုက်စကား ကြားသိရ၍ ယုံကြည်ပြီးလျှင် မိမိစိတ်ကို နှိပ်၍မရနိုင်လောက်အောင်ပင် ရှိလေ၏။ “ဤဗန္ဓုလကို ဤသာဝတ္ထိပြည်အတွင်း၌ပင် သတ်စေခဲ့လျှင် ငါ့အား လူအပေါင်းတို့ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချမှု ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု တဖန် ကြံစည်၍ တဖက်လှည့် နည်းပရိယာယ်သုံးကာ မိမိ၏ မင်းချင်းယောက်ျားတို့ကို တိုင်းစွန်ပြည်နား၌ သူပုန်ထစေပြီးသော် ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိကို ခေါ်စေ၍ “အမောင်စစ်သေနာပတိ.. ငါ၏ တိုင်းစွန်ပြည်နား ပစ္စန္တရစ်အရပ်များသည် သူပုန်ဘေးကြောင့် ပျက်စီးလုမတတ်ရှိနေသည်၊ အမောင်စစ်သေနာပတိ၏ သားများနှင့်အတူတကွ သွားရောက်၍ သူပုန်လူဆိုးတို့ကို ဖမ်းရမည်ဟု အမိန့်ပေးစေလွှတ်၍ “ဤမြို့ပြင်အရပ်၌ပင် သားသုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့နှင့်တကွ ဗန္ဓုလ၏ ဦးခေါင်းများကို ဖြတ်၍ ယူဆောင်ခဲ့ကြရမည်”ဟု လျှို့ဝှက် အမိန့်ပေးကာ ထိုဗန္ဓုလသားအဖတို့နှင့် အတူတကွ အခြားလူစွမ်းကောင်း စစ်ဗိုလ်ကြီးတို့ကို ထည့်လိုက်လေ၏။

     ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိသည် ပစ္စန္တရစ်အရပ်သို့ ရောက်လတ်လျှင်ပင် “စစ်သေနာပတိကြီး လာပြီတဲ့”ဟု အယောင်ဆောင် မင်းချင်းသူပုန်များသည် တိမ်းရှောင် ထွက်ပြေးကြလေကုန်၏။ ဗန္ဓုလ စစ်သေနာပတိသည် ထိုပစ္စန္တရစ်အရပ်ကို လူနေစည်ကားအောင်

၃၁

ခန့်ထားစီမံပြီးမှ ပြန်ခဲ့လေ၏။ ထို့နောက် မြို့မှ (သာဝတ္ထိပြည်မှ) မနီးမဝေးသောအရပ်၌ မင်းကြီးလျှို့ဝှက် အမိန့်ပေးလိုက်သော လူစွမ်းကောင်း စစ်ဗိုလ်ကြီးတို့သည် သားသုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့နှင့်တကွ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိ၏ ဦးခေါင်းများကို ဖြတ်ကြလေကုန်၏။

     ထိုနေ့၌ကား မလ္လိကာ စစ်သူကြီးကတော်သည် ရဟန်းငါးရာတို့နှင့်တကွ အဂ္ဂသာဝကကြီးနှစ်ပါး (=အရှင်သာရိပုတ္တရာ, အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်)တို့ကို ဆွမ်းဘုဉ်းပေးကြွရောက်ရန် ဖိတ်မန်အပ်ပြီးဖြစ်ကုန်၏၊ ထိုအခါ မလ္လိကာအား နံနက်စောစောပင် “သားသုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့နှင့်တကွ သင်၏အရှင်လင် ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိ၏ ဦးခေါင်းများကို ဖြတ်အပ်လေပြီ”ဟု သဝဏ်လွှာကို ပို့ဆောင်ပေးအပ်ကြလေကုန်၏။ မလ္လိကာသည် ထိုသတင်းကို ကြားသိရ၍ တဦးတယောက်သောသူအားမျှ တစုံတရာ မပြောကြားပဲ သဝဏ်လွှာကို ရင်ခွင် (အင်္ကျီအိတ်အတွင်း)၌ထား၍ အဂ္ဂသာဝကကြီးနှစ်ပါး အမှူးပြုသည့် ရဟန်းသံဃာကိုသာလျှင် ဆွမ်းပြုစုလုပ်ကျွေးနေလေ၏။

     ထိုအခါ မလ္လိကာ၏ အိမ်ဖော်မိန်းမများ ရဟန်းတို့အား ဆွမ်းလှူပြီး၍ ထောပတ်အိုးကို ယူဆောင်လာခဲ့ကြရာ မတော်တဆ မထေရ်မြတ်တို့၏ ရှေ့မှောက်၌ ထောပတ်အိုးကြီး ကွဲသွားခဲ့လေသည်။ တရားစစ်မှူး ဖြစ်တော်မူသော အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် “ကွဲပျက်ခြင်းသဘောရှိသော ဝတ္ထုဖြစ်၍ ကွဲပျက်သွားလေပြီ၊ ထွေရာလေးပါး စိတ်အကြံမများလင့်”ဟူ၍ မလ္လိကာအား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ မလ္လိကာသည် ရင်ခွင် (အင်္ကျီအိတ်တွင်း)မှ သဝဏ်လွှာကိုထုတ်၍ “အရှင်ဘုရား.. သားသုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့နှင့်တကွ အဖဖြစ်သူ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိ၏ ဦးခေါင်းများကို ဖြတ်အပ်လေပြီဟူသော ဤသဝဏ်လွှာကို တပည့်တော်မအား ပို့အပ်လာကြပါသည်၊ တပည့်တော်မသည် ဤအကြောင်းကို ကြား၍သော်မှလည်း ထွေရာ လေးပါး စိတ်အကြံမများခဲ့ပါ။ ထောပတ်အိုး ကွဲခြင်းကြောင့်ကား အဘယ်မှာလျှင်

၃၂

ထွေရာလေးပါး စိတ်အကြံများပါအံ့နည်းဘုရား”ဟူ၍ ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သည် “အနိမိတ္တမနညာတံ၊ မစ္စာနံ ဣဓ ဇီဝိတံ-” ဤသို့ အစရှိသော(သုတ္တနိပါတ်ပါဠိတော်၊ ၃-မဟာဝဂ်၊ ၇-သလ္လသုတ်) တရားဒေသနာကို ဟောကြားတော်မူ၍ နေရာမှ ထတော်မူကာ ဇေတဝန်ကျောင်းတော်သို့ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။

     သံဃာတော်များကို ဆွမ်းပြုစုလုပ်ကျွေးပြီးနောက် မလ္လိကာသည် ချွေးမ သုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့ကို အခေါ်ခိုင်း၍ “ချွေးမတို့.. သင်တို့၏ အရှင်သခင် လင်ယောက်ျားများသည် အပြစ်တစုံတရာ မရှိကြကုန်ပဲ မိမိ၏ ရှေးကံအကျိုးကို ရရှိကြလေပြီ၊ သင်တို့သည် မစိုးရိမ်, မပူဆွေး, မငိုကြွေးကြကုန်လင့်၊ ကောသလမင်းကြီး၏အပေါ် စိတ်ပြစ်မှားခြင်းကိုလည်း မပြုကြကုန်လင့်”ဟူ၍ ဆုံးမစကား ပြောကြားလေ၏။ ကောသလမင်းကြီး၏ သူလျှိုယောက်ျားများသည် ထိုစကားကို ကြားကြ၍ မင်းကြီးထံ သွားရောက်ကြပြီးလျှင် ဗန္ဓုလသားအဖတို့၏ အပြစ်မရှိသောအဖြစ်ကို ကြားလျှောက်ကြလေကုန်၏၊ ကောသလမင်းကြီးသည် ထိတ်လန့်ခြင်း = သံဝေဂသို့ ရောက်ရှိကာ မလ္လိကာ၏နေအိမ်သို့ သွားရောက်၍ မလ္လိကာကို၎င်း, သူ၏ချွေးမ သုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့ကို၎င်း သည်းခံစေကြောင်း တောင်းပန်စကား ပြောကြားပြီးလျှင် မလ္လိကာအလိုရှိရာ ဆုတခုခုကိုယူရန် ပြောကြားလေ၏။

     မလ္လိကာသည် “အရှင်မင်းကြီး.. ဘုရားကျွန်တော်မသည် ဆုယူပြီးသားပင် ဖြစ်ပါစေ”ဟု ပြန်ကြားလျှောက်ထား၍ မင်းကြီးပြန်သွားလတ်သော် ကုပ္ဖီးထမင်း ကျွေးမွေးလှူဒါန်း (ဆွမ်းသွတ်)ပြီးနောက် ရေမိုးချိုးပြီးလျှင် မင်းကြီးထံမှောက်သို့ သွားရောက်ရှိခိုး၍ “အရှင်မင်းကြီး.. အရှင်မင်းကြီးတို့သည် ကျွန်တော်မအား ဆုပေးအပ်ပြီး ဖြစ်ပါသည်၊ ကျွန်တော်မ၏ အဖို့ရာမှာလည်း အခြားဆုများဖြင့် အလိုမရှိပါ။ ကျွန်တော်မ၏ချွေးမ သုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့ကို၎င်း, ကျွန်တော်မကို၎င်း မိဖနေအိမ်သို့ ပြန်ဘို့ရန် ခွင့်ပြုတော်မူပါကုန်”ဟူ၍ ခွင့်ပန်စကား လျှောက်ထားလေလျှင်

၃၃

ပသေနဒိ ကောသလမင်းကြီးသည် မလ္လိကာ၏ ခွင့်ပန်လျှောက်ထားချက်ကို ကျေနပ်စွာ လက်ခံတော်မူလေ၏။ မလ္လိကာသည် ချွေးမ သုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့ကို မိဖနေအိမ်သို့ အသီးအသီး ပို့ဆောင်ပြီးနောက် မိမိကိုယ်တိုင်လည်း ကုသိနာရုံပြည် မိဖနေအိမ်သို့ ပြန်သွားလေ၏။

(မလ္လိကာ၏ အကြောင်းအဆက်။ ။မလ္လိကာသည် ကုသိနာရုံပြည် မိဖတို့နေအိမ်၌ ကာလရှည်မြင့်စွာ နေထိုင်၍ နောက်တချိန် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အလောင်းတော်ကို မလ္လမင်းများ ကုသိနာရုံပြည်တွင်းသို့ ထမ်းဆောင် သယ်ယူလာကြသော သတင်းကို ကြားသိရလေလျှင် မိမိ၏အရှင်သခင် လင်ယောက်ျားဖြစ်သူ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိ ကွယ်လွန်သောအချိန်မှစ၍ မသုံးဆောင်ပဲ သိမ်းဆည်းထားခဲ့သော မဟာလတာတန်းဆာကို ထုတ်၍ “ဤမဟာလတာတန်းဆာဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ငါပူဇော်အံ့”ဟု ကြံစည်ကာ ထိုမဟာလတာတန်းဆာကို ပွတ်တိုက်၍ နံ့သာရေဖြင့် ဆေးကြောပြီးလျှင် အိမ်တံခါးဝက စောင့်မျှော်လျက်နေလေ၏။

ထိုမဟာလတာ တန်းဆာကား (သုတ်မဟာဝါအဋ္ဌကထာအလို) ၁-ဝိသာခါ, ၂-ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိကတော် မလ္လိကာ, ၃-ဒေဝဒါနိယခိုးသူ= ဤသုံးဦးတို့အိမ်၌သာလျှင် ရှိ၏။ (ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာအလို) မြေပြင်အဝန်း၌ ၁-ဝိသာခါ, ၂-ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိကတော် မလ္လိကာ, ၃-ဗာရာဏသီသူဌေးသမီး= ဤသုံးယောက်သော မိန်းမတို့သည်သာလျှင် မဟာလတာတန်းဆာကို ရရှိကြကုန်၏။

မလ္လိကာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ် အလောင်းတော် မိမိအိမ်တံခါးဝသို့ ဆိုက်ရောက်လတ်သော် “အမောင်တို့.. မြတ်စွာဘုရား၏ ရုပ်ကလာပ် အလောင်းတော်ကို ခေတ္တချကြပါဦး”ဟု ပြောဆို၍ ထိုမိမိ၏ မဟာလတာတန်းဆာကို မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်၌ စွပ်၍ ဝတ်၍ ပေးလေ၏။ ဦးခေါင်းတော်မှစ၍ စွပ်အပ် ဝတ်အပ်သော ထိုမဟာလတာတန်းဆာသည် ခြေတော်အပြင်တိုင်အောင် ဖုံးအုပ်မိလေ၏။ ရွှေအဆင်းရှိသော မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်သည် ရတနာခုနစ်ပါးဖြင့်ပြီးသော မဟာလတာတန်ဆာဖြင့် တန်းဆာဆင်အပ်သည်ရှိသော် အလွန်လျှင် တင့်တယ်လှပေ၏။

၃၄

မလ္လိကာသည် ထိုသို့ တင့်တယ်လှသည်ကိုမြင်၍ အလွန်ကြည်ညိုသောစိတ် ဖြစ်ရှိကာ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်မ၏အဖို့ရာ သံသရာဝဋ်၌ ကျင်လည်ရသမျှ ကာလပတ်လုံး အသီးအခြား အဆင်တန်ဆာ ဆင်မြန်းရသော ကိစ္စဟူ၍ မဖြစ်ရ မရှိရပါစေသတည်း၊ အမြဲတစေ တပည့်တော်မ၏ကိုယ်သည် အဆင်တန်းဆာ ဝတ်ဆင်ပြီးကဲ့သို့ ဖြစ်ပါစေသား”ဟူ၍ ဆုတောင်းပတ္ထနာမှု ပြုလေ၏။ ။(သုတ်မဟာဝါအဋ္ဌကထာ၊ မဟာပရိနိဗ္ဗာနသုတ်အဖွင့် စာမျက်နှာ ၁၈၉-မှ)။

မလ္လိကာသည် နောက်အခါ၌ စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်၍ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ နတ်သမီးဖြစ်၍ သူ၏ ဆုတောင်းအတိုင်း အခြားနတ်တို့နှင့်မတူ ထူးခြားတောက်ပြောင်သော ရွှေရောင်အဆင်းရှိလျက် ရတနာခုနစ်ပါးဖြင့်ပြီးသော အဝတ်, အဆင်တန်းဆာ, ဗိမာန်ရှင်တဦး ဖြစ်ရလေ၏။ (အကြောင်းအရာအကျယ်ကို ဝိမာနဝတ္ထု အဋ္ဌကထာ၊ ၃-ပါရိတ္တကဝဂ်၊ ၈-မလ္လိကာဝိမာနဝတ္ထုအဖွင့်မှ ထုတ်နုတ်မှတ်ယူရာ၏)။

     ပသေနဒိ ကောသလ မင်းကြီးသည်လည်း ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိ၏ တူဖြစ်သူ ဒီဃကာရာယနမည်သောသူအား စစ်သေနာပတိရာထူးကို ဆက်လက်၍ ပေးလေသည်။ ထိုသို့ပင် ပေးအပ်ပါသော်လည်း ဒီဃကာရာယနသည် “ငါ၏ ဦးကြီးတော်ကို ဤမင်းသည် အပြစ်မဲ့ သတ်ခဲ့လေပြီ”ဟု အောက်မေ့ကာ ကောသလမင်းကြီးအား လက်စားချေနိုင်ရန် အခွင့်အပေါက်ကိုသာရှာလျက် နေထိုင်လေ၏။

     ကောသလ မင်းကြီးသည်လည်း အပြစ်မရှိပဲလျက် ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိကို သတ်စေပြီးသောအချိန်မှစ၍ နှလုံးမသာမယာခြင်း ပြင်းစွာဖြစ်ရှိ၍ စိတ်သက်သာရာကို မရချေ။ မင်းစည်းစိမ်ကို မြိန်ယှက်စွာ မခံစားနိုင်ချေ။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သာကီဝင်မင်းတို့၏ ပိုင်နက်ဖြစ်သည့် မေဒါဠုပနိဂုံး၌ နေထိုင်တော်မူဆဲဖြစ်၏။ ကောသလမင်းကြီးသည် မေဒါဠုပနိဂုံးသို့ သွားရောက်၍ ဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူရာ ကျောင်းတိုက်အရာမ်မှ မနီးမဝေးသောအရပ်၌ သစ်ခက်တဲနန်း (ယာယီစံနန်း)၌ နေထိုင်ပြီးလျှင် အနည်းငယ်မျှသော အခြံအရံဖြင့် “ဘုရားဖူးအံ့”ဟု ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်လျက် မင်းမြှောက်တန်းဆာ ငါးပါးတို့ကို

၃၅

ဒီဃကာရာယန စစ်သေနာပတိအား ပေးအပ်ခဲ့၍ မင်းကြီးတဦးတည်းသာလျှင် ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်သို့ ဝင်သွားလေ၏။

(ဤ၌- ကောသလမင်းကြီးက မင်းမြှောက်တန်ဆာငါးပါးကို ဒီဃကာရာယနလက်သို့ ပေးအပ်လိုက်ခြင်းမှာ- (၁) “အလွန် အလေးပြုအပ် ရိုသေအပ်သော မြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်သို့ ပြန့်လွင့်သော သဘောရှိသည့် မင်း၏အသွင်ဖြင့် သွားရန်မသင့်”ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့်၎င်း, (၂) “မိမိတဦးတည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဆည်းကပ်ပြီးလျှင် မိမိစိတ်ကြိုက် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာစကား ပြောကြားမည်”ဟူသော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့်၎င်း = ဤရည်ရွယ်ချက်နှစ်ပါးဖြင့် ပေးအပ်လိုက်ခြင်းဖြစ်သည်။ မှန်၏- မင်းမြှောက်တန်းဆာငါးပါးတို့ ပြန်လာလျှင် “အသင်ပြန်လော့”ဟု တဦးတယောက်ကိုမျှ ဆိုဖွယ်မရှိ၊ မင်းချင်းအားလုံးတို့သည်ပင် အလိုလို ပြန်ကြလေကုန်၏။

ကောသလမင်းကြီး တဦးတည်း ကျောင်းတော်သို့ ဝင်သွားသောအခါ ဒီဃကာရာယန၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ဤမင်းသည် ရှေးကလည်း ရဟန်းဂေါတမနှင့် နှစ်ဦးကြား (လေးနား) အတိုင်အပင် ပြုလုပ်ပြီးလျှင် ငါ့ဦးကြီးတော် ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိကို သားသုံးကျိပ်နှစ်ယောက်တို့နှင့်တကွ ဖမ်းယူသတ်ဖြတ်စေခဲ့လေပြီ၊ ယခုလည်း နှစ်ဦးကြား (လေးနား) အတိုင်အပင်ကို တိုင်ပင်လို၏၊ အသို့နည်း ငါ့ကိုများ ဖမ်းယူ သတ်ဖြတ်စေဦးအံ့လော”ဟု အမျက်၏အစွမ်းဖြင့် စိတ်အကြံအစည် ဖြစ်ရှိလေ၏)။

     ထိုအခါ ဒီဃကာရာယန စစ်သေနာပတိသည် မင်းကြီး ဂန္ဓကုဋီကျောင်းတော်သို့ ဝင်လေလျှင် မင်းမြှောက်တန်းဆာ ငါးပါးတို့ကို ယူဆောင်ခဲ့၍ ဝိဋဋူဘမင်းသားကို အနိုင်အထက်ပြောဆိုကာ ထိုနေရာ၌ပင် မင်းမြှောက်၍ ကောသလမင်းကြီးအတွက် မြင်းတစီး, သန်လျက်တခု, အလုပ်အကျွေး မောင်းမတယောက်ကိုသာ ထားခဲ့၍ “မင်းကြီးသည် အသက်ရှင်လိုလျှင် မလိုက်ခဲ့နှင့်”ဟု ပြောဆိုမှာထားပြီးလျှင် ဝိဋဋူဘမင်းသားအား ထီးဖြူကို ဆောင်းမိုးခေါ်ယူကာ သာဝတ္ထိပြည်သို့သာ ပြန်သွားလေ၏။

     ကောသလမင်းကြီးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အတူတကွ ချစ်ဖွယ်စကား ပြောကြားပြီး၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုးပြီး ကျောင်းတိုက်မှ ထွက်လေသော် စစ်တပ်ကို မမြင်မတွေ့ရတော့ပဲ

၃၆

ထိုမောင်းမငယ်ကို မေး၍ ထိုအကြောင်းကို ကြားသိရလေလျှင် “ငါသည် တူတော် အဇာတသတ်မင်းကို စစ်ကူခေါ်ငင်ကာ သာဝတ္ထိပြည်သို့ သွားရောက်၍ ဝိဋဋူဘကို ဖမ်းယူသတ်ဖြတ်မည်”ဟူသော အကြံဖြင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ သွားသည်တွင် လမ်းခရီးအကြား၌ ဆန်ကွဲထမင်းကိုလည်း စားရ၏။ ရေနောက်ကိုလည်း သောက်ရ၏။ အလွန် သိမ်မွေ့နူးညံ့ခြင်း ပင်ကိုယ်ပကတိသဘောရှိသူ ဖြစ်ရကား ကောသလမင်းကြီးအဖို့ရာ ထိုအစာကြမ်း ရေကြမ်းသည် ကောင်းစွာ မကြေကျက်လေ။ မင်းကြီးသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်ပြန်ပါသော်လည်း အချိန်မဲ့၍ မြို့တံခါးများပိတ်တော့မှ ရောက်ရှိကာ “ငါသည် ယနေ့တညတာ မြို့ပြင်စရပ်မှာ အိပ်ပြီးလျှင် နက်ဖြန်ကျမှ ငါ့တူ အဇာတသတ်မင်းကို တွေ့ကြကုန်တော့အံ့”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် မြို့ပြင်စရပ်တခု၌ အိပ်လေ၏။

     ကောသလမင်းကြီးအား ညဉ့်အခါဝယ် (သလိပ်, သည်းခြေ, လေ) ဒေါသသုံးပါးတို့ ထကြွသောင်းကျန်းကြသဖြင့် အစာမကြေကျက်သောရောဂါ နှိပ်စက်ဖိစီးလေရာ မင်းကြီးသည် နှစ်ကြိမ်သုံးကြိမ်သာ အပြင်သို့ ထွက်နိုင်၏။ ထိုအခါမှစ၍ ခြေဖြင့် မသွားနိုင်တော့ပဲ ထိုမောင်းမငယ်၏ ရင်ခွင်၌ အိပ်၍ မိုးသောက်အားကြီး လင်းခါနီးအချိန်တွင် နတ်ရွာစံလေ၏။ ။(ကောသလမင်းကြီး နတ်ရွာစံသောအချိန်မှာ အသက်ရှစ်ဆယ်အရွယ် ရှိလေပြီ၊ ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း သက်တော်ရှစ်ဆယ် အရွယ်တော်ရှိလေပြီ။ မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသပါဠိ၊ ဓမ္မစေတိယသုတ် စာမျက်နှာ ၃၂၀-မှ)။

     မောင်းမငယ်သည် မင်းကြီးနတ်ရွာစံကြောင်း သိရှိလေလျှင် “ကျွန်တော်မ၏သခင် ကောသလဘုရင်မင်းကြီးသည် ကာသိတိုင်း ကောသလတိုင်း = နှစ်တိုင်းတို့၌ မင်းပြုလုပ်ပြီးမှ ယခုအခါ သူတပါး၏ မြို့ပြင်ပဝယ် ကိုးကွယ်ရာမဲ့သူတို့နေရာ စရပ်အို၌ ကိုးကွယ်ရာမဲ့ နတ်ရွာစံယူ လျောင်းတော်မူရရှာပြီ”– ဤသို့စသည် ပြောဆိုမြည်တမ်းကာ ကျယ်စွာသောအသံဖြင့် ငိုကြွေးလေ၏။ လူအများ ကြားသိ၍ အဇာတသတ်မင်းအား ထိုအကြောင်းကို

၃၇

လျှောက်ထားကြလေလျှင် အဇာတသတ်မင်းသည် လာလတ်၍ ကြည့်ရှုလေသော် ဦးကြီးတော်မှန်း သိပြီးလျှင် လာခဲ့သောအကြောင်းကို မေးမြန်းသိရှိပြီးနောက် ကြီးစွာသော အခမ်းအနားဖြင့် ဖုတ်ကြည်းသင်္ဂြိုဟ်မှုပြု၍ “ဝိဋဋူဘကို ဖမ်းယူပေအံ့”ဟု မြို့တော်၌ စည်လည်စေ၍ စစ်သည်ဗိုလ်ပါ စုရုံးစေလေ၏။

     အဇာတသတ်မင်း၏ အမတ်တို့သည် အဇာတသတ်မင်း၏ ခြေတို့၌ ဦးတိုက်၍ “အရှင်မင်းကြီး.. အရှင်မင်းကြီးတို့၏ ဦးကြီးတော် (ကောသလမင်းကြီး) အသက်ရှင်ကာ ကျန်းမာနေလျှင် အရှင်မင်းကြီးတို့ သွားသင့်ပါ၏၊ ယခုအခါ၌မူကား ညီတော် ဝိဋဋူဘမင်းသားသည်လည်း အရှင်မင်းကြီးတို့ကို အမှီပြု၍ ထီးဖြူစိုက်ဆောက် မင်းအဖြစ်သို့ ရောက်ခြင်းငှါ ထိုက်တန်လှပါသည်”ဟု အသိဉာဏ်ပေးစကား လျှောက်ထား တားမြစ်ကြလေကုန်၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသားသည်လည်း မင်းအဖြစ်ကို ရပြီးနောက် ထိုရှေးကဖွဲ့ဘူးသည့် ရန်ငြိုးကို အမှတ်ရ၍ “အလုံးစုံသော သာကီဝင်မင်းတို့ကို သတ်တော့အံ့”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် များစွာသော စစ်သည်ဗိုလ်ပါ အပေါင်းဖြင့် သာဝတ္ထိပြည်မှ ထွက်ခဲ့လေ၏။ ထိုနေ့၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မိုးသောက်ထအခါ သတ္တလောကကို ကြည့်ရှုတော်မူလေသော် ဆွေတော်မျိုးတော်အပေါင်း၏ ပျက်စီးအံ့သောဘေးကို မြင်တော်မူ၍ “ဆွေမျိုးတို့အား ချီးမြှောက်ခြင်းအမှု ငါပြုသင့်၏”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် နံနက်အခါ ဆွမ်းခံလှည့်လည်တော်မူပြီးနောက် ဆွမ်းခံရာမှ ဖဲတော်မူခဲ့၍ ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်၌ ခြင်္သေ့မင်းပမာ လက်ျာနံတောင်းဖြင့် လျောင်းတော်မူပြီးသော် ညနေချမ်းအခါ၌ ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ကပိလဝတ်ပြည်နယ်သို့ ကြွတော်မူ၍ ကပိလဝတ်ပြည်၏အနီး အရိပ်ကျဲသော သစ်ပင်ရင်းတခု၌ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။

     ထိုသစ်ပင်မှ မနီးမဝေးအရပ်ဝယ် ဝိဋဋူဘမင်း၏ နယ်စပ်၌ အရိပ်ထူထဲသော ပညောင်ပင်တပင်သည် ရှိ၏။ ဝိဋဋူဘမင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်ရ၍ ဆည်းကပ်ဝပ်လျှိုး ရှိခိုးပြီးလျှင် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. အဘယ့်ကြောင့်

၃၈

ဤသို့ ပူပြင်းသောအခါ၌ ဤအရိပ်ကျဲသော သစ်ပင်ရင်း၌ နေတော်မူကြပါသနည်း၊ ရှင်တော်ဘုရား.. တပည့်တော်၏ နယ်စပ်ဝယ် တည်ရှိသော ထိုအရိပ်ထူထဲသည့် ပညောင်ပင်ရင်း၌ ထိုင်နေတော်မူပါကုန်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရှိပါစေ မြတ်သောမင်းကြီး..၊ ဆွေမျိုးတို့၏ အရိပ်မည်သည် အေးမြလှဘိ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ဝိဋဋူဘမင်းသည် “ဆွေမျိုးတို့ကို စောင့်ရှောက်ရန် မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်အောက်မေ့ကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီး၍ မိမိ၏တပ်ကို ရုပ်သိမ်းကာ သာဝတ္ထိပြည်သို့သာ ပြန်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ ဇေတဝန်ကျောင်းတော်သို့သာ ပြန်ကြွတော်မူလေ၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသည် သာကီဝင်မင်းတို့၏ မိမိအပေါ် ရှေးကပြုခဲ့သော အပြစ်ကို အမှတ်ရပြန်၍ ဒုတိယအကြိမ်မြောက် ရှေးနည်းအတူ ထွက်ခဲ့ပြန်လေသော် ထို့အတူပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်ရ၍ တဖန် ပြန်နစ်ပြန်လေ၏။ တတိယအကြိမ်၌လည်း ကြီးစွာသော စစ်တပ်ကြီးဖြင့် ထွက်ခဲ့၍ ထို့အတူပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြင်ရ၍ တဖန် ပြန်နစ်ပြန်လေ၏။

     စတုတ္ထအကြိမ်မြောက် ဝိဋဋူဘမင်း ထွက်လတ်သော်ကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သာကီဝင်မင်းတို့၏ ရှေးကံဟောင်းကို ကြည့်ရှုတော်မူလေသော် ထိုသာကီဝင်မင်းတို့၏ အတိတ် တခုသောနေ့ရက်က မြစ် (=ချောင်း)တခုဝယ် အဆိပ်ကို လောင်းထည့်ခဲ့ဘူးသော မကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ၏ မတားမြစ်နိုင်အောင် အကျိုးပေးခွင့် ဆိုက်ရောက်လာသည်ကို သိမြင်တော်မူ၍ ထိုစတုတ္ထအကြိမ်၌ ကြွတော်မမူတော့ချေ။

     ဝိဋဋူဘမင်းသည် “ငါသည် သာကီဝင်မင်းတို့ကို သတ်တော့အံ့”ဟု များစွာသော စစ်သည်ဗိုလ်ပါအပေါင်းဖြင့် ထွက်ခဲ့လေ၏။ မြတ်စွာဘုရား၏ ဆွေတော်မျိုးတော် သာကီဝင်မင်းတို့သည်ကား

၃၉

သတ္တဝါတဖက်သားကို သတ်ဖြတ်ကြသူများ မဟုတ်ကုန်၊ မိမိတို့ပင် သေရကုန်သော်လည်း သူတပါးတို့ကို မသတ်ဖြတ်ကုန်၊ သို့ရကား ဆွေတော်မျိုးတော် သာကီဝင်မင်းတို့သည် “ငါတို့ကား လေးအတတ်ကို တဖက်ကမ်းခတ် တတ်မြောက်သူများ ဖြစ်ကြကုန်၏။ သို့သော်လည်း ငါတို့သည် သူတပါးကို သတ်ဖြတ်ရိုးထုံးစံ မရှိကြကုန်၊ မိမိတို့၏ လေးအတတ်ကို ပြ၍သာ ရန်သူတို့ကို ပြေးစေကုန်အံ့”ဟု ကြံစည်ကြ၍ ချပ်ဝတ်တန်းဆာများ ဆင်ယင်ကြပြီးလျှင် ကပိလဝတ်ပြည်မှထွက်၍ စစ်ထိုးဟန်အမှု ပြုကြလေကုန်၏။ ထို သာကီဝင်မင်းတို့ ပစ်လွှတ်အပ်သော မြှားတို့သည် ဝိဋဋူဘမင်း၏ စစ်သည်တော်များ အကြားအကြားမှ သွားလေကုန်၏၊ ကာကြား နားပေါက်ကြား- စသည်တို့မှ အလျှိုအလျှိုထွက်၍ သွားလေကုန်၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသည် ထိုအခြင်းအရာကိုမြင်၍ တကယ်ပင် ပစ်လွှတ်သည်ဟု မှတ်ထင်ကာ “အချင်းတို့.. သာကီဝင်မင်းတို့သည် ‘ငါတို့ကား သတ္တဝါတဖက်သားကို မသတ်ဖြတ်သူများ ဖြစ်ကုန်၏’ဟု ပြောဆိုကြသည် မဟုတ်လော၊ ထိုသို့ဖြစ်လျက် ယခုအခါ ငါ၏ စစ်သည်တော်သားများကို မြှားဖြင့်ပစ်ခတ် ဖျက်ဆီး သတ်ဖြတ်ကြကုန်၏”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ ဝိဋဋူဘမင်းကို မင်းချင်းတယောက်က “အရှင်.. ပြန်၍များ မိမိစစ်တပ်ကို ကြည့်မိ၏လော”ဟု မေးလေသော် ဝိဋဋူဘမင်းသည် “အမောင်.. သာကီဝင်မင်းတို့သည် ငါ၏ စစ်သည်တော် တပ်သားတို့ကို မြှားဖြင့်ပစ်ခတ် ဖျက်ဆီး သတ်ဖြတ်ကြကုန်၏”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ မင်းချင်းယောက်ျားက “အရှင်မင်းကြီးတို့ဖက်က စစ်သည်တပ်သားတယောက် ကျဆုံးသည်ဟူ၍ မရှိပါ၊ အကျွန်ုပ် တိုက်တွန်းစကား လျှောက်ထားလိုပါသည်မှာ ယခုပင် အရှင်မင်းကြီး၏ စစ်သည်တပ်သားများကို ရေတွက်စေတော်မူပါကုန်လော့”ဟု ရဲရဲတင်းတင်း လျှောက်ထားသဖြင့် စစ်သည်တပ်သားများကို ရေတွက်စေသည်တွင် တယောက်မျှ ကျဆုံးသည်ကို မတွေ့ရချေ။

၄၀

     ဝိဋဋူဘမင်းသည် ထိုအရပ်မှ အနည်းငယ် နောက်သို့ဆုတ်ပြီးလျှင် “အချင်းတို့.. ငါတို့ သာကီဝင်မင်းများဟု ပြောဆိုသူ အားလုံးကို သတ်ဖြတ်ကြကုန်လော့၊ သို့သော် ငါ၏ အဖိုးဖြစ်သူ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်း၏အနီး၌ တည်နေသော သာကီဝင်မင်းတို့အားကား အသက်ချမ်းသာ ပေးကြလော့”ဟု အမိန့်တော်မြတ် မှတ်လေ၏။ ဝိဋဋူဘမင်း၏ စစ်သည်တပ်သားတို့က အပြင်းအထန် ချီတက်ထိုးခုတ် သတ်ဖြတ်ကြလေသော် သာကီဝင်မင်းတို့သည် ကိုင်စရာ တွယ်စရာ တစုံတရာကိုမျှ မမြင်ကြရပဲ အချို့သာကီဝင်တို့က မြက်ကိုကိုက်၍, အချို့သာကီဝင်တို့ကမူ ကျူပင်ကိုကိုင်၍ ရပ်တည်နေကြလေကုန်၏။ “သင်တို့သည် သာကီဝင်မင်းတို့ မဟုတ်ကြလော”ဟု မေးအပ်ကုန်သည်ရှိသော် သာကီဝင်မင်းတို့မည်သည် သေကုန်သော်လည်း မုသားစကား ပြောကြားရိုးထုံးစံ မရှိသောကြောင့် မြက်ကိုကိုက်၍ ရပ်တည်ကြသော သာကီဝင်မင်းတို့သည် “နော သာကော၊ တိဏံ = ကျွန်းမဟုတ်၊ မြက်တည်း”ဟု ပြောကြလေကုန်၏။ ကျူပင်ကိုကိုင်၍ ရပ်တည်ကြသော သာကီဝင်မင်းတို့သည် “နော သာကော၊ နဠော = ကျွန်းမဟုတ်၊ ကျူပင်တည်း”ဟု ပြောကြလေကုန်၏။ ထိုသာကီဝင်များနှင့် မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းအနီး၌ တည်နေကြသော သာကီဝင် မင်းတို့သာ အသက်ချမ်းသာရာ ရကြကုန်၏။ ထိုသာကီဝင်မင်းတို့အနက် မြက်ကိုကိုက်၍ တည်နေကြသော သာကီဝင်တို့သည် တိဏသာကီဝင် မည်ကြလေသည်၊ ကျူပင်ကိုကိုင်၍ တည်နေကြသော သာကီဝင်တို့သည် နဠသာကီဝင်တို့ မည်ကြလေသည်။

     ဝိဋဋူဘမင်းသည် ကြွင်းသော သာကီဝင်တို့ကို နို့စို့သူငယ် ကလေးများကိုသော်မှ မလွှတ်စေပဲ သတ်ဖြတ်စေကာ သွေးချောင်းစီးစေလျက် ထိုသာကီဝင်မင်းတို့၏ လည်ချောင်းသွေးဖြင့် မိမိနေရာပျဉ်ချပ်ကို ဆေးကြောစေ၏။ ဤသို့လျှင် သာကိယမင်းတို့၏ အနွယ်အဆက်သည် ဝိဋဋူဘကြောင့် ပြတ်ခဲ့လေ၏။

၄၁

     ဝိဋဋူဘမင်းသည် ဖိုးတော် မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းကို အရှင်လက်ရဖမ်းယူစေ၍ ပြန်နစ်လာသည်ရှိသော် နံနက် ပွဲတော်စာ တည်ခင်းချိန်၌ “နံနက်စာစားသုံးမှု ပြုပေအံ့”ဟု ကြံစည်ကာ တခုသောနေရာ၌သက်၍ နံနက်စာပွဲတော် တင်ဆက်လာသောအခါ၌ “ငါ့အဖိုးနှင့် အတူတကွ ပွဲတော်စာ စားသုံးကြမည်”ဟု ဆို၍ ဖိုးတော် မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းကို အခေါ်ခိုင်းလေ၏။ အထူးအားဖြင့် မင်းမျိုးတို့သည် အသက်ကိုပင် စွန့်ရသော်လည်း ကျွန်မသားတို့နှင့် အတူတကွ ထမင်း မစားသုံးကြကုန်၊ ထို့ကြောင့် မဟာနာမမင်းသည် ရေအိုင်တခုကို ကြည့်ရှု၍ “ငါ့မြေး.. ငါသည် ညစ်နွမ်းသောကိုယ်ရှိ၏။ ရေချိုးဦးအံ့”ဟု ဆိုလေသော် ဝိဋဋူဘမင်းသည် “ကောင်းပါပြီ အဖိုး.. ရေချိုးတော်မူကြပါ”ဟု သာယာနူးညွတ် ခွင့်လွှတ်လေ၏။

     မဟာနာမမင်းသည် “ဤဝိဋဋူဘကား အတူတကွ ထမင်းမစားလျှင် ငါ့ကို သတ်ချေတော့မည်။ မိမိအလိုလို (=ငါ့ဘာသာ) ငါသေရခြင်းက မြတ်လှသေး၏”ဟု အောက်မေ့ဆင်ခြင်ကာ ဆံတို့ကိုဖြေ၍ အဖျား၌ အထုံးပြုပြီးလျှင် ထိုဆံတို့၌ ခြေမနှစ်ဖက်တို့ကို သွင်းထား၍ ရေ၌ ငုပ်လေတော့၏။ မဟာနာမမင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးအရှိန်အဝါကြောင့် နဂါးပြည် ပူနွေးသောအခြင်းအရာကို ပြသဖြင့် နဂါးမင်းသည် “အကြောင်း အသို့နည်း”ဟု စူးစမ်း ဆင်ခြင်လတ်သော် ထိုအကြောင်းကို သိရှိကာ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းအထံသို့ လာ၍ ထိုမင်းကို မိမိပါးပျဉ်း၌ ထိုင်စေပြီးလျှင် နဂါးပြည်သို့ သွင်းယူဆောင်သွားလေ၏။ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်းသည် တဆယ့်နှစ်နှစ်ကြာ ထိုနဂါးပြည်၌ပင် နေလေ၏။

ဝိဋဋူဘမင်း ပရိသတ်နှင့်တကွ ပျက်စီးခြင်း

     ဝိဋဋူဘမင်းသည် “ငါ၏အဖိုးသည် ယခုပင် လာလိမ့်မည်၊ ယခုပင် လာလိမ့်မည်”ဟု ငံ့မျှော်လျက် ထိုင်နေလေ၏။ မဟာနာမ သာကီဝင်မင်း (မလာသည်မှာ) အလွန်ကြာမြင့်မှ (=အလွန်ကြာမြင့်၍ မဟာနာမမင်း မလာတော့မှ) ရေအိုင်တခုလုံးကို

၄၂

မွှေနှောက် ရှာဖွေစေလေသည်၊ ရေအိုင်၌ ရှာ၍မတွေ့သောအခါ ပုန်းလျှိုး၍ နေလိုနေငြား မင်းချင်းယောက်ျားတို့၏ အကြားအကြား ဆီမီးရောင်ဖြင့် ရှာဖွေကြည့်ရှုစေသော်လည်း မတွေ့မြင်ရတော့မှ “ငါ့အဖိုးသည် တိမ်းရှောင်ထွက်ပြေးသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု အောက်မေ့ကာ စစ်တပ်နှင့်တကွ ဖဲခွါသွားလေ၏။

     ဝိဋဋူဘမင်းသည် ညဉ့်အချိန်တိုင်မှ အစိရဝတီမြစ်သို့ ရောက်၍ (မြို့တွင်းသို့ မဝင်နိုင်ပဲ) ထိုမြစ်ကမ်းနားမှာပင် ယာယီတဲနန်း ဆောက်လုပ် နေထိုင်လေ၏။ အချို့သော သူတို့သည် မြစ်အတွင်း သဲသောင်ပြင်၌ လျောင်းစက်ကြလေ၏။ အချို့သော သူတို့သည် ကြည်းကုန်းထက်၌ လျောင်းစက်ကြလေ၏။ မြစ်အတွင်း သဲသောင်ပြင်ဝယ် လျောင်းစက်ကြသော သူတို့တွင်လည်း ရှေးက အကုသိုလ်မှု မပြုခဲ့သူတို့ ပါရှိကြကုန်၏၊ မြစ်ပြင်ပ ကြည်းကုန်းထက်ဝယ် လျောင်းစက်ကြသော သူတို့တွင်လည်း ရှေးက အကုသိုလ်မှု ပြုခဲ့သူတို့ ပါရှိကြကုန်၏၊ ထိုသူ နှစ်မျိုးလုံးတို့ လျောင်းစက်ကြသော နေရာ၌ ခြပုန်းပိုးရွကောင်တို့ ဆီးတားမရနိုင်လောက်အောင်ပင် ထကြွ သောင်းကျန်းကြကုန်၏။ ထိုသူ နှစ်မျိုးလုံးတို့ပင် “ငါ၏ လျောင်းစက်ရာ နေရာ၌ ခြပုန်းကောင်များ ထကြွကုန်၏၊ ငါ၏ လျောင်းစက်ရာ နေရာ၌ ခြပုန်းကောင်များ ထကြွကုန်၏”ဟု ညည်းညူပြောဆို၍ နေရာမှ ထကြပြီးလျှင် ရှေးက အကုသိုလ်မှု မပြုခဲ့ကြသော သဲသောင်ပြင်နေ လူတို့သည် မြစ်မှတက်၍ ကြည်းကုန်းထက်ဝယ် အိပ်စက်ကြလေကုန်၏။ ရှေးက အကုသိုလ်မှု ပြုခဲ့ကြသော ကြည်းကုန်းနေ လူတို့သည် မြစ်အတွင်းသို့ဆင်း၍ သဲသောင်ပြင်ထက်ဝယ် အိပ်စက်ကြလေကုန်၏။

     ထိုခဏ၌ မိုးကြီးတက်၍ တခဲနက် မိုးသီးမိုးပေါက်ကို ပြင်းထန်စွာ ရွာသွန်းချလိုက်လေသည်၊ အစိရဝတီမြစ်ကမ်းပြည့်အောင် မိုးကျချောင်းရေကြီး သည်းစွာလာ၍ ဝိဋဋူဘမင်းကို (သူ၏) ပရိသတ်နှင့်တကွ သမုဒြာသို့သာလျှင် ပို့ဆောင်တိုက်မျောသွားလေ၏။ တယောက်မကျန် အားလုံးတို့သည်ပင် ငါးစာ လိပ်စာ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။

၄၃

သာကီဝင်မင်းတို့၏ ရှေးအကုသိုလ်ကံ

     ထိုအခါ လူများအပေါင်းသည် “အချင်းတို့.. သာကီဝင်မင်းတို့၏ သေရခြင်းကား မသင့်လျော်လိုက်လေ၊ ဤပုံဤပန်း ကလေးသူငယ်ကိုမျှမချန် သာကီဝင်မင်းတို့ကို ခုတ်ကာ ဖြတ်ကာ သတ်အပ်ကုန်၏ဟူသော ဤဖြစ်ရပ်သည် မလျောက်ပတ်လှချေတကား”ဟု စကားပြောဆိုကြလေကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုလူတို့ ပြောဆိုကြသော စကားကို ကြားတော်မူ၍ “ရဟန်းတို့.. ဤဘဝ ခန္ဓာကိုယ်အဖြစ်၌ သာကီဝင်မင်းတို့၏ ဤသို့ သေရခြင်းသည် မသင့်လျော်လှသော်လည်း ရှေးက ပြုအပ်ခဲ့သော မကောင်း မှု အကုသိုလ်ကံနှင့် ဆက်စပ်၍ ကြည့်ပါမူ ထိုသာကီဝင်မင်းတို့သည် အကြောင်းကံနှင့် သင့်လျောက်ပတ်သည့် သေခြင်းကို ရအပ်ပေပြီ”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ရဟန်းတို့က “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ထိုသာကီဝင်မင်းတို့သည် ရှေးက အဘယ်သို့သော မကောင်းမှုကို ပြုခဲ့ပါကုန်သနည်း”ဟု မေးလျှောက်ကြလေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရဟန်းတို့.. ထိုကွယ်လွန်သူ သာကီဝင်မင်း အားလုံးတို့သည် တခုသောဘဝဝယ် တပေါင်းတည်း တစိတ်တည်း ဖြစ်ရှိကြ၍ မြစ်ချောင်းတခု၌ အဆိပ်ကို ပစ်ချခဲ့ဘူးကြလေပြီ”ဟူ၍ သာကီဝင်မင်းတို့၏ ရှေးအကုသိုလ်ကံကို အကျဉ်းအားဖြင့် ဟောကြားတော်မူလေ၏။

     တဖန် နောက်တနေ့၌ ဓမ္မသဘင်ဝယ် ရဟန်းတို့သည် “ငါ့ရှင်တို့.. ဝိဋဋူဘမင်းသည် ဤမျှများလှစွာသော သာကီဝင်မင်းတို့ကို သတ်၍ ပြန်လာလတ်သော် မိမိ၏ စိတ်နှလုံးအလို အထွတ်အထိပ်ရောက် မအောင်မြောက်မီပင် ဤမျှများလှစွာသော မိမိပရိသတ်ကို ယူဆောင်ကာ မဟာသမုဒြာအတွင်း၌ ငါးစာ လိပ်စာ ဖြစ်ခဲ့လေပြီ”ဟု ဆွေးနွေးစကား ပြောကြားကြလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဓမ္မသဘင်သို့ ကြွလာတော်မူ၍ “ရဟန်းတို့.. ယခု ငါဘုရား ကြွလာသောအခါ အဘယ်စကားဖြင့် ညီမူစည်းဝေး၍ နေကြကုန်သနည်း”ဟု မေးတော်မူ၍ “ဤမည်သောစကားဖြင့် ညီမူစည်းဝေး၍ နေကြပါသည်”ဟု ရဟန်းတို့က

၄၄

လျှောက်ထားအပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ရဟန်းတို့.. ဤသတ္တဝါတို့အား စိတ်နှလုံးအလို အထွတ်အထိပ်ရောက် မအောင်မြောက်မီပင် အိပ်ပျော်နေသော ရွာသူအားလုံးကို ကြီးစွာသော ရေအယဉ်သည် တိုက်မျော၍ သမုဒြာ၌ နစ်မြုပ်စေဘိသကဲ့သို့ သေမင်းသည် အိပ်ပျော်မေ့လျော့နေသူ လူအပေါင်း၏ အသက်ကို ဖြတ်တောက်၍ အပါယ်လေးဘုံ တည်းဟူသော သမုဒြာ၌ နစ်မြုပ်စေလေ၏”ဟု မိန့်တော်မူ၍ ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားဂါထာကို ဟောကြားတော်မူ၏—

ပုပ္ဖါနိဟေဝ ပစိနန္တံ၊ ဗျာသတ္တမနသံ နရံ။

သုတ္တံ ဂါမံ မဟောဃောဝ၊ မစ္စု အာဒါယ ဂစ္ဆတိ။

ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အိုချစ်သားတို့..။ ပုပ္ဖါနိ = ရနံ့လှိုင်ထုံ ပန်းမျိုးစုံတို့ကို။ ပစိနန္တံ ဣဝ = ကောင်းနိုးရာရာ အာသာမူးမူး ဆွတ်ခူးသောသူကဲ့သို့။ ဗျာသတ္တမနသံ နရံ = ငါးပါးအာရုံ ကာမဂုဏ်ကို ခုံမင်ကြောင့်ကြ တပ်မက်သည့်လောဘဖြင့် မရသေးသည်ကို တောင့်တ ရပြီးသည်ကိုတွယ်တာ လွန်စွာကပ်ငြိသော စိတ်ရှိသူကို။ မဟောဃော = ကြီးစွာသော ရေအယဉ်သည်။ သုတ္တံ ဂါမံ = အိပ်မောကျတုန်း ရွာနေသူလူအားလုံးကို။ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ ဣဝ = သမုဒြာသို့ရောက်အောင် ယူဆောင်တိုက်မျော၍ သွားသကဲ့သို့။ မစ္စု = မစ္စုမည်လျှင်း ရှင်သေမင်းသည်။ အာဒါယ ဂစ္ဆတိ = အပါယ်လေးဖြာ သမုဒြာသို့ရောက်အောင် ယူဆောင်တိုက်မျာ၍ သွားပေ၏။

     ဒေသနာနိဂုံး ဆုံးလတ်သောအခါ၌ များစွာသော သတ္တဝါတို့သည် သောတာပတ္တိဖိုလ် စသည်တို့သို့ ရောက်ကြကုန်ရကား တရားဒေသနာသည် လူများအဖို့ရာ များစွာ အကျိုးရသော တရားဒေသနာ ဖြစ်လေသတည်း။

(မိတ္တဒုဗ္ဘီမည်သော) ဝိဋဋူဘမင်းအကြောင်း ပြီး၏။

၄၅

ကောသလမလ္လိကာနှင့် ဗန္ဓုလမလ္လိကာတို့အကြောင်း

     သာဝတ္ထိပြည်၌ (၁) ကောသလမင်းကြီး၏ မိဖုရား မလ္လိကာ, (၂) ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိကတော် မလ္လိကာဟူ၍ မလ္လိကာနှစ်ဦး ရှိလေသည်။ ထိုနှစ်ဦးတို့အနက် ဗန္ဓုလ စစ်သေနာပတိကတော် မလ္လိကာမှာ ကုသိနာရုံပြည် မလ္လမင်း၏ သမီးတဦးဖြစ်ကြောင်း (အောက်စာမျက်နှာ ၂၄-ကစ၍) အကျယ်ဖော်ပြခဲ့ပြီး ဖြစ်လေသည်။ ဤ၌ (၁)အမှတ်ပါ ကောသလမင်းကြီး၏ မိဖုရား မလ္လိကာအကြောင်းကို သိသာရုံ ဖော်ပြပေအံ့-

     ကောသလမင်းကြီး၏ မိဖုရားဖြစ်မည့် မလ္လိကာ သတို့သမီးသည် သာဝတ္ထိပြည်ဝယ် ပန်းသည်ကြီးတဦး၏ သမီးဖြစ်သည့်ပြင် လှပတင့်တယ်သော ရုပ်အဆင်း ရှေးဘုန်း ရှေးကံ အထူးတို့နှင့် ပြည့်စုံသူဖြစ်သည်။ ထိုသတို့သမီးသည် တဆယ့်ခြောက်နှစ်အရွယ်သို့ ရောက်သောအခါ တနေ့သ၌ အဖော်သတို့သမီးများနှင့် အတူတကွ ပန်းခူးရန် ပန်းခြံသို့ သွားသည်ရှိသော် မုယောမုံ့ဆုပ် သုံးခုတို့ကို ပန်းတောင်း၌ထည့်ကာ ယူဆောင်၍ သွားလေ၏။

     ထိုသတို့သမီးသည် မြို့မှ ထွက်သောအခါ ရောင်ခြည်တော် ခြောက်သွယ်တို့ကို လွှတ်၍ ရဟန်းအပေါင်းခြံရံကာ မြို့တွင်းသို့ ကြွဝင်လာသော မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးတွေ့ရ၍ အလွန့်အလွန် သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုသောစိတ်ရှိကာ မိမိယူဆောင်လာသော မုယောမုံ့ဆုပ် သုံးခုတို့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လှူဒါန်း ဆက်ကပ်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် စတုမဟာရာဇ်နတ်မင်းကြီး လေးဦးတို့ လှူဒါန်းအပ်သော သပိတ်ဖြင့် ထိုမလ္လိကာသတို့သမီး လှူဒါန်းအပ်သော မုယောမုံ့ဆုပ် သုံးခုကို အလှူခံတော်မူလေ၏။

     မလ္လိကာ သတို့သမီးသည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်အစုံတို့ကို ဦးခေါင်းဝပ်လျှိုး ရှိခိုးပြီးသော် ဘုရားဂုဏ်လျှင် အာရုံရှိသော နှစ်သက်ခြင်းပီတိကို ရယူကာ သင့်လျောက်ပတ်ရာ အရပ်၌ ရပ်တည်နေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မလ္လိကာ သတို့သမီးကို ကြည့်ရှုတော်မူ၍ ပြုံးရွှင်တော်မူလေ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က

၄၆

ပြုံးရွှင်တော်မူခြင်း၏ အကြောင်းကို မေးလျှောက်သည်တွင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသတို့သမီးသည် ဤမုယောမုံ့ဆုပ် သုံးခုတို့ကို လှူဒါန်းရသော ကောင်းမှု (=ပဌမဇောစေတနာ) အာနုဘော်ကြောင့် ဤယနေ့ပင်လျှင် ကောသလမင်းကြီး၏ မိဖုရားခေါင်ကြီး ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ပြုံးတော်မူခြင်း၏ အကြောင်းကို အရှင်အာနန္ဒာအား ဖြေကြားတော်မူ၏။

     မလ္လိကာ သတို့သမီးသည်လည်း ထိုစကားကို ကြားသိဝမ်းမြောက်ကာ ပန်းခြံသို့ အဖော်သတို့သမီးများနှင့် အတူတကွ သွားရောက်လေ၏။ ထိုနေ့၌ပင် ကောသလမင်းကြီးသည် တူတော် အဇာတသတ်မင်းနှင့် စစ်ပြိုင်ကြရာ စစ်ရှုံးသဖြင့် ထွက်ပြေး တိမ်းရှောင်ကာ မြင်းကိုစီး၍ လာလတ်သည်တွင် မလ္လိကာသတို့သမီး သီဆိုသော သီချင်းသံကိုကြား၍ တပ်နှစ်သက်သော စိတ်ရှိလျက် စီးတော်မြင်းကို ထိုပန်းခြံသို့ ရှေးရှုနှင်လေ၏။ အဖော်သတို့သမီးများသည် မင်းကြီးကိုမြင်၍ ကြောက်လန့်ကြကာ တိမ်းရှောင် ပုန်းအောင်းကြသော်လည်း မလ္လိကာ သတို့သမီးသည်ကား မိဖုရားကြီးဖြစ်မည့် ဘုန်းကံပါရှိသူဖြစ်၍ မတိမ်းရှောင် မပုန်းအောင်းပဲ ရဲတင်းစွာလာလတ်၍ မြင်း၏ဇက်ကြိုးကို ဆီးကြိုဆွဲယူလေ၏။

     ကောသလမင်းကြီးသည် မြင်းကျောက်ကုန်း၌ ထိုင်နေရင်းကပင် “ကာမပိုင် အရှင်သခင် လင်ယောက်ျားရှိသလော၊ မရှိဘူးလော”ဟု မေးတော်မူ၍ ကာမပိုင် အရှင်သခင် လင်ယောက်ျား မရှိသူဖြစ်ကြောင်းကို သိရှိပြီးသော် မြင်းမှသက်ဆင်း၍ လေ,နေပူတို့ဖြင့် ပင်ပန်းနွမ်းနယ်လှရကား မလ္လိကာ၏ ရင်ခွင်၌ လျောင်းစက်ကာ တခဏမျှ အပန်းဖြေပြီးလျှင် မလ္လိကာသတို့သမီးကို မြင်းကျောက်ကုန်းထက်သို့ တင်ဆောင်၍ စစ်သည်ဗိုလ်ပါအပေါင်း ခြံရံလျက် မြို့တော်သို့ ဝင်တော်မူပြီးသော် မလ္လိကာကို မိဖအိမ်သို့ ပို့စေတော်မူလေ၏။ ညနေချမ်းအချိန်၌ မိဖုရားကြီးတို့စီးသော ယာဉ်တော်ကိုလွှတ်၍ ကြီးစွာသော အဆောင်အယောင် အခမ်းအနားဖြင့် မိဖအိမ်မှ တခမ်းတနား ဆောင်ယူခဲ့ကာ

၄၇

ရတနာအစုအပုံပေါ်၌ထား၍ အဘိသိက်ရေချမ်း သွန်းဖျန်းတော်မူပြီးလျှင် မိဖုရားကြီးအဖြစ် တင်မြှောက်လေ၏။ ထိုအချိန်မှစ၍ မလ္လိကာသည် မင်းကြီး အလွန်တရာ ချစ်မြတ်နိုးအပ်သည့် မိဖုရားခေါင်ကြီး ဖြစ်လာလေသည်။ ။(ဤအကြောင်းအရာများကို ဇာတ်အဋ္ဌကထာ တတိယအုပ် သတ္တကနိပါတ် ၁၀-ကုမ္မာသပိဏ္ဍိဇာတ်အဖွင့် စာမျက်နှာ ၃၈၄-မှ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြအပ်သည်)။

     ဤသို့လျှင် ကောသလမင်းကြီး၏ မိဖုရား မလ္လိကာသည် ပန်းသည်ကြီး၏သမီး ဖြစ်လေသည်။ ဗန္ဓုလစစ်သေနာပတိကတော် မလ္လိကာသည် ကုသိနာရုံပြည် မလ္လမင်းတဦး၏ သမီးတော်ဖြစ်လေသည်။

ဤကား ကောသလမလ္လိကာနှင့် ဗန္ဓုလမလ္လိကာတို့အကြောင်းတည်း။

ဤတွင် အခဏ်း ၃၈-ပြီး၏။

၄၈

အခဏ်း-၃၉

အာဋာနာဋိယသုတ်ကို ဟောတော်မူခြင်း

     အခါတပါး၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏ အနီး ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ကျောင်း၌ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ ဓတရဋ္ဌ, ဝိရူဠှက, ဝိရူပက္ခ, ကုဝေရဟူသော စတုမဟာရာဇ်နတ်မင်းကြီးလေးပါးတို့သည် သိကြားမင်းအတွက် အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ များပြားလှစွာသော ယက္ခနတ်စစ်သည်, ဂန္ဓဗ္ဗနတ်စစ်သည်, ကုမ္ဘဏ္ဍနတ်စစ်သည်, နဂါးနတ်စစ်သည်များကို (အသုရာရန်မှ တားမြစ်ရန်) အစောင့် အနေ လုံလောက်စွာ ချထားပြီးလျှင် ကုဝေရနတ်မင်းကြီး၏နေရာ အာဋာနာဋနတ်မြို့၌ နတ်မင်းကြီးလေးဦးတို့ စည်းဝေးညီမူကြကာ ခုနစ်ဆူသော ဘုရားရှင်တို့ကို အကြောင်းပြု၍ အာဋာနာဋိယပရိတ်ကို စီကုံး ဖွဲ့ဆိုကြပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဓမ္မစက်, ငါတို့၏ အာဏာစက်ကို မလိုက်နာ ကျူးလွန်သူတို့အား ဤသို့ ဤသို့သော ဒဏ်ထားမှုကို ပြုကြကုန်အံ့”ဟု ကြွေးကြော်ကျေညာမှု ပြုကြ၍ မိမိတို့အတွက်လည်း အရပ်လေးမျက်နှာတို့၌ များပြားလှစွာသော ယက္ခနတ်စစ်သည်များ, ဂန္ဓဗ္ဗနတ်စစ်သည်များ, ကုမ္ဘဏ္ဍနတ်စစ်သည်များ, နဂါးနတ်စစ်သည်များကို အစောင့်အနေ လုံလောက်စွာ ချထားကြပြီးလျှင် သန်းခေါင်ယံအခါ၌ အလွန်နှစ်လိုဖွယ်သော အဆင်းရှိကြလျက် ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ယံတခုလုံးကို မိမိတို့၏ ကိုယ်ရောင်ဖြင့် ထွန်းလင်း တောက်ပစေကြ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ဝပ်လျှိုး ရှိခိုး ဦးညွတ်ကြကာ အပြစ်ခြောက်ပါး ကင်းလွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြလေကုန်၏။

(နတ်တို့အဖို့ရာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏အနီး ထံတော်ပါး ဆည်းကပ်ကြသောအခါ ထိုင်နေကြသည်ကား နည်းပါးလှ၏။ များသောအားဖြင့် ရပ်တည်၍သာ နေကြ၏၊ ဤသုတ်၌ကား အာဋာနာဋိယပရိတ်ကို ရိုသေလေးစားသောအားဖြင့် ထိုင်နေကြခြင်း ဖြစ်သည်။ ။အဋ္ဌကထာ)။

     စတုမဟာရာဇ်နတ်မင်းကြီး လေးပါးတို့နှင့် အတူတကွ ပါလာကြသော ထိုယက္ခနတ်တို့သည်လည်း အချို့က မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို

၄၉

ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးကြ၍ အပြစ်ခြောက်ပါး ကင်းစင်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြကုန်၏။ အချို့က မြတ်စွာဘုရားနှင့် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ တသက်ပတ်လုံး အောက်မေ့ထိုက်သောစကားကို ပြောကြားပြီးလျှင် အပြစ်ခြောက်ပါး ကင်းစင်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြကုန်၏။ အချို့က မြတ်စွာဘုရား ရှိတော်မူရာဘက်သို့ လက်အုပ်ကို ညွှတ်ကိုင်းပြီးလျှင် အပြစ်ခြောက်ပါး ကင်းစင်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြကုန်၏၊ အချို့က မိမိတို့၏ အမည်အနွယ်များကို ထုတ်ဖော်ပြောဆိုကြကာ အပြစ်ခြောက်ပါး ကင်းစင်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြကုန်၏။ အချို့က စကားမပြော တုဏှီဘောသာ ထိုင်နေကြကုန်၏။

     ယင်းသို့ နတ်ပရိသတ်ကြီး ညီမူစည်းဝေးမိသောအခါ ဝေဿဝဏ်နတ်မင်းကြီးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဤသို့ လျှောက်ထားလေ၏-

“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. တန်ခိုးကြီးသော ယက္ခနတ်တို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏အပေါ်၌ ကြည်ညိုကြသည်လည်း ရှိပါသည်၊ မကြည်ညိုကြသည်လည်း ရှိပါသည်။ (ထို့အတူပင်) တန်ခိုးအလယ်အလတ်ရှိသော ယက္ခနတ်, တန်ခိုးသေးငယ်သော ယက္ခနတ်တို့သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ အပေါ်၌ ကြည်ညိုကြသည်လည်း ရှိပါသည်၊ မကြည်ညိုကြသည်လည်း ရှိပါသည်။

မြတ်စွာဘုရား.. ယက္ခနတ်တို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အပေါ်၌ မကြည်ညိုကြသည်ကသာ များပါကုန်၏။ အကြောင်းသော်ကား- မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်း, သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း, ကာမတရားတို့၌ ဖောက်ပြန်မှားယွင်းစွာ ကျင့်ကြံခြင်း, မဟုတ်မမှန်စကား ပြောကြားခြင်း, သေအရက်ကို သောက်စားခြင်းတို့မှ ရှောင်ကြဉ်ရန် တရားကို ဟောတော်မူပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ယက္ခနတ်တို့သည် သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်းမှ မရှောင်ကြဉ်ကြသူကသာ များပါကုန်၏၊ သူဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း, ကာမတရားတို့၌ ဖောက်ပြန်မှားယွင်းစွာ

၅၀

ကျင့်ကြံခြင်း, မဟုတ်မမှန်စကား ပြောကြားခြင်း, သေအရက်ကို သောက်စားခြင်းတို့မှ မရှောင်ကြဉ်ကြသူကသာ များပါကုန်၏။ ထိုဒုဿီလဖြစ်ကြသော ယက္ခနတ်တို့အဖို့ရာ ငါးပါးသီလ အကျင့်မြတ်သည် မချစ်နှစ်သက်ဖွယ်သာဖြစ်၍ နေပါ၏။

မြတ်စွာဘုရား.. မြို့စွန်ရွာဖျား တောကျောင်းများ၌ နေထိုင်ကြသည့် အရှင်ဘုရား၏ တပည့်သာဝက ရဟန်းတော် အများအပြား ရှိကြပါသည်၊ ထိုမြို့စွန်ရွာဖျား တောအရပ်များဝယ် ဤဘုရားသာသနာ၌ မသဒ္ဓါ မကြည်ညိုကြသည့် တန်ခိုးကြီးလှသော ယက္ခနတ်ပေါင်းများစွာ အမြဲနေထိုင်လျက် ရှိကြပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုယက္ခနတ်များ သဒ္ဓါကြည်ညို ဖြစ်ရှိကြရန် ရှင်တော်ဘုရားသည် အာဋာနာဋိယ ပရိတ်အရံအတားကို ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာ ယောက်ျား, ဥပါသိကာ မိန်းမတို့၏ အကာအကွယ် အစောင့်အရှောက် ဖြစ်ခြင်းငှါ ယက္ခနတ်တို့ အညှဉ်းဆဲ မခံရခြင်းငှါ ဣရိယာပထလေးပါး၌ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ကြရခြင်းငှါ သင်ကြားပေးတော်မူပါလော့”-

     ဤကဲ့သို့ လျှောက်ထားလေသည်။ ။(ဤ၌ နတ်မင်းကြီးလေးပါး လာရောက်ကြရာဝယ် ဝေဿဝဏ်နတ်မင်းကြီးကား မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အထူး အကျွမ်းဝင်သည့်ပြင် စကား အလျှောက်အဆိုလည်း လိမ္မာလှသောကြောင့် ထိုနတ်မင်းကြီးကသာ မြတ်စွာဘုရားကို လျှောက်ထားလေသည်)။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မူခြင်းဖြင့် ဝေဿဝဏ်နတ်မင်းကြီး တင်လျှောက်ချက်ကို လက်ခံတော်မူ၏။

     ထိုအခါ ဝေဿဝဏ် နတ်မင်းကြီးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ခံတော်မူကြောင်း ကောင်းစွာသိ၍ ထိုအချိန်၌ ဤအာဋာနာဋိယ ပရိတ်အရံအတားကို ရွတ်ဆို လျှောက်ထားလေ၏—

၅၁

အာဋာနာဋိယ ပရိတ်အရံအတား

(၁) ဝိပဿိဿ စ နမတ္ထု၊ စက္ခုမန္တဿ သိရီမတော။

သိခိဿပိ စ နမတ္ထု၊ သဗ္ဗဘူတာနုကမ္ပိနော။

(၂) ဝေဿဘုဿ စ နမတ္ထု၊ နှာတကဿ တပဿိနော။

နမတ္ထု ကကုသန္ဓဿ၊ မာရသေနာပမဒ္ဒိနော။

(၃) ကောဏာဂမနဿ နမတ္ထု၊ ဗြာဟ္မဏဿ ဝုသီမတော။

ကဿပဿ စ နမတ္ထု၊ ဝိပ္ပမုတ္တဿ သဗ္ဗဓိ။

(၄) အင်္ဂီရသဿ နမတ္ထု၊ သကျပုတ္တဿ သိရီမတော။

ယော ဣမံ ဓမ္မံ ဒေသေသိ၊ သဗ္ဗဒုက္ခာပနူဒနံ။

(၅) ယေ စာပိ နိဗ္ဗုတာ လောကေ၊ ယထာဘူတံ ဝိပဿိသုံ။

တေ ဇနာ အပိသုဏာထ၊ မဟန္တာ ဝီတသာရဒါ။

(၆) ဟိတံ ဒေဝမနုဿာနံ၊ ယံ နမဿန္တိ ဂေါတမံ။

ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နံ၊ မဟန္တံ ဝီတသာရဒံ။

(၇) ယတော ဥဂ္ဂစ္ဆတိ သူရိယော၊ အာဒိစ္စော မဏ္ဍလီ မဟာ။

ယဿ စုဂ္ဂစ္ဆမာနဿ၊ သံဝရီပိ နိရုဇ္ဈတိ။

ယဿ စုဂ္ဂတေ သူရိယေ၊ ဒိဝသောတိ ပဝုစ္စတိ။

(၈) ရဟဒေါပိ တတ္ထ ဂမ္ဘီရော၊ သမုဒ္ဒေါ သရိတောဒကော။

ဧဝံ တံ တတ္ထ ဇာနန္တိ၊ သမုဒ္ဒေါ သရိတောဒကော။

(၉) ဣတော သာ ပုရိမာ ဒိသာ၊ ဣတိ နံ အာစိက္ခတီ ဇနော။

ယံ ဒိသံ အဘိပါလေတိ၊ မဟာရာဇာ ယသဿိ သော။

(၁၀) ဂန္ဓဗ္ဗာနံ အဓိပတိ၊ ဓတရဋ္ဌောတိ နာမသော။

ရမတီ နစ္စဂီတေဟိ၊ ဂန္ဓဗ္ဗေဟိ ပုရက္ခတော။

(၁၁) ပုတ္တာပိ တဿ ဗဟဝေါ၊ ဧကနာမာတိ မေ သုတံ။

အသီတိ ဒသ ဧကော စ၊ ဣန္ဒနာမာ မဟဗ္ဗလာ။

(၁၂) တေ စာပိ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန၊ ဗုဒ္ဓံ အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ။

ဒူရတောဝ နမဿန္တိ၊ မဟန္တံ ဝီတသာရဒံ။

၅၂

(၁၃) နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ။

ကုသလေန သမေက္ခသိ၊ အမနုဿာပိ တံ ဝန္ဒန္တိ။

သုတံ နေတံ အဘိဏှသော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒေမသေ။

(၁၄) ဇိနံ ဝန္ဒထ ဂေါတမံ၊ ဇိနံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမံ။

ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နံ၊ ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမံ။

(၁၅) ယေန ပေတာ ပဝုစ္စန္တိ၊ ပိသုဏာ ပိဋ္ဌိမံသိကာ။

ပါဏာတိပါတိနော လုဒ္ဒါ၊ စောရာ နေကတိကာ ဇနာ။

(၁၆) ဣတော သာ ဒက္ခိဏာ ဒိသာ၊ ဣတိ နံ အာစိက္ခတီ ဇနော။

ယံ ဒိသံ အဘိပါလေတိ၊ မဟာရာဇာ ယသဿိ သော။

(၁၇) ကုမ္ဘဏ္ဍာနံ အဓိပတိ၊ ဝိရူဠှော ဣတိ နာမသော။

ရမတီ နစ္စဂီတေဟိ၊ ကုမ္ဘဏ္ဍေဟိ ပုရက္ခတော။

(၁၈) ပုတ္တာပိ တဿ ဗဟဝေါ၊ ဧကနာမာတိ မေ သုတံ။

အသီတိ ဒသ ဧကော စ၊ ဣန္ဒနာမာ မဟဗ္ဗလာ။

(၁၉) တေ စာပိ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန၊ ဗုဒ္ဓံ အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ။

ဒူရတောဝ နမဿန္တိ၊ မဟန္တံ ဝီတသာရဒံ။

(၂၀) နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ။

ကုသလေန သမေက္ခသိ၊ အမနုဿာပိ တံ ဝန္ဒန္တိ။

သုတံ နေတံ အဘိဏှသော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒေမသေ။

(၂၁) ဇိနံ ဝန္ဒထ ဂေါတမံ၊ ဇိနံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမံ။

ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နံ၊ ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမံ။

(၂၂) ယတ္ထ စောဂ္ဂစ္ဆတိ သူရိယော၊ အာဒိစ္စော မဏ္ဍလီ မဟာ။

ယဿ စောဂ္ဂစ္ဆမာနဿ၊ ဒိဝသောပိ နိရုဇ္ဈတိ။

ယဿ စောဂ္ဂတေ သူရိယေ၊ သံဝရီတိ ပဝုစ္စတိ။

၅၃

(၂၃) ရဟဒေါပိ တတ္ထ ဂမ္ဘီရော၊ သမုဒ္ဒေါ သရိတောဒကော။

ဧဝံ တံ တတ္ထ ဇာနန္တိ၊ သမုဒ္ဒေါ သရိတောဒကော။

(၂၄) ဣတော သာ ပစ္ဆိမာ ဒိသာ၊ ဣတိ နံ အာစိက္ခတီ ဇနော။

ယံ ဒိသံ အဘိပါလေတိ၊ မဟာရာဇာ ယသဿိ သော။

(၂၅) နာဂါနဉ္စ အဓိပတိ၊ ဝိရူပက္ခောတိ နာမသော။

ရမတီ နစ္စဂီတေဟိ၊ နာဂေဟေဝ ပုရက္ခတော။

(၂၆) ပုတ္တာပိ တဿ ဗဟဝေါ၊ ဧကနာမာတိ မေ သုတံ။

အသီတိ ဒသ ဧကော စ၊ ဣန္ဒနာမာ မဟဗ္ဗလာ။

(၂၇) တေ စာပိ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန၊ ဗုဒ္ဓံ အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ။

ဒူရတောဝ နမဿန္တိ၊ မဟန္တံ ဝီတသာရဒံ။

(၂၈) နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ။

ကုသလေန သမေက္ခသိ၊ အမနုဿာပိ တံ ဝန္ဒန္တိ။

သုတံ နေတံ အဘိဏှသော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒေမသေ။

(၂၉) ဇိနံ ဝန္ဒထ ဂေါတမံ၊ ဇိနံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမံ။

ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နံ၊ ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမံ။

(၃၀) ယေန ဥတ္တရကုရုဝှေါ၊ မဟာနေရု သုဒဿနော။

မနုဿာ တတ္ထ ဇာယန္တိ၊ အမမာ အပရိဂ္ဂဟာ။

(၃၁) န တေ ဗီဇံ ပဝပန္တိ၊ နပိ နီယန္တိ နင်္ဂလာ။

အကဋ္ဌပါကိမံ သာလိံ၊ ပရိဘုဉ္ဇန္တိ မာနုသာ။

(၃၂) အကဏံ အထုသံ သုဒ္ဓံ၊ သုဂန္ဓံ တဏ္ဍုလပ္ဖလံ။

တုဏ္ဍိကီရေ ပစိတွာန၊ တတော ဘုဉ္ဇန္တိ ဘောဇနံ။

(၃၃) ဂါဝိံ ဧကခုရံ ကတွာ၊ အနုယန္တိ ဒိသောဒိသံ။

ပသုံ ဧကခုရံ ကတွာ၊ အနုယန္တိ ဒိသောဒိသံ။

(၃၄) ဣတ္ထိံ ဝါ ဝါဟနံ ကတွာ၊ အနုယန္တိ ဒိသောဒိသံ။

ပုရိသံ ဝါဟနံ ကတွာ၊ အနုယန္တိ ဒိသောဒိသံ။

၅၄

(၃၅) ကုမာရိံ ဝါဟနံ ကတွာ၊ အနုယန္တိ ဒိသောဒိသံ။

ကုမာရံ ဝါဟနံ ကတွာ၊ အနုယန္တိ ဒိသောဒိသံ။

(၃၆) တေ ယာနေ အဘိရုဟိတွာ၊

သဗ္ဗာ ဒိသာ အနုပရိယာယန္တိ။

ပစာရာ တဿ ရာဇိနော။

(၃၇) ဟတ္ထိယာနံ အဿယာနံ၊ ဒိဗ္ဗံ ယာနံ ဥပဋ္ဌိတံ။

ပါသာဒါ သိဝိကာ စေဝ၊ မဟာရာဇဿ ယသဿိနော။

(၃၈) တဿ စ နဂရာ အဟု၊

အန္တလိက္ခေ သုမာပိတာ။

အာဋာနာဋာ ကုသိနာဋာ ပရကုသိနာဋာ၊

နာဋသုရိယာ ပရကုသိဋနာဋာ။

(၃၉) ဥတ္တရေန ကသိဝန္တော၊

ဇနောဃမပရေန စ။

နဝနဝုတိယော အမ္ဗရအမ္ဗရဝတိယော၊

အာဠကမန္ဒာ နာမ ရာဇဓာနီ။

ကုဝေရဿ ခေါ ပန မာရိသ မဟာရာဇဿ ဝိသာဏာ နာမ ရာဇဓာနီ၊ တသ္မာ ကုဝေရော မဟာရာဇာ၊ ဝေဿဝဏောတိ ပဝုစ္စတိ။

(၄၀) ပစ္စေသန္တော ပကာသေန္တိ၊

တတောလာ တတ္တလာ တတောတလာ။

ဩဇသိ တေဇသိ တတောဇသီ၊

သူရော ရာဇာ အရိဋ္ဌော နေမိ။

(၄၁) ရဟဒေါပိ တတ္ထ ဓရဏီ နာမ၊

ယတော မေဃာ ပဝဿန္တိ။

ဝဿာ ယတော ပတာယန္တိ၊

သဘာပိ တတ္ထ သာလဝတီ နာမ။

၅၅

(၄၂) ယတ္ထ ယက္ခာ ပယိရုပါသန္တိ၊ တတ္ထ နိစ္စဖလာ ရုက္ခာ။

နာနာ ဒိဇဂဏာ ယုတာ၊ မယူရကောဉ္စာဘိရုဒါ။

ကောကိလာဒီဟိ ဝဂ္ဂုဟိ။

(၄၃) ဇီဝဉ္ဇီဝကသဒ္ဒေတ္ထ၊ အထော ဩဋ္ဌဝစိတ္တကာ။

ကုက္ကုဋကာ ကုဠီရကာ၊ ဝနေ ပေါက္ခရသာတကာ။

(၄၄) သုကသာဠိကသဒ္ဒေတ္ထ၊ ဒဏ္ဍမာဏဝကာနိ စ။

သောဘတိ သဗ္ဗကာလံ သာ၊ ကုဝေရနဠိနီ သဒါ။

(၄၅) ဣတော သာ ဥတ္တရာ ဒိသာ၊ ဣတိ နံ အာစိက္ခတီ ဇနော။

ယံ ဒိသံ အဘိပါလေတိ၊ မဟာရာဇာ ယသဿိ သော။

(၄၆) ယက္ခါနဉ္စ အဓိပတိ၊ ကုဝေရော ဣတိ နာမသော။

ရမတီ နစ္စဂီတေဟိ၊ ယက္ခေဟေဝ ပုရက္ခတော။

(၄၇) ပုတ္တာပိ တဿ ဗဟဝေါ၊ ဧကနာမာတိ မေ သုတံ။

အသီတိ ဒသ ဧကော စ၊ ဣန္ဒနာမာ မဟဗ္ဗလာ။

(၄၈) တေ စာပိ ဗုဒ္ဓံ ဒိသွာန၊ ဗုဒ္ဓံ အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ။

ဒူရတောဝ နမဿန္တိ၊ မဟန္တံ ဝီတသာရဒံ။

(၄၉) နမော တေ ပုရိသာဇည၊ နမော တေ ပုရိသုတ္တမ။

ကုသလေန သမေက္ခသိ၊ အမနုဿာပိ တံ ဝန္ဒန္တိ။

သုတံ နေတံ အဘိဏှသော၊ တသ္မာ ဧဝံ ဝဒေမသေ။

(၅၀) ဇိနံ ဝန္ဒထ ဂေါတမံ၊ ဇိနံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမံ။

ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နံ၊ ဗုဒ္ဓံ ဝန္ဒာမ ဂေါတမံ။

(ဤကား အာဋာနာဋိယ ပရိတ်အရံအတားတည်း။)

     ဝေဿဝဏ်နတ်မင်းကြီးသည် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဤလျှောက်ဆိုအပ်ပြီးသည်ကား ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာယောက်ျား, ဥပါသိကာမိန်းမတို့၏ အကာအကွယ် အစောင့်အရှောက် ဖြစ်ခြင်းငှါ ယက္ခနတ်တို့ အညှဉ်းဆဲ မခံရခြင်းငှါ ဣရိယာပထလေးပါး၌ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ကြရခြင်းငှါ အာဋာနာဋိယ ပရိတ်အရံအတား

၅၆

ဖြစ်ပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. ဤအာဋာနာဋိယ ပရိတ်အရံအတားကို ကောင်းစွာသင်ကြား လေ့လာထားသည့် ရဟန်းယောက်ျားကိုဖြစ်စေ, ရဟန်းမိန်းမကိုဖြစ်စေ, ဥပါသကာ ယောက်ျားကိုဖြစ်စေ, ဥပါသိကာ မိန်းမကိုဖြစ်စေ ယက္ခနတ်တဦးဦး ဂန္ဓဗ္ဗနတ်တဦးဦး ကုမ္ဘဏ္ဍနတ်တဦးဦး နာဂနတ်တဦးဦးသည် နှောက်ယှက်ဖျက်ဆီးလိုသော စိတ်ရှိသည်ဖြစ်၍ ထံပါးကပ်ကာ လိုက်ပါတည်နေလျှင် ထိုယက္ခနတ်သည် ရွာနိဂုံးတို့၌ အကျွန်ုပ်၏ အခွင့်အရေးဖြစ်သည့် အရိုအသေပြုခြင်း အလေးအမြတ်ပြုခြင်းများကို မရရာ၊ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုယက္ခနတ်သည် အကျွန်ုပ်၏ အာဠကမန္ဒာမည်သော မင်းနေပြည်၌ ဗိမာန် အိမ်ရာကို၎င်း, အမြဲနေခြင်းကို၎င်း မရရာ”– ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် ထိုနှောက်ယှက်ပူးကပ်သော ယက္ခနတ်၏ အခွင့်အရေး ဆုံးရှုံးမှု အစရှိသည်ကို လျှောက်ထား၍ မင်း၏ အမိန့်အာဏာကို မနာခံ ဖီဆန်ကုန်သော လူဆိုးသူခိုးများ ရှိသကဲ့သို့ စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးတို့၏ အမိန့်အာဏာကို မနာခံ ဖီဆန်ကုန်သော ယက္ခနတ်ဆိုးများလည်းရှိကြောင်း, အကယ်၍ ထိုယက္ခနတ်ဆိုးများသည် ပရိသတ်လေးပါး (ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာယောက်ျား, ဥပါသိကာမိန်းမ) မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝက သာဝိကာ တဦးဦးကို ပူးကပ်နှောက်ယှက်ခဲ့လျှင် ဣန္ဒနတ်, သောမနတ်, ဝရုဏနတ်- အစရှိသော နတ်စစ်သူကြီး (၃၈)သုံးကျိပ်ရှစ်ဦးတို့ကို “ဤဘီလူးသည် ဤသူကို ဖမ်းစားပူးဝင် နှိပ်စက်ညှဉ်းဆဲ ဆင်းရဲစေ၏၊ ပင်ပန်းစေ၏။ ဤဘီလူးသည် မလွှတ်လို”ဟူ၍ တိုင်တန်း ပြောဆိုရန်အကြောင်း လျှောက်ထားပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. အကျွန်ုပ်တို့သည် ကိစ္စပြုဖွယ် များကြွယ်သူများ ဖြစ်ကြပါ၍ ယခုအခါ အကျွန်ုပ်တို့သည် သွားပါကုန်အံ့”ဟူ၍ လျှောက်ထားခွင့်ပန်လေ၏။ ။(ဤအာဋာနာဋိယသုတ် ပရိတ်အရံအတား၏ အနက်မြန်မာနှင့်တကွ ဝေဿဝဏ်နတ်မင်းကြီး၏ နောက်ဆက်တွဲ လျှောက်ထားချက် အကျယ်ကို ပါထိကဝဂ်ပါဠိတော် မြန်မာပြန် စာမျက်နှာ ၁၇၇-မှစ၍ ကြည့်ရှု မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။

၅၇

     “နတ်မင်းကြီးတို့.. ယခုအခါ၌ သွားရန်အချိန်ကို သင်တို့ သိကုန်၏”ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားတော်မူသောအခါ စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီး လေးဦးတို့သည် နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးလျက် အရိုအသေပြု၍ ထိုအရပ်၌ပင် ကွယ်ကြလေကုန်၏၊ အခြံအရံဖြစ်သော ယက္ခနတ်တို့သည်လည်း လာစဉ်ကနည်းတူ အချို့က နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးလျက် အရိုအသေပြု၍ ထိုအရပ်၌ပင် ကွယ်ကြလေကုန်၏။ အချို့က မြတ်စွာဘုရားနှင့် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ တသက်ပတ်လုံး အောက်မေ့ထိုက်သော စကားကို ပြောကြားပြီးဆုံးစေပြီးလျှင် ထိုအရပ်၌ပင် ကွယ်ကြလေကုန်၏။ အချို့က မြတ်စွာဘုရား ရှိတော်မူရာဘက်သို့ လက်အုပ်ချီညွတ်ပြီးလျှင် ထိုအရပ်၌ပင် ကွယ်ကြလေကုန်၏။ အချို့က မိမိတို့၏ အမည်အနွယ်များကို ထုတ်ဖော် ပြောဆိုကြကာ ထိုအရပ်၌ပင် ကွယ်ကြလေကုန်၏။ အချို့ကမူ စကားမပြော တုဏှီဘောသာ ထိုအရပ်၌ပင် ကွယ်ကြလေကုန်၏။

နတ်မင်းကြီးလေးဦး လျှောက်ထားခဏ်း ပြီး၏။

**********

ရဟန်းတို့အား မြတ်စွာဘုရားရှင်က တဖန်ပြန်၍

ဟောကြားတော်မူခြင်း

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုညဉ့်လွန်မြောက် နောက်တနေ့သို့ ရောက်သောအခါ ရဟန်းတို့ကို ယမန်နေ့ညဉ့် ဖြစ်ရပ်အားလုံးကို (ရှေးဖော်ပြရာပါအတိုင်း) မိန့်တော်မူ၍ အာဋာနာဋိယသုတ် ပရိတ်အရံအတားကို ဟောကြားတော်မူပြီးနောက်-

“ရဟန်းတို့.. အာဋာနာဋိယ ပရိတ်အရံအတားကို သင်ယူကြကုန်လော့၊ အဖန်ဖန် လေ့လာကြကုန်လော့၊ နှုတ်တက်အာဂုံ ဆောင်ကြကုန်လော့။ ရဟန်းတို့.. အာဋာနာဋိယ ပရိတ်အရံအတားသည် အကျိုးစီးပွါးနှင့် စပ်ယှဉ်၏၊ ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာယောက်ျား, ဥပသိကာမိန်းမတို့၏ အကာအကွယ်အစောင့်အရှောက် ဖြစ်ခြင်းငှါ ယက္ခနတ်တို့ အညှဉ်းဆဲ မခံရခြင်းငှါ

၅၈

ဣရိယာပထလေးပါး၌ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ကြရခြင်းငှါ ဖြစ်ပေ၏”-

ဟူ၍ တိုက်တွန်းအားပေးစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။

ပရိတ်ရွတ်ရန် အစီအမံ မှတ်ဖွယ်

     ပရိတ်ရွတ်မည့်ပုဂ္ဂိုလ်သည် သက်ဆိုင်ရာပရိတ်ကို အနက်သဒ္ဒါ ပြည့်စုံစင်ကြယ်စွာ သင်ယူအပ်ပြီး ဖြစ်ရပေမည်၊ ပုဒ်ဗျည်းများကို မယုတ်လျော့စေပဲ အပြည့်အစုံ သင်ယူအပ်ပြီး ဖြစ်ရပေမည်။ မှန်၏- အနက်နှင့် ပါဠိကို ချွတ်ယွင်းစေ၍ဖြစ်စေ (သို့မဟုတ်) အလုံးစုံ လေ့လာနိုင်နင်းမှု မရှိမူ၍ဖြစ်စေ ရွတ်ဆိုသောပုဂ္ဂိုလ်၏ ပရိတ်သည် တန်ခိုးအာနုဘော် မကြီးနိုင်ချေ၊ အလုံးစုံ လေ့လာနိုင်နင်းမှုရှိ၍ ရွတ်ဆိုမှသာ တန်ခိုးအာနုဘော် ကြီးမြတ်နိုင်သည်။

     လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရကို ရယူလိုမှုကြောင့် သင်ယူ၍ရွတ်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ပရိတ်သည်လည်း လိုအပ်သော အကျိုးကို မပြီးစေနိုင်၊ သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်လိုမှုကို အဓိကထား၍ မေတ္တာတရား ရှေ့သွားပြုကာ ရွတ်ဆိုမှသာလျှင် လိုအပ်သောအကျိုးကို ပြီးစေနိုင်၏။ ။(ပါထိကဝဂ္ဂအဋ္ဌကထာ၊ မျက်နှာ ၁၅၀-မှ)။

     ပရိတ်ရွတ်ဆိုသောပုဂ္ဂိုလ်သည် အလျင်လက်ဦး အာဋာနာဋိယသုတ်ကို မရွတ်ဆိုရ၊ မေတ္တသုတ်, ဓဇဂ္ဂသုတ်, ရတနသုတ်- ဤသုတ်များကို ရှေးဦးစွာ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး ရွတ်ဆိုရာ၏၊ ထိုသို့ရွတ်သဖြင့် ပူးကပ်နေသော ယက္ခနတ်တို့ လွှတ်လျှင်လည်း ကောင်းပေ၏။ မလွှတ်မှသာလျှင် အာဋာနာဋိယသုတ်ကို ရွတ်ဆိုရာ၏။

     အာဋာနာဋိယသုတ်ကို ရွတ်ဆိုသော ရဟန်းသည် မုံ့ညက်ဖြင့် ပြုလုပ်အပ်သော မုံ့များ အသားများ ငါးဟင်းစသော အညှီအဟောက်များကို မစားရာ၊ သုသာန်၌ မနေရာ၊ အကြောင်းကား ထိုအစာ ထိုဌာနများမှာ ယက္ခနတ်တို့ (=ဘီလူးတို့) နှစ်သက်အပ်သောအစာ နှစ်သက်အပ်သော နေရာဖြစ်ခြင်းကြောင့်

၅၉

ထိုယက္ခနတ် (=ဘီလူး)တို့ ပူးဝင်နိုင်ခွင့် အလွယ်တကူနှင့် ရယူနိုင်သောကြောင့်ဖြစ်သည်။

     ပရိတ်ရွတ်မည့်နေရာကို နွားချေးအစိုဖြင့် လိမ်းကျံ၍ ထိုနေရာ၌ သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော ထိုင်စရာ (နေရာထိုင်)ကို ခင်းစေပြီးမှ ပရိတ်ရွတ်မည့်ရဟန်း ထိုင်နေရာ၏၊ ထိုပရိတ်ရွတ်မည့် ရဟန်းကလည်း စင်ကြယ်သောပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရပေမည်။

     ပရိတ်ရွတ်မည့်ရဟန်းကို ကျောင်းမှ အိမ်သို့ ပင့်ဆောင်သူတို့သည် ဒိုင်း ကာ လက်နက်တို့ဖြင့် ဝန်းရံ၍ ပင့်ဆောင်ရာ၏။ ဟင်းလင်းအပြင် လွင်တီးခေါင်၌ထိုင်၍ ပရိတ်ကို မရွတ်ရာ၊ တံခါးမ လေသာတံခါးတို့ကို ပိတ်၍ အိမ်တွင်း၌ထိုင်နေကာ အတွင်းအပြင် အစောင့်အရှောက် ဖြစ်စိမ့်သောငှါ လက်နက်စွဲသောသူများ ဝန်းခြံကာ မေတ္တာစိတ်ကို ရှေ့သွားပြု၍ ရွတ်ဆိုရာ၏၊ ဤကဲ့သို့ လက်နက်စွဲသူတို့ ဝန်းခြံခြင်းတည်းဟူသော အပြင်အပ အစောင့်အနေ, မေတ္တာစိတ်ကို ရှေ့သွားပြုခြင်း တည်းဟူသော အတွင်းအစောင့်အနေများကို စီမံပြီး ရွတ်ဆိုမှသာလျှင် ယက္ခနတ် (=ဘီလူး)တို့ ပရိတ်ရွတ်ဆိုမှု၏ အန္တရာယ်ကို မပြုနိုင်ကြပဲရှိမည်။

     ရှေးဦးစွာ သူနာကို သိက္ခာပုဒ်များကို ဆောက်တည်စေ၍ သီလ၌တည်သော သူနာအား ပရိတ်ရွတ်ဆိုမှု အရံအတားကို ပြုရာ၏။ (ဤအစီအမံအတိုင်း ပရိတ်အရံအတား ပြုလုပ်လျှင် ယက္ခနတ် (=ဘီလူး)တို့ ပူးကပ်မှု ငြိမ်းအေးနိုင်ပေ၏)။

     ဤနည်းဖြင့် ယက္ခနတ် (=ဘီလူး)တို့ ပူးကပ်မှု မငြိမ်းခဲ့သော် သူနာကို ကျောင်းတိုက်သို့ ယူဆောင်၍ စေတီယင်ပြင်၌ လျောင်းစက်စေလျက် မြတ်စွာဘုရားအား နေရာတော်ဖြင့် ပူဇော်မှု ပြုလုပ်စေပြီးလျှင် ဆီမီးတို့ကို ညှိထွန်း၍ စေတီယင်ပြင်တော်ကို တံမြက်လှည်းပြီးနောက် ရှေးဦးအစီအမံအနေဖြင့် မင်္ဂလာဂါထာများကို ရွတ်ဆိုရမည်၊ ထိုကျောင်းတိုက် (သို့မဟုတ် ထိုဂါမခေတ်)၌ နေထိုင်ကြသည့် ရဟန်းအားလုံးတို့ စည်းဝေးဘို့ရန်“စေတီတော်ယင်ပြင်၌ ရဟန်းတော်အားလုံးကို စည်းဝေးကြရမည်”ဟု

၆၀

ကြွေးကြော်ရာ၏။ ကျောင်းတိုက်၏ အနီးဖြစ်သော တောအုပ်အတွင်း၌ တောစိုးသစ်ပင် (=နတ်ရဲသစ်ပင်)ဟူ၍ ရှိလေသည်။ ထိုတောစိုးသစ်ပင် (=နတ်ရဲသစ်ပင်)၌ “အသင်နတ်ဘီလူးတို့၏ လာရောက်ခြင်းကို ရဟန်းသံဃာသည် တောင့်တလင့်ဆို အလိုရှိ၏”ဟူ၍ တမန်လွှတ်ကာ ပြောကြားရာ၏။ ရဟန်းအားလုံး စည်းဝေးရာအရပ်၌ ပူးဝင်သောနတ်ဘီလူးသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် စတုမဟာရာဇ် နတ်မင်းကြီးတို့၏ အာဏာကို ကြောက်ရွံ့သဖြင့် မလာရောက်ပဲ မနေနိုင်။

     ထို့နောင်မှ ဘီလူးဖမ်းသောသူနာကို “သင်သည် အဘယ်အမည်ရှိသူနည်း”ဟု မေးရာ၏။ (ဤ၌ ဘီလူးဖမ်းစားအပ်သော သူနာကို ဦးတည်သဖြင့် ဖမ်းစားတတ်သူ နတ်ဘီလူးကိုပင် မေးအပ်သည်ဖြစ်လေသည်)။ ဖမ်းစားသူ နတ်ဘီလူးက မိမိအမည်ကို ထုတ်ဖော်ပြောကြားလျှင် ထိုအမည်ဖြင့်ပင် ရဟန်းတို့က ဤဆို လတ္တံ့သောအတိုင်း ပြောဆိုရမည်-

“အမောင်××မည်သော နတ်ဘီလူး.. ပန်းနံ့သာစသည် ပူဇော်ရသော ကောင်းမှု, နေရာတော် ပူဇော်ရသောကောင်းမှု, ဆွမ်းလှူရသော ကောင်းမှု ကုသိုလ်များ၏ အဖို့ဘာဂကို အမောင့်အား အမျှပေးဝေပါ၏၊ ရဟန်းသံဃာတော်သည် အမောင့်အတွက် လက်ဆောင်ပဏ္ဏာ ဖြစ်ပါစေခြင်းငှါ မဟာမင်္ဂလာ ဂါထာများကို ရွတ်ဆို ဟောကြားအပ်ပါကုန်ပြီ၊ ရဟန်းသံဃာတော်၌ ရိုသေလေးစားသောအားဖြင့် သူနာကို အမောင်သည် လွှတ်လော့”-

ဟူ၍ မေတ္တာစကား ပြောကြားကာ လွှတ်စေရာ၏။ ဤကဲ့သို့ မေတ္တာစကား ပြောကြား၍မှ မလွှတ်ခဲ့သော် ဣန္ဒနတ်, သောမနတ်, ဝရုဏနတ်- အစရှိသော နတ်စစ်သူကြီး (၃၈)သုံးကျိပ်ရှစ်ဦးတို့အား “အသင်နတ်စစ်သူကြီးများ အသိပင် ဖြစ်ကြပါသည်၊ ဤဘီလူးသည် ငါတို့၏ မေတ္တာရှေ့ထား ပြောကြားချက်ကို မလိုက်နာပေ၊ ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အာဏာတော်အတိုင်း

၆၁

ပြုလုပ်ကြရပါတော့မည်”ဟု တိုင်ကြားပြောဆိုပြီးလျှင် ဤအာဋာနာဋိယသုတ် ပရိတ်အရံအတား ရွတ်ဆိုမှုကို ပြုရာ၏။ ။(ဤကား လူဝတ်ကြောင် သူနာများအတွက် အစီအမံဖြစ်သည်)။

     ရဟန်းဖြစ်သော သူနာကို ဘီလူးပူးကပ်လျှင် နေရာများကို ဆေးကြောသုတ်သင်၍ ရဟန်းအားလုံး စည်းဝေးရန် ကြွေးကြော်စေလျက် နံ့သာပန်းစသည် ပူဇော်ရသော ကောင်းမှုအဖို့ဘာဂကို အမျှပေးဝေပြီးလျှင် (အမျှပေး မေတ္တာရပ်၍ မရမှ) အာဋာနာဋိယပရိတ်ကို ရွတ်ဆိုရာ၏။ ။(ဤကား ရဟန်းသူနာအတွက် အစီအမံဖြစ်သည်)။

**********

သက္ကပဉှသုတ်ကို ဟောတော်မူခြင်း

     အခါတပါး၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မဂဓတိုင်း ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏ အရှေ့မျက်နှာ အမ္ဗသဏ္ဍမည်သော ပုဏ္ဏားရွာ၏ မြောက်အရပ်ဝယ် ဝေဒိယကတောင်ယံ နှံပဲပင်ပေါက်ရောက်ရာ “ဣန္ဒသာလ”မည်သော လိုဏ်ဂူ၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူ၏။

(သရက်ပင်စဉ် ဥယျာဉ်အနီး၌ တည်သောရွာ ဖြစ်သောကြောင့် ထိုပုဏ္ဏားရွာ၏ အမည်သည် အမ္ဗသဏ္ဍ မည်တွင်လေသည်။ တောင်ခြေကိုပတ်လျက် နီလာပွတ်လုံးများပမာ အစီအရီ ပေါက်ရောက်သည့် သစ်ပင်အပေါင်း တောအရေးဖြင့် ဝန်းရံအပ်သောကြောင့် ထိုတောင်၏ အမည်သည် ဝေဒိယက မည်တွင်လေသည်။

ဂူ (နှင့်) လိုဏ်အထူးမှာ သဘာဝအလျောက် ဖြစ်ပေါ်နေသော တောင်ခေါင်းမျိုးကို ပါဠိလို ဂုဟာ (မြန်မာလို ဂူ)ဟု ခေါ်၍ ထိုတောင်ခေါင်းကို အင်းကတေ, အုတ်, ကျောက်, အသားတို့ဖြင့် နံရံတံခါးပေါက် ပန်းပြောက်စသည် ခြယ်လှယ်မွမ်းမံ ပြုပြင်အပ်သည်ကို ပါဠိလို လေဏ (မြန်မာလို လိုဏ်)ဟု ခေါ်ဆိုလေသည်။

ယခု မြတ်စွာဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူသော လိုဏ်မှာ (လိုဏ်မပြုမီ) ရှေးအခါက တောင်နှစ်လုံးတို့၏ အကြားဝယ် အလိုလို သယံဇာတ ဖြစ်ပေါ်နေသော တောင်ခေါင်းဂူဖြစ်သည့်ပြင် ထိုဂူ၏အဝဝယ် နှံပဲပင်လည်း ပေါက်ရောက်နေသောကြောင့် ပါဠိလို ဣန္ဒသာလဂုဟာ (မြန်မာလို ဣန္ဒသာလဂူ)ဟူ၍ မည်တွင်လေသည်။ နောက်အခါမှာမှ

၆၂

ဒကာ ဒကာမတို့က ထိုဂူကို အုတ်, ကျောက်, အင်းကတေ, သစ်သားတို့ဖြင့် နံရံပတ်လည်တက်ကာ ဝင်တံခါး လေသောက်တံခါးများ တပ်ဆင်ကြလျက် အင်းကတေခြူးပန်း နွယ်ပန်းများ အဆန်းတကြယ် ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင် (လိုဏ်ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင်) မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လှူဒါန်းကြလေသည်။ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားရှင် ယခု သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူသောအချိန်မှာ လိုဏ်ကြီးဖြစ်နေ၍ ဣန္ဒသာလလိုဏ် (ဣန္ဒသာလလေဏ)ဟု ခေါ်ဆိုသင့်သော်လည်း ရှေးအမည်ဖြင့်ပင် ဣန္ဒသာလဂူ (ဣန္ဒသာလဂုဟာ) ဟူ၍သာ လူအများ အသိအမှတ် ပြုလေသည်)။

သိကြားမင်းအား

သေအံ့သော ပုဗ္ဗနိမိတ်ငါးပါး ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်း

     ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဒိယကတောင်ယံ နှံပဲပင်ပေါက်ရောက်ရာ ဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူ၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူသောအခါ သိကြားမင်း၏ အသက်တမ်း ကုန်ခါနီးပြီဖြစ်ရကား (၁-ပန်းများညှိုးခြင်း၊ ၂-အဝတ်များ ညစ်နွမ်းခြင်း၊ ၃-လက်ကတီး (ချိုင်း)ကြားတို့မှ ချွေးယိုထွက်ခြင်း၊ ၄-ရုပ်ရည် အဆင်း ဖောက်ပြန်ခြင်း = အရုပ်ဆိုးခြင်း၊ ၅-မိမိနေရာ၌ မမွေ့လျော်ခြင်း တည်းဟူသော) သေအံ့သော ပုဗ္ဗနိမိတ် ငါးပါးတို့ကို မြင်၍ “ယခုအခါ ငါ၏ အသက်တမ်းကား ကုန်ခဲ့လေပြီ”ဟု ကောင်းစွာဆင်ခြင် သိမြင်လေ၏။

     သေနိမိတ်ငါးပါး ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်လာသောအခါ အားနည်းသော ကုသိုလ်ကံကြောင့် နတ်ပြည်၌ဖြစ်ကြသော နတ်တို့သည် “ယခုအခါ ငါတို့သည် အဘယ်ဘုံဘဝ၌ ဖြစ်ကြမှာပါလိမ့်”ဟု အောက်မေ့ဆင်ခြင်ကာ ကြောက်ရွံ့ကြ ထိတ်လန့်ကြကုန်၏၊ အားကြီးသော ကုသိုလ်ကံ များမြတ်သော ကုသိုလ်ကံကြောင့် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကြသော နတ်တို့သည် မိမိတို့လှူဒါန်းခဲ့သော အလှူဒါန, စောင့်သုံးခဲ့သော သီလ, ပွါးများခဲ့သော ဘာဝနာ ကောင်းမှုကုသိုလ်ကံကို အစွဲပြုကာ “ငါတို့သည် ယခုအခါ အထက်နတ်ပြည်၌ စည်းစိမ်ကို ခံစားကြရကုန်တော့အံ့”ဟု အောက်မေ့ ဆင်ခြင်ကြလျက် မကြောက်ရွံ့ကြ မထိတ်လန့်ကြကုန်။

၆၃

     သိကြားနတ်မင်းသည်ကား ရှေးဖော်ပြရာပါ မိမိသေအံ့သော ပုဗ္ဗနိမိတ်ငါးပါးကို တွေ့မြင်ရသောအခါ ယူဇနာတသောင်း ကျယ်ဝန်းသော တာဝတိံသာနတ်ပြည်, ယူဇနာတထောင်မြင့်သော ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်, ယူဇနာသုံးရာ ကျယ်ဝန်းသော သုဓမ္မာနတ်သဘင် = နတ်ဓမ္မာရုံကြီး, ယူဇနာတရာမြင့်သော ပင်လယ်နတ်ကသစ်ပင်, အလျားယူဇနာ ခြောက်ဆယ်, အနံယူဇနာ ငါးဆယ်, အထုယူဇနာ တဆယ့်ငါးရှိသော ပဏ္ဍုကမ္ဗလာ မြကျောက်ဖျာ, နှစ်ကုဋေငါးသန်း အရေအတွက်ရှိသော ကခြေသည် နတ်သမီးများ, စတုမဟာရာဇ် တာဝတိံသာ နတ်ပြည်နှစ်ထပ်၌ရှိသော မိမိ၏ အခြွေအရံ နတ်ပရိသတ်ကြီး, နန္ဒဝန်ဥယျာဉ်, စိတ္တလတာဥယျာဉ်, မိဿကဥယျာဉ်, ဖာရုသကဥယျာဉ် တည်းဟူသော နတ်ဥယျာဉ်ကြီးများ ဤသို့သော သိကြားစည်းစိမ်အားလုံးကို ကြည့် ရှုကာ “အိုး.. ငါ၏ ကြီးကျယ်ခမ်းနားသော ဤသိကြားစည်းစိမ်ကြီးကား ပျက်စီးခြင်းမလှ ပျက်စီးရတော့မည်တကား”ဟု စိုးရိမ်ပူဆွေး သေရအံ့သောဘေးမှ ကြောက်သွေးမွှန်လျက် ရှိချေ၏။

     ထို့နောင်မှ သိကြားမင်းသည် “ငါ၏နှလုံး၌ စူးဝင်နေသော ဤသောကမြှားငြှောင့်ကို နုတ်ပယ်၍ ဤနတ်စည်းစိမ်ကို မြဲမြံခိုင်ကျည် တည်အောင်ပြုနိုင်မည့် တစုံတယောက်သော သာသနာပြင်ပ ရဟန်း, ပုဏ္ဏား, ဗြဟ္မာများ ရှိလေသလား”ဟု စဉ်းစား ကြည့်ရှုလေသော် တဦးတယောက်ကိုမျှ မတွေ့မမြင်ရပဲ တဖန်ဆက်၍ စဉ်းစားဆင်ခြင်လေလျှင် “မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ငါကဲ့သို့သော သိကြားနတ်မင်းအသိန်းတို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်ပွါးသည့် သောကမြှားငြှောင့်ကို နုတ်ပယ်တော်မူခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ပါပေ၏”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မြင်လေ၏။ ထိုသို့ စဉ်းစားဆင်ခြင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို မြင်သောအခါ သိကြားမင်း၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်ရန် ထက်သန်သော အလိုဆန္ဒ ပြင်းပြစွာ ဖြစ်ရှိလေ၏။

     ထိုအခါ သိကြားမင်းသည် “ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယ်အရပ်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူသနည်း”ဟု ကြည့်ရှု

၆၄

ဆင်ခြင်လတ်သော် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဒိယကတောင်ယံ နှံပဲပင်ပေါက်ရောက်ရာ ဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူ၌ မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူသည်ကို ကောင်းစွာသိမြင်၍ တာဝတိံသာနတ်တို့ကို “အချင်းနတ်အပေါင်းတို့.. မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဒိယကတောင်ယံ နှံပဲပင်ပေါက်ရောက်ရာ ဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူ၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူလျက်ရှိ၏၊ အချင်းနတ်အပေါင်းတို့.. ငါတို့သည် ထိုမြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်ကြရမူ ကောင်းလေစွ”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် တာဝတိံသာနတ်တို့သည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်သိကြားမင်း..”ဟု ဝန်ခံစကား ပြောကြားကြလေ၏။

(ဤ၌။ ။သိကြားမင်းသည် ရှေးလွန်ခဲ့သော နှစ်ရက်သုံးရက်ခန့်က မြတ်စွာဘုရားရှင် ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်အတွင်း ထင်းရှူးဂန္ဓကုဋိကျောင်း (ကောသလမင်းကြီး၏ ကောင်းမှုကျောင်း)၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူစဉ် အခြားသော နတ်ပရိသတ်မပါပဲ မိမိ၏အခြံအရံ မာတလိနတ်သား စသည်တို့နှင့် အတူတကွ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်ရန် သွားရောက်ခဲ့လေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ယခုအခါ သိကြားမင်း၏ဉာဏ်ကား မရင့်သန်သေး၊ နှစ်ရက် သုံးရက် လွန်မြောက်မှ ငါဘုရား ဣန္ဒသာလဂူ၌နေစဉ် ပုဗ္ဗနိမိတ်ငါးမျိုးတို့ကိုမြင်၍ သေရမည့်ဘေးမှ ကြောက်လန့်ကာ စတုမဟာရာဇ် တာဝတိံသာ နတ်ပြည်နှစ်ဘုံ၌ ရှိကြသော နတ်တို့နှင့် အတူတကွ ငါဘုရားထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ ပြဿနာ (၁၄)တဆယ့်လေးရပ်တို့ကို မေးမြန်းလိမ့်မည်၊ ထိုအခါ ဥပေက္ခာဝေဒနာနှင့်စပ်သော ပြဿနာကို ဖြေဆိုပြီးသောအဆုံး၌ ဤသိကြားမင်းသည် နတ်ပေါင်း (၈ဝဝဝဝ)ရှစ်သောင်းတို့နှင့် အတူတကွ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစား သိရှိတော်မူသောကြောင့် သိကြားမင်း ဖူးမျှော်ခွင့်မရရှိအောင် ဖလသမာပတ် ချမ်းသာဖြင့်သာ နေတော်မူခဲ့လေသည်။

ယခုအကြိမ်၌ကား သိကြားမင်းသည် “ရှေးလွန်ခဲ့သော သုံးရက်က နတ်ပရိသတ်မပါရှိပဲ ငါတဦးတည်း ဘုရားဖူး သွားရောက်ခဲ့ခြင်းကြောင့် ငါ့အား မြတ်စွာဘုရားသည် ဖူးမြော်ခွင့်ကို မပြုအပ်ခဲ့ချေ၊ ဧကန္တပင် ငါ့အဖို့ရာ မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှု = ဥပနိဿယ ရှိမည်မထင်။ တဦးတယောက်သောသူအား မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှု = ဥပနိဿယ ရှိလျှင်ကား မြတ်စွာဘုရားသည် စကြဝဠာအဆုံးတိုင်ရှိသော

၆၅

ပရိသတ်အား တရားဟောတော်မူမြဲ ဖြစ်ချေသည်၊ ဧကန္တပင် နတ်နှစ်ပြည်မှ နတ်အများခေါ်၍ သွားရလျှင် ထိုနတ်များအနက်မှ တဦးတယောက်အား မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှု = ဥပနိသယ ရှိပေလိမ့်မည်၊ ထိုဥပနိဿယရှိသောနတ်ကို ရည်၍ မြတ်စွာဘုရားသည် တရားဟောတော်မူလိမ့်မည်၊ ထိုတရားကို ကြားနာရလျှင် ငါသည်လည်း မိမိ၏ နှလုံးမသာယာမှုကို ငြိမ်းစေနိုင်ပေလိမ့်မည်ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ တာဝတိံသာနတ်တို့ကို အဖော်သဟဲဖြစ်ဖို့ရန် ဤကဲ့သို့ ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုလေသည်ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏။ ။အဋ္ဌကထာမှ)။

     ထို့နောင်မှ သိကြားမင်းသည် “စတုမဟာရာဇ် တာဝတိံသာ နတ်နှစ်ရွာ၌ရှိကြသော နတ်တို့ကို ခေါ်ဆောင်၍ ရထားဦးဖြင့် ပုတ်ခတ်သကဲ့သို့ ငါ့အဖို့ရာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဆည်းကပ်ရန် မသင့်လျော်ချေ၊ ဤပဉ္စသိခနတ်သားကား မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အလုပ်အကျွေးနတ်သား ဖြစ်သည့်ပြင် အကျွမ်းဝင်သူလည်းဖြစ်၍ သူအလိုရှိတိုင်း အလိုရှိတိုင်းသော ခဏမှာပင် မြတ်စွာဘုရားထံသို့ သွားရောက်၍ ပြဿနာမေးလျှောက်ကာ တရားနာနေကျဖြစ်သည်၊ ဤပဉ္စသိခနတ်သားကို အလျင်လက်ဦး စေလွှတ်၍ ဖူးမြော်ခွင့်ရအောင် ဆောင်ရွက်စေပြီးလျှင် ဤပဉ္စသိခနတ်သား မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ခွင့်ရအောင် ရွက်ဆောင် ပြုလုပ်ပြီးသောအခါမှ ငါသည် မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ဆည်းကပ်၍ ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပေအံ့”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားပြီးလျှင် ဘုရားဖူးခွင့်ရအောင် ပြုလုပ်ရန် ပဉ္စသိခနတ်သားကို “အမောင်ပဉ္စသိခ.. ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဒိယကတောင်ယံ နှံပဲပင်ပေါက်ရောက်ရာ ဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူ၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူလျက်ရှိ၏၊ အမောင်ပဉ္စသိခ.. ငါတို့သည် ထိုမြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်ကြရမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် ပဉ္စသိခ ဂန္ဓဗ္ဗနတ်သားသည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်သိကြားမင်း..”ဟု ဝန်ခံစကား ပြောကြား၍ ဗေလုဝပဏ္ဍု-မည်သော နတ်စောင်းကို ပိုက်ယူကာ သာယာလေးတွဲ့စွာ တီးခတ်သီဆိုလျက် အခြားနတ်တို့ကိုလည်း သိကြားနတ်မင်း သွားအံ့သောအချိန်ကို သိစေကာ သိကြားမင်း၏အနီး၌ ရပ်တည်လေ၏။

၆၆

     ထိုသို့ ပဉ္စသိခနတ်သား၏ စောင်းသံ သီချင်းသံဖြင့် နတ်အများ စုဝေးပြီးသောအခါ သိကြားနတ်မင်းသည် တာဝတိံသာနတ်တို့ ခြံရံအပ်လျက် ပဉ္စသိခ ဂန္ဓဗ္ဗနတ်သားကို ရှေ့ဆောင်ပြု၍ ခွန်အားကြီးသော ယောက်ျားသည် ကွေးသောလက်ကို ဆန့်သကဲ့၎င်း, ဆန့်သောလက်ကို ကွေးသကဲ့သို့၎င်း ဤအတူပင် တာ၀တိံသာနတ်ပြည်မှ ကွယ်ခဲ့၍ မဂဓတိုင်း ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏ အရှေ့အရပ်ရှိ အမ္ဗသဏ္ဍမည်သော ပုဏ္ဏားရွာ၏ မြောက်အရပ် ဝေဒိယကတောင်၌ ထင်ရှားပေါ်လာလေ၏။

     ထိုစဉ်အခါ ဝေဒိယကတောင်နှင့် အမ္ဗသဏ္ဍ ပုဏ္ဏားရွာသည် နတ်တို့၏အရောင်ဖြင့် တပြောင်ပြောင် တောက်ပလျက်ရှိ၏၊ သို့ရကား ထက်ဝန်းကျင်ရွာတို့၌ နေကုန်သော လူတို့သည် “ယနေ့ ဝေဒိယကတောင်သည် တောက်လှချည့်တကား၊ ယနေ့ ဝေဒိယကတောင်သည် လောင်စလိလိ ရှိလှချည့်တကား၊ ယနေ့ ဝေဒိယကတောင်နှင့် အမ္ဗသဏ္ဍပုဏ္ဏားရွာသည် အဘယ့်ကြောင့် အလွန့်အလွန် တောက်ပြောင်ပါဘိသနည်း”ဟု ပြောဆိုကုန်လျက် ထိတ်လန့်ကြ ကြက်သီးမွေးညှင်း တဖျဉ်းဖျဉ်းထလျက် ရှိကြကုန်၏။

(လူများ ပကတိ ညစာစားပြီးစအချိန် ရွာအလယ်၌ ကလေးများ ကစားနေကြစဉ် “သိကြားမင်းသည် ဝေဒိယကတောင်သို့ ရောက်ရှိလေသည်။ ထို့ကြောင့် လူအများမြင်ကြ၍ ရှေး၌ ဆိုအပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း ပြောဆိုကြလေသည်။ ။နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် သန်းခေါင်ယံ၌ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ဆည်းကပ်ကြမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်သော်လည်း သိကြားနတ်မင်းသည် သေဘေးမှ ထိတ်လန့် ကြောက်ရွံ့လှသောကြောင့် ပဌမယံ = ညဉ့်ဦးယံ၏ ရှေ့ပိုင်းအချိန်မှာပင် လာရောက်ခြင်းဖြစ်လေသည်)။

     ထိုအခါ သိကြားနတ်မင်းသည် ပဉ္စသိခနတ်သားကို “အမောင်ပဉ္စသိခ.. မြတ်စွာဘုရားတို့သည် ဈာန်ဝင်စားလေ့ ရှိတော်မူကုန်၏၊ ဈာန်၌ မွေ့လျော်တော်မူကုန်၏၊ ထိုအခိုက် = ထိုအချိန်၌ တပါးတည်း ကိန်းအောင်းတော်မူကုန်၏၊ (သို့ရကား) ငါကဲ့သို့သော လောဘ ဒေါသ မောဟ မကင်းသူသည် ချဉ်းကပ်ရန်

၆၇

မလွယ်ကူလှချေ၊ အမောင်ပဉ္စသိခ.. သင်သည် မြတ်စွာဘုရားကို ရှေးဦးစွာ ခွင့်ပန်ပါလော့၊ အမောင်ခွင့်ပန်အပ်ပြီးသည့်နောက်မှ ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်ရပါမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် ပဉ္စသိခနတ်သားသည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်သိကြားမင်း..”ဟု ဝန်ခံစကား ပြောကြား၍ ရှေးခရီးသွားစဉ်က ပခုံး၌လွယ်အပ်သော ဗေလုဝပဏ္ဍု နတ်စောင်းကို တီးခတ်ရန် လက်ဝဲလက်၌ထားကာ ယူဆောင်၍ ဣန္ဓသာလလိုဏ်ဂူရှိရာသို့ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် “ဤမျှလောက်ဆိုက မြတ်စွာဘုရားသည် ငါနှင့် မဝေးလွန်း မနီးလွန်းဖြစ်၍ ငါ၏ စောင်းသံကိုလည်း ကြားတော်မူလိမ့်မည်”ဟု နှလုံးသွင်းကာ တခုသောနေရာ၌ ရပ်တည်လေ၏။

ပဉ္စသိခနတ်သား၏ စောင်းချင်းဂါထာများ

     ယင်းသို့ ရပ်တည်ပြီးသော် ပဉ္စသိခနတ်သားသည် ဗေလုဝပဏ္ဍု နတ်စောင်းကို တီးလေ၏၊ ဘုရားနှင့်စပ်သော, တရားနှင့်စပ်သော, သံဃာနှင့်စပ်သော, ရဟန္တာနှင့်စပ်သော, ကာမဂုဏ်နှင့်စပ်သော (ဆိုလတ္တံ့သော) ဂါထာတို့ကိုလည်း သီဆိုလေ၏-

(မှတ်ချက်။ ။ဤပဉ္စသိခစောင်းချင်းဂါထာများအနက်ကို (၁) နရိန္ဒာဘိသိရိသဒ္ဓမ္မဓဇမဟာဓမ္မရာဇာဓိရာဇဂုရု (၂) နရိန္ဒာဘိသိရိသဒ္ဓမ္မဇောတိပါလဓဇမဟာဓမ္မရာဇာဓိရာဇဂုရု (မင်းတုန်းမင်းတရား လှူဒါန်းသည့် တံဆိပ်တော် ၂-ရပ်နှင့်) (၃) နရိန္ဒာဘိဓဇအတုလဓိပတိသိရိပဝရမဟာဓမ္မရာဇာဓိရာဇဂုရု (သီပေါမင်းတရား လှူဒါန်းသည့် တံဆိပ်တော်) ဤတံဆိပ်တော် သုံးထပ်ရ ပဉ္စမသံဂါယနာအမှူး ဖြစ်တော်မူသော ဆီးဘန်နီ ဆရာတော်ဘုရားကြီး ရေးသားတော်မူခဲ့သည့်အတိုင်း ကဝိမဏ္ဍနမေဒနီကျမ်းမှ ထုတ်ဆောင်၍ ဤကျမ်း၌ ဖော်ပြအပ်ပေသည်)။

(၁) ဝန္ဒေ တေ ပိတရံ ဘဒ္ဒေ၊ တိမ္ဗရုံ သူရိယဝစ္ဆသေ။

ယေန ဇာတာသိ ကလျာဏီ၊ အာနန္ဒဇနနီ မမ။

     သူရိယဝစ္ဆသေ = နေလုလင်ဝင်း တက်သစ်ဆင်းနှင့် မယွင်းထပ်တူ ကိုယ်ရောင်ယူသော။ ဘဒ္ဒေ = အို အရှင်မ..။

၆၈

ယေန တိမ္ဗရုဒေဝရာဇေန = အကြင် တိမ္ဗရုအမည်ရှိသော ခမည်းတော် နတ်မင်းကြောင့်။ တွံ = သင်ချစ်နှမသည်။ ကလျာဏီ = နှာရု, မံသ, သရ, အဋ္ဌိ, ပရိမဏ္ဍလ = ငါးဝကလျာ ကိုယ်အင်္ဂါနှင့် ပြည့်စုံသည်။ ဟုတွာ = ဖြစ်၍။ ဇာတာ = ဖြစ်လာသည်။ အသိ = ထင်ရှား၏။ မမ = ဝါးမှည့်ရောင်ထင် ငါစောင်းရှင်၏။ အာနန္ဒဇနနီ = နှစ်သက်ကြင်ကျွမ်း ပိုက်ယမ်းပွေ့ဖက် နွှဲယှက်ခင်မွတ်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သည်လည်း။ အသိ = ဖြစ်ပေတမုံ့။ တေ = ရှင်မ သူရိယဝစ္ဆသာ၏။ ပိတရံ = ခမည်းတော်ဖြစ်သော။ တံ တိမ္ဗရုံ = ထိုတိမ္ဗရုဒေဝ ဂန္ဓဗ္ဗနတ်မင်းကို။ အဟံ = ဗေလုဝစောင်းရှင် ငါလုလင်သည်။ ကာရဏာ = သင့်ကိုလိုချင်ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့်။ ဝန္ဒေ = ရှိခိုး၏။

(၂) ဝါတောဝ သေဒတံ ကန္တော၊ ပါနီယံဝ ပိပါသတော။

အင်္ဂီရသိ ပိယာမေသိ၊ ဓမ္မော အရဟတာမိဝ။

(၃) အာတုရဿေဝ ဘေသဇ္ဇံ၊ ဘောဇနံဝ ဇိဃစ္ဆတော။

ပရိနိဗ္ဗာပယ မံ ဘဒ္ဒေ၊ ဇလန္တမိဝ ဝါရိနာ။

     အင်္ဂီရသိ = ကိုယ်ရောင်ထွန်းပ ရွှန်းရွှန်းလှသော သူရိယဝစ္ဆသာ..။ သေဒတံ = သေဒန္တာနံ = ကိုယ်၏ညစ်ကြေး ချွေးယိုကုန်သော သူတို့သည်။ ဝါတော = ဧဧဆော်သွင်း လေဖြည်းညှင်းကို။ ကန္တော ဣ၀ = တောင့်တလင့်ဆို လိုဘိ၏သို့။ ပိပါသတော = ပိပါသန္တဿ = ပန်းလူးခွေလိပ် ရေမွတ်သိပ်သောသူသည်။ ပါနီယံ = သန့်မြန်ဧချို သောက်ရေကိုလျှင်။ ကန္တံ ဣဝ = တောင့်တလင့်ဆို လိုဘိ၏သို့။ အရဟတာ = သံသရာရဟတ် ကန့်ကွပ်ဖျက်ဖြို မြတ်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ဓမ္မော = လောကုတ္တရာ မြတ်ကိုးဖြာကို။ ကန္တော ဣဝ = တောင့်တလင့်ဆို လိုဘိ၏သို့။

     အာတုရဿ = ပန်းလျညှိုးနွမ်း ကိုယ်မကျန်းသော သူသည်။ ဘေသဇ္ဇံ = ရောဂါစဲပြတ် ဆေးကောင်းမြတ်ကို။ ကန္တံ ဣ၀ = တောင့်တလင့်ဆို လိုဘိ၏သို့။ ဇိဃစ္ဆတော = တေဇောပြောင်ပြောင် ဓာတ်မီးလောင်၍ ဝမ်းခေါင်ဟင်းလင်း စာမယွင်းရ မွတ်သိပ်လှသောသူသည်။ ဘောဇနံ = ဘောဇဉ်ငါးဖြာ အရသာကို။

၆၉

ကန္တံ ဣဝ = တောင့်တလင့်ဆို လိုဘိ၏သို့။ မေ = မယာ = ငါပဉ္စသိံ နတ်ဒေဝိန်သည်။ တံ = ရှင်မ သူရိယဝစ္ဆသာကို။ ပိယာ = ကမ္ဘာဆက်ဆက် စုံမက်မြတ်နိုးလိုသည်။ အသိ = ဖြစ်၏။ ဘဒ္ဒေ = ကိုယ်ရေကိုယ်သား ညံ့ထွားနုလှ အိုရှင်မ..။ ဇလန္တံ = အလျှံဝင်းရှိန် ထိန်တပြောင်ပြောင် စွဲညိလောင်သည့် အရောင်ညီးညီး မီးပုံကြီးကို။ ဝါရိနာ = သီတာဧလှ ရေချမ်းမြဖြင့်။ ပရိနိဗ္ဗာပေတိ ဣဝ = ငြိမ်းစေဘိ၏သို့။ တဝ = ရှင်မ၏။ ကာရဏာ = မာယာသွယ်သွယ် ပြုံးရယ်ခြင်းစသော အကြောင်းကြောင့်။ ဥပ္ပန္နံ = ဖြစ်သော။ ကာမရာဂပရိဠာဟံ = တေဇောသံဝဋ္ဋ တူမမျှသည့် ရာဂတည်းဟူသော ပူပန်ခြင်းကို။ ပရိနိဗ္ဗာပယ = ရာဂကင်းထွေ ငြိမ်းပါစေလော့။

(၄) သီတောဒကံ ပေါက္ခရဏိံ၊ ယုတ္တံ ကိဉ္ဇက္ခရေဏုနာ။

နာဂေါ ဃမ္မာဘိတတ္တောဝ၊ ဩဂါဟေ တေ ထနူဒရံ။

     ဃမ္မာဘိတတ္တော = နေမင်းတန်ဆောင် ဝင်းဝင်းပြောင်၍ ပူလောင်ခြင်းဖြင့် နှိပ်စက်အပ်သော ကိုယ်ရှိသော။ နာဂေါ = ဆင်ပြောင်သည်။ ကိဉ္ဇက္ခရေဏုနာ = ပဒုမာရုံ ကြာဝတ်မုံဖြင့်။ ယုတ္တံ = ပြည့်ထသော။ သီတောဒကံ = ရေနောက်မြူနည် ကင်းဝေးတည်လျက် ချမ်းကြည်စွာဘိ ရေသန့်ရှိသော။ ပေါက္ခရဏိံ = တာအပြန်ပြန် လေးထောင့်ကန်သို့။ ဩဂါဟေ ဣဝ = သက်ဆင်းလိုဘိ၏သို့။ တေ = ရှင်မ သူရိယဝစ္ဆသာ၏။ ထနူဒရံ = နတ်ပန်းရနံ့ မွှေးပျံ့သင်းထုံ အစုံနှစ်ပါး ရင်ခွင်ကြားသို့။ ဩဂါဟေ = ရှေးရှုသက်ဝင် ဝပ်ချင်စွာ့တကား။

(၅) အစ္စင်္ကုသောဝ နာဂေါဝ၊ ဇိတံ မေ တုတ္တတောမရံ။

ကာရဏံ နပ္ပဇာနာမိ၊ သမ္မတ္တော လက္ခဏူရုယာ။

     ဘဒ္ဒေ = အိုရှင်မ သူရိယဝစ္ဆသာ..။ အစ္စင်္ကုသော = ချွန်းကို လွန်ထသော။ (ဝါ) ချွန်းဖြင့်ချိတ်လည်း နှိပ်ခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ထသော။ နာဂေါ = ဆင်ပြောင်သည်။ မဒမဒ္ဒနေ = နား, မျက်စိ, သို = သုံးရပ်ထို၌ စီးယိုသုန်သုန် မာန်ယစ်မုန်ကြောင့်။ တုတ္တတောမရံ = ခမိုးဦးကင်း နားရင်းမင်းတိုင် ချိတ်ကိုင်ရူးရူး

၇၀

မိန်းထူးစိတ်သန် မြှားလှံချွန်းတောင်းကို။ ဇိတံ = ကျင်နာမထင် အောင်မြင်ပြီးသည်ဖြစ်၍။ ကာရဏာကာရဏံ = အကောင်း,မကောင်း ကျိုးအကြောင်းကို။ နပ္ပဇာနာတိ ဣဝ = မသိနိုင်သကဲ့သို့။ ဧဝံ = ပမာထို့တူ။ အဟံ = စောင်းမင်းသခင် ငါလုလင်သည်။ တေ = ရှင်မ၏။ လက္ခဏူရုယာ = လက္ခဏာနှင့် ပြည့်စုံသော ပေါင်ရှိသည်၏အဖြစ်ကြောင့်။ သမ္မတ္တော = ရာဂဖြင့် ယစ်သည်ဖြစ်၍။ ကာရဏာကာရဏံ = အကောင်း, မကောင်း ကျိုးအကြောင်းကို။ နပ္ပဇာနာမိ = မသိနိုင်ပြီ။

(၆) တယိ ဂေဓိတစိတ္တောသ္မိ၊ စိတ္တံ ဝိပရိဏာမိတံ။

ပဋိဂန္တုံ န သက္ကောမိ၊ ဝင်္ကဃသ္တောဝ အမ္ဗုဇော။

     သူရိယဝစ္ဆသေ = နေလုလင်တမျှ ထွန်းဝင်းပသည့် သူရိယဝစ္ဆသာ..။ အဟံ = စောင်းမင်းသခင် ငါလုလင်သည်။ တယိ = သင်နတ်အမိ၌။ ဂေဓိတစိတ္တော = မက်မောတပ်ပြွေ့ လွမ်းရှိန်ငွေ့လျက် အောက်မေ့သောစိတ်ရှိသည်။ အသ္မိ = ဖြစ်သည်တမုံ့။ ကိမိဝ = အတန္တုကား။ ဝင်္ကဃသ္တော = သံမြှားချိတ်ကို အစာလို၍ မျိုမိသော။ အမ္ဗုဇော = ငါးဖယ်, ငါးသိုင်း, ငါးရံ့တိုင်းသည်။ ပဋိဂန္တုံ = ထွေးပစ်တတန် တဖန်နစ်ခြင်းငှါ။ န သက္ကောတိ ဣဝ = မစွမ်းနိုင်ပလေ နေရ၏သို့။ ဧဝံ = တထာ = ပမာထို့အတူ။ မေ = ဗေလုဝစောင်းရှင် ငါလုလင်၏။ စိတ္တံ = မက်မောတပ်ပြွေ့ လွမ်းရှိန်ငွေ့လျက် အောက်မေ့သောစိတ်သည်။ ဝိပရိဏာမိတံ = တန့်ရပ်မတည် ချာချာလည်၏။ အဟံ = ပဏ္ဍုသခင် ငါလုလင်သည်။ ပဋိဂန္တုံ = တဖန်ဆုတ်နစ် ကံမြစ်ခြင်းငှါ။ န သက္ကောမိ = ဆည်းထပိုင်ပိုင် မတတ်နိုင်။

(၇) ဝါမူရု သဇ မံ ဘဒ္ဒေ၊ သဇ မံ မန္ဒလောစနေ။

ပလိဿဇ မံ ကလျာဏိ၊ ဧတံ မေ အဘိပတ္ထိတံ။

     ဝါမူရု = ဆယ်မီးကျီရှောင်း လွန်ပျော့ပျောင်းသည့် ရွှေချောင်းနှုန်းဘိ ပေါင်လုံးရှိသော။ ဘဒ္ဒေ သူရိယဝစ္ဆသေ = အို သူရိယဝစ္ဆသာ..။ မံ = ဦးစွန်းငါးဖြာ နတ်သားငါကို။

၇၁

သဇ = အာလိင်္ဂ = စုံမက်နှစ်သက် လည်ကိုဖက်လော့။ မန္ဒလောစနေ = ဖြည်းဖြည်းညှင်းညှင်း မြော်တင်းရှုလေ့ရှိသော။ ဘဒ္ဒေ = အိုအရှင်မ..။ မံ = ဦးစွန်းငါးဖြာ နတ်သားငါကို။ သဇ = အာလိင်္ဂ = ယုယပိုက်ပွေ့ ရွှေရင်ငွေ့ဖြင့် သိမ်မွေ့ငြိမ်သက် လည်ကိုဖက်လော့။ ကလျာဏိ = အညီငါးပါး အပြားခြောက်ဆယ် စွန်းကယ်လေးခု စတုသဋ္ဌိ မှတ်ကြောင်းရှိသော သူရိယဝစ္ဆသာ..။ မံ = ဦးစွန်းငါးဖြာ နတ်သားငါကို။ ပလိဿဇ = အလုံးစုံသော အဖို့အားဖြင့် လည်ကိုဖက်လော့။ ဧတံ = ထိုသို့ ဖြည်းဖြည်းညှင်းညှင်း လည်ကိုဖက်ခြင်းကို။ မေ = မယာ = ငါပဉ္စသိံ နတ်ဒေဝိန်သည်။ အဘိပတ္ထိတံ = အကြိမ်များစွာ တောင့်တပါ၏။

(၈) အပ္ပကော ဝတ မေ သန္တော၊

ကာမော ဝေလ္လိတကေသိယာ။

အနေကဘာဝေါ သမုပ္ပါဒိ၊

အရဟန္တေဝ ဒက္ခိဏာ။

     မေ = မမ = ဗေလုဝစောင်းရှင် ငါလုလင်၏။ ကာမော = ကာမရာဂသည်။ အပ္ပကော ဝတ = ရှင်မဘုန်းဟေ့ မတွေ့ခင်ဝယ် အနည်းငယ်သာလျှင်။ သန္တော = ဖြစ်ပါလျက်။ ဝေလ္လိတကေသိယာ = ညွန့်ညွန့်ရှည်သွယ် နွယ်သောဆံရှိသော ရှင်မကြောင့်။ အရဟန္တေ = ရဟန္တာသခင် အရှင်မြတ်၌။ ဒက္ခိဏာ ဣဝ = သဒ္ဓါကြည်ဖြူ မြတ်သောအလှူကဲ့သို့။ အနေကဘာဝေါ = မတည်တံ့နိုင် ခွေယိုင်တုန်ဆတ် တိမ်းမတ်သော သဘောရှိသည်။ ဟုတွာ = ခါခါဖန်ဖန် ဖြစ်လာပြန်၍။ သမုပ္ပါဒိ = ဖြစ်လေဘိ၏။

(၉) ယံ မေ အတ္ထိ ကတံ ပုညံ၊ အရဟန္တေသု တာဒိသု။

တံ မေ သဗ္ဗင်္ဂကလျာဏိ၊ တယာ သဒ္ဓိံ ဝိပစ္စတံ။

     သဗ္ဗင်္ဂကလျာဏိ = အညီငါးဖြာ လက္ခဏာနှင့် ပြည့်စုံသော သူရိယဝစ္ဆသာ..။ မေ = မယာ = ညှို့ခုနစ်ချောင်း ရွှေစောင်းတော်ရှင် ငါသခင်သည်။ တာဒိသု = လာဘာလာဘ စသည်ရှစ်တန် လောကဓံ၌ သည်းခံကျေးဇူး အထူးရှိလှပေကုန်သော။ အရဟန္တသု = ရဟန္တာသခင် အရှင်မြတ်တို့၌။

၇၂

ကတံ = ပစ္စည်းလေးရပ် ကပ်လှူကြည်နူး ပြုခဲ့ဘူးသော။ ယံ ပုညံ = သန့်ရှင်းဖြူစင် အကြင် ကောင်းမှုသည်။ အတ္ထိ = ရှိ၏။ မေ = မမ = ညှို့ခုနစ်ချောင်း ရွှေစောင်းတော်ရှင် ငါသခင်၏။ တံ ပုညံ = သန့်ရှင်းဖြူနစ် ပွတ်သစ်ခရု ထိုကောင်းမှုသည်။ တယာ = ကလျာစုံလတ် သင်မိနတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ = မကွာလေဘိ။ ဝိပစ္စတံ = ဝိပစ္စတု = ယခုမျက်မှောက် ခံစားလောက်အောင် ကျိုးရောက်မသွေ ပေးစေလို၏တည်း။

(၁၀) ယံ မေ အတ္ထိ ကတံ ပုညံ၊ အသ္မိံ ပထဝိမဏ္ဍလေ။

တံ မေ သဗ္ဗင်္ဂကလျာဏိ၊ တယာ သဒ္ဓိံ ဝိပစ္စတံ။

     သဗ္ဗင်္ဂကလျာဏိ = လုံးစုံလက္ခဏ ပြည့်စုံလှသော သူရိယဝစ္ဆသာ..။ အသ္မိံ ပထဝိမဏ္ဍလေ = မြေမျက်နှာစင် ဤအပြင်၌။ မေ = မယာ = ဥသျှစ်မှည့်ဝင်း စောင်းမင်းဆရာ လုလင်ငါသည်။ ကတံ = ပစ္စည်းလေးရပ် ကပ်လှူကြည်နူး ပြုခဲ့ဘူးသော။ ယံ ပုညံ = သန့်ရှင်းဖြူစင် အကြင် ကောင်းမှုသည်။ အတ္ထိ = ရှိသည်တမုံ့။ မေ = မမ = ဥသျှစ်မှည့်ဝင်း စောင်းမင်းဆရာ လုလင်ငါ၏။ တံ ပုညံ = သံသရာအဟို ကြည်ညိုပြုလစ် ပွတ်သစ်ခရု ထိုကောင်းမှုသည်။ တယာ = အင်္ဂါစုံလတ် သင်မိမြတ်နှင့်။ သဒ္ဓိံ = မကွာပေါင်းဖြစ်။ ဝိပစ္စတံ = ဝိပစ္စတု = ယခုမျက်မှောက် ခံစားလောက်အောင် ကျိုးရောက်မသွေ ပေးစေလို၏တည်း။

(၁၁) သကျပုတ္တောဝ ဈာနေန၊

ဧကောဒိ နိပကော သတော။

အမတံ မုနိ ဇိဂီသာနော၊

တမဟံ သူရိယဝစ္ဆသေ။

     သူရိယဝစ္ဆသေ = နေလုလင်အတူ ကိုယ်ရောင်ယူသော သူရိယဝစ္ဆသာ..။ သကျပုတ္တော = ခမည်းတော်သုဒ္ဓေါဒန မယ်တော်မဟာမာယာ သာကီဝင်မင်း၏သား ဖြစ်တော်မူထသော။ ဈာနေန = နီဝရဏသင်္ဂြိုဟ် ထိုထိုဈာန်မြတ်ဖြင့်။ ဧကောဒိ = မရှိအဖော် ကိုယ်တော်ချည်းသာ ဣရိယာသိမ်မွေ့ နေလတ်လေ့ရှိထသော။

၇၃

နိပကော = ပညာဥဿုံ ပြည့်စုံထသော။ သတော = မမေ့မလျော့ မပေါ့သတိ ရှိတော်မူထသော။ မုနိ = တရားဓမ္မရာဇ် သေဌ်နင်းမြတ်စွာသည်။ အမတံ = အို,နာ,သေ,နေ ကင်းလွတ်ကြွေသား ဘုံရွှေသာထွဋ် အရိမဒ်ကို။ ဇိဂီသာနော ဣဝ = ဆန္ဒတော်ရှိ ရှာလေဘိသို့။ တံ = တိမ္ဗရုသည်းပွတ် သင်မိမြတ်ကို။ အဟံ = ဂန္ဓဗ္ဗနတ် ငါစောင်းတတ်သည်။ ဇိဂီသာမိ = ပတ်ပတ်ရှာဖွေ နေ့တိုင်းမွှေ၏။

(၁၂) ယထာပိ မုနိ နန္ဒေယျ၊ ပတွာ သမ္ဗောဓိမုတ္တမံ။

ဧဝံ နန္ဒေယျံ ကလျာဏိ၊ မိဿီဘာဝံ ဂတော တယာ။

     ကလျာဏိ = သား, ရိုး, ရွယ်, ဆံ, ရေ = ငါးတန်ဖြင့် ကြန်စုံလှသော သူရိယဝစ္ဆသာ..။ မုနိ = ရဟန်းများထွဋ် တမွတ်ဘုန်းရှိ မြတ်မုနိသည်။ ဥတ္တမံ = အကဲမရှိသော။ သမ္ဗောဓိံ = ဝဇိရိန်နှိုင်းဘက် ဉာဏစက်သို့။ ပတွာ = ဝိသုဒ္ဓိခုနစ်ပါး တရားစဉ်သင့် ရောက်သဖြင့်လျှင်။ နန္ဒေယျ ယထာ = အားရမ်းအင်ပြည့် နှစ်သက်၏သို့။ ဧဝံ = တထာ = ပမာထို့တူ။ တယာ = တိမ္ဗရုသည်းပွတ် သင်မိနတ်နှင့်။ မိဿီဘာဝံ = မကွာပေါင်းဖက် ရောယှက်မိသည်၏အဖြစ်သို့။ ဂတော = ရောက်ပါတမူကား။ နန္ဒေယျံ = အဆတရာ ဝမ်းမြောက်ပါ၏။

(၁၃) သက္ကော စေ မေ ဝရံ ဒဇ္ဇာ၊ တာဝတိံသာနမိဿရော။

တာဟံ ဘဒ္ဒေ ဝရေယျာဟေ၊ ဧဝံ ကာမော ဒဠှော မမ။

     အဟေ = အို သူရိယဝစ္ဆသာ..။ တာဝတိံသာနံ = တာဝတိံသာ နတ်များစွာတို့ကို။ ဣဿရော = အစိုးရသော။ သက္ကော = ဆင်းရဲချမ်းသာ ပေးငှါပိုင်ပိုင် စွမ်းနိုင်လေငြား နတ်သိကြားသည်။ မေ = ဗေလုဝစောင်းရှင် ငါလုလင်အား။ ဝရံ = ဝရာနိ = နတ်ဒေဝရိန် မင်းစည်းစိမ်နှင့် ဂုဏ်ရှိန်ကြီးမြတ် သင်မိနတ်ဟု နှစ်ရပ် အပြား ဆုမြတ်များကို။ စေ ဒဇ္ဇာ = နှစ်သက်ရာမူ အမောင်ယူဟု ကြည်ဖြူဆောက်နှင်း အကြွင်းမထား ကယ်ပေးငြားအံ့။ ဧဝံ = ဤသို့ပိုင်စား ပေးသနားသည်ရှိသော်။

၇၄

အဟံ = ဦးစွန်းငါးဖြာ နတ်သားငါသည်။ တံ = သင်နတ်သမီး ရှုမငြီးကို။ ဝရေယျံ = ဆုမြတ်တဆူ ယူပေရာ၏။ (ဒေဝရဇ္ဇံ = နတ်ဒေဝရာဇ် မင်းအဖြစ်ကို။ န ဝရေယျံ = ဆုမြတ်တဆူ ငါမယူပေရာ)။ ဘဒ္ဒေ သူရိယဝစ္ဆသေ = နေရောင်တမျှ ထွန်းလင်းပသည့် သူရိယဝစ္ဆသာ..။ မမ = ဂန္ဓဗ္ဗနတ် ငါစောင်းတတ်၏။ ကာမော = သင်နတ်သမီး ရှုမငြီးကို လိုကြီးလိုလျက် တပ်မက်အပြင်း စွဲလမ်းခြင်းသည်။ ဧဝံ ဒဠှော = ဤသို့ခိုင်လျက် မည်သူဖျက်လည်း မပျက်နိုင်ပဲ သံမှိုစွဲသို့ မြဲပလေ၏တည်း။

(၁၄) သာလံဝ န စိရံ ဖုလ္လံ၊ ပိတရံ တေ သုမေဓသေ။

ဝန္ဒမာနော နမဿာမိ၊ ယဿာသေတာဒိသီ ပဇာ။

     သုမေဓသေ = ပညာဆန်းကြယ် အဝန်းကျယ်သည့် အဘယ် သူရိယဝစ္ဆသာ..။ ယဿ ပိတုနော = အကြင် တိမ္ဗရုဒေဝ အဖနတ်မင်း၏။ ဧတာဒိသီ = ထိုသို့ သဘောရှိသော။ ပဇာ = သမီးချောသည်။ အသိ = ပဋိသန် ဥပပတ် ဖြစ်လာလတ်၏။ န စိရံ = မကြာမြင့်မီ။ ဖုလ္လံ = ရင်းဖျားမလွတ် ပင်လုံးကျွတ်ပွင့်သော။ သာလံ ဣဝ = သန္တာအသွင် အင်ကြင်းပင်ကဲ့သို့။ တေ = အသရေခေါင်ထွဋ် သင်မိနတ်၏။ တံ ပိတရံ = ထိုတိမ္ဗရုဒေဝ အဖခမည်းတော်ကို။ အဟံ = အလေး, အပေါ့, အလျော့, အတင်း, အပြင်း, အသာ, အညံ့ပါသည် = ခုနစ်ဖြာသော စောင်းသံသခင် ငါလုလင်သည်။ ဝန္ဒမာနော = ရှိခိုးသည်ဖြစ်၍။ နမဿာမိ = သင့်ကိုရလိုမှု ဦးညွှတ်ခြင်းကို ငါပြု၏။ ။(ဤကား ပဉ္စသိခစောင်းချင်း ၁၄- ဂါထာ ပါဠိအနက်တည်း)။

     ဤသို့ ပဉ္စသိခနတ်သား စောင်းတီး၍ သီချင်းဆိုလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပဉ္စသိခနတ်သားကို “ပဉ္စသိခ.. သင်၏စောင်းသံသည် သီချင်းသံနှင့် ကိုက်ညီပေ၏၊ သီချင်းသံသည်လည်း စောင်းသံနှင့် ကိုက်ညီပေ၏။ သင်၏စောင်းသံသည် သီချင်းသံကို မလွန်ပေ၊ သီချင်းသံသည်လည်း စောင်းသံကို မလွန်ပေ”- (စကားမဆုံးသေး) ဤကဲ့သို့ ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။

၇၅

(ဤ၌။ ။အဘယ့်ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် သီချင်းသံနှင့် စောင်းသံကို ချီးမွမ်းတော်မူသနည်း၊ ထိုသီချင်းသံနှင့် စောင်းသံ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏အဖို့ရာ သာယာတပ်မက်ခြင်း ရှိသလော-ဟု မေးမြန်းဖွယ်ရှိ၏။ ။အဖြေကား- သာယာတပ်မက်ခြင်း အလျှင်းမရှိပါ။ ဆဠင်္ဂုပေက္ခာ = အင်္ဂါခြောက်ပါးရှိသော ဥပေက္ခာဖြင့် မုန်းချစ်မဟူ လျစ်လျူရှုတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ဤသို့သော အရာမျိုးတို့၌ အလိုရှိအပ်သောအာရုံ အလိုမရှိအပ်သောအာရုံ ဟူ၍သာ သိမှတ်တော်မူ၏။ ထိုအာရုံအပေါ်၌ တပ်မက်ခြင်း အလျှင်းမရှိချေ။ (ထိုအကြောင်းကို သဠာယတနဝဂ္ဂသံယုတ် ကောဋ္ဌိကသုတ်၊ သံ ၂-စာမျက်နှာ ၃၇၂-ကိုထောက်၍ သိရာ၏။)

အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားသည် သီချင်းသံနှင့် စောင်းသံကို ချီးမွမ်းမှု ပြုတော်မမူခဲ့သော် ပဉ္စသိခနတ်သားသည် “ငါ့အား မြတ်စွာဘုရားသည် ခွင့်ပြုအပ်ပြီ”ဟူ၍ မသိနိုင်လေရာ၊ ထိုသို့ဖြစ်ခဲ့သော် သိကြားမင်းသည် “ပဉ္စသိခနတ်သားအား မြတ်စွာဘုရားသည် ခွင့်မပြုအပ်ချေ”ဟု အောက်မေ့ကာ နတ်တို့ကို ခေါ်ဆောင်၍ ထိုနေရာမှပင် ပြန်နစ်လေရာ၏၊ ထိုသို့ ပြန်နစ်သည်ရှိသော် ကြီးစွာသော ဆုံးရှုံးနစ်နာမှု ဖြစ်လေရာ၏။ ချီးမွမ်းစကား မိန့်ကြားတော်မူအပ်သော်ကား “ပဉ္စသိခနတ်သားအား မြတ်စွာဘုရားသည် ခွင့်ပြုတော်မူအပ်ပြီ”ဟု အောက်မေ့ကာ သိကြားမင်းသည် နတ်တို့နှင့် အတူတကွ မြတ်စွာဘုရားအထံသို့ ဆည်းကပ်၍ ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြီးလျှင် အဖြေစကား မိန့်ကြားတော်မူသည့်အဆုံး၌ နတ်ပေါင်း ရှစ်သောင်းတို့နှင့်တကွ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လိမ့်မည်ဟု ပိုင်းခြားထင်ထင် သိမြင်တော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သီချင်းသံနှင့် စောင်းသံကို ချီးမွမ်းတော်မူလေသည်)။

     ဤကဲ့သို့ ချီးမွမ်းတော်မူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တဖန် ဆက်၍ ပဉ္စသိခနတ်သားကို “ပဉ္စသိခ.. သင်သည် ဘုရားနှင့်စပ်သော, တရားနှင့်စပ်သော, သံဃာနှင့်စပ်သော, ရဟန္တာတို့နှင့်စပ်သော, ကာမဂုဏ်နှင့်စပ်သော ဤစောင်းချင်းဂါထာတို့ကို အဘယ်အခါက သီကုံးထုံးဖွဲ့၍ ထားသနည်း”ဟု မေးတော်မူ၏။ ထိုအခါ ပဉ္စသိခနတ်သားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အခါတပါး၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီးခါစ ဥရုဝေလတော နေရဉ္ဇရာမြစ်ကမ်းပါးအနီး

၇၆

အဇပါလမည်သော ပညောင်ပင်၌ (ဘုရားဖြစ်ပြီးနောက် ရှစ်ခုမြောက် သတ္တာဟဝယ်) စံပယ်မွေ့လျော် နေတော်မူလျက် ရှိပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုအခါ အကျွန်ုပ်သည် တိမ္ဗရုနတ်မင်းကြီး၏သမီး ဘဒ္ဒါမည်သော သူရိယဝစ္ဆသာကို မေတ္တာသက်ဝင် ချစ်ကြင်နေပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုသူငယ်မသည်ကား ရထားထိန်း မာတလိ၏သား သိခဏ္ဍီမည်သော အခြားသူကို မေတ္တာသက်ဝင် ချစ်ကြင်နေပါ၏။

မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ထိုသူရိယဝစ္ဆသာကို မည်သည့်နည်းနှင့်မျှ မရနိုင်သောအခါ ဗေလုဝပဏ္ဍု နတ်စောင်းကိုယူ၍ တိမ္ဗရုနတ်မင်းကြီး၏ ဗိမာန်သို့ ချဉ်းကပ်လျက် ဗေလုဝပဏ္ဍု နတ်စောင်းကို တီးခဲ့ပါ၏။ ဘုရားနှင့်စပ်သော, တရားနှင့်စပ်သော, သံဃာနှင့်စပ်သော ရဟန္တာတို့နှင့်စပ်သော, ကာမဂုဏ်နှင့်စပ်သော ဤဂါထာတို့ကိုလည်း သီဆိုခဲ့ပါ၏-

(၁) ဝန္ဒေ တေ ပိတရံ ဘဒ္ဒေ၊ တိမ္ဗရုံ သူရိယဝစ္ဆသေ။

ယေန ဇာတာသိ ကလျာဏီ၊ အာနန္ဒဇနနီ မမ ။ပ။

(၁၄) သာလံဝ န စိရံ ဖုလ္လံ၊ ပိတရံ တေ သုမေဓသေ။

ဝန္ဒမာနော နမဿာမိ၊ ယဿာသေတာဒိသီ ပဇာ။

(၎င်း ၁၄-ဂါထာအနက် ရှေးကရေးခဲ့ပြီ)။

မြတ်စွာဘုရား.. ဤသို့ သီဆိုအပ်သည်ရှိသော် ဘဒ္ဒါမည်သော သူရိယဝစ္ဆသာ နတ်သမီးသည် အကျွန်ုပ်ကို-

“အရှင်.. အကျွန်ုပ်သည် ထိုမြတ်စွာဘုရားကို မျက်မှောက်ထင်ထင် မဖူးမြင်ရဘူးပါ။ သို့သော်လည်း တာဝတိံသာနတ်၏ သုဓမ္မာသဘင်၌ အကျွန်ုပ်က-နေစဉ် ထိုမြတ်စွာဘုရားအကြောင်းကို ကြားခဲ့ရပါသည်။ အရှင်.. သင်သည် ထိုမြတ်စွာဘုရားအကြောင်း ပြောဆို ချီးကျူးသည့်အတွက်

၇၇

ယနေ့ အကျွန်ုပ်တို့၏ ပေါင်းဆုံရခြင်းသည် ဖြစ်စေလော့”-

ဟူ၍ ပြောဆိုပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ထိုသူငယ်မနှင့်အတူ ထိုမျှသာ ပေါင်းဆုံခဲ့ရပါသည်၊ ထိုမှနောက် ယခုတိုင်အောင် မပေါင်းဆုံရတော့ပါ”-

ဟူ၍ လျှောက်ထားလေ၏။

မြတ်စွာဘုရားထံသို့ သိကြားမင်း ဆည်းကပ်ခြင်း

     ထိုအခါ သိကြားမင်း၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ပဉ္စသိခနတ်သားသည် မြတ်စွာဘုရားနှင့် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ပြောဆိုလျက်ရှိ၏၊ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ပဉ္စသိခနတ်သားနှင့် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ပြောဆိုလျက်ရှိ၏”ဟု အကြံဖြစ်ပြီးလျှင် သိကြားမင်းသည် ပဉ္စသိခနတ်သားကို “အမောင်ပဉ္စသိခ.. သင်သည် ငါ၏ကိုယ်စား မြတ်စွာဘုရားကို ‘မြတ်စွာဘုရား.. နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်းသည် အမတ်တို့နှင့်တကွ အခြံအရံ ပရိသတ်နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးခေါင်းဖြင့် ရှိခိုးပါ၏’ဟူ၍ လျှောက်ထားပေးပါလော့”ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ ပဉ္စသိခနတ်သားသည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်သိကြားမင်း..”ဟု သိကြားမင်း၏စကားကို ဝန်ခံပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်းသည် အမတ်တို့နှင့်တကွ အခြံအရံ ပရိသတ်နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးခေါင်းဖြင့် ရှိခိုးပါ၏”ဟူ၍ လျှောက်ဆိုလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်“ကောင်းပြီ ပဉ္စသိခ.. နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်းသည် အမတ်တို့နှင့်တကွ အခြံအရံ ပရိသတ်နှင့်တကွ ချမ်းသာစေသတည်း၊ မှန်၏- နတ်, လူ, အသုရာ, နဂါး, ဂန္ဓဗ္ဗနတ်တို့သည်၎င်း, အခြားသော သတ္တဝါအများတို့သည်၎င်း ချမ်းသာသုခကို အလိုရှိကြသည်ချည်းသာ ဖြစ်ကုန်၏”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ။(မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့သည် ဤသို့ တန်ခိုးကြီးနတ်တို့ကို ဤသို့ပင် မိန့်ဆိုတော်မူလေ့ ရှိကုန်၏)။

၇၈

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူသည်ရှိသော် သိကြားနတ်မင်းသည် ဣန္ဒသာလဂူသို့ဝင်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေစွာ ရှိခိုးပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာ တခုသောနေရာ၌ ရပ်တည်လေ၏၊ ပဉ္စသိခနတ်သားပါ အခြား တာဝတိံသာ နတ်တို့သည်လည်း ဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူသို့ဝင်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေစွာ ရှိခိုးကြပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာ တခုသောနေရာ၌ ရပ်တည်ကြလေ၏။

     ထိုစဉ်အခါ ဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူသည် ပင်ကိုယ်က မညီမညာဖြစ်ပါလျက် ညီညာလာ၏။ ကျဉ်းမြောင်းသည် ဖြစ်ပါလျက် ကျယ်ဝန်းလာ၏၊ နတ်တို့၏အရောင်ဖြင့် (မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ထက်ဝန်းကျင် အတောင်ရှစ်ဆယ်၏ အပြင်အပ) ဂူတွင်း၌ အမိုက်မှောင် ကွယ်ပျောက်၍ အလင်းရောင် ဖြစ်ပေါ်လာ၏။ (မြတ်စွာဘုရား၏ ထက်ဝန်းကျင် အတောင်ရှစ်ဆယ်အရပ်၌ကား မြတ်စွာဘုရား၏ အရောင်တော်ကြောင့်ပင် အမိုက်မှောင် ကွယ်ပျောက်၏။ နတ်တို့၏အရောင်က မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အရောင်ကို မလွှမ်းမိုးနိုင်ချေ)။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားနတ်မင်းကို “ပြုဖွယ်ကိစ္စတွေ အလွန်များလှပါလျက် ကောသိယအနွယ်ဖြစ်သော အရှင်သိကြား၏ ဤအရပ်သို့ လာနိုင်ခြင်းသည် အံ့ဖွယ်ရှိပေ၏။ မဖြစ်စဘူး အထူးဖြစ်ပေ၏”ဟူ၍ မိန့်ဆိုတော်မူလေလျှင် သိကြားနတ်မင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လိုသည်မှာ ကာလကြာမြင့်ပါပြီ၊ သို့သော်လည်း တာဝတိံသာနတ်တို့၏ အချို့အချို့သော ပြုဖွယ်ကိစ္စတို့၌* ကြောင့်ကြ စိုက်နေရပါသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် မချဉ်းကပ်နိုင်ပဲ ရှိခဲ့ရပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေ၏ (စကားဆက် မဆုံးသေးပါ)။

(ဤ၌ “တာဝတိံသာနတ်တို့၏ အချို့ချို့သော ပြုဖွယ်ကိစ္စ”ဟူသည်မှာ- နတ်တို့အဖို့ရာ သမီးဖြစ်သောနတ် သားဖြစ်သောနတ်တို့သည် ရင်ခွင်၌ ဥပပတ်ထင်ရှား ဘွားကနဲ ဖြစ်ပေါ်လာကြကုန်၏၊ အလုပ်အကျွေး နတ်မိဖုရားဖြစ်သည့် နတ်မိန်းမတို့သည် အိပ်ရာပေါ်၌ အထင်အရှား ဖြစ်ပေါ်လာကြကုန်၏၊ ထိုနတ်မိဖုရားတို့အား အဆင်တန်ဆာ ပြုပြင်

၇၉

ဆင်ယင်ပေးမည့် ရံရွေမောင်းမ နတ်မိန်းမတို့သည် အိပ်ရာကို ဝန်းရံ၍ ဖြစ်ပေါ်လာကြကုန်၏၊ ဝေယျာဝစ္စ ဆောင်ရွက်ကြရမည့် အစေအပါး နတ်များသည် ဗိမာန်အတွင်း၌ ဖြစ်ပေါ်ကြကုန်၏၊ ဖော်ပြရာပါ ထိုနတ်တို့အတွက် သူပိုင်သည် ငါဆိုင်သည်ဟူ၍ တရားဖြစ်မှု လုံးဝမရှိချေ။ နတ်မင်းနှစ်ဦးတို့၏ ဘုံဗိမာန်နယ်စပ်၌ ဖြစ်ပေါ်လာသော နတ်တို့အတွက်သာလျှင် သူပိုင်သည် ငါဆိုင်သည်ဟူ၍ အငြင်းအခုံတရား ဖြစ်ပွါးကြကာ သိကြားမင်းထံ ကပ်ရောက်၍ အဆုံးအဖြတ်ခံကြလေသည်။

သိကြားနတ်မင်းသည် အနီးကပ်ဆုံး ဗိမာန်ရှင်နတ်မင်း၏ ဥစ္စာအဖြစ် ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ပေး၏။ အကယ်၍ အသစ်ဖြစ်သော နတ်သည် ဗိမာန်နှစ်ခုနှင့် အနီးအဝေးချင်း တူမျှနေလျှင် “အကြင်နတ်မင်း၏ ဗိမာန်ကိုကြည့်လျက် တည်၏၊ ထိုနတ်မင်း၏ ဥစ္စာဖြစ်စေ”ဟု ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ပေး၏။ အကယ်၍ အသစ်ဖြစ်သောနတ်သည် ဗိမာန်နှစ်ခုနှင့် အနီးအဝေးချင်းလည်းတူ၍ မည်သည့ ဗိမာန်ကိုမျှ မကြည့်ပဲ ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သော် ထိုနတ်ကို ဗိမာန်ရှင် နတ်မင်းနှစ်ဦးတို့၏ ခိုက်ရန်ငြင်းခုံမှု ငြိမ်းစဲ ပြတ်တောက်ရန် မိမိပိုင်အဖြစ် ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ပေး၏။ ဤကား ပြုဖွယ်ကိစ္စတည်း၊ ထိုမှတပါး မြူးတူးပျော်ပါး ကစားမှု- စသည်သည်လည်း နတ်တို့၏ ပြုဖွယ်ကိစ္စပင် ဖြစ်လေသည်။ ဤပြုဖွယ်ကိစ္စများကိုရည်၍ သိကြားမင်း လျှောက်ထားခြင်းဖြစ်လေသည်။ ။အဋ္ဌကထာမှ)။

     တဖန်ဆက်၍ သိကြားမင်းသည် “မြတ်စွာဘုရား.. အခါတပါး (=လွန်ခဲ့သော သုံးရက်ခန့်ကာလ)၌ ရှင်တော်ဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည် (ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်အတွင်း ပသေနဒိကောသလမင်း၏ ကောင်းမှုဖြစ်သာ) သလဠဂန္ဓကုဋိ = နတ်ထင်းသားတို့ဖြင့် ဆောက်လုပ်အပ်သော ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူလျက် ရှိပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုအခါ အကျွန်ုပ်သည် ရှင်တော်ဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် သာဝတ္ထိပြည်သို့ သွားရောက်ခဲ့ပါပြီ။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုစဉ်အခါ၌ ရှင်တော်ဘုရားသည် တခုသော သမာဓိ (ဖလသမာပတ်)ကို ဝင်စားနေတော်မူဆဲ ဖြစ်ပါ၏။ ဝေဿဝဏ် နတ်မင်းကြီး၏ မိဖုရား “ဘူဇတိ”မည်သော နတ်သမီးသည် ရှင်တော်ဘုရားကို လက်အုပ်ချီ ရှိခိုးရပ်တည်လျက် ဝတ်ပြုနေပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုအခါ အကျွန်ုပ်သည် ဘူဇတိနတ်သမီးကို “နှမ.. သင်သည် ငါ၏ကိုယ်စား မြတ်စွာဘုရားကို

၈၀

‘မြတ်စွာဘုရား.. နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်းသည် အမတ်တို့နှင့်တကွ အခြံအရံ ပရိသတ်နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦး ခေါင်းဖြင့် ရှိခိုးပါ၏’ဟူ၍ လျှောက်ထားပေးပါလော့”ဟု ပြောဆိုပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား ဤသို့ ပြောဆိုသောအခါ ထိုဘူဇတိ နတ်သမီးသည် အကျွန်ုပ်ကို “အရှင်သိကြားမင်း.. မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် အခါမဟုတ်ပါ၊ မြတ်စွာဘုရားသည် တပါးတည်း ကိန်းအောင်းလျက် ရှိပါသည်”ဟု ပြန်ကြားပြောဆိုပါသည်။ ထိုအခါ အကျွန်ုပ်သည် “နှမ.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် မြတ်စွာဘုရား ထိုသမာဓိ (=ဖလသမာပတ်)မှ ထတော်မူသောအခါ ငါ၏စကားဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို ‘မြတ်စွာဘုရား.. နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်းသည် အမတ်တို့နှင့်တကွ အခြံအရံ ပရိသတ်နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးခေါင်းဖြင့် ရှိခိုးပါ၏’ဟူ၍ လျှောက်ထားပေးပါလော့”ဟု မှာတမ်းခဲ့ပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. အသို့နည်း ထိုဘူဇတိနတ်သမီးသည် ရှင်တော်ဘုရားကို အကျွန်ုပ်၏ကိုယ်စား လျှောက်ထားပါ၏လော၊ ရှင်တော်ဘုရားသည် ထိုနတ်သမီး၏စကားကို သတိရတော်မူပါ၏လော”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် သိကြားမင်းကို “နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ထိုနတ်သမီးသည် ငါဘုရားကို လျှောက်ပေ၏။ ထိုနတ်သမီး၏ စကားကို ငါဘုရားသည် သတိရပေ၏၊ စင်စစ်သော်ကား ငါဘုရားသည် အရှင်သိကြားမင်း၏ ရထားဘီးသံနှင့် (ပြိုင်လျက်ပင်) ထိုသမာပတ်မှ ထပေ၏”ဟု မိန့်တော်မူ၏။

(ဤ၌ အထူးမှတ်ရန်မှာ- ဇေတဝန် ကျောင်းတိုက်တော်အတွင်း၌ (၁) ကရေရိကုဋိ-ခေါ်သော ကျောင်းတော်, (ထိုကျောင်းတော်၏ အဝဝယ် ရေခံတက်ပင်များ မဏ္ဍပ်သဖွယ် အကိုင်းအခက်ယှက်လျက် တည်ရှိလေသည်)။ (၂) ကောသမ္ဗကုဋိ-ခေါ်သော ကျောင်းတော်, (ထိုကျောင်းတော်၏ အဝဝယ် ကြို့ပင်ကြီး တည်ရှိလေသည်)။ (၃) ဂန္ဓကုဋိ-ခေါ်သော ကျောင်းတော်, (နံ့သာသားတို့ဖြင့် ဆောက်လုပ်သော ကျောင်းတော်)။ (၄) သလဠာဂါရ-ခေါ်သော ကျောင်းတော် (=နတ်ထင်းသား တို့ဖြင့် ဆောက်လုပ်အပ်သော

၈၁

ကျောင်းတော်)ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူရာ ကျောင်းတော်ကြီး ၄-ကျောင်းရှိလေသည်၊ တကျောင်း တကျောင်းလျှင် တသိန်း တသိန်း ထိုက်တန်၏။ ထိုကျောင်းတော်ကြီး ၄-ကျောင်းတို့အနက် သလဠာဂါရ ကျောင်းတော်ကို ပသေနဒိ ကောသလမင်းကြီး ဆောက်လုပ်လှူဒါန်းအပ်သည်၊ ကျန်သော ကျောင်းတော်ကြီး ၃-ကျောင်းတို့မှာ အနာထပိဏ်သူဌေး၏ ကောင်းမှုများဖြစ်လေသည်။ ။ဒီ-ဋ္ဌ ၂၊ မျက်နှာ ၁-မှ။

သက္ကပဉှသုတ်ကိုမဟောမီ သုံးရက်ခန့်က မြတ်စွာဘုရားရှင် သလဠာဂါရ ကျောင်းတော်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူစဉ် သိကြားမင်းသည် မြတ်စွာဘုရားထံသို့ အဖူးအမြော် လာရောက်လေသည်။ ထိုအချိန်၌ သိကြားမင်း၏ ဣန္ဒြေများ မရင့်ကျက်သေးသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားမင်းကို အဖူးအတွေ့မခံပဲ အချိန်ဖြင့်ပိုင်း၍ ဖလသမာပတ်ကို ဝင်စားနေတော်မူလေသည်။

ဘူဇတိနတ်သမီးမှာ ဝေဿဝဏ် နတ်မင်းကြီး၏ နတ်မိဖုရားတဦး ဖြစ်သည်။ ထိုဘူဇတိ နတ်သမီးသည် သောတာပတ္တိဖိုလ် သကဒါဂါမိဖိုလ် တည်းဟူသော အောက်အရိယဖိုလ်နှစ်ပါးသို့ ရောက်ရှိသူ အရိယသာဝိကာ ဖြစ်သောကြောင့် ထိုနတ်သမီးအဖို့ရာ နတ်ပြည်၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက်ခြင်းမရှိ၊ ထို့ကြောင့်ပင် အမြဲတစေ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ဆည်းကပ်လျက် လက်အုပ်ကို ဦးခေါင်း၌ တင်ထားပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးကာရပ်တည် ဝတ်ပြုလျက် နေလေ၏။

သိကြားမင်းသည် ဘူဇတိနတ်သမီးကို မှာထားပြီးနောက် “ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့အား ဖူးမြော်ခွင့် ပြုတော်မမူ”ဟု ကြံစည်ကာ သလဠာဂါရကျောင်းကို အရိုအသေပြု၍ ရထားကို ပြန်နစ်ကာ နတ်ပြည်သို့ရှေးရှူ မောင်းနှင်လေသည်။ ကျောင်းတော် ပရိဝုဏ်တခုလုံး ရထားသံ လွှမ်းဖုံးအပ်ရကား တူရိယာငါးမျိုးကဲ့သို့ ဖြစ်ရှိနေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ရည်မှတ်ပိုင်းခြားအပ်သော အချိန်စေ့သဖြင့် ဖလသမာပတ်မှ ထတော်မူသော ကာလနှင့် သိကြားမင်း ရထားကိုပြန်နစ်ကာ နတ်ပြည်သို့ရှေးရှူ မောင်းနှင်သောကာလ ပြိုင်မိလေသည်။ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သန္တာန်တော်၌ ဖလသမာပတ်မှ ထတော်မူသောအခါ သိကြားမင်း၏ ရထားဘီးသံကို အာရုံပြုဆင်ခြင်သော အာဝဇ္ဇန်းစိတ် ရှေးဦးစွာ ဖြစ်ရှိလေသည်။ ရထားသံကြောင့် ဖလသမာပတ်မှ ထတော်မူခြင်းမဟုတ်၊ ရည်မှတ်ပိုင်းခြားအပ်သော

၈၂

အချိန်စေ့ရောက်သောကြောင့်သာ ဖလသမာပတ်မှ ထတော်မူခြင်းဖြစ်သည်။ ဖလသမာပတ်မှ ထတော်မူချိန်နှင့် ရထားဘီးသံ ဖြစ်ပေါ်ချိန် ပြိုင်မိကြလေသည်၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရား၏ သန္တာန်တော်၌ ဖလသမာပတ်မှ ထတော်မူသောအခါ ရထားဘီးသံကို ဆင်ခြင်သည့် အာဝဇ္ဇန်းစိတ် ရှေးဦးစွာ ဖြစ်သည်ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏။ ။ဒီ-ဋ္ဌ ၂၊ မျက်နှာ ၂၉၈-မှ)။

မြတ်စွာဘုရား ပွင့်တော်မူသောအခါ

နတ်ပြည်စည်ကားကြောင်း

     သိကြားမင်းသည် တဖန်ဆက်၍ (မြတ်စွာဘုရားပွင့်တော်မူသောအခါ နတ်ပြည်စည်ကားကြောင်းကို) မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လျှောက်ထားသည်မှာ-

“မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်တို့ထက် အလျင်စောစွာ တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကြသော နတ်တို့၏ မျက်မှောက်မှ “အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် မြတ်စွာဘုရားသခင်တို့ ပွင့်တော်မူကြသောအခါ အသုရာအပေါင်းတို့ ဆုတ်ယုတ်ကြလျက် နတ်အပေါင်းတို့ ပြည့်နှက်စည်ကားကုန်၏”ဟု ဤအကြောင်းကို အကျွန်ုပ်သည် ကြားနာ သိမှတ်ခဲ့ရပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် မြတ်စွာဘုရားသခင်သည် လောက၌ ပွင့်တော်မူသောအခါမှစ၍ အသုရာအပေါင်းတို့ ဆုတ်ယုတ်ကြလျက် နတ်အပေါင်းတို့ ပြည့်နှက်စည်ကားနေကြောင်းကို အကျွန်ုပ်ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ထင်ထင် တွေ့ မြင်နေရပါပြီဘုရား။

ဂေါပကနတ်သားဝတ္ထု

မြတ်စွာဘုရား၏ ကပိလဝတ်ပြည်၌ပင်လျှင် ဘုရား, တရား, သံဃာ၌ ကြည်ညို၍ ငါးပါးသီလကို စောင့်ထိန်းလေ့ရှိသည့် ဂေါပိကာမည်သော သာကီဝင်မင်းသမီးသည် ရှိခဲ့ပါ၏၊ ထိုမင်းသမီးသည် မိန်းမဖြစ်ကြောင်းကို စက်ဆုပ်လျက် ယောက်ျားဖြစ်ကြောင်းကို ဖြည့်ကျင့်၍

၈၃

ကိုယ်ခန္ဓာပျက်ကြွေ စုတေသည်မှ နောက်၌ ကောင်းသောလားရာ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်ဝယ် အကျွန်ုပ်တို့၏ သားအဖြစ်သို့ ရောက်လာပါ၏၊ ထိုတာဝတိံသာနတ်ပြည်၌လည်း ထိုနတ်သားကို “ဂေါပကနတ်သား ဂေါပကနတ်သား”ဟူ၍ ခေါ်ကြပါကုန်၏။

မြတ်စွာဘုရား.. အခြား ရဟန်းသုံးပါးတို့သည်ကား ရှင်တော်ဘုရားအထံ၌ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ကြပါလျက် ယုတ်နိမ့်သော ဂန္ဓဗ္ဗနတ် (=ကခြေသည်နတ်)မျိုး၌ ဖြစ်လာပါကုန်၏၊ ထိုနတ်တို့သည် ကာမဂုဏ်ငါးပါးတို့ဖြင့် ကုံလုံပြည့်စုံစွာ ခံစား ပျော်ရွှင်ကြလျက် အကျွန်ုပ်တို့အား ခစားဖျော်ဖြေရန် သုဓမ္မာနတ်သဘင်သို့ လာရောက်ကြပါကုန်သည်။ အကျွန်ုပ်တို့အား ခစားဖျော်ဖြေရန် လာရောက်ကြသော ထိုနတ်တို့ကို ဂေါပကနတ်သားသည်-

“အရှင်တို့.. သင်တို့သည် အဘယ်သို့ ဉာဏ်ဦးလှည့်၍ ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နာခဲ့ကြပါသနည်း၊ အကျွန်ုပ်သည်ကား ဘုရား, တရား, သံဃာ၌ ကြည်ညို၍ ငါးပါးသီလကို စောင့်ထိန်းလေ့ရှိသော မိန်းမငယ်ပင် ဖြစ်လင့်ကစား မိန်းမဖြစ်ကြောင်းကို စက်ဆုပ်လျက် ယောက်ျားဖြစ်ကြောင်းကို ဖြည့်ကျင့်သဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်ကြွေ စုတေသည်မှနောက်၌ ကောင်းသောလားရာ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်ဝယ် နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း၏ သားအဖြစ်သို့ ရောက်လာပါ၏၊ ဤတာဝတိံသာ နတ်ပြည်၌လည်း အကျွန်ုပ်ကို “ဂေါပကနတ်သား ဂေါပကနတ်သား”ဟူ၍ ခေါ်ကြပါကုန်၏။

အရှင်တို့.. သင်တို့သည်ကား မြတ်စွာဘုရား အထံတော်၌ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ခဲ့ကြပါလျက် ယုတ်နိမ့်သော ဂန္ဓဗ္ဗနတ်မျိုး၌ ဖြစ်လာရကုန်၏၊ အရှင်တို့.. တရားကျင့်ဖက်ပုဂ္ဂိုလ်ကို ယုတ်နိမ့်သော ဂန္ဓဗ္ဗနတ်မျိုး၌

၈၄

ဖြစ်နေကြသည်တို့ကို မြင်ရကုန်သော အကျွန်ုပ်တို့သည် မမြင်သင့်သော သဘောကို မြင်ရကုန်လေစွာ့တကား”-

ဟု သတိပေးစကား ပြောကြားပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. ဂေါပကနတ်သားက သတိပေးစကား ပြောကြားအပ်ကုန်သော ထိုနတ်သား သုံးယောက်တို့အနက် နတ်သားနှစ်ယောက်တို့သည် မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် ပဌမဈာန်သတိကို ရကြလျက် ဗြဟ္မပုရောဟိတဘုံသို့ ရောက်ကြပါသည်၊ နတ်သား တယောက်သည်ကား ကာမဘုံ၌ပင် ပျော်၍ နေပါ၏”-

ဟူ၍ လျှောက်ထားလေသည်။ (သိကြားမင်း၏ လျှောက်ထားချက် မပြီးဆုံးသေးပါ)။

(ဤကား ဂေါပကနတ်သားဝတ္ထုဖြစ်သည်၊ ဤဂေါပကနတ်သားဝတ္ထု၌ အထူး မှတ်သားရန်မှာ- ဤဂေါပကနတ်သားဝတ္ထုပါ သမဏနတ်သား သုံးယောက်တို့မှာ လူ့ပြည် ရဟန်းဘဝတုန်းက စင်ကြယ်သော သီလရှိကြသူများ ဖြစ်ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် ယုတ်နိမ့်သော ဂန္ဓဗ္ဗနတ် (=ကခြေသည်နတ်)မျိုး၌ ဖြစ်ကြရသနည်းဟူမူ ရှေး၌ဖြစ်သော ဘဝနိကန္တိကြောင့်ဟု ဖြေဆိုရာ၏၊ ထင်ရှားစေဦးအံ့- ထိုသမဏနတ်သား သုံးဦးတို့သည် ရှေးကလည်း ထိုဂန္ဓဗ္ဗ (=ကခြေသည်)နတ်မျိုး၌ ဖြစ်ခဲ့ရပေါင်း များလှလေပြီ၊ ထို့ကြောင့် ထိုကခြေသည် နတ်ဘဝ၌ တွယ်တာ တပ်မက်သော (ဘဝနိကန္တိ) တဏှာလောဘ၏ အစွမ်းကြောင့် ထိုကခြေသည်နတ်ဘဝ (=စတုမဟာရာဇ် နတ်ဘုံ)၌ ဖြစ်ကြရလေသည်။

ဂေါပကနတ်သား သတိပေးစကား ပြောကြားသော အခဏ်း၌- ဂေါပကနတ်သားသည် ထိုသမဏနတ်သား = ကခြေသည် သုံးယောက်တို့ကို မြင်လတ်သော် “ဤကခြေသည် နတ်သားတို့သည် အလွန်လျှင် တင့်တယ်ကြ လှပကြကုန်၏၊ အဘယ်သို့သော ကုသိုလ်ကံကိုပြု၍ လာခဲ့ကြသနည်း”ဟု ဆင်ခြင် စဉ်းစားသည်ရှိသော် ရှေးဘဝက ရဟန်းများ ဖြစ်ခဲ့ကြသည်ကို မြင်လေသည်။ ထို့နောင်မှ “ရဟန်းများဖြစ်ကြလျှင် ရှိပစေ၊ သီလတို့၌ ဖြည့်ကျင့်ခဲ့သူများ ဖြစ်ခဲ့ကြ၏လော”ဟု ဆက်၍ စူးစမ်းပြန်သော် “သီလတို့၌ ပြည့်စုံစွာ ဖြည့်ကျင့်ခဲ့ကြသူများ”ဟူ၍ သိမြင်လေသည်။ “သီလတို့၌ ပြည့်စုံစွာ ဖြည့်ကျင့်ခဲ့ကြသူများ ဖြစ်ကြလျှင်

၈၅

ရှိပစေ၊ ထိုသူတို့မှာ အခြား အထက်ဖြစ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးများ ရှိခဲ့သလော၊ မရှိခဲ့သလော”ဟု ဆင်ခြင်ပြန်သော် “ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်များ”ဟူ၍ သိမြင်လေသည်။ “ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ကြလျှင် ရှိပစေ၊ အဘယ်အရပ်၌ နေကြသူများ ဖြစ်သနည်း”ဟု စူးစမ်းဆင်ခြင်ပြန်သော် “ငါ၏အိမ်၌ ဆွမ်းခံကိုယ်တော်များ”ဟူ၍ သိမြင်လေသည်။ သီလစင်ကြယ်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့မည်သည် နတ်ပြည်ခြောက်ထပ်တို့တွင် မိမိတို့အလိုရှိရာ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်နိုင်ကြကုန်၏၊ ဤရဟန်းတို့သည်ကား အထက် နတ်ပြည်၌လည်း မဖြစ်ကြကုန်၊ ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ် တို့မည်သည် ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်ကြရကုန်၏။ ဤရဟန်းတို့သည်ကား ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ မဖြစ်ကြကုန်။ ငါတမူကား ထိုရဟန်းတို့၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒ၌ တည်ခဲ့သောကြောင့် နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း၏ရင်ခွင်၌ သားရင်းတယောက် ဖြစ်လာရ၏၊ ဤရဟန်းတို့သည်ကား ယုတ်နိမ့်သော ဂန္ဓဗ္ဗ (=ကခြေသည်)နတ်မျိုး၌ ဖြစ်ကြကုန်၏။ ဤနတ်တို့သည် အဋ္ဌိဝေဓပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ကုန်ရကား လှိမ့်၍ လှိမ့်၍ အပြင်းအထန် ထိုးဆွရိုက်နှက်သည့်အလား ပြောကြားသင့်သော ပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ကုန်၏”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်ကာ “အရှင်တို့.. သင်တို့သည် အဘယ်သို့ ဉာဏ်ဦးလှည့်ကြ၍ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နာခဲ့ကြပါသနည်း” အစရှိသော စကားတို့ဖြင့် နာနာပြင်းပြင်း သတိပေးစကား ပြောကြားလေသည်။

ဤစကားရပ်၌ “အဋ္ဌိဝေဓပုဂ္ဂိုလ်များ”ဟူသော စကားနှင့်စပ်၍ အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် စတုက္ကနိပါတ် တတိယပဏ္ဏာသက ၂-ကေသိဝဂ် ၃- ပတောဒသုတ် (အံ ၁၊ ၄၂၉-မျက်နှာ)လာ မြင်းလိမ္မာ ၄-မျိုးနှင့် ယောက်ျားလိမ္မာ ၄-မျိုးတို့ကို အကျဉ်းချုပ် မှတ်သားရာ၏-

မြင်းလိမ္မာ ၄-မျိုးဟူသည်မှာ (၁)ကြိမ်လုံးအရိပ်ကို မြင်ရုံနှင့် ထိတ်လန့်ကြောက်ရွံ့ကာ လိမ္မာသော ဆာယာဒိဋ္ဌ မြင်းလိမ္မာ, (၂) ကြိမ်လုံးအရိပ်ကို မြင်သော်လည်း မလိမ္မာသေးပဲ အမွေးကျွတ်အောင် ပုတ်ခတ် ရိုက်နှက်မှ ထိတ်လန့်ကာ လိမ္မာသော လောမဝေဓ မြင်းလိမ္မာ, (၃) ရှေ့နှစ်နည်းဖြင့် မလိမ္မာသေးပဲ အရေစုတ်အောင် ပုတ်ခတ်ရိုက်နှက် ထိုးဆွမှ ထိတ်လန့်ကာ လိမ္မာသော စမ္မဝေဓမြင်းလိမ္မာ၊ (၄) ရှေ့သုံးနည်းဖြင့် မလိမ္မာသေးပဲ အရိုးခိုက်အောင် ရိုက်နှက် ပုတ်ခတ် ထိုးဆွမှ ထိတ်လန့်ကာ လိမ္မာသော အဋ္ဌိဝေဓ မြင်းလိမ္မာ = ဤကဲ့သို့ မြင်းလိမ္မာ ၄-မျိုးရှိသကဲ့သို့-

ယောက်ျားလိမ္မာလည်း ၄-မျိုးပင်ရှိလေသည်၊ ၄-မျိုးဟူသည်မှာ (၁) “ဤမည်သော မြို့ရွာဝယ် ဤမည်သော မိန်းမ,ယောက်ျားတို့

၈၆

ဆင်းရဲဒုက္ခ ရောက်ရှိနေသည်၊ (သို့မဟုတ်) စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်သည်တဲ့”ဟူသော သတင်းစကား ကြားရုံမျှဖြင့် ထိတ်လန့် သံဝေဂရရှိကာ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာတို့ကို ရအောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်သော ယောက်ျားလိမ္မာ = ဆာယာဒိဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် (ပဌမ မြင်းလိမ္မာနှင့် တူ၏)၊ (၂) ပဌမနည်းဖြင့် ထိတ်လန့်သံဝေဂ မရသေးပဲ ကိုယ်တိုင်ဒိဋ္ဌ မိန်းမ,ယောက်ျား တဦးဦး ဆင်းရဲဒုက္ခ ရောက်ရှိနေသည်ကို (သို့မဟုတ်) စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်သည်ကို မြင်ရမှ ထိတ်လန့် သံဝေဂရရှိကာ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာတို့ကို ရအောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်သော ယောက်ျားလိမ္မာ = လောမဝေဓပုဂ္ဂိုလ် (ဒုတိယမြင်းလိမ္မာနှင့်တူ၏)၊ (၃) ရှေ့နှစ်နည်းဖြင့် ထိတ်လန့်သံဝေဂ မရသေးပဲ မိမိ၏ဆွေမျိုး တဦးဦး ဆင်းရဲဒုက္ခ ရောက်ရှိနေသည်ကို (သို့မဟုတ်) စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်သည်ကို မြင်ရမှ ထိတ်လန့်သံဝေဂရရှိကာ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာတို့ကို ရအောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်သော ယောက်ျားလိမ္မာ = စမ္မဝေဓပုဂ္ဂိုလ်(တတိယ မြင်းလိမ္မာနှင့်တူ၏)၊ (၄) ရှေ့သုံးနည်းဖြင့် ထိတ်လန့်သံဝေဂ မရသေးပဲ မိမိကိုယ်တိုင် ရောဂါကြီး အနာကြီး အစရှိသော ဆင်းရဲဒုက္ခတွေ့ကြုံ ခံစားရမှ ထိတ်လန့်သံဝေဂ ရရှိကာ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာတို့ကို ရအောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်သော ယောက်ျားလိမ္မာ = အဋ္ဌိဝေဓပုဂ္ဂိုလ် (စတုတ္ထမြင်းလိမ္မာနှင့်တူ၏) = ဤသို့ ယောက်ျားလိမ္မာ ၄-မျိုးရှိလေသည်။ (အကျယ်ကို ဖော်ပြရာပါ အင်္ဂုတ္တိုရ်ပါဠိတော် ပိဋကမြန်မာပြန် ပဌမတွဲ၊ စာမျက်နှာ ၄၄၂-မှ ထုတ်ယူမှတ်သားရာ၏)၊ ဤယောက်ျားလိမ္မာ ၄-မျိုးတို့တွင် စတုတ္ထ ယောက်ျားလိမ္မာကို ရည်စူး၍ “ဤနတ်တို့သည် အဋ္ဌိဝေဓပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ကုန်ရကား” အစရှိသည်ဖြင့် ဂေါပကနတ်သား စဉ်းစားကြံစည်ခြင်းဖြစ်လေသည်။

သိကြားမင်း လျှောက်ထားသော စကားရပ်တွင် “ထိုနတ်သား သုံးယောက်တို့အနက် နတ်သားနှစ်ယောက်တို့သည် မျက်မှောက်ဘဝ၌ပင် ပဌမဈာန်သတိကို ရကြလျက် ဗြဟ္မပုရောဟိတဘုံသို့ ရောက်ကြပါသည်”ဟူသော စကားရပ်ဝယ် အကျယ် မှတ်သားဖွယ်ကား- ဂေါပကနတ်သားက သတိပေးစကား ပြောကြားသောအခါ ကခြေသည်နတ်သား သုံးဦးတို့အနက် နတ်သားနှစ်ဦးတို့သည် “က-ကြ သီ-ကြ တီးမှုတ်ကြသော ကခြေသည်တို့မည်သည် ဆုလာဘ်တို့သာ ရသင့်ပါ၏၊ ဤဂေါပက နတ်သားသည်ကား ငါတို့ကို တွေ့မြင်ရသောအချိန်မှစ၍ ခုံလောက်အတွင်း ဆားကိုပစ်ချအပ်ဘိသကဲ့သို့ တဖျစ်ဖျစ် အပြစ်တင်စကားကိုသာ ပြောကြားနေ၏၊ ဤဖြစ်ရပ်သည် အဘယ်သို့နည်း”ဟု ဆင်ခြင်ကြသည်ရှိသော်

၈၇

ရှေးလူဖြစ်စဉ် ဘဝက မိမိတို့မှာ ရဟန်းများ ဖြစ်ခဲ့ကြသည်ကို၎င်း, စင်ကြယ်သောသီလ ရှိခဲ့ကြသည်ကို၎င်း, ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်များ ဖြစ်ခဲ့ကြသည်ကို၎င်း, ထိုဂေါပက နတ်သားအလောင်း = ဂေါပိကာ သာကီဝင် မင်းသမီး၏အိမ်၌ ဆွမ်းခံကိုယ်တော်များ ဖြစ်ခဲ့ကြသည်ကို၎င်း ကောင်းစွာထင်ထင် သိမြင်ကြ၍ “စင်ကြယ်သော သီလရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့မည်သည် ကာမာဝစရ နတ်ပြည်ခြောက်ထပ်တွင် မိမိတို့နှစ်သက်ရာ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကြကုန်၏၊ ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်တို့မည်သည် ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ဖြစ်ကြကုန်၏၊ ငါတို့သည်ကား အထက် နတ်ပြည်၌၎င်း, ဗြဟ္မာ့ပြည်၌၎င်း ဖြစ်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ကြကုန်၊ ငါတို့၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒ၌ တည်သောကြောင့် ဤမိန်းမငယ်သည် အထက်နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရ၏၊ ငါတို့ကား ရဟန်းများ ဖြစ်ကြကာ မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်၌ မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်သုံးကြပါကုန်လျက် (ရှေး ဘဝနိကန္တိ တဏှာကြောင့်) ယုတ်နိမ့်သော ကခြေသည်နတ်မျိုး၌ ဖြစ်ကြရကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် ငါတို့ကို ဤဂေါပကနတ်သားသည် ဤကဲ့သို့ နှိပ်ကွပ်စကား ပြောကြား၏”ဟူ၍ စဉ်းစားမိ သိရှိကြကာ ဂေါပကနတ်သား၏ သတိပေးစကားကို ကြားနာကြကုန်စဉ်ပင် (ထိုနတ်သားသုံးယောက်တို့အနက်) နတ်သားနှစ်ယောက်တို့သည် ပဌမဈာန် သတိကို ရရှိကြ၍ (=ပဌမဈာန်ကို ရရှိကြ၍) ထိုပဌမဈာန်ကို အခြေပါဒက ပြုကြလျက် ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့ကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု ဆင်ခြင်သုံးသပ်ကြသဖြင့် အနာဂါမိဖိုလ်၌ (ထိုနေရာမှာပင်) တည်ကြလေကုန်၏။

ထိုအခါ ထိုနတ်သားတို့၏ လက်ရှိ တန်ခိုးသေးငယ်သော ကာမာဝစရ ကခြေသည် နတ်ခန္ဓာသည် အနာဂါမိဖိုလ်တည်းဟူသော လောကုတ္တရာ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ဆောင်ထားခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ရကား ထိုခဏမှာပင် နတ်သက်ကြွေ စုတေ၍ (မဇ္ဈိမဖြစ်သော ပဌမဈာန်ကို ရရှိသူများ ဖြစ်သောကြောင့်) ရူပါဝစရ ပဌမဈာန်သုံးဘုံတို့တွင် ဗြဟ္မပုရောဟိတ ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြစ်ကြလေ၏။ အထူးအားဖြင့် “ဗြဟ္မပုရောဟိတ ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြစ်ကြလေ၏”ဟု ဆိုသော်လည်း ထိုဗြဟ္မာနှစ်ဦးတို့၏ ကိုယ်ခန္ဓာသည် အထက် ဗြဟ္မပုရောဟိတဘုံ၌ ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား ထိုတာဝတိံသာ နတ်ပြည် (သုဓမ္မာနတ်သဘင်)၌ပင် ရပ်တည်ကြရင်း (ကခြေသည် နတ်ခန္ဓာကိုယ်ပျောက်၍) ဗြဟ္မပုရောဟိတဗြဟ္မာ၏ ခန္ဓာကိုယ် ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။

အခြား ကခြေသည် (သမဏ)နတ်သားတဦးသည်ကား ထိုကခြေသည် နတ်ဘဝ၌ တွယ်တာတပ်မက်သော တဏှာလောဘကို

၈၈

ပယ်ဖြတ်ခြင်းငှါ မတတ်နိုင်သောကြောင့် ထိုစတုမဟာရာဇ် ကာမာဝစရ ကခြေသည်နတ်ဘဝ၌ပင် ကျန်ရစ်လေတော့၏။ ။ဤကား ဂေါပကနတ်သား ဝတ္ထုနှင့်စပ်၍ မှတ်သားဖွယ် အကျယ်ကို အဋ္ဌကထာမှ ထုတ်နုတ် ပြဆိုချက်တည်း)။

     နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်းသည် ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း ဂေါပကနတ်သား၏ အကြောင်းအရာ ဝတ္ထုကို စကားပြေ (=စုဏ္ဏိယ)ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လျှောက်ထားပြီးလျှင် ထိုအကြောင်းအရာကို တဖန်ထပ်၍ ဂါထာကြီး (၁၅)ဂါထာတို့ဖြင့် လျှောက်ထား၍ တဖန်ဆက်ကာ သုံးဂါထာတို့ဖြင့် ဤသာသနာနှင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများကို၎င်း မိမိတို့သည်လည်း ထိုဗြဟ္မာနှစ်ဦးတို့ရရှိသော လောကုတ္တရာ မဂ်ဖိုလ်ကို ရရှိရန် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ ယခု ရောက်ရှိလာပါကြောင်းကို၎င်း မြတ်စွာဘုရားရှင်က အခွင့်ပြုတော်မူပါလျှင် အမေးပုစ္ဆာ ပြဿနာ လျှောက်ထားလိုပါကြောင်းကို၎င်း လျှောက်ထားပြန်လေသည်။ (ထိုဂါထာပါဠိနှင့် အနက်တို့ကို ပါဠိတော်နှင့် ပိဋကမြန်မာပြန်မှ ထုတ်ယူမှတ်သားကုန်ရာ၏၊ ထို၁၇-ဂါထာတို့တွင် နောက်ဆုံးလျှောက်သည့် ဂါထာကိုသာ ဖော်ပြပါတော့အံ့)-

တဿ ဓမ္မဿ ပတ္တိယာ၊ အာဂတမှာသိ မာရိသ။

ကတာဝကာသာ ဘဂဝတာ၊ ပဉှံ ပုစ္ဆေမု မာရိသ။

     မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ (မယံ = အကျွန်ုပ်တို့သည်)။ တဿ ဓမ္မဿ = ထိုဗြဟ္မာနှစ်ဦး ရရှိသော လောကုတ္တရာ တရားထူးသို့။ ပတ္တိယာ = ရောက်ကြ ရကြပါခြင်းငှါ။ အာဂတာ = ရှင်တော်ထံမှောက် ယခု လာရောက်ကြကုန်သည်။ အမှ = ဖြစ်ပါကုန်၏။ (အာသိ အနက်မရှိ၊ စကားတန်းဆာမျှ)။ မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ မယံ = အကျွန်ုပ်တို့သည်။ ဘဂဝတာ = ဘုန်းတော်သခင် ရှင်ပင်ဘုရားက။ ကတာဝကာသာ = ကရုဏာရှေးရှု အခွင့်ပြုအပ်ကြပါကုန်မူ။ ပဉှံ = ပြဿနာကို။

၈၉

ပုစ္ဆေမု = သံသယကင်းဝေး သိလိုရေးဖြင့် မေးလျှောက်လိုကြပါကုန်သည်ဘုရား..ဟူ၍ ပြဿနာမေးလျှောက်ရန် ခွင့်ပန် လျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စိတ်သန္တာန်၌ “ဤသိကြားမင်းသည် ရှည်စွာသော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး စင်ကြယ်သောအကျင့်ရှိခဲ့၏။ မည်သည့်ပြဿနာကို မေးသည်ဖြစ်စေ အကြောင်းနှင့်စပ်သော ပြဿနာ (=အကျိုးဖြစ်ထွန်းမည့် ပြဿနာ)ကိုသာ မေးပေလိမ့်မည်၊ အကြောင်းနှင့် မစပ်သော ပြဿနာ (=အကျိုးမဖြစ်ထွန်းမည့် ပြဿနာ)ကို မေးလိမ့်မည်မဟုတ်၊ ထိုသိကြားမင်းမေး၍ ငါဘုရား ဖြေဆိုလတ်သော် ထိုအဖြေကို လျင်မြန်စွာပင် သိပေလိမ့်မည်”ဟူ၍ အကြံတော်ဖြစ်လေ၏။

မဃလုလင်ဝတ္ထု

(ဤ၌- “ဤသိကြားမင်းသည် ရှည်သော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး စင်ကြယ်သော အကျင့်ရှိခဲ့၏”ဟူသော စကားနှင့်စပ်၍ သိကြားမင်း၏ ရှည်သော အတိတ်ကာလကပင် စင်ကြယ်သော အကျင့်ရှိခဲ့ပုံကို မဃလုလင်ဝတ္ထုဖြင့် အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ပြသည့်အတိုင်း အဋ္ဌကထာလာ “မဃလုလင်ဝတ္ထု”ကို အကျဉ်းချုပ် ဖော်ပြဦးအံ့-

ဤသိကြားမင်းကား မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်တော်မမူမီ မဂဓတိုင်းဝယ် မစလရွာ၌ မဃလုလင်ဖြစ်ခဲ့သော အချိန်မှ စ၍ပင် စင်ကြယ်သော အကျင့်ရှိသူဖြစ်ခဲ့၏၊ ချဲ့ဦးအံ့- ဤသိကြားမင်းသည် ထိုမစလရွာ၌ မဃလုလင် ဖြစ်ခဲ့သောအခါ တနေ့သ၌ စောစောထ၍ ရွာအလယ်တွင် လူအပေါင်းတို့၏ ရွာမှုကိစ္စ ပြုလုပ်ရာဌာနသို့ သွားရောက်၍ မိမိရပ်တည်နေရာအရပ်ကို ခြေဖျားဖြင့်ပင် မြေမှုန်အမှိုက်သရိုက်များကို ဖယ်ရှားလျက် တလင်းစင်ကြယ် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိအောင် ပြုခဲ့လေသည်။ အခြား လူတယောက်သည် ထိုနေရာကို နှစ်သက်သဘောကျ၍ မဃလုလင် သုတ်သင် ရှင်းလင်းထားသော ထိုနေရာ၌ လာရောက်ရပ်တည်လေ၏။

မဃလုလင်သည် ထိုမျှဖြင့်ပင် သတိရ၍ ရွာအလယ်၌ ကောက်နယ်တလင်းမျှ ကျယ်ဝန်းသော အရပ်ကို သုတ်သင်၍ သဲဖြူဖြန့်ခင်းလျက် ထင်းများကို သယ်ဆောင်၍ အေးသောအခါ၌ မီးဖိုလေသည်၊

၉၀

ရွာနေသူ ကြီးကြီးငယ်ငယ် လူတို့သည် ထိုနေရာသို့ လာရောက်ကြကာ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ မီးလှုံ၍ ချမ်းသာစွာ ထိုင်နေကြလေ၏။

ထို့နောက် တနေ့သ၌ မဃလုလင်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ငါတို့သည် မြို့ရောက်ကြသည်ရှိသော် မင်း, မင်း၏အမတ်စသော စည်းစိမ်ရှင်တို့ကို မြင်ရကုန်၏၊ ဤအထက် ကောင်းကင်ဝယ် လှည့်လည်နေသော လဗိမာန်တို့၌ လနတ်သား နေနတ်သားတို့ ထင်ရှားရှိကြောင်း လူအပေါင်းတို့ ပြောဆိုကြ၏၊ အဘယ်အမှုကိုပြု၍ ထိုမင်း, မင်း၏အမတ် စသောသူ, လနတ်သား, နေနတ်သားတို့သည် ထိုစည်းစိမ်တို့ကို ရရှိကြကုန်သနည်း”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားမှု ဖြစ်ရှိလာ၏။ ထို့နောက်မှ မဃလုလင်သည် “တစုံတခု အခြားအမှုကိုပြု၍ ရကြလိမ့်မည်မဟုတ်၊ ဖြူစင်သော ကောင်းမှုကုသိုလ်ကို ပြု၍သာ ထိုသူတို့သည် ထိုစည်းစိမ်တို့ကို ရရှိကြသည် ဖြစ်ကုန်ရာ၏”ဟု အမှန်အတိုင်း ကြံစည်စဉ်းစားမိ၍ “ငါသည်လည်း ဤသို့သော စည်းစိမ်ကို ပေးစွမ်းနိုင်သည့် ဖြူစင်သော ကောင်းမှုကုသိုလ်ကိုသာ ပြုသင့်၏”ဟု ဆက်၍တဖန် ကြံစည်စဉ်းစားမိပြန်လေ၏။

ထိုသို့ စဉ်းစားကြံစည်ပြီးနောက် မဃလုလင်သည် စောစောထ၍ ယာဂုကို သောက်ပြီးလျှင် ပဲခွပ်, ပုဆိန်, ပေါက်တူး, တင်းပုတ် လက်နက်များကို စွဲကိုင်လျက် လမ်းလေးဆုံသို့ သွားရောက်ကာ တင်းပုတ်=သံတူကြီးဖြင့် ကျောက်ခဲများကို ထုနှက် ရိုက်ဖော် ထုတ်နုတ်၍ လမ်းဘေးအပသို့ လှိမ့်ချဖယ်ရှင်းလေ၏။ လှည်းများ ရထားများ ဝင်ရိုးနှင့် တိုက်မိမည့် သစ်ပင်များကိုလည်း ခုတ်လှည်းပယ်ရှင်းလေ၏။ မညီညွတ်သော လမ်းမြေအပြင်ကိုလည်း ညီညွတ်အောင် ပြုလုပ်လေ၏၊ လမ်းလေးဆုံ၌ တည်းခိုရန် အရိပ်မဏ္ဍပ် စရပ်ကို ပြုလုပ်တည်ဆောက်လေ၏၊ လေးထောင့်ရေကန်ကိုလည်း တူးဖော်လေ၏။ အသွားခက်သော လမ်းခရီးများ၌ တံတား နင်းကြမ်းခင်း၍ ပေးလေ၏။ ဤနည်းဖြင့် နေ့အဖို့ရာ ကုသိုလ်ကောင်းမှုကိုပြု၍ နေဝင်သောအခါမှ အိမ်သို့ပြန်လာ၏။

ထိုမဃလုလင်ကို အခြားလူတယောက်က “အမောင်မဃ.. အမောင်သည် နံနက်စောစောကပင် ရွာမှထွက်၍ ညချမ်းကာလမှ တောက ပြန်လာ၏။ အဘယ်အမှုကို အမောင်ပြုသနည်း”ဟု မေးလေလျှင် ထိုလူကို မဃလုလင်သည် “အိုမိတ်ဆွေ.. အကျွန်ုပ်သည် ဖြူစင်သော ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုပါသည်၊ နတ်ပြည်ရောက်ကြောင်း လမ်းကောင်းကို သုတ်သင် ရှင်းလင်းပါသည်”ဟု ဖြေကြားလေ၏။ တဖန်ဆက်၍

၉၁

ထိုမိတ်ဆွေလူနှင့် မဃလုလင်တို့ အပြန်အလှန် မေးကြ ဖြေကြပြန်သည်မှာ-

မိတ်ဆွေ။

။အို အမောင်မဃ.. ဖြူစင်သော ကုသိုလ်ကောင်းမှုဟူသည်မှာ အဘယ်အရာကို ခေါ်ပါသနည်း။

မဃ။

။မိတ်ဆွေ.. သင်သည် ဖြူစင်သော ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို မသိဘူးလော။

မိတ်ဆွေ။

။အိမ်း.. ငါမသိပါ။

မဃ။

။မြို့သို့ရောက်သောအခါ သင်သည် မင်း, မင်း၏အမတ်ကြီးစသော = စည်းစိမ်ရှင်ကြီးများကို မြင်ဘူးသည်မဟုတ်လော။

မိတ်ဆွေ။

။အိမ်း.. မြင်ဘူးပါ၏။

မဃ။

။ထိုမင်း, မင်း၏အမတ်ကြီးစသော = စည်းစိမ်ရှင်ကြီးများသည် ဖြူစင်သော ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုခဲ့ကြ၍ ထိုမင်းအဖြစ်, မင်း၏အမတ်ကြီး အဖြစ်စသော ရာထူးများကို ရအပ်လေသည်။ ငါသည်လည်း ဤသို့သဘောရှိသည့် မင်းစည်းစိမ် အမတ်ကြီးစည်းစိမ်မျိုး အကျိုးပေးနိုင်သည့် ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်ပါ၏၊ သင်သည် လနတ်သား, နေနတ်သားဆိုသည်ကို ကြားဘူးပါ၏လော။

မိတ်ဆွေ။

။အိမ်း.. ကြားဘူးပါသည်။

မဃ။

။ငါသည် အဲဒီနတ်ရွာလမ်းကြောင်းကို သုတ်သင်နေပါ၏။

မိတ်ဆွေ။

။အမောင်မဃ.. ဤ သင်ယခုပြောသော ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို အမောင်တယောက်သာ ပြုကောင်းပါသလော၊ အခြားသူ တဦးတယောက်ကမူ မပြုကောင်းဘူးလော။

မဃ။

။အို မိတ်ဆွေ.. ဤကောင်းမှုကို တဦးတယောက်အားမျှ (မပြုကောင်းဘူးဟု) တားမြစ်ချက်မရှိပါ။

မိတ်ဆွေ။

။အမောင်မဃ.. ယင်းသို့ဖြစ်လျှင် နက်ဖြန်ခါ အမောင် တောသို့သွားသောအခါ ငါ့အားလည်း အသံပေးပါဦး”-

ဤကဲ့သို့ အပြန်အလှန် မေးကြ ဖြေကြ စကားအပေးအယူ ပြုကြလေသည်။ နောက်တနေ့၌ မဃလုလင်သည် ထိုမိတ်ဆွေယောက်ျားကို ခေါ်၍ တောသို့ သွားလေ၏။ ဤနည်းဖြင့် မစလရွာသား

၉၂

အားကောင်းမောင်းသန် လုလင် (၃၃) သုံးကျိပ်သုံးယောက်တို့သည် မဃလုလင်၏ အတုလိုက်ကာ ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုဖော်ပြုဖက်များသာ ဖြစ်ကြလေကုန်၏။

ထိုမဃလုလင်နှင့်တကွ သုံးကျိပ်သုံးယောက်သော လူတို့သည် တူညီသော ကုသိုလ်ဆန္ဒရှိကြလျက် ကုသိုလ်ကောင်းမှုများကို ပြုလုပ်ကြကာ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေထိုင်ကြကုန်၏၊ ပြုလုပ်ကြပုံမှာ- အကြင်အရပ်သို့ သွားရောက်ကြကုန်၏၊ ထိုအရပ်၌ လမ်းခရီးကို သာယာညီညွတ်အောင် ပြုလုပ်ကြသော် တရက်တည်းဖြင့်ပင် ပြီးစီးအောင် အားစိုက်ခွန်စိုက် ပြုလုပ်ကြကုန်၏၊ ရေကန်ကို တူးဖော်ကြသော်၎င်း, စရပ်ကို ဆောက်လုပ်ကြကုန်သော်၎င်း, တံတားနင်းကြမ်းကို ဖွဲ့ချည် တည်ဆောက်ကြသော်၎င်း တရက်တည်းဖြင့်ပင် ပြီးစီးအောင် အားစိုက်ခွန်စိုက် ပြုလုပ်ကြကုန်၏။

မစလရွာစား လူယုတ်မာ၏အကြံ

ထိုအခါ ထိုလူတို့၏ နေထိုင်ရာ မစလရွာစား၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ငါသည် ရှေးအခါက ထိုလူများ သေအရက် သောက်စားကြကုန်သော်၎င်း, တယောက်နှင့်တယောက် ရိုက်နှက်ပုတ်ခတ် သတ်ဖြတ်ခြင်းစသော ရာဇဝတ်မှုများ ပြုလုပ်ကြသော်၎င်း အသပြာကျပ် စသည်အားဖြင့်၎င်း, ဒဏ်တပ်သော အခွန်အတုတ်အားဖြင့်၎င်း (=သေအရက်ရောင်းရ၍ အသပြာတကျပ် နှစ်ကျပ်စသည်, ထိုသူများ ရာဇဝတ်မှု ဖြစ်ပွါး၍ ဒဏ်ငွေစသည်အားဖြင့်) များစွာသောဥစ္စာကို ရရှိခဲ့၏၊ ယခုအခါ ထိုလူများ ကုသိုလ်ကောင်းမှုပြုသော အချိန်မှ အစပြု၍ ဤမျှသော အတိုးအပွါး ဥစ္စာဟူ၍ မရှိတော့ချေ။ ကိုင်း.. ထိုလူများကို မင်း၏ ရွှေနန်းတော်၌ အထင်လွဲမှား စိတ်ဝမ်းကွဲပြားအောင် ဂုံးချောစကား ပြောကြားပေတော့အံ့”ဟု အကြံအစည် ဖြစ်ရှိလေ၏။

မစလရွာစား လူယုတ်မာသည် ဤကဲ့သို့ ကြံစည်ပြီးလျှင် မဂဓမင်းထံမှောက်သို့ သွားရောက် ဆည်းကပ်၍ “မြတ်သောမင်းကြီး.. လူဆိုးသူဆိုးများကို တွေ့မြင်နေရပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မင်းကြီးက “အမောင်ရွာစား.. အဘယ်အရပ်၌ တွေ့မြင်ရသနည်း”ဟု မေးမြန်းလတ်သော် ရွာစား လူယုတ်မာသည် “မြတ်သောမင်းကြီး.. အကျွန်ုပ်၏ မစလ၌ တွေ့မြင်နေရပါသည်”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ “အမောင်ရွာစား.. ဘယ်လို လူဆိုးသူဆိုးများ ဖြစ်ကြသနည်း”ဟု မင်းကြီးက မေးလေသော် ရွာစားလူယုတ်မာသည် “အရှင်မင်းမြတ်..

၉၃

ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်ကြသော လူဆိုးသူဆိုးများ ဖြစ်ကြပါသည်”ဟု ဂုံးတိုက်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ တဖန်ဆက်၍ မင်းကြီးက “ယခု ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်ကြသော လူဆိုးသူဆိုးများသည် အဘယ်အမျိုးအနွယ်ရှိကြသူများ ဖြစ်သနည်း”ဟု မေး၍ ရွာစားလူယုတ်မာက “အရှင်မင်းမြတ်.. သူကြွယ်အမျိုးဇာတ် ရှိကြသူများ ဖြစ်ကြပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မင်းကြီးသည် “သူကြွယ်မျိုးဇာတ် ရှိသူတို့သည် အဘယ်အမှု ပြုနိုင်ကုန်ချိမ့်နည်း၊ မောင်မင်းသည် သိပါလျက် အဘယ်ကြောင့် ငါ့အား စောစီးစွာ မလျှောက်ထားသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ “မြတ်သောမင်းကြီး.. အကျွန်ုပ်သည် ထိုလူဆိုးသူဆိုးများ အန္တရာယ်ပြုမည်မှ ကြောက်လန့်သောကြောင့် စောစီးစွာ မလျှောက်ထားမိပါ၊ ယခုအခါ အကျွန်ုပ်အပြစ် ပြုတော်မမူပါလင့်”ဟု လူယုတ်မာ ရွာစားက ယုံကြည်လောက်အောင် ပြောကြားလေလျှင် မင်းကြီးသည် “ဤရွာစားသည် ငါ့အား အခိုင်အမာစကား ရဲဝံ့စွာ ပြောကြား၏”ဟု ရွာစား (=သူကြီး)အား ယုံကြည်၍ “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ယခုပင် သွားလော့၊ သင့်ကိုယ်တိုင်ပင် ထိုလူဆိုးသူဆိုးများကို ဖမ်းဆောင်ယူခဲ့ရမည်”ဟု မိန့်ဆိုကာ စစ်သည်ဗိုလ်ပါကို အကူပေး၍ စေလွှတ်လိုက်လေ၏။

မဃလုလင်တို့အဖွဲ့ အဖမ်းခံရခြင်း

ယုတ်မာသောရွာစား (=သူကြီး)သည် မစလရွာသို့ ပြန်သွား၍ တနေ့ပတ်လုံး တောအရပ်၌ ကုသိုလ်မှု ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင် ညစာစားပြီးနောက် ရွာ၏အလယ်၌ စည်းဝေးထိုင်နေကြ၍ “နက်ဖြန်ခါ အဘယ်ကောင်းမှုကို ငါတို့ ပြုကြရပါမည်နည်း၊ လမ်းခရီးကိုတည်း ညီညွတ်အောင် ပြုလုပ်ကြရမည်လော၊ ရေကန်ကိုတည်း တူးကြရမည်လော၊ တံတား နင်းကြမ်းကိုတည်း ဖွဲ့ချည်တည်ဆောက်ကြရမည်လော”ဟု တိုင်ပင် ဆွေးနွေးနေကြသည်သာဖြစ်သော ထိုမဃလုလင် အမှူးပြုသည့် သုံးကျိပ်သုံးဦးသော လူတို့ကို ဝိုင်းရံ၍ “မလှုပ်ကြနှင့်၊ မင်း၏အာဏာဖြစ်သည်”ဟု ပြောဆိုကာ ဖမ်းဆီးတုပ်နှောင်၍ မင်းထံသို့ ခေါ်ဆောင်သွားလေ၏။

ထိုအခါ ထိုလုလင်တို့၏ အိမ်ရှင်မိန်းမတို့သည် “မယ်မင်းတို့၏ အရှင်သခင် လင်ယောက်ျားတို့ကို ရာဇဝတ်မှု ကျူးလွန်ကြသည့် လူဆိုးသူဆိုးများဟု ဖမ်းဆီးတုပ်နှောင် ခေါ်ဆောင်သွားအပ်ကုန်ပြီ”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိကြ၍ “အလွန်ကြာမြင့်စွာကပင် လိမ်လည် ကောက်ကျစ်သူများ ဖြစ်ကြလေသည်။ ထိုမောင်တို့သည်

၉၄

‘ကုသိုလ်ကောင်းမှု ငါတို့ပြုကြသည်’ဟု လိမ်လည်လှည့်ဖျား ပြောကြားကြကာ နေ့စဉ်နေ့စဉ် တော၌သာ နေထိုင်ကြကုန်၏၊ အလုံးစုံသော အိမ်မှုကိစ္စများ ပျက်ပြား ဆုတ်ယုတ်ခဲ့ကုန်၏၊ အိမ်၌ တစုံတရာသော အကျိုးမျှ တိုးတက်ခြင်း မရှိချေ။ (သို့ရကား) တုပ်နှောင် ဖွဲ့ချည်အပ်ကုန်သည်မှာ လွန်စွာ ကောင်းလှ၏၊ ဖမ်းဆီးအပ်ကုန်သည်မှာ လွန်စွာကောင်းလှ၏။ (ချည်တုပ်နှောင် ဖမ်းဆီးခေါ်ဆောင်ခံရတာပဲ ကောင်းတယ်)”ဟု အပြစ်တင်စကား ပြောကြားကြကုန်၏။

ဆင်ကိုအနင်းခိုင်း၍ သတ်ရန်စီမံခြင်း

လူယုတ်မာရွာစား (=သူကြီး)သည်လည်း ထိုမဃလုလင်တို့အဖွဲ့ကို ဖမ်းဆောင်၍ မင်းကြီးအား ပြသလေ၏။ မင်းကြီးသည် မစူးစမ်း မဆင်ခြင်ပဲသာလျှင် “ဆင်ကို အနင်းခိုင်း၍ ထိုသူများကို သတ်စေကုန်လော့”ဟု အမိန့်ချမှတ်လေသည်။ ထိုမဃလုလင်အဖွဲ့ကို ဆင်ဖြင့်နင်းသတ်မည့် နေရာသို့ ခေါ်ဆောင်အပ်လေလျှင် မဃလုလင်သည် ကျန်သော လုလင်တို့ကို “အမောင်တို့.. ငါ့စကားကို လိုက်နာနိုင်ကြပါမည်လော”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ ကျန်သောလုလင်တို့က “အမောင်မဃ.. မောင့်စကားကို လိုက်နာကြစဉ်ပင် ဤယခု သေဘေးသို့ ငါတို့ ရောက်ခဲ့ကြရပြီ၊ ဤသို့ပင် ဖြစ်သော်လည်း မောင့်စကားကို လိုက်နာမြဲ လိုက်နာကြပါကုန်အံ့၊ အိုအမောင်မဃ.. အမောင်ပြောပါလော့၊ အဘယ်အမှုကို ကျွန်ုပ်တို့ ပြုကြရမည်နည်း”ဟု ပြောဆိုကြလေလျှင် မဃလုလင် သည် “အိုအမောင်တို့.. ဤသံသရာဝဋ်အတွင်းဝယ် ကျင်လည်ကုန်သောသူတို့ အဖို့အရာ ဤကဲ့သို့ ဘေးရောက်ကြမြဲ ဓမ္မတာ ဖြစ်ပါသည်၊ အမောင်တို့သည် (ထိုလူယုတ်မာရွာစား (=သူကြီး)ပြောသည့်အတိုင်း) ခိုးသူတို့ ဧကန်စင်စစ် ဖြစ်ကြသလော”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ ကျန်သော လုလင်တို့က “ငါတို့သည် ခိုးသူတို့ မဟုတ်ကြပါကုန်”ဟု ပြန်ကြားပြောဆိုကြလေလျှင် မဃလုလင်သည် “အမောင်တို့.. သစ္စာဆိုမှုပြုခြင်းသည် ဤလောကကြီး၏ မှီခိုရာကြီးဖြစ်ပါသည်၊ ထို့ကြောင့် အမောင်တို့အားလုံးပင် “အကယ်၍ အကျွန်ုပ်တို့သည် (ရွာစားသူကြီး ပြောသည့်အတိုင်း) ခိုးသူတို့မှန်ကြပါလျှင် ဆင်တော်သည် ငါတို့ကို နင်းပါစေသတည်း၊ အကယ်၍ ခိုးသူတို့ မဟုတ်သည်မှန်ပါမူ ဆင်တော်သည် မနင်းပါစေသတည်း”ဟု သစ္စာဆိုမှုကို ပြုကြလော့”ဟူ၍ အကြံပေးစကား ပြောကြားလေ၏။

ထိုသုံးကျိပ်သုံးယောက်သော လုလင်တို့သည် မဃလုလင် ပြောကြားသည့်အတိုင်း သစ္စာဆိုမှု ပြုကြလေလျှင် ဆင်တော်သည် နင်းဖို့ရန်ဝေးစွာ့

၉၅

မဃလုလင်တို့အဖွဲ့အနီးသို့ ကပ်ရောက်ရန်ပင် မစွမ်းနိုင်ပဲ ကြောက်ရွံ့သောအသံကို ဟစ်အော်လျက် တိမ်းရှောင် ထွက်ပြေးလေ၏။ နောက်တဖန် ဆင်တော်ကို သံချွန်တပ်သော နားရင်းတုတ်, မှိန်း, ချွန်းတို့ဖြင့် ထိုးဆွထိန်းအုပ် တဖန်ကပ်ရောက်ရန် ပြုလုပ်ကြသော်လည်း မဃလုလင်တို့အဖွဲ့အနီးသို့ ကပ်ရောက်စေရန် မင်းချင်းဆင်ထိန်းများ မတတ်နိုင်ပဲ ရှိကြလေ၏။

“ဆင်တော်ကို မဃလုလင်တို့အဖွဲ့အနီးသို့ ကပ်ရောက်စေရန် မတတ်နိုင်ကြပါကုန်”ဟု မင်းချင်းတို့က မင်းကြီးအား လျှောက်ထားကြလေလျှင် မင်းကြီးသည် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ထိုသူများ၏အထက်၌ ဖျာဖြင့်အုပ်ဖုံး၍ ဆင်တော်ကို နင်းစေကြရမည်”ဟု မိန့်ပြန်လေ၏။ မင်းကြီး၏ အမိန့်အတိုင်း မဃလုလင်တို့အထက်၌ ဖျာကို အုပ်ဖုံးအပ်လေသော် ဆင်တော်သည် ရှေးကထက် နှစ်ဆတိုး၍ ကြောက်ရွံ့သောအသံကို ဟစ်အော်လျက် တိမ်းရှောင်ထွက်ပြေးလေ၏။

မင်းကြီးအမြင်မှန်ရ၍ မဃလုလင်တို့အဖွဲ့ကို ရွာစားခန့်အပ်ကာ

ဆုလာဘ်များစွာ ပေးခြင်း

မင်းကြီးသည် ထိုအကြောင်းကို ကြားသိ၍ ဂုံးချောသမား လူယုတ်မာရွာစား (=သူကြီး)ကို ရှေ့တော်သို့ အခေါ်ခိုင်းပြီးလျှင်“အမောင်ရွာစား.. ဆင်တော်က ထိုသူများကို မနင်းလို ဆိုပါတကား”ဟု မိန့်ကြားလေ၏။ ဂုံးချောသမား လူယုတ်မာ ရွာစား (=သူကြီး)က“မှန်ပါသည် အရှင်မင်းကြီး.. ထိုသူတို့အနက် အကြီးအကဲဖြစ်သူ (မဃ)လုလင်သည် ဆင်မနင်းဝံ့သော မန္တန်ကို တတ်သိသူဖြစ်ပါသည်၊ ဤယခု ဆင်တော် မနင်းဝံ့ခြင်းသည် မန္တာန်၏ အာနုဘော်ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မင်းကြီးသည် မဃလုလင်ကို ရှေ့တော်သို့ခေါ်စေ၍ “အမောင့်အား ဆင်မနင်းဝံ့သော မန္တာန်ရှိသတဲ့၊ မှန်သလား”ဟု မေးလေ၏။

ထိုအခါ မဃလုလင်က “အရှင်မင်းမြတ်.. အကျွန်ုပ်မှာ ဆင်မနင်းဝံ့သော မန္တာန်မရှိပါ၊ စင်စစ်သော်ကား အကျွန်ုပ်တို့သည် ‘အကယ်၍ ငါတို့သည် မင်းကြီး၏ရန်သူ လူဆိုးသူဆိုးများ ဖြစ်ကြပါလျှင် ဆင်တော်သည် နင်းပါစေသတည်း၊ မင်းကြီး၏ရန်သူ လူဆိုးသူဆိုးများ မဟုတ်ကြသည် မှန်ပါလျှင် ဆင်တော်သည် မနင်းပါစေသတည်း’ဟု သစ္စာဆိုမှုကို ပြုကြပါသည်၊ ဤယခု ဆင်တော်မနင်းခြင်းသည် သစ္စာဆိုမှု၏ အာနုဘော်ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ဆိုလေ၏။ ထိုအခါ မင်းကြီးက “ အမောင်မဃ.. အမောင်တို့သည် အဘယ်အမှုကို ပြုကြကုန်သနည်း”ဟု

၉၆

မေးလေလျှင် မဃလုလင်သည် “အရှင်မင်းမြတ်.. အကျွန်ုပ်တို့သည် မညီညွတ်သော ခရီးကို ညီညွတ်အောင် ပြုလုပ်ကြပါသည်၊ လမ်းလေးဆုံ၌ လူသူလေးပါး နားနေအပန်းဖြေရန် စရပ်ကို တည်ဆောက်ကြပါသည်၊ ရေကန်ကို တူးကြပါသည်၊ တံတားနင်းကြမ်းကို ဖွဲ့ချည် တည်ဆောက်ကြပါသည်၊ ဤသို့သဘောရှိသော ကောင်းမှုကုသိုလ်များကို ပြုကြကာ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေထိုင်ကြပါသည်”ဟူ၍ အကျယ်တဝင့် ပြန်ကြားလျှောက်ထားလေ၏။

“အမောင်မဃ.. အမောင်တို့ကို ဤရွာစား (=သူကြီး)က အဘယ့်ကြောင့် ဂုံးချောစကား ပြောကြားသနည်း”ဟု မင်းကြီးက မေးလေလျှင် မဃလုလင်သည် “အရှင်မင်းကြီး.. ဤရွာစား (=သူကြီး)သည် အကျွန်ုပ်တို့ မူးယစ်သောက်စား ပျော်ပါးမေ့လျော့နေသောအခါ ဤမည်ဤမည်သော ဥစ္စာများကို ရပါသည်၊ အကျွန်ုပ်တို့ ယခုကဲ့သို့ မမေ့မလျော့သောအခါ ထိုဥစ္စာများကို ရရှိမှု အလျှင်းပင် မရှိတော့ပါ၍ ဤအကြောင်းကြောင့် ဂုံးချောစကား ပြောကြားပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

ထိုအခါ မင်းကြီးသည် မဃလုလင်ကို “အမောင်မဃ.. ဤဆင်တော်သည် တိရစ္ဆာန်ပင် ဖြစ်လင့်ကစား အမောင်တို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို သိပေ၏၊ ငါတမူကား လူသားစင်စစ် ဖြစ်ပါလျက်လည်း အမောင်တို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို မသိခဲ့ချေ၊ အမောင်တို့၏ နေထိုင်ရာ မစလရွာကို အမောင်တို့အားပင် တဖန်ရုပ်သိမ်းမှုမပြုပဲ အပိုင်စား ပေးသနားပါ၏။ ဤဆင်တော်သည်လည်း အမောင်တို့၏ဆင်ပင်ဖြစ်စေ၊ ဂုံးချောသမား ရွာစား သူကြီးဟောင်းသည်လည်း အမောင်တို့၏ပင် ကျွန်ဖြစ်စေ၊ ဤအခါမှစ၍ ငါ့အတွက်လည်း ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်ကြပါ”ဟု ပြောဆို၍ ဥစ္စာများစွာကို ဆုလာဘ်အဖြစ် ပေးအပ်ကာ မဃလုလင် တဖွဲ့လုံးကို လွှတ်လိုက်လေ၏။

ထိုမဃလုလင်တို့ အဖွဲ့သားများသည် မင်းကြီးပေးလိုက်သော ဥစ္စာကို ယူခဲ့ကြ၍ တယောက်တလှည့်စီ ဆင်ကိုစီးကြကာ သွားကြကုန်စဉ် “အမောင်တို့.. ကုသိုလ်ကောင်းမှုမည်သည်ကို လာလတ္တံ့သော အနာဂတ်ဘဝအတွက် ပြုလုပ်အပ်ပေ၏၊ ငါတို့အဖို့မှာမူ ရေအတွင်း၌ ကြာညိုပန်းပွင့်သကဲ့သို့ ဤယခုဘဝကိုယ်အဖြစ်၌ပင် ကောင်းကျိုးကို ပေးခဲ့လေပြီ၊ ယခုအခါ ရှေးကထက်တိုး ဆတပိုးလျှင် ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုကြကုန်စို့”ဟု တိုင်ပင်စကား ပြောကြားကြကုန်၏။ တဖန်ဆက်၍

၉၇

“အဘယ်သို့သော ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုကြမည်နည်း”ဟူ၍ ဆွေးနွေး တိုင်ပင်ကြပြန်လေလျှင် “လမ်းလေးဆုံ၌ အခိုင်အမာ ထာဝရပြု၍ လူများအပေါင်း၏ အပန်းဖြေစရပ်ကြီးတဆောင် ဆောက်လုပ်ကြကုန်အံ့၊ အထူးအားဖြင့်ကား ငါတို့၏ အိမ့်ရှင်မများနှင့် ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့ရေစက်မပါအောင် ဆောက်လုပ်ကြကုန်အံ့၊ မှန်ပါပေသည်- ငါတို့ကို “လူဆိုးသူဆိုးများ”ဟု ပြောဆိုကာ မတရား ဖမ်းဆောင်အပ်ကုန်သည်ရှိသော် ငါတို့၏ အိမ့်ရှင်မိန်းမများတွင် တယောက်မျှလည်း လွတ်မြောက်ဖို့ရန် အကြံအစည်ကိုမျှ မပြုကြပဲ “ကောင်းစွာ ဖွဲ့နှောင်အပ်ကုန်ပြီ၊ ကောင်းစွာ ဖမ်းဆီးအပ်ကုန်ပြီ = အဖွဲ့အနှောင် ခံကြရဒါပဲ ကောင်းတယ်၊ အဖမ်းအဆီး ခံကြရဒါပဲ ကောင်းတယ်”ဟု ဝမ်းမြောက်စကား ပြောကြား ထကြွခဲ့ကြလေကုန်ပြီ၊ သို့ရကား ထိုအိမ့်ရှင်မိန်းမများအား ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့ဝေစုကို မပေးကြစတမ်း”ဟု သဘောတူ တိုင်ပင်ဆုံးဖြတ်ကြလေကုန်၏။

အပန်းဖြေစရပ်ကြီး ဆောက်လုပ်ကြခြင်း

ထိုသုံးကျိပ်လေးဦးသော “မဃလုလင်” အဖွဲ့သားတို့သည် မိမိတို့၏အိမ်များသို့ ရောက်ရှိကြလေသော် ဆင်တော်အား နေ့စဉ်နေ့စဉ် ထမင်းတလုပ်စီ မြက်တဆုပ်စီ ပေးကြလေ၏၊ ထိုထမင်းတလုပ်စီ မြက်တဆုပ်စီသည် ဆင်တော်အတွက် ဝမ်းပြည့်အောင် လုံလောက်လေသည်။ ထို“မဃလုလင်” အဖွဲ့သားတို့သည် တောသို့ဝင်၍ သစ်ပင်တို့ကို ခုတ်လှဲကြကုန်၏၊ ခုတ်ပြီး ခုတ်ပြီးတိုင်းသော သစ်ပင်များကို ဆင်တော်သည် ဆွဲ၍ လှည်းလမ်းအနီး၌ ချထားလေ၏။ ထို“မဃလုလင်” အဖွဲ့သားတို့သည် သစ်ပင်များကို ရွေကြ၍ အပန်းဖြေစရပ်ကြီး တည်ဆောက်မှုကို စတင်အားထုတ်ကြလေကုန်၏။

မဃလုလင်၏အိမ်၌ မသူဇာ, မသုဓမ္မာ, မစိတ္တာ, မနန္ဒာဟူ၍ မယားလေးယောက်တို့ ရှိကြလေသည်။ ထိုလေးယောက်တို့အနက် သုဓမ္မာသည် လက်သမားဆရာကြီးကို “အိုဖခင်.. ဤကိုမဃတို့ သူငယ်ချင်း သုံးကျိပ်လေးဦးတို့သည် နံနက်စောစောပင် တောသို့သွားကြ၍ ညချမ်းကာလမှ အိမ်သို့ ပြန်လာကြပါသည်၊ အဘယ်အမှုကို ပြုကြပါသနည်း”ဟု မေးမြန်းလေ၏။ လက်သမား ဆရာကြီးက “အမိ.. မဃလုလင်တို့ သူငယ်ချင်း သုံးကျိပ်လေးဦးတို့သည် အပန်းဖြေစရပ်ကြီး ဆောက်လုပ်နေကြပါသည်”ဟု ပြောလေလျှင် သုဓမ္မာသည်“အိုဖခင်.. ကျွန်တော်မအားလည်း အပန်းဖြေစရပ်ကြီးအတွက် ကုသိုလ်ကောင်းမှု

၉၈

အဖို့အစုပါအောင် ပြုလုပ်ပေးပါလော့”ဟူ၍ တောင်းပန်စကား ပြောကြားလေ၏။ ထိုအခါ လက်သမားဆရာကြီးက “အိုအမိ.. ‘အိမ့်ရှင်မိန်းမတို့နှင့် ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့ရေစက်မပါအောင် ဆောက်လုပ်ကြမည်’ဟု ထိုမဃတို့ အဖွဲ့သားများက ပြောကြားကြပါသည်”ဟု ဆိုလေလျှင် သုဓမ္မာအိမ့်ရှင်မသည် လက်သမားဆရာကြီးအား အသပြာရှစ်ကျပ် လက်ဆောင်တံစိုးပေး၍ “အိုဖခင်.. တနည်းနည်းဖြင့် ကျွန်တော်မအတွက် ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့ရေစက်ပါအောင် ပြုလုပ်ပေးပါလော့”ဟု တောင်းပန်စကား ပြောကြားလေ၏။

လက်သမားဆရာကြီးသည် “ကောင်းပြီ အမိ..”ဟု ပြောဆို၍ အလျင်လက်ဦး ပဲခွပ် = ဓားမ, ပုဆိန်များကိုယူဆောင်လျက် ရွာအလယ်၌ ရပ်တည်ကာ “အမောင်တို့ အသို့နည်း = ဘယ့်နှယ်လဲ၊ ယနေ့ယခု အချိန်၌သော်လည်း ရွာမှ မထွက်ကြသေးဘူးလော”ဟု ကျယ်လောင်ဟစ်အော် နှိုးဆော်သောအသံကိုပြု၍ “အားလုံးသော အဖွဲ့သားများ ခရီးသို့ တက်ရောက်ကြပြီ”ဟု သိရှိလတ်သော် “အမောင်တို့.. သင်တို့သည် သွားနှင့်ကြဦးလော့၊ ငါ့အဖို့ရာ နှောင့်နှေးဖွယ်ရာ ကိစ္စတခု ရှိနေပါသည်”ဟု ပြောဆိုကာ ထိုအဖွဲ့သား သုံးကျိပ်လေးယောက်တို့ကို ရှေ့ကသွားနှင့်အောင် ပြုလုပ်၍ မိမိကမူ အခြားခရီးတခုသို့ သွား၍ အထွတ်ပြုလုပ်ရန် သင့်လျောက်ပတ်သော (=ပိန္နဲတိုင်ပြုလုပ်ရန် သင့်လျော်သော) သစ်ပင်ကို ခုတ်လှဲကာ ရွေ၍ ချောပြေအောင် ပြုလုပ်ပြီးလျှင် ရွာသို့ယူဆောင်ခဲ့၍ သုဓမ္မာအိမ့်ရှင်မ၏အိမ်၌ “ကျွန်ုပ်က ‘ပေးလိုက်ပါ’ဟု ပြောဆိုသောနေ့၌ အိမ်မှထုတ်၍ ပေးလိုက်လော့”ဟု ပြောဆိုမှာတမ်း၍ ထားခဲ့လေ၏။

ထို့နောက် သစ်အဆောက်အဦများ စုဆောင်းခြင်းကိစ္စ ပြီးစီးလတ်သော် မြေတွင်းဝန်းခြင်း မြေသုတ်သင်ခြင်း အမှုမှစ၍ အကျည်ဖွဲ့ခြင်း = အောက်အခြေခံ အုတ်ခုံတည်ဆောက်ခြင်း, သည်တိုင်စိုက်ထူခြင်း, ထုပ်လျောက်တင်ခြင်း, (အထွတ်တင်သည့်အခါ တက်ရောက်ဖွယ်ရာ) ငြမ်းဖွဲ့ခြင်း အမှုများကို ပြုလုပ်ပြီးစီးလတ်လျှင် လက်သမားဆရာကြီးသည် အထွတ်တင်စရာငြမ်း၌ ထိုင်၍ အရပ်လေးမျက်နှာတို့မှ အခြင်ယနယ်များကို ချီမလျက် “အမောင်တို့.. ငါတို့ တခုမေ့နေသည့်အရာရှိ၏”ဟု စကားစ-လိုက်လေ၏။ အဖွဲ့သားတို့က “အို လက်သမားဆရာကြီး.. အဘယ်အရာကို မေ့နေပါသနည်း၊ သင်ဆရာကြီးသည် အလုံးစုံကိုပင် မေ့လျော့ဘိ၏”ဟု အပြစ်တင်စကား

၉၉

ပြောကြားကြလေလျှင် လက်သမားဆရာကြီးသည် (ထိုသူတို့ အပြစ်တင်ချက်ကို လျစ်လျူရှု၍) “အမောင်တို့.. ဤအခြင်ယနယ်များသည် အဘယ်၌ သွားရောက်ပေါင်းစု တည်ကြမည်နည်း၊ အခြင်ယနယ်များ ပေါင်းစု၍ တည်နေရာအတွက် (=ပိန္နဲတိုင်)မည်သည်ကို ရမှသင့်မည်”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ “အိုလက်သမားဆရာကြီး.. ယခုအချိန်ကျမှ အဘယ်က ရနိုင်မည်နည်း”ဟု ပြောကြလေလျှင် လက်သမားဆရာကြီးသည် “အမျိုးတို့၏အိမ်၌ ရနိုင်ဖွယ်ရာရှိပါ၏၊ အိမ်ပေါက်စေ့ လှည့်လည်၍ မေးမြန်းကြပါလော့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။

မဃလုလင် အဖွဲ့သားတို့သည် ရွာတွင်းသို့ဝင်၍ မေးမြန်းကြလေသော် သုဓမ္မာအမျိုးသမီးအိမ်ဝ၌ ရပ်တည်ကြ၍ “ဤအိမ်၌ အထွတ်ပြုရန် သစ်သားရှိသလော”ဟု မေးကြလေကုန်၏။ သုဓမ္မာအမျိုးသမီးက “ရှိပါသည်”ဟု ဆိုလေလျှင် မဃလုလင် အဖွဲ့သားတို့သည် “ယခု အဖိုးကို ယူပါလော့”ဟု ပြောဆိုကြလေ၏။ “တန်ဖိုးကို မယူလိုပါ၊ အကယ်၍ ကျွန်တော်မအတွက်တာ ကုသိုလ်ကောင်းမှု အဖို့ဝေစုကို ပြုကြပါလျှင် ဤအထွတ်ပြုရန် သစ်သားကို ပေးပါမည်”ဟု ဆိုလေလျှင် မဃလုလင်အဖွဲ့သားတို့သည် “အမောင်တို့.. လာကြလော့၊ မာတုဂါမအားတော့ ဘယ်လိုနည်းဖြင့်မှ အဖို့ဝေစုကို မပြုနိုင်ကုန်၊ တောသို့ သွားရောက်၍ အထွတ်ပြုလောက်သော သစ်ပင်ကို ခုတ်လှဲကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုကြကာ ရွာမှ ထွက်ခဲ့ကြကုန်၏။

ထိုအခါ လက်သမားဆရာကြီးက “အမောင်တို့.. အသို့နည်း = ဘယ့်နှယ်လဲ၊ အထွတ်ပြုရန် သစ်သားကို မရခဲ့ဘူးလော”ဟု မေးလေလျှင် မဃလုလင် အဖွဲ့သားတို့သည် ထိုအကြောင်းကို ပြန်ကြား ပြောဆိုကြလေကုန်၏။ လက်သမားဆရာကြီးသည် အထွတ်တင်ရန် (ဖွဲ့ချည်ထားသည့်) ငြမ်း၌ ထိုင်နေရင်းကပင် ကောင်းကင်ကို မော်ကြည့်၍ “အို အမောင်တို့.. ယနေ့ နက္ခတ်အချိန် အလွန်ကောင်းလှပါသည်။ ဤနက္ခတ်အချိန်မျိုးကို နောက်တနှစ်ကျော်မှ ရနိုင်ပါသည်၊ အမောင်တို့သည်လည်း သစ်အဆောက်အဦများကို ဆင်းဆင်းရဲရဲ ဆောင်ယူအပ်ခဲ့ကုန်ပြီ၊ ထိုသစ်အဆောက်အဦများသည် တနှစ်လုံးလုံး ထားခဲ့လျှင် ဤနေရာ၌ပင် ပုပ်၍ ဆွေး၍ သွားကြပေလိမ့်မည်။ နတ်ပြည်၌ဖြစ်သောအခါဝယ် ထိုသုဓမ္မာ အမျိုးသမီးအတွက်လည်း တထောင့်တကွေးက ဗိမာန်စရပ် ဖြစ်ပါစေ၊ ထိုသုဓမ္မာ အမျိုးသမီးအိမ်က အထွတ်သစ်ကိုပင် ယူဆောင်ခဲ့ကြပါကုန်လော့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။

၁၀၀

သုဓမ္မာအမျိုးသမီးသည်လည်း ထိုမဃလုလင်အဖွဲ့သားတို့ တဖန်ပြန်၍ မလာကြမီပင် အထွတ်၏ အောက်အပြင်၌ “ဤစရပ်သည် သုဓမ္မာစရပ်မည်၏”ဟု အက္ခရာကမ္ဗည်းတို့ကို ထွင်းစေပြီးလျှင် ထိုနေရာကို အဝတ်အသစ်ဖြင့် ရစ်ပတ်ဖုံးအုပ်၍ ထားနှင့်လေ၏။ စရပ်ဆောက်လုပ်သောသူတို့သည် လာကြ၍ “အို သုဓမ္မာ.. အထွတ်ကို ယူဆောင်ခဲ့ပါလော့၊ ဖြစ်လိုရာရာ ဖြစ်ပါစေတော့၊ သင့်အားလည်း ကုသိုလ်ကောင်းမှုအဖို့ရအောင် ပြုကြကုန်အံ့”ဟူ၍ ပြောဆိုကြလေ၏။ သုဓမ္မာ အမျိုးသမီးသည် အထွတ်သစ်သားကို အိမ်မှထုတ်ဆောင်၍ “အမောင်တို့.. အခြင်ယနယ် ရှစ်လုံးဖြစ်စေ တဆယ့်ခြောက်လုံးဖြစ်စေ တင်၍မပြီးသေးမီ ဤအဝတ်ကို မဖြေကြပါကုန်လင့်”ဟု မှာတမ်းပြောဆို၍ ပေးလိုက်လေ၏။

ထိုစရပ်ဆောက်လုပ်သော သူတို့သည် “ကောင်းပြီ”ဟု ဝန်ခံကြ၍ ယူဆောင်သွားကြပြီးလျှင် အခြင်ယနယ်တို့ကို တင်ပြီးမှ အုပ်ထားသောအဝတ်ကို ဖြေကြလေကုန်၏။ မျက်စိအမြင်စူးရှသော ရွာကြီးသား လူတယောက်သည် အထက်သို့မော်၍ ကြည့်ရှုလတ်သော် အက္ခရာကမ္ဗည်းတို့ကို မြင်လတ်၍ “အမောင်တို့.. ဤအရာကား အဘယ်နည်း = ဘာနည်း”ဟု ပြောဆို၍ စာဖတ်တတ်သူ လူတယောက်ကို ခေါ်ပြလေ၏။ ထိုစာဖတ်တတ်သူသည် “ဤစရပ်သည် သုဓမ္မာစရပ်မည်၏”ဟု ပြန်ကြားပြောဆိုလေ၏။

ထိုအခါ မဃလုလင်တို့ အဖွဲ့သားများသည် “အမောင်တို့.. ထိုအထွတ်ကို ဖယ်ရှားကြလော့၊ ငါတို့သည် အစမှစ၍ စရပ်ကို ဆောက်လုပ်ကြပါလျက် အမည်မျှကိုလည်း မရကြကုန်၊ ဤသုဓမ္မာအမျိုးသမီးသည် တတောင်မျှလောက်သော အထွတ်သစ်သားဖြင့် စရပ်တဆောင်လုံးကို မိမိအမည်ဖြင့် (ခေါ်တွင်ရအောင်) ပြုလုပ်စေ၏”ဟု ကျယ်လောင်စွာ ဟစ်အော် ပြောဆိုကြလေကုန်၏။ လက်သမားဆရာကြီးသည် ထိုလူတို့ ကျယ်လောင်စွာ ဟစ်အော် ပြောဆိုနေကြကုန်စဉ်ပင် အခြင်ယနယ်တို့ကိုသွင်း၍ မယ်န (=ပရစ်)များကို အပြီးရိုက်နက်ကာ စရပ်ကြီး ဆောက်လုပ်မှုကို ပြီးဆုံးစေလေ၏။

မဃလုလင်အဖွဲ့သားများသည် ဆောက်လုပ်ပြီးသော အပန်းဖြေစရပ်ကြီးကို သုံးပုံသုံးပိုင်း ခွဲခြားကန့်သတ်မှု ပြုကြကုန်၏- (၁) တပုံတစု၌ မင်းအစိုးရများ နေထိုင်ရာအရပ်ကို ပြုကြကုန်၏၊

၁၀၁

(၂) တပုံတစု၌ ဆင်းရဲသားများ နေထိုင်ရာအရပ်ကို ပြုကြကုန်၏။ (၃) တပုံတစု၌ မမာမကျန်းသူများ နေထိုင်ရာအရပ်ကို ပြုကြကုန်၏။

စရပ်ကြီး၌ တာဝန်အသီးသီး ခွဲထားပုံ

အဖွဲ့သား သုံးကျိပ် သုံးယောက်တို့သည် ပျဉ်ချပ်အခင်း သုံးဆယ့်သုံးခုတို့ကို ခင်းထားကြ၍ မင်းကြီးပေးလိုက်သော ဆင်အား “အမောင်ဆင်တော်.. ဧည့်သည်သည် လာရောက်၍ အကြင်သူ၏ ပျဉ်ချပ်အခင်း၌ ထိုင်နေ၏၊ ထိုဧည့်သည်ကို ခေါ်ဆောင်၍ ပျဉ်ချပ်အခင်းရှင်၏ အိမ်သို့သာ ပို့ပါလော့၊ ထိုဧည့်သည်တော်၏အတွက် ခြေဆုပ်လက်နယ်ပြုမှု ခဲဖွယ်ဘောဇဉ် ကျွေးမွေးမှု အိပ်ရာနေရာ ပေးမှုတည်းဟူသော အလုံးစုံသော ဧည့်ဝတ်များသည် ပျဉ်ချပ်ရှင်၏သာ တာဝန်ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု အချက်အမှတ်ပြကာ သင်ကြားထားကြလေကုန်၏။ ဆင်တော်သည် လာတိုင်း လာတိုင်းသော ဧည့်သည်ကို ခေါ်ဆောင်၍ ပျဉ်ချပ်အခင်း ရှင်၏အိမ်သို့ ပို့ဆောင်လေ၏၊ ပျဉ်ချပ်အခင်းရှင်သည် ဧည့်သည်၏အတွက် ထိုနေ့အဖို့ရာ ပြုဖွယ်ဧည့်ဝတ်များကို အပြည့်အစုံ ပြုလုပ်လေ၏။

မဃလုလင်တို့အိမ်သားစု၏ ကုသိုလ်များ

(၁) မဃလုလင်သည် အပန်းဖြေ စရပ်ကြီးမှ မနီးမဝေးသော အရပ်၌ ပင်လယ်ကသစ်ပင်ကို စိုက်ပျိုးစေ၏၊ ထိုပင်လယ်ကသစ်ပင်၏ အရင်း၌ ကျောက်ဖျာကြီးကိုလည်း ခင်းထားစေ၏။ (၂) မဃလုလင်၏ နန္ဒာမည်သော အိမ်ရှင်မသည် စရပ်ကြီးမှ မနီးမဝေးသောအရပ်၌ ရေကန်ကြီးကို တူးဖော်စေ၏။ (၃) စိတ္တာမည်သော အိမ့်ရှင်မသည် စရပ်ကြီးမှ မနီးမဝေးသော အရပ်၌ ပန်းဥယျာဉ်ကို စိုက်ပျိုးစေ၏။

(၄) အိမ့်ရှင်မ အကြီးဆုံးဖြစ်သူ သူဇာသည် ကြေးမုံ (မှန်)ကို စွဲကိုင်ကာ မိမိကိုယ်ခန္ဓာ အတ္တဘောကို တန်းဆာဆင်လျက်သာ (ကုသိုလ်မှု မပြုပဲ) တဝင့်ကြွားကြွား ကျက်စား လှည့်လည်၍သာ နေလေ၏။ မဃလုလင်သည် ထိုမယားကြီးသူဇာကို “ရှင်မသူဇာ.. သုဓမ္မာ အိမ့်ရှင်မသည် အပန်းဖြေ စရပ်ကြီးအတွက် အဖို့ဝေစုရသူ ဖြစ်ခဲ့လေပြီ၊ နန္ဒာအိမ့်ရှင်မသည် ရေကန်ကြီးကို တူးဖော်စေခဲ့လေပြီ၊ စိတ္တာ အိမ့်ရှင်မသည် ပန်းဥယျာဉ်ကြီး စိုက်ပျိုးစေခဲ့လေပြီ၊ သင့်မှာကား ကုသိုလ်ကောင်းမှုဟူ၍ တခုမျှ မရှိချေ။ ကုသိုလ်ကောင်းမှု တခုခုကို ပြုပါလော့ ရှင်မသူဇာ..”ဟု တိုက်တွန်းစကား ပြောကြားလေ၏။ သူဇာအိမ်ရှင်မကြီးသည် “အရှင်.. အရှင်သည် ဘယ်သူ့ကြောင့်

၁၀၂

ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုပါသနည်း၊ အရှင်ပြုအပ်သော ကောင်းမှုသည် ကျွန်တော်မ၏ ကောင်းမှုပင် ဖြစ်သည်မဟုတ်လော” ဟု ပြောဆိုကာ မိမိကိုယ်ကို တန်းဆာဆင်ခြင်းအမှုကိုသာ ဦးစားပေး အားထုတ်လေ၏။

မဃလုလင်အဖွဲ့သားတို့၏ တမလွန်ဘဝ

မဃလုလင်သည် အသက်တမ်းအတိုင်း တည်နေ၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ သိကြားမင်းဖြစ်လေ၏။ ထိုအဖွဲ့ဝင် သုံးကျိပ်သုံးယောက်သော ရွာသားတို့သည်လည်း စုတေကြ၍ နတ်သား သုံးကျိပ်သုံးဦးတို့ ဖြစ်ကြပြီးလျှင် သိကြားမင်း၏ အနီးထံပါး၌ ဖြစ်ကြလေ၏။ (မဃလုလင်၏ ဇနီး အိမ့်ရှင်မ လေးဦးတို့အနက် သုဓမ္မာ, စိတ္တာ, နန္ဒာဟူသော ဇနီးအိမ့်ရှင်မ သုံးဦးတို့သည်လည်း ထိုဘဝမှ စုတေကြလတ်သော် သိကြားမင်း၏ နတ်မိဖုရားကြီး သုံးဦးတို့ ဖြစ်ကြလေသည်။ ဇနီးအိမ့်ရှင်မ အကြီးဆုံး သူဇာမူကား မဃလုလင်၏စကားကို နားမထောင်ပဲ ဝတ်စားပြင်ဆင် တန်းဆာဆင်ကာသာ မေ့လျော့နေခဲ့ခြင်းကြောင့် ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် တောင်ကြားတခု၌ ဗျိုင်းအောက်မကလေးဖြစ်၍ နေလေ၏)။

သိကြားမင်း၏ အသုံးအဆောင်များ

သိကြားမင်း၏ ဘုံဗိမာန် ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်သည် ယူဇနာခုနစ်ရာ အမြင့်ရှိ၏၊ အောင်လံတံခွန်သည် ယူဇနာသုံးရာ အမြင့်ရှိ၏၊ ပင်လယ်ကသစ်ပင်ကို စိုက်လှူခဲ့ခြင်း ကောင်းမှုရင်းကြောင့် ထက်ဝန်းကျင် ယူဇနာသုံးရာ အဝန်းကျယ်ပြန့်၍ တဆယ့်ငါးယူဇနာ လုံးပတ်ရှိသည့် (ယူဇနာတရာ အမြင့်ရှိသော) ပင်လယ်နတ်ကသစ်ပင်ကြီး ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။ လူဖြစ်စဉ်အခါ ပင်လယ်ကသစ်ပင်ရင်း၌ ကျောက်ဖျာ ကို ခင်းလှူခဲ့သော ကောင်းမှုကြောင့် တာဝတိံသာနတ်ပြည်ဝယ် ပင်လယ်နတ်ကသစ်ပင်ရင်း၌ အလျားယူဇနာ ခြောက်ဆယ် (အနံယူဇနာ ငါးဆယ် အထုယူဇနာ တဆယ့်ငါးယူဇနာ ရှိသော ပဏ္ဍုကမ္ဗလာ မြကျောက်ဖျာကြီး ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။

သုဓမ္မာအမျိုးသမီး၏အတွက် သစ်သားလှူဒါန်းခဲ့သော ကောင်းမှုကြောင့် ယူဇနာ သုံးရာရှိသော သုဓမ္မာနတ်သဘင် (=တရားခန်းမဆောင်ကြီး) ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။ နန္ဒာအမျိုးသမီး၏ ရေကန်တူးဖော် လှူဒါန်းခဲ့သော ကောင်းမှုကြောင့် ယူဇနာငါးဆယ် ကျယ်ပြန့်သော နန္ဒာမည်သော ရေကန်ကြီး ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။

၁၀၃

စိတ္တာအမျိုးသမီး၏ ပန်းဥယျာဉ် စိုက်ပျိုးလှူဒါန်းခဲ့သော ကောင်းမှုကြောင့် တာဝတိံသာနတ်ပြည်ဝယ် ယူဇနာခြောက်ဆယ် ကျယ်ပြန့်သော စိတ္တလတာမည်သော နတ်ဥယျာဉ်ကြီး ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။

သိကြားနတ်မင်းသည် သုဓမ္မာနတ်သဘင် (=တရားခန်းမဆောင်)ဝယ် တယူဇနာရှိသော ရွှေပလ္လင်၌ ထိုင်နေလျက် သုံးယူဇနာရှိသော နတ်ထီးဖြူကြီးကို ဆောင်းမိုးအပ်လျက် သုံးကျိပ်သုံးဦးသော နတ်မှူးတို့ဖြင့်၎င်း သုံးဦးသော နတ်မိဖုရားတို့ဖြင့်၎င်း နှစ်ကုဋေငါးသန်းသော ကခြေသည် နတ်သမီးတို့ဖြင့်၎င်း စတုမဟာရာဇ် တာဝတိံသာ = နတ်ပြည်နှစ်ထပ်၌ ရှိကြသော နတ်အပေါင်းတို့ဖြင့်၎င်း ခြံရံအပ်လျက် မိမိ၏ ကြီးစွာသော သိကြားမင်းစည်းစိမ်ကို ကြည့်ရှုလေလျှင် သုဓမ္မာ, နန္ဒာ, စိတ္တာဟူသော နတ်မိဖုရားကြီး သုံးယောက်တို့ကိုမြင်၍ “ဤနတ်မိဖုရားကြီး သုံးယောက်တို့ကား ထင်ရှားကြကုန်ပြီ၊ သူဇာတယောက်သည်ကား အဘယ်ဘုံ၌ ဖြစ်လေသနည်း”ဟု ကြည့်ရှုပြန်သော် “ဤသူဇာသည် ငါ့စကားကို မလိုက်နာခြင်းကြောင့် တောင်ကြား၌ ဗျိုင်းအောက်မကလေးဖြစ်၍ နေချေပြီ”ဟု မျက်ဝါးထင်ထင် တွေ့မြင်ရ၍ တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှ ဆင်းသက်ခဲ့၍ ထိုသူဇာဗျိုင်းအောက်မကလေး၏ အထံသို့ သွားလေ၏။

သူဇာဗျိုင်းအောက်မသည် သိကြားမင်းကို မြင်လျှင်ပင် မှတ်မိ၍ မျက်နှာအောက်ချ နေရှာလေ၏။ သိကြားမင်းသည် “ဟယ် အမိုက်မကလေးသူဇာ.. သင်သည် ယခုမှ အဘယ့်ကြောင့် ဦးခေါင်းကို မချီဝံ့ဘိသနည်း၊ သင်သည် ငါ့စကားကို မလိုက်နာပဲ ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောကိုသာ တန်ဆာဆင်လျက် အခါကို ကုန်လွန်စေခဲ့၏၊ သုဓမ္မာအမျိုးသမီးအား၎င်း, နန္ဒာအမျိုးသမီးအား၎င်း, စိတ္တာအမျိုးသမီးအား၎င်း ကြီးစွာသော နတ်မိဖုရားစည်းစိမ်သည် ဖြစ်ခဲ့လေပြီ၊ လာ လိုက်ခဲ့လော့၊ ငါတို့၏စည်းစိမ်ကို ကြည့်ရှုလော့”ဟု ပြောဆို၍ တာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့ ခေါ်ဆောင်ခဲ့ပြီးလျှင် နန္ဒာနတ်ရေကန်ကြီး၌ လွှတ်ထားခဲ့၍ ဝေဇယန္တာနန်းပြာသာဒ်အတွင်း မူလထိုင်နေရင်း ရွှေပလ္လင်၌ ထိုင်မြဲ ထိုင်နေလေ၏။

ကခြေသည်နတ်သမီးတို့

သူဇာဗျိုင်းမကို ပြက်ရယ်ပြုကြခြင်း

ကခြေသည် နတ်သမီးတို့သည် သိကြားမင်းကို “အရှင်သိကြားမင်း.. အဘယ်အရပ်သို့ ကြွသွားပါသနည်း”ဟု မေးကြလေ၏။ သိကြားမင်းသည်

၁၀၄

ထိုအကြောင်းကို မပြောကြားလိုသော်လည်း ကခြေသည် နတ်သမီးတို့က အတင်းအကြပ် မေးမြန်းအပ် ရကား “သူဇာ၏အထံသို့ ငါသွား၍နေပါ၏”ဟု ဖြေကြားလေ၏။ “အရှင်သိကြားမင်း.. ရှင်မသူဇာသည် ယခုအခါ အဘယ်အရပ်၌ ဖြစ်နေပါသနည်း”ဟု ကခြေသည် နတ်သမီးတို့က တဖန်မေးမြန်းကြလေလျှင် သိကြားမင်းသည် “တောင်ကြားတခု၌ ဖြစ်၍နေပေ၏”ဟု ဖြေကြားလေ၏။ “ယခု အဘယ်မှာနည်း”ဟု နတ်ကခြေသည်တို့က မေးကြလေလျှင် သိကြားမင်းသည် “နန္ဒာနတ်ရေကန်ကြီးထဲ၌ ငါလွှတ်၍ထားခဲ့သည်”ဟု ဖြေကြားလေ၏။

ကခြေသည် နတ်သမီးတို့သည် “ရှင်မတို့.. လာ သွားကြစို့၊ ငါတို့၏ အရှင်မသူဇာကို ကြည့်ရှုကြကုန်စို့”ဟု ပြောဆို တိုင်ပင်ကြပြီးလျှင် အလုံးစုံသော ကခြေသည် နတ်သမီးတို့ပင် ထိုနန္ဒာနတ်ရေကန်ကြီးသို့ သွားရောက်ကြလေကုန်၏။ သူဇာဗျိုင်းမသည် ရှေးလူဖြစ်စဉ်ဘဝက အားလုံးတို့ထက် အကြီးအကဲဖြစ်ခဲ့၍ ထိုသူမတို့ကို မထီမဲ့မြင်မှု ပြုခဲ့လေပြီ၊ ယခုအခါ၌ ထိုကခြေသည် နတ်သမီးတို့သည်လည်း သူဇာဗျိုင်းမကို တွေ့မြင်ကြရလေလျှင် “အိုရှင်မတို့.. ငါတို့၏အရှင် သခင်မသူဇာ၏ ပုဇွန်လုံးကိုထိုးသည့် သံတံကျင်နှင့်တူသော နှုတ်သီးကို ကြည့်ကြကုန်လော့” ဤသို့စသည် ပြောဆိုကုန်လျက် ပြက်ရယ် ပြောင်လှောင်မှုကို ပြုကြလေကုန်၏။

သူဇာဗျိုင်းမသည် အလွန်လျှင် ရှက်နိုးလှ နာကျည်းလှရကား သိကြားနတ်မင်းကို “အိုအရှင်သိကြားမင်း.. ဤရွှေဗိမာန် ငွေဗိမာန် ပတ္တမြားဗိမာန်တို့သည်၎င်း, နန္ဒာရေကန်ကြီးသည်၎င်း ကျွန်တော်မ၏အဖို့ရာ အဘယ်မူစအံ့နည်း = ဘာအသုံးကျမည်နည်း၊ အရှင်သိကြားမင်း.. သတ္တဝါတိုင်း၏အဖို့ရာ မိမိမွေးဖွားရာ မြေအရပ်သည်သာလျှင် ချမ်းသာပါသည်။ သို့ရကား ကျွန်တော်မကို (ဇာတိရပ်မြေဖြစ်သည့်) ထိုတောင်ကြား၌ပင် တဖန်ပြန်၍ လွှတ်ပါလော့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ သိကြားမင်းသည် သူဇာဗျိုင်းမကို ထိုတောင်ကြားအရပ်၌ လွှတ်၍ “ငါ့စကားကို လိုက်နာမည်လော”ဟု မေးလေလျှင် သူတဗျိုင်းမသည် “လိုက်နာပါမည် အရှင်သိကြားမင်း..”ဟု ဖြေကြားလေ၏။ သိကြားမင်းက “ငါးပါးသီလတို့ကို ခံယူဆောက်တည်ပြီးလျှင် မကျိုးမပေါက်ရအောင် စောင့်ရှောက်လော့၊ နှစ်ရက်သုံးရက်ဖြင့်ပင် သင့်ကို ထိုနတ်သမီးတို့၏ အကြီးအကဲ တင်မြှောက်မည်”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် သူဇာဗျိုင်းမသည် သိကြားမင်း ပြောဆိုသည့် အတိုင်း လိုက်နာကာ ငါးပါးသီလကို ခံယူဆောက်တည် ကျင့်သုံးလေ၏။

၁၀၅

သိကြားမင်းသည် နှစ်ရက်သုံးရက် လွန်သောအခါ “သူဇာဗျိုင်းမသည် သီလကို စောင့်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ပါ၏လော”ဟု ထိုအရပ်သို့သွား၍ ငါးယောင်ဆောင်၍ ပက်လက်ပေါလော သူဇာဗျိုင်းမ၏ရှေ့၌ ရေစုန်မျှော၍ လိုက်ပါလေ၏။ သူဇာဗျိုင်းမသည် “ငါးသေဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ထိုငါးရှိရာသို့သွား၍ ဦးခေါင်း၌ ကိုက်ယူလေ၏။ ငါးသည် အမြီးကိုလှုပ်လေ၏။ သူဇာဗျိုင်းမသည် “ငါးအရှင်ထင်ပါ၏”ဟု အောက်မေ့ကာ ရေ၌တဖန် ပြန်၍လွှတ်လိုက်လေ၏။ သိကြားမင်းသည် ကောင်းကင်၌ ရပ်တည်၍ “သာဓု သာဓု သင်သည် သိက္ခာပုဒ်ကို ကောင်းစွာ စောင့်ရှောက်ပေ၏၊ ဤကဲ့သို့ သိက္ခာပုဒ်ကို မကျိုးမပေါက်ရအောင် စောင့်ရှောက်သောသင့်ကို နှစ်ရက်သုံးရက်ဖြင့်ပင် ကခြေသည် နတ်သမီးတို့၏ အကြီးအကဲဖြစ်အောင် ငါပြုပေအံ့”ဟု အားပေးစကားပြောကြားကာ တာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့ ပြန်သွားလေ၏။

သူဇာဗျိုင်းမ အိုးထိန်းသည်သမီး ဖြစ်ပြန်ခြင်း

သူဇာဗျိုင်းမ၏ အသက်ကား နှစ်ပေါင်းငါးရာ ရှည်ကြာလေသည်။ တရက်မျှပင် ဝမ်းပြည့်အောင် အစာအာဟာရကို မရခဲ့ချေ။ တနေ့တခြား အသားအရေ ခေါင်းပါးခြောက်သွေ့၍ ညှိုးနွမ်းသော်လည်း သူဇာဗျိုင်းမသည် ငါးပါးသီလကို မကျိုးမပေါက် စောင့်ရှောက်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် ဗာရာဏသီပြည်ဝယ် အိုးထိန်းသည်အိမ်၌ အိုးထိန်းသည်၏သမီး ဖြစ်လေ၏။

သိကြားမင်းသည် “သူဇာသည် အဘယ်အရပ်၌ ဖြစ်လေသနည်း”ဟု ကြည့်ရှုလတ်သော် အိုးထိန်းသည်သမီး ဖြစ်၍နေသည်ကို မြင်၍ “ထိုအိုးထိန်းသည်အိမ်မှ ဤတာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့ ဆောင်ယူခြင်းငှါ မတတ်ကောင်း၊ ထိုသူဇာအား ငါသည် အသက်မွေးကြောင်း ဥစ္စာကို ပေးပေအံ့”ဟု ကြံစည်၍ ရွှေသခွါးသီးများ လှည်းအပြည့် တင်ဆောင်ပြီးလျှင် အိုးထိန်းသည်ရွာအလယ်၌ အဖိုးအိုအသွင်ဖြင့် ထိုင်နေပြီး “သခွါးသီးများကို ဝယ်ယူကြပါ”ဟု ကြွေးကြော် ဟစ်အော်လေ၏။

အရပ်လေးမျက်နှာ ရွာသူရွာသားတို့သည် အဖိုးအိုထံ လာရောက်ကြ၍ “အဖိုး.. သခွါးသီးကို ပေးပါလော့”ဟု အဝယ်စကား ပြောကြားကြလေသော် အဖိုးအိုသည် “အမောင်တို့ အမိတို့.. ငါသည် သီလကို စောင့်သူတို့အားသာ သခွါးသီးများကို ပေးနိုင်မည်၊ အမောင်တို့ အမိတို့သည် သီလကို စောင့်ကြ၏လော”ဟု မေးမြန်းလေ၏။

၁၀၆

ရွာသူရွာသားတို့က “အဖိုး.. ကျွန်တော် ကျွန်တော်မတို့သည် သီလဆိုသည်မှာ မည်သည့်အရာဟူ၍မျှ မသိကြပါ၊ တန်ရာတန်ဖိုးဖြင့်သာ သခွါးသီးများကို ပေးပါလော့”ဟု တောင်းခံစကား တဖန် ပြောကြားကြလေသော် အဖိုးအိုသည် “သီလကို စောင့်သောသူတို့အားသာ ငါပေးနိုင်မည်”ဟု တင်းတင်းပင် ပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ ရွာသူရွာသား အားလုံးတို့သည် “အချင်းတို့.. လာ သွားကြစို့၊ ဤသခွါးသီးသယ် အဖိုးကြီးကား ဘယ်လိုအဖိုးကြီး ဖြစ်ဘိသနည်း (=ဘယ်လိုအဖိုးကြီးမှန်း မသိပါဘူး)”ဟု ရေရွတ်စကား ပြောကြားကြကာ ပြန်သွားကြလေကုန်၏။

ထိုရွာသူရွာသားတို့ ပြန်လာကြသည်ကိုမြင်၍ အိုးထိန်းသည်သမီးသည် “မိခင်ဖခင်တို့.. ရှင်တို့သည် သခွါးသီးဝယ်ယူဖို့ရန် သွားကြပါလျက် လက်အချည်းနှီး သခွါးသီးမပါ ပြန်လာကြသလော”ဟု ဆီးကြို မေးမြန်းလေ၏။ ရွာသူရွာသားတို့က အိုးထိန်းသည်သမီးကို “ချစ်သမီး.. သခွါးသီးသယ် အဖိုးကြီးကား ဘယ်လိုအဖိုးကြီးမှန်း မသိပါဘူး၊ ‘ငါသည် သီလစောင့်သူတို့အားသာ သခွါးသီးကို ပေးအံ့’ဟု ပြောဆိုနေဘိ၏၊ ဤအဖိုးကြီး၏ သမီးများသည် သီလကိုစား၍ ဖြစ်ပွါးလာကြ ကြီးပြင်းလာကြသည် ထင်ပါကုန်၏၊ ငါတို့ကား သီလကိုပင် မည်သည့်အရာဟူ၍ မသိကြပါကုန်”ဟု ပြန်လည်ဖြေကြား ပြောဆိုကြလေလျှင် အိုးထိန်းသည်သမီးသည် “ငါ့အတွက်တာ ယူဆောင်လာအပ်သည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစား၍ ထိုအရပ်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် “အိုဖခင်.. ကျွန်တော်မအား သခွါးသီးကို ပေးပါလော့”ဟု တောင်းဆို ပြောကြားလေ၏။ သိကြားမင်းအဖိုးအိုက “ချစ်သမီး.. သင်သည် သီလတို့ကို စောင့်ရှောက်ပါ၏လော”ဟု မေးလေလျှင် အိုးထိန်းသည်သမီးသည် “အိုဖခင်.. ကျွန်တော်မသည် သီလတို့ကို မကျိုးမပေါက်အောင် စောင့်ရှောက်ပါ၏”ဟု ဖြေကြားပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ သိကြားမင်း=အဖိုးအိုသည် “ဤရွှေသား သခွါးသီးများကို ငါသည် သင့်အတွက်ပင် ဆောင်ယူအပ်ခဲ့ပေပြီ”ဟု ပြောဆိုကာ ထိုအိုးထိန်းသည်သမီးတို့၏ အိမ်တံခါးဝ၌ လှည်းနှင့်တကွ ထားခဲ့၍ တာဝတိံသာနတ်ပြည်သို့ ဖဲသွားလေ၏။

သူဇာအမျိုးသမီး အသုရာနတ်မင်းကြီး၏သမီး ဖြစ်ပြန်ခြင်း

ထိုအိုးထိန်းသည်သမီးသည်လည်း အသက်ထက်ဆုံး ငါးပါးသီလကို မကျိုးမပေါက်အောင် စောင့်ရှောက်၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော်

၁၀၇

ဝေပစိတ္တိ အသုရာနတ်မင်းကြီး၏ သမီးတော်ဖြစ်လေ၏။ ဗျိုင်းမဘဝ, အိုးထိန်းသည်သမီး ဘဝတို့က စောင့်ရှောက်ခဲ့သော သီလ၏ အကျိုးဆက်ကြောင့် အလွန်တင့်တယ် ကြည်ညိုဖွယ်သော အဆင်းရှိသူတယောက် ဖြစ်လေ၏။ ဝေပစိတ္တိ အသုရာနတ်မင်းကြီးသည် “ငါ့သမီးတော်အတွက် ထိမ်းမြားမင်္ဂလာပွဲသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပအံ့”ဟု အသုရာနတ်တို့ကို စည်းဝေးစေလေ၏။

သိကြားမင်းသည် “ယခုအခါ သူဇာသည် အဘယ်အရပ်၌ ဖြစ်လေသနည်း”ဟု ကြည့်ရှုလတ်သော် “အသုရာနတ်ဘုံ၌ ဖြစ်နေလေပြီ၊ ယနေ့ ထိုသူဇာ အသုရာနတ်သမီးအတွက် ထိမ်းမြားမင်္ဂလာပွဲသဘင် ဆင်ယင်ကြပေလိမ့်မည်”ဟု သိမြင်လတ်၍ “ယခုအခါ ငါသည် သူဇာ အသုရာနတ်သမီးကို တနည်းနည်းဖြင့် ရအောင် ယူဆောင်သင့်၏”ဟု ကြံစည်၍ အသုရာနတ်အသွင် ဖန်ဆင်း၍ ထိမ်းမြားမင်္ဂလာပွဲသို့ သွားပြီးလျှင် အသုရာနတ်တို့၏အလယ်၌ ရောနှောရပ်တည်နေလေ၏။

ဖခင်ဖြစ်သော ဝေပစိတ္တိ အသုရာနတ်မင်းသည် “ချစ်သမီး.. သင်ချစ်သမီး၏ အရှင်သခင် လင်ဖြစ်သူကို ပြောဆိုလော့”ဟု ဆို၍ “ချစ်သမီးအလိုရှိသောသူ၏ အထက်၌ ပစ်လေလော့”ဟု ပြောဆိုကာ ထိုသူဇာနတ်သမီး၏လက်၌ ပန်းကုံးပန်းဆိုင်းကို နှင်းအပ်လေ၏။ သူဇာ အသုရာနတ်သမီးသည် ထိုမှဤမှ ကြည့်ရှုလတ်သော် (အသုရာနတ်အသွင် ဖန်ဆင်းထားသော) သိကြားမင်းကိုမြင်၍ ရှေးရှေးဘဝတို့က အတူတကွ ဆက်ဆံပေါင်းသင်း နေထိုင်ခဲ့ခြင်း အကြောင်းရင်းကြောင့် အချစ်စိတ်ဓာတ် ပြင်းထန်စွာ ဖြစ်ပေါ်လတ်ရကား “ဤသူသည် ကျွန်တော်မ၏ အရှင်သခင် လင်ယောက်ျားတည်း”ဟု ပြောဆိုကာ သိကြားမင်း၏ အထက်၌ ပန်းကုံးပန်းဆိုင်းကို ပစ်ချလေ၏။

သိကြားမင်းသည် သူဇာ အသုရာနတ်သမီးကို လက်ရုံး၌ တအားစွဲကိုင်၍ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်လေ၏။ ထိုခဏ၌ အသုရာနတ်တို့သည် သိကြားမင်းဖြစ်ကြောင်းကို သိကြ၍ “အချင်းတို့.. သိကြားအိုကို ဖမ်းကြလော့၊ ဤသိကြားအိုကား ငါတို့၏ ရန်သူဖြစ်သည်၊ ငါတို့သည် ဤသိကြားအိုအား သူဇာ အသုရာနတ်ကညာကို ဘယ်လိုနည်းဖြင့်မျှ မပေးနိုင်ကြဘူး”ဟု ဟစ်အော်ကြွေးကြော်ကြကာ သိကြားမင်း၏နောက်မှ လိုက်ကြလေ၏။

ဝေပစိတ္တိ အသုရာနတ်မင်းကြီးသည် အသုရာနတ်တို့ကို “ငါ့သမီးကို အဘယ်သူသည် ယူဆောင်အပ်သနည်း”ဟု မေးလေ၏။ အသုရာနတ်တို့က

၁၀၈

“မြတ်သောမင်းကြီး.. သိကြားအိုသည် သူဇာနတ်ကညာကို ယူဆောင်အပ်ပါပြီ”ဟု ပြောဆိုကြလေလျှင် ဝေပစိတ္တိ အသုရာနတ်မင်းကြီးသည် “ငါမှကြွင်းသူ နတ်ဟူသမျှတို့တွင် ဤသိကြားမင်းသည်သာ အမြတ်ဆုံးဖြစ်ပေသည်၊ အမောင်တို့.. ဖယ်ရှားကြလော့”ဟု တားမြစ်စကား ပြောကြားလေ၏။ သိကြားမင်းသည် သူဇာအသုရာနတ်သမီးကို တာဝတိံသာ နတ်ပြည်သို့ ယူဆောင်သွားပြီးလျှင် ကခြေသည် နတ်သမီးပေါင်း နှစ်ကုဋေငါးသန်းတို့၏ အကြီးအကဲ နတ်မိဖုရားကြီးအရာ၌ တင်မြှောက်ထားလေ၏။

သူဇာ အသုရာနတ်သမီးသည် သိကြားမင်းကို “အရှင်သိကြားမင်း.. ကျွန်တော်မမှာ ဤတာဝတိံသာ နတ်ပြည်၌ အမိ, အဖ, မောင်, ညီမ, အမ-ဟူ၍ မရှိပါ၊ အရှင်သိကြားမင်း သွားလေရာရာ ကျွန်တော်မကို ခေါ်၍သာ သွားတော်မူပါလော့”ဟု ဆုတောင်းမှုကို ပြုလေသည်။ သိကြားမင်းသည် “ကောင်းပါပြီ”ဟု ပဋိညာဉ် ဝန်ခံချက်ကို ပေးလေသတည်း။ ။ဤကား မဃလုလင်ဝတ္ထုတည်း)။

     ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မစလရွာငယ်၌ မဃလုလင် ဖြစ်သောအခါမှစ၍ သိကြားမင်း၏ စင်ကြယ်သော အကျင့်ရှိသည်၏အဖြစ်ကို ကောင်းစွာ သိမြင်တော်မူသည်ဖြစ်၍ ဤသိကြားမင်းသည် ရှည်စွာသော နေ့ညဉ့်ပတ်လုံး စင်ကြယ်သော အကျင့်ရှိခဲ့၏၊ မည်သည့်ပြဿနာကို မေးသည်ဖြစ်စေ အကြောင်းနှင့်စပ်သော ပြဿနာ (=အကျိုးဖြစ်ထွန်းမည့် ပြဿနာ)ကိုသာ မေးပေလိမ့်မည်၊ အကြောင်းနှင့်မစပ်သော ပြဿနာ (=အကျိုးမဖြစ်ထွန်းမည့် ပြဿနာ)ကို မေးလိမ့်မည်မဟုတ်၊ ထိုသိကြားမင်းမေး၍ ငါဘုရား ဖြေဆိုလတ်သော် ထိုအဖြေကို လျင်မြန်စွာပင် သိပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူလေသည်။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားမင်းကို-

“ပုစ္ဆ ဝါသဝ မံ ပဉှံ၊ ယံ ကိဉ္စိ မနသိစ္ဆသိ။

တဿ တဿေဝ ပဉှဿ၊ အဟံ အန္တံ ကရောမိ တေ။

ဝါသဝ = နတ်တို့သနင်း အို သိကြားမင်း..။ တွံ = သင်သိကြားမင်းသည်။ ယံ ကိဉ္စိ = အမှတ်မထင် အကြင် တစုံတခုသော ပြဿနာကို။ မနသိ = သင်၏စိတ်၌။

၁၀၉

ဣစ္ဆသိ = တောင့်တလင့်ဆို မေးလို လျှောက်လို၏။ တံ ပဉှံ = ထိုသင်မေးလိုရာ ပြဿနာကို။ မံ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါကို။ ပုစ္ဆ = ယုံမှားပျောက်စေ သင်မေးပေလော့။ အဟံ = လူသုံးပါးတို့ဆရာ ဘုရားငါသည်။ တေ = နတ်တို့သနင်း သင်သိကြားမင်းအား။ တဿ တဿဝ ပဉှဿ = ထိုထို အသင်မေးအပ် ပြဿနာအရပ်ရပ်အတွက်။ အန္တံ ကရောမိ = သင့်သန္တာန်ဝယ် အဖန်ဖန်ဖြစ်ပွါး ဝိစိကိစ္ဆာတရားကို ပယ်ရှားခုတ်ချိုင် အဆုံးတိုင်ပြေကင်းအောင် ဖြေရှင်းသုတ်သင်ပေအံ့”—

ဟူသော ဤဂါထာဖြင့် သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရားတို့၏ ဖိတ်မန်စကားကို မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။

သိကြားမင်း ပြဿနာမေးလျှောက်၍

မြတ်စွာဘုရားရှင် ဖြေကြားတော်မူခြင်း

     (၁) မြတ်စွာဘုရားရှင် ခွင့်ပြုတော်မူလတ်ရကား သိကြားနတ်မင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. ‘ရန်ငြိုးကင်းကုန်လျက်, ဒဏ်ကင်းကုန်လျက်, ရန်သူကင်းကုန်လျက်, စိတ်ဆင်းရဲခြင်း ကင်းကုန်လျက်, အမျက်ထွက်ခြင်း ကင်းကုန်လျက် ငါတို့ နေလိုပါကုန်၏ = နေကြရပါစေ’ဟု နတ်, လူ, အသုရာ, နဂါး, ဂန္ဓဗ္ဗနတ်တို့နှင့်တကွ အခြား များစွာသော သတ္တဝါတို့သန္တာန်ဝယ် တောင့်တခြင်းပြင်းစွာ ဖြစ်ရှိကြပါသည်။ ယင်းသို့ ဖြစ်ရှိသော်လည်း ထိုသတ္တဝါတို့သည် ရန်ငြိုးရှိကုန်လျက်, ဒဏ်ရှိကုန်လျက်, ရန်သူရှိကုန်လျက်, စိတ်ဆင်းရဲခြင်း ရှိကုန်လျက်, အမျက်ထွက်မှု ရှိကြကုန်လျက် နေကြရပါကုန်၏။ ဤသို့ နေကြရခြင်းသည် အဘယ်သံယောဇဉ် = အနှောင်အဖွဲ့ကြောင့်ပါနည်း မြတ်စွာဘုရား”-

၁၁၀

ဟူသော ဤ ပြဿနာကို ရှေးဦးစွာ မေးလျှောက်လေ၏။ ထိုသို့ သိကြားမင်းက မေးလျှောက်အပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်—

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘ရန်ငြိုးကင်းကုန်လျက်, ဒဏ်ကင်းကုန်လျက်, ရန်သူကင်းကုန်လျက်, စိတ်ဆင်းရဲခြင်း ကင်းကုန်လျက်, အမျက်ထွက်ခြင်း ကင်းကုန်လျက် ငါတို့ နေလိုပါကုန်၏ = နေကြရပါစေ’ဟု နတ်, လူ, အသုရာ, နဂါး, ဂန္ဓဗ္ဗနတ်တို့နှင့်တကွ အခြားများစွာသော သတ္တဝါတို့သန္တာန်ဝယ် တောင့်တခြင်း ပြင်းစွာ ဖြစ်ရှိပေ၏။ ယင်းသို့ ဖြစ်ရှိသော်လည်း ထိုသတ္တဝါတို့သည် ရန်ငြိုးရှိကုန်လျက်, ဒဏ်ရှိကုန်လျက်, ရန်သူရှိကုန်လျက်, စိတ်ဆင်းရဲခြင်း ရှိကုန်လျက်, အမျက်ထွက်မှု ရှိကုန်လျက် နေကြရကုန်၏။ ဤသို့ နေကြရခြင်းသည် ဣဿာ, မစ္ဆရိယ = သံယောဇဉ် = အနှောင်အဖွဲ့နှစ်ပါးကြောင့် ဖြစ်၏”-

ဟူ၍ ဤပဌမပြဿနာကို ဖြေကြားတော်မူ၏။

(ဤ၌ ဣဿာ, မစ္ဆရိယနှင့် စပ်၍ မှတ်သားဖွယ်အထူးကို ပြဆိုဦးအံ့-

သူတပါးတို့၏ စည်းစိမ်ကို မနာလို မကြည်ဖြူ ငြူစူခြင်းသဘောသည် ဣဿာမည်၏၊ ထိုဣဿာသည် (၁) သူတပါးတို့ ရပြီး, ရလတ္တံ့ဖြစ်သော စည်းစိမ်တို့၌ မနာလို မကြည်ဖြူ ငြူစူခြင်း သဘောလက္ခဏာ ရှိ၏။ (သတ္တဝါ တဦးတယောက် စည်းစိမ်ဥစ္စာကို ရပြီးသည်ကို သို့မဟုတ် ရလိမ့်မည်ကို မြင်ရ ကြားရလျှင် မမြင်လို မကြားလို မရှုစိမ့်သောသူတို့သန္တာန်၌ ဤဣသာစေတသိက် ဖြစ်ပွါးနေ၏-ဟု ဣဿာတရားဆိုး၏ သဘောလက္ခဏာကို တွေ့မြင်ရလျှင် သဘာဝဗေဒ အဘိဓမ္မာဉာဏ်ပညာဖြင့် ထိုဣဿာဖြစ်သူ၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်ပေါ်နေသော ဣဿာစေတသိက် အကုသိုလ်တရားဆိုးကို သိရှိရာ၏)။ ။(၂) သူတပါးတို့၏ စည်းစိမ်၌ မမွေ့လျော်နိုင်ခြင်း ဝမ်းမမြောက်နိုင်ခြင်း ကိစ္စရှိ၏၊ “(သူတပါးတို့ စည်းစိမ်ဥစ္စာ ရရှိသည်ကို မြင်သော်၎င်း ကြားသော်၎င်း ဝမ်းမမြောက်နိုင်ခြင်း မခံနိုင် မရပ်နိုင်ဖြစ်ခြင်းသည် ဣသာတရားဆိုး၏ အလုပ်ကိစ္စဖြစ်၏)။ ။(၃) သူတပါးတို့၏ စည်းစိမ်မှ မျက်နှာလွှဲတတ်သော

၁၁၁

တရားဟူ၍ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ဉာဏ်ဝယ် ထင်သောအခြင်းအရာ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ရှိ၏။ (ဤဣဿာတရားဆိုး လွှမ်းမိုး နှိပ်စက်ခံနေရသောသူသည် သူတပါးတို့ စည်းစိမ်ဥစ္စာနှင့် ပြည့်စုံသည်ကို မြင်ရလျှင် ဝမ်းမြောက် ဝမ်းသာ မကြည့်နိုင်ပဲ မျက်နှာလွှဲ၍သာ နေ၏၊ ဣဿာတရားဟူသော အကြောင်းကြောင့် သူတပါးတို့ စည်းစိမ်မှ မျက်နှာလွှဲခြင်း တည်းဟူသော အကျိုးတရားပေါ်လာရသည်။ ထို့ကြောင့် ယောဂီသူမြတ်များ ဣဿာတရားကို နစ်နောစွာဆင်ခြင် ဉာဏ်ပညာဖြင့် ကြည့်ရှုလျှင် “ဣဿာတရားဟူသည်မှာ သူတပါးတို့ စည်းစိမ်မှ မျက်နှာလွှဲတတ်သော တရားပါတကား”ဟူ၍ ဉာဏ်ဝ၌ ထင်လာလေသည်၊ ပစ္စုပဋ္ဌာန် ၄-မျိုးတို့ တွင် ဖလပစ္စုပဋ္ဌာန်တည်း)။ ။(၄) ဣဿာတရားသည် သူတပါးတို့၏ စည်းစိမ်လျှင် နီးစွာသောအကြောင်းရင်း = ပဒဋ္ဌာန်ရှိ၏။ (သူတပါးစည်းစိမ်ကို မြင်ရကြားရမှ ဣဿာဖြစ်သည်၊ မမြင်ရ မကြားရလျှင် ဣသာ မဖြစ်၊ သို့ရကား သူတပါးတို့စည်းစိမ်သည် ဣသာတရားဆိုး ဖြစ်ပွါးဖို့ရန် အနီးကပ်ဆုံးသော အကြောင်းရင်း ဖြစ်သည်ဟူလို)။ (အဘိ-ဋ္ဌ ၁၊ မျက်နှာ ၂၉၉-မှ)။

ဤဣဿာတရားဆိုး၏ မနာလိုခြင်း မကြည်ဖြူ ငြူစူခြင်း = သဘောလက္ခဏာကို လူ,ရဟန်း = နှစ်မျိုးလုံးတို့ဖြင့်ပင် ပြဆိုသင့်၏၊ ချဲ့ဦးအံ့- အချို့သောလူသည် လယ်လုပ်ခြင်း ကုန်သွယ်ခြင်း- စသည်တို့တွင် တပါးပါးသော အသက်မွေးမှုဖြင့် မိမိ၏ ယောက်ျားတို့လုပ်ရည် အစွမ်းသတ္တိကိုမှီ၍ လှည်း, ရထား, မော်တော်ကား-စသော အသက်မဲ့ယာဉ်ကောင်းကိုသော်၎င်း ဆင်,မြင်း,ကျွဲနွား-စသော အသက်ရှိ ယာဉ်ကောင်းကိုသော်၎င်း စိန်, ရွှေ, ပတ္တမြားစသော ရတနာကောင်းကိုသော်၎င်း ရရှိတတ်၏။ ထိုသူ၏ လာဘ်ရခြင်းကို မနာလို မရှုစိမ့်သော ဣဿာသမား အခြားလူတယောက်သည် ထိုသူလာဘ်ကောင်း ရခြင်းအတွက် ဘယ်နည်းနှင့်မှ မနှစ်သက်နိုင်သည့်ပြင် “ဤသူသည် ဘယ်သောအခါ၌ ဤစည်းစိမ်မှ လျှောကျဆုတ်ယုတ်၍ အထီးကျန်ကပ်ပါး ဆင်းရဲသားတယောက်ဖြစ်ကာ မချမ်းမသာ လှည့်လည် သွားလာရပါလိမ့်မည်နည်း”ဟု ထိုသူ၏ ပျက်စီးခြင်းကိုသာ အမြဲကြံစည် အောက်မေ့၍နေ၏၊ တခုခုသော အကြောင်းကြောင့် ထိုစည်းစိမ်ရှင်သည် ထိုရရှိသော စည်းစိမ်မှ လျှောကျဆုတ်ယုတ်လျှင် ထိုဣဿာသမားသည် လွန်စွာ အားရနှစ်သက်တတ်၏။

မနာလို မကြည်ဖြူ ငြူစူခြင်း ဣဿာနှင့်ယှဉ်သော စိတ်ရှိသူ ရဟန်းတပါးသည်လည်း အခြားရဟန်းတော်တပါး မိမိ၏ အကြားအမြင်

၁၁၂

ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံခြင်း, ကျမ်းဂန်ပေစာ သင်ကြားပို့ချခြင်း အစရှိသည်တို့ကို အကြောင်းပြုကာ လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရနှင့် ပြည့်စုံနေသည်ကို မြင်ရလျှင် ဝမ်းမသာနိုင်ပဲ “ဘယ်သောအခါ၌ ဤရဟန်းသည် ဤလာဘ်ပူဇော်သက္ကာရ စသည်မှ လျှောကျဆုတ်ယုတ်ပါလိမ့်မည်နည်း”ဟု ထိုရဟန်း၏ ပျက်စီးခြင်းကိုသာ ကြံစည်အောက်မေ့၍ နေတတ်ပေ၏၊ အကြင်အခါ တခုခုသော အကြောင်းကြောင့် ထိုရဟန်း လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရ စသည်တို့မှ လျှောကျဆုတ်ယုတ်သည်ကို မြင်ရ၏၊ ထိုအခါ ထိုဣဿာလွှမ်းမိုး ရဟန်းဆိုးသည် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်လေတော့၏။ ဤသို့လျှင် ဣဿာတရားဆိုးသည် သူတပါးတို့၏ စည်းစိမ်တို့၌ မနာလို မကြည်ဖြူ ငြူစူခြင်း သဘောလက္ခဏာရှိ၏။ (အဘိ-ဋ္ဌ ၁၊ မျက်နှာ ၄၀၅-မှ)။

ဣဿာတရားဆိုးသည် သူတပါးတို့၏ ပကတိအားဖြင့် ရရှိအပ်သော စည်းစိမ်ကို မြင်ရသည်ဖြစ်စေ ကြားရသည်ဖြစ်စေ မခံနိုင်တတ်၊ ထိုစည်းစိမ်၏ ပျက်စီးခြင်းကိုသာ အလိုရှိတတ် တောင့်တတတ်၏။ “ဤမည်သောသူသည် ဤမည်သောစည်းစိမ်ကို ရလိမ့်မည်တဲ့”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားရလျှင်လည်း မခံမရပ်နိုင်ပဲ ထိုသူ လာဘ်မရမှုကိုသာ အလိုရှိတတ် တောင့်တတတ်၏။ (လယ်တီဆရာတော်၏ ပရမတ္ထဒီပနီဋီကာ စေတသိက်ပိုင်း စာမျက်နှာ ၉၉- မှ)။ ။ဤကား ဣဿာနှင့်စပ်၍ မှတ်ဖွယ်တည်း။

မိမိစည်းစိမ်ကို ဝန်တိုစေးနှဲ နှမြောခြင်းသဘောသည် မစ္ဆရိယမည်၏၊ ထိုမစ္ဆရိယသည် (၁) ရပြီး, ရလတ္တံ့ဖြစ်သည့် မိမိစည်းစိမ်များကို လျှို့ဝှက်ခြင်း သဘောလက္ခဏာရှိ၏။ (မစ္ဆရိယ အကုသိုလ်တရားဆိုး လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သောသူသည် မိမိရပြီးစည်းစိမ်, ရလတ္တံ့ဖြစ်သော စည်းစိမ်များကို သူတပါးတို့အား အသိမပေးလို ဝန်တိုလျှို့ဝှက်တတ်၏)။ ။(၂) ထိုမိမိစည်းစိမ်များ သူတပါးနှင့် ဆက်ဆံမည်ကို မခံနိုင်ခြင်း ရသရှိ၏။ (မစ္ဆရိယတရားဆိုး လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်သောသူသည် မိမိစည်းစိမ်များကို သူတပါးတို့အား ခွဲခြမ်းပေးရမည်ဆိုလျှင် မခံနိုင် မရပ်နိုင် ဖြစ်တတ်၏၊ ထိုသို့ဖြစ်ခြင်းသည် မစ္ဆရိယ၏ အလုပ်ကိစ္စဖြစ်သည်)။ ။(၃) မပေးရက်လို တွန့်တိုခြင်း = ပစ္စုပဋ္ဌာန်ရှိ၏။ (တနည်း) မနေရမူ နိုင်ထက်ယူသော် မီးပူ၌ထား ပုံအလားသို့ စပ်ခါးအမျက်ထွက်ခြင်း ပစ္စုပဋ္ဌာန်ရှိ၏။ (တနည်း) ယောက်မဖျားဖြင့် နည်းပါးဆိပ်ဆွန် ကော်သွန်ပေးကမ်း လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်း ပစ္စုပဋ္ဌာန်ရှိ၏။ (မစ္ဆရိယ၏သဘောကို ယောဂီသူမြတ်တို့ ဆင်ခြင်လတ်သောအခါ မပေးရက်လို

၁၁၃

တွန့်တိုသောတရားဟူ၍ ထင်မြင်လာ၏၊ သဘာဝပစ္စုပဋ္ဌာန်တည်း။ (တနည်း) သူတဖက်သားတို့က အနိုင်အထက် မိမိစည်းစိမ်ကို လုယူသောအခါ ပြင်းစွာ အမျက်ထွက်တတ်သော တရားပင်ဟု ဉာဏ်၌ ထင်လာ၏၊ ကိစ္စပစ္စုပဋ္ဌာန်တည်း။ (တနည်း) မနေသာ၍ ပေးပြန်ပါလည်း ယောက်မဖျား ဇွန်းဖျားဖြင့် ဘုရားစူး ကျမ်းစူးလွတ် ပေးသည်ဆိုရုံမျှ ပေးတတ်သော တရားဟူ၍ ဉာဏ်၌ ထင်လာ၏။ ဖလပစ္စုပဋ္ဌာန်တည်း။ ။(၄) မိမိစည်းစိမ်လျှင် နီးစွာသောအကြောင်း = ပဒဋ္ဌာန်ရှိ၏။ ။(အဘိ-ဋ္ဌ ၁၊ စာမျက်နှာ ၂၉၉-မှ)။

မစ္ဆရိယ ၅-ပါး

ထိုမစ္ဆရိယသည် (၁) အာဝါသမစ္ဆရိယ = ကျောင်း, တိုက်တာ, အရာမ်, တိုက်ခန်း, နေ့နေရာ, ညဉ့်နေရာ-အစရှိသော နေရာဌာန အမျိုးမျိုး၌ ဝန်တိုခြင်း, နှမြောခြင်း၊ (၂) ကုလမစ္ဆရိယ = အဆွေအမျိုး ဒါယကာတို့၌ သူတပါးတို့နှင့် ဆက်ဆံမည်ကို ဝန်တိုနှမြောခြင်း၊ (၃) လာဘမစ္ဆရိယ = ပစ္စည်းလေးဖြာ လာဘ်လာဘ၌ ဝန်တိုနှမြောခြင်း၊ (၄) ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယ = ရုပ်ရည်အဆင်း, ဂုဏ်သတင်း၌ ဝန်တိုနှမြောခြင်း၊ (၅) ဓမ္မမစ္ဆရိယ = ပရိယတ္တိဓမ္မ၌ ဝန်တိုနှမြောခြင်းဟူ၍ = ၅-ပါး အပြားရှိ၏။

(၁) ထို၅-ပါးတို့တွင် ကျောင်းတိုက်တခုလုံးကို၎င်း, ပရိဝုဏ်တခုကို၎င်း, တိုက်ခန်းတခုကို၎င်း, နေ့နေရာ ညဉ့်နေရာ- စသည်တို့ကို၎င်း အာဝါသဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုဖော်ပြရာပါ အာဝါသတို့၌ နေထိုင်သူတို့သည် ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရ၍ ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ရရှိကုန်၏။ မစ္ဆရိယသမား ရဟန်းသည် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်နှင့် ပြည့်စုံသည့် သီလဝန္တ အခြားရဟန်းတပါး ထိုအာဝါသ၌ လာရောက်နေထိုင်သည်ကို အလိုမရှိနိုင်၊ ထိုသီလဝန္တရဟန်း လာရောက်နေထိုင်လျှင်လည်း မြန်မြန်သွားပါစေဟု ကြံစည်တောင့်တတတ်၏၊ ဤသို့ ဝန်တိုခြင်း, နှမြောခြင်းသည် အာဝါသမစ္ဆရိယမည်၏။ အထူးအားဖြင့် ခိုက်ရန်ငြင်းခုံမှု ပြုတတ်သောရဟန်း စသည်တို့ ထိုအာဝါသ၌ နေထိုင်မှုကို အလိုမရှိသော ရဟန်းအားမူ အာဝါသမစ္ဆရိယ မဖြစ်ပေ။

(၂) အလုပ်အကျွေး ဒကာ ဒကာမ ဆွေမျိုးများကို ကုလဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုမိမိ၏ ပစ္စည်းလေးပါး ဒကာ ဒကာမ, ဆွေမျိုး ဒကာ ဒကာမတို့အထံ၌ အခြားရဟန်းတပါး ချဉ်းကပ်ဆက်ဆံမှုကို အလိုမရှိခြင်းသည် ကုလမစ္ဆရိယမည်၏။ အထူးအားဖြင့်- ယုတ်မာသော ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်တို့

၁၁၄

ချဉ်းကပ် ဆက်ဆံမှုကို အလိုမရှိခြင်းသည်ကား ကုလမစ္ဆရိယ မဟုတ်ပေ။ မှန်၏- ထိုဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်သည် ဒကာ ဒကာမတို့၏ သဒ္ဓါတရား ပျက်စီးအောင် ကျင့်တတ်၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်၏ ချဉ်းကပ် ဆက်ဆံမှုကို အလိုမရှိခြင်းသည် ကုလမစ္ဆရိယ မဟုတ်ချေ။ သဒ္ဓါတရားကို စောင့်ရှောက်နိုင်သော သီလဝန္တရဟန်း၏ ထိုဒကာ ဒကာမတို့အထံ၌ ဆက်ဆံချဉ်းကပ်မှုကို အလိုမရှိခြင်းသည်သာလျှင် ကုလမစ္ဆရိယမည်၏။

(၃) သင်္ကန်း, ဆွမ်း, ကျောင်း, ဆေး = ပစ္စည်းလေးပါးကို လာဘ်လာဘဟု ခေါ်၏၊ ထိုပစ္စည်းလေးပါးကို အခြား သီလဝန္တ ရဟန်းတပါး ရရှိနေသည်ကို “မရပါစေသတည်း” ဟု ကြံစည်သော ရဟန်းအား လာဘမစ္ဆရိယဖြစ်၏။ အထူးအားဖြင့် ဒကာ ဒကာမများ သဒ္ဓါသဖြင့် လှူဒါန်းအပ်သော ပစ္စည်းလေးပါးကို အလွဲသုံးစားပြုလုပ်တတ်သော ရဟန်း, လုံးဝမသုံးစွဲခြင်း, မကောင်းသဖြင့် သုံးစွဲခြင်းတို့ဖြင့် ဒကာ ဒကာမတို့ သဒ္ဓါဒေယျပစ္စည်းများကို ဖျက်ဆီးတတ်သော ရဟန်း, ပုပ်သည် သိုးသည်တိုင်အောင် သူတပါးအား မပေးရက်သော ရဟန်းများ ရှိ၏၊ ထိုရဟန်းမျိုးကိုမြင်၍ “ဤပစ္စည်းလေးပါးကို ဤရဟန်းမရရှိပဲ အခြား သီလဝန္တ ရဟန်းတပါး ရရှိခဲ့သော် သုံးဆောင်ခြင်းသို့ ရောက်လေရာ၏၊ ကောင်းလေရာ၏”ဟု ကြံစည်သော ရဟန်းအားကား လာဘမစ္ဆရိယမဖြစ်။

(၄) ကိုယ်ရေအဆင်းနှင့် ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ဝဏ္ဏဟု ခေါ်၏၊ ထိုဝဏ္ဏ နှစ်မျိုးတို့အနက် ကိုယ်ရေအဆင်း၌ ဝန်တိုခြင်း မစ္ဆရိယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် “အခြားသူတယောက် ရုပ်ရည်အဆင်း တင့်တယ်ခြင်းရှိ၏။ ကြည်ညိုဖွယ်ရှိ၏”ဟု ပြောဆိုအပ်လျှင် ထိုအကြောင်းကို လုံးဝမပြောဆိုလို မိမိသာလျှင် တင့်တယ်လို လှပလို၏။ ဂုဏ်ကျေးဇူး တည်းဟူသော ဝဏ္ဏ၌ ဝန်တိုခြင်း မစ္ဆရိယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် သူတပါး၏ သီလဂုဏ် ဓုတင်ဂုဏ် ပဋိပတ်ဂုဏ် အကျင့်ဂုဏ်များကို လုံးဝ မပြောလိုပဲရှိ၏။

(၅) ဓမ္မသည် ပရိယတ္တိဓမ္မ, ပဋိဝေဓဓမ္မ = မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် တရားထူးဟူ၍ = ၂-မျိုးရှိ၏၊ ထို၂-မျိုးတို့တွင် ပဋိဝေဓဓမ္မသည် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တရားကို ဝန်မတိုကြကုန်၊ မိမိတို့ ရရှိအပ်သော ပဋိဝေဓတရားများကို လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါအားလုံးတို့ ရကြသိကြရန် အလိုရှိကြကုန်၏၊ ထိုမိမိသိရှိအပ်သော မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် = ပဋိဝေဓတရားထူးကို “အခြားသူတို့ သိကြပါစေကုန်သတည်း”ဟု တောင့်တကြ အလိုရှိကြကုန်၏။ ပရိယတ္တိ

၁၁၅

တရား၌သာလျှင် ဓမ္မမစ္ဆရိယမည်သည် ဖြစ်နိုင်၏၊ ထိုဓမ္မမစ္ဆရိယရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိတတ်သိသော လျှို့ဝှက်ခဲခက်သည့် ပါဠိ အဋ္ဌကထာကို သူတပါးကို မသိစေလို၊ မိမိသာ သိလို၏။ အထူးအားဖြင့်- အကြင် ပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ပုဂ္ဂိုလ်ကို စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ တရားတော်ကို ချီးမြှောက် စောင့်ရှောက်သောအားဖြင့်၎င်း, တရားတော်ကို စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ ပုဂ္ဂိုလ်ကို ချီးမြှောက် စောင့်ရှောက်သောအားဖြင့်၎င်း မိမိတတ်သိသော လျှို့ဝှက်ခဲခက်သည့် ပါဠိအဋ္ဌကထာ ကျမ်းစာတရားကို သူတပါးအား မပေး၊ ထိုသူ၏ မပေးခြင်းသည်ကား ဓမ္မမစ္ဆရိယမဟုတ်ချေ။

ထိုစကားရပ်၌ လောကဝယ် အချို့သောပုဂ္ဂိုလ်သည် ရံခါ ရဟန်းဖြစ်လိုက်, ရံခါ ပုဏ္ဏားဖြစ်လိုက်, ရံခါ တက္ကတွန်းဖြစ်လိုက်နှင့် လျှပ်ပေါ်လော်လည် မတည်ကြည်သူဖြစ်၏၊ အကြင်ရဟန်းသည် “ဤလျှပ်ပေါ်လော်လည် မတည်ကြည်သူကား အဆက်ဆက်က ဆင်းသက်လာသော သိမ်မွေ့နူးညံ့သည့် ပါဠိတော်ကို ကုသိုလ်စသော တရားကို အကုသိုလ်စသော တရားမျိုးပြု၍သော်၎င်း မိမိကိုယ်တိုင်က လျှပ်ပေါ်လော်လည် မတည်ကြည်သူဖြစ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားကို တိတ္ထိတို့ ဟောကြားအပ်သော တရားမျိုးပြု၍သော်၎င်း လှောက်လှက်ရှုပ်ထွေးအောင် ပြုပေလိမ့်မည်”ဟု လေးနက်စွာ ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် မိမိတတ်သိသည့် လျှို့ဝှက်ခဲခက်သော ပရိယတ္တိဓမ္မကို ထိုသူအား မပေး၊ ဤရဟန်းသည် ပုဂ္ဂိုလ်ကို စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ တရားတော်ကို ချီးမြှောက် စောင့်ရှောက်သောအားဖြင့် မပေးသူမည်၏။ အကြင်ရဟန်းသည်ကား “ဤတရားသည် သိမ်မွေ့နူးညံ့လှ၏။ အကယ်၍ ဤပုဂ္ဂိုလ် သင်ယူတတ်မြောက်ခဲ့လျှင် မိမိကိုယ်ကို ရဟန္တာမဟုတ်ပဲ ရဟန္တာအနေ ရှင်လူတို့အား ပြောကြား၍ ပျက်စီးသွားပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားပြီးလျှင် မိမိတတ်သိသည့် လျှို့ဝှက်ခဲခက်သော ပရိယတ္တိဓမ္မကို ထိုသူအား မပေး၊ ဤရဟန်းသည် တရားတော်ကို စူးစမ်းဆင်ခြင်၍ ပုဂ္ဂိုလ်ကို ချီးမြှောက် စောင့်ရှောက်သောအားဖြင့် မပေးသူမည်၏။ ဤရဟန်း နှစ်မျိုးလုံးအားပင် ဓမ္မမစ္ဆရိယ မဖြစ်ပေ။ အကြင်သူသည်ကား “အကယ်၍ ဤသူသည် ဤတရားကို သင်ကြား တတ်မြောက်သွားလျှင် ငါတို့၏ အယူဝါဒကို ဖျက်ဆီးနိုင်သူ ဖြစ်သွားလိမ့်မည်၊ ငါတို့ထက် သာလွန်သူ ဖြစ်သွားလိမ့်မည်”ဟု အောက်မေ့ကာ မိမိတတ်သိသည့် ပရိယတ္တိဓမ္မကို သူတပါးအား မပေး၊ ထိုသူ၏ မပေးခြင်းသည်သာ ဓမ္မမစ္ဆရိယဖြစ်၏။

၁၁၆

မစ္ဆရိယ ၅-ပါး၏ အပြစ်

ဤမစ္ဆရိယ ၅-ပါးတို့တွင်- (၁) အာဝါသမစ္ဆရိယကြောင့် သေပြီးသည့်နောက် ဘီလူးသော်၎င်း, ပြိတ္တာသော်၎င်း ဖြစ်ပြီးလျှင် (အာဝါသ၌ ငြိကပ်စွဲလမ်းမှု အလိုဆန္ဒ ယုတ်ညံ့မှုကြောင့်) ထိုမိမိ ဝန်တိုနှမြောခဲ့သည့် အာဝါသ၏ အမှိုက်သရိုက်ကို ဦးခေါင်းဖြင့် ချီရွက်၍ လှည့်လည်ကာ နေရတတ်၏။

(၂) ကုလမစ္ဆရိယကြောင့် ထိုမိမိ၏ ဆွေမျိုး ဒကာ ဒကာမများ, ပစ္စည်းလေးပါး ဒကာ ဒကာမများ အိမ်၌ အခြားပုဂ္ဂိုလ်တို့အား အလှူပေးမှု မြတ်နိုးမှု-စသည် ပြုလုပ်ကြသည်တို့ကို မြင်ရလျှင် “ဤဒကာ ဒကာမများသည် ငါနှင့် စိတ်ဝမ်းကွဲပြားခဲ့လေပြီ”ဟု ကြံစည်ပူပန်သော ရဟန်းအား (စိတ်၏ပင်ပန်းခြင်းဖြင့် အလွန်ပူလောင်သော နှလုံးရှိရကား) သွေးသော်မူလည်း အန်တတ်၏၊ ဝမ်းသော်မူလည်း လားတတ်၏၊ အအူများသော်လည်း အပိုင်းအပိုင်းပြတ်လျက် အပသို့ ထွက်တတ်၏။

(၃) လာဘမစ္ဆရိယကြောင့် သံဃာ၏ လာဘ်၌ဖြစ်စေ, ဂိုဏ်း၏ လာဘ်၌ဖြစ်စေ ဝန်တိုနှမြော၍ ပုဂ္ဂလိက အသုံးအဆောင်ကဲ့သို့ အောက်မေ့ကာ မိမိသာ သုံးဆောင်ခြင်းကြောင့် သေပြီးသည့်နောက် ဘီလူးသော်၎င်း, ပြိတ္တာသော်၎င်း, စပါးကြီးမြွေကြီးသော်၎င်း ဖြစ်ရတတ်၏။

(၄) ရုပ်ရည်အဆင်း, ဂုဏ်ကျေးဇူးသတင်းတို့၌ ဝန်တိုခြင်း ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယကြောင့် မိမိ၏ ရုပ်ရည်အဆင်း, ဂုဏ်ကျေးဇူး သတင်းများကိုသာ ချီးမွမ်း၏၊ သူတပါးတို့၏ ရုပ်ရည်အဆင်း, ဂုဏ်ကျေးဇူးသတင်းများ၌ “ဤသူသည် ဘယ်လိုအဆင်း, ဂုဏ်ကျေးဇူးသတင်း ရှိသူနည်း” ဤသို့စသည်ဖြင့် ထိုထိုအပြစ်ကို ပြောဆိုလျက် တမလွန်ဘဝ၌ အဆင်းမလှသူ ဖြစ်ရတတ်၏။

(၅) (မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် တည်းဟူသော ပဋိဝေဓဓမ္မကား အရိယာသူမြတ်တို့၏ သန္တာန်၌သာလျှင်ဖြစ်သောတရား, ထိုအရိယာသူမြတ်တို့သာ ရနိုင်သောတရားဖြစ်၏။ ထိုအရိယာသူမြတ်တို့သည်လည်း မစ္ဆရိယ အကုသိုလ်ကို အကြွင်းမဲ့ မဂ်ဖြင့် ပယ်သတ်ပြီး ဖြစ်ကြသောကြောင့် ထိုမိမိတို့ရရှိသိအပ်သော ပဋိဝေဓတရားကို ဝန်တိုတော်မမူကြကုန်၊ သို့ရကား ဓမ္မမစ္ဆရိယအရာ၌ ပုထုဇန်တို့၏ မိမိတို့တတ်သိသော ပရိယတ္တိဓမ္မ၌ ဝန်တိုခြင်းကိုသာ ရအပ်ပေ၏)။ ယင်း ပရိယတ္တိဓမ္မမစ္ဆရိယကြောင့်

၁၁၇

မိမိတတ်သိသော ပရိယတ္တိဓမ္မကို ဝန်တိုနှမြော၍ တစုံတယောက်သောသူအား တစုံတရာသော ပရိယတ္တိဓမ္မကို မပေးကမ်းသည့်အတွက် တမလွန်ဘဝ၌ ဉာဏ်ပညာ ထုံထိုင်းမှိုင်းအ-သူ ဒုပ္ပညပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ရတတ်၏။

တနည်းကား- (၁) အာဝါသမစ္ဆရိယကြောင့် သံပူငရဲ၌ ကျက်ရတတ်၏၊ (သူတပါးတို့အား အာဝါသကြောင့် ရရှိမည့် စီးပွါးချမ်းသာကို တားမြစ်ခဲ့သောကြောင့်တည်း)။ (၂) ကုလမစ္ဆရိယကြောင့် လာဘ်လာဘ လုံးဝကင်းမဲ့သူ ဖြစ်ရတတ်၏၊ (ဒကာ ဒကာမတို့အိမ်၌ သူတပါးတို့ရရှိမည့် လာဘ်လာဘကို တားမြစ်ခဲ့သောကြောင့်တည်း)။ (၃) လာဘမစ္ဆရိယကြောင့် ဘင်ပုပ် (=မစင်)ငရဲ၌ ဖြစ်ရ၏။ (မစင်=ဘင်ပုပ်ငရဲသည် လုံးဝ သာယာဖွယ်ကင်းမဲ့သော ငရဲဖြစ်၏၊ လာဘမစ္ဆရိယရဟန်းသည် သူတပါးတို့ လာဘ်လာဘဟူသော အကြောင်းကြောင့် ရရှိမည့် သာယာဖွယ်ကို တားမြစ်ခဲ့သူ ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုလာဘမစ္ဆရိယသမား ရဟန်းသည် သူတပါးတို့ လာဘ်လာဘကို အကြောင်းပြု၍ ရရှိမည့် သာယာဖွယ်ကို တားမြစ်ခဲ့သူဖြစ်သောကြောင့် လုံးဝ သာယာဖွယ်ကင်းမဲ့သော မစင်= ဘင်ပုပ်ငရဲ၌ ဖြစ်ရလေ၏)။ (၄) ဝဏ္ဏမစ္ဆရိယကြောင့် သံသရာဘဝ ဖြစ်သမျှ၌ ရုပ်ရည်အဆင်း ဂုဏ်ကျေးဇူးသတင်းဟူသော = ဝဏ္ဏနှစ်ပါးသည် အမည်မျှလောက်ပင် ထိုဝဏ္ဏမစ္ဆရိယသမားအား မဖြစ်တော့ချေ။ ထိုဝဏ္ဏမစ္ဆရိယသမားသည် သံသရာဘဝ၌ အရုပ်ဆိုးသူသာ ဖြစ်ရ၏၊ အဆင်းဖောက်ပြန် အရုပ်ဆိုးသော သန္တာန်၌ များသောအားဖြင့် သီလ-စသော ဂုဏ်ကျေးဇူး သတင်းကောင်းတို့သည် ထောက်တည်ရာကို မရနိုင်ပဲ ရှိကုန်၏၊ ထောက်တည်ရာရမည့် ဂုဏ်ကျေးဇူးများလည်း ထိုသူ့သန္တာန်ဝယ် ညဉ့်အခါ ပစ်အပ်သော မြှားကဲ့သို့ မထင်ရှား မဖြစ်ပွါးပဲ နေတတ်ကုန်၏။ (၅) ဓမ္မမစ္ဆရိယကြောင့် ပြာပူငရဲ၌ ဖြစ်ရတတ်၏။ (အဘိ-ဋ္ဌ ၁၊ မျက်နှာ ၄ဝ၅-၆-တို့မှ)။

ဣဿာသည် သူတပါးစည်းစိမ်ကို အာရုံပြု၍ ဖြစ်၏၊ မစ္ဆရိယသည် မိမိစည်းစိမ်ကို အာရုံပြု၍ ဖြစ်၏။ ဤသို့ အာရုံကွဲပြားကြသောကြောင့် ထိုဣဿာနှင့် မစ္ဆရိယတို့သည် တပေါင်းတည်း မဖြစ်နိုင်ကြကုန်။

လောက၌ တဦးနှင့်တဦး ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း ဒဏ်ထားခြင်း ရန်မူခြင်းများသည် ဤဣဿာ, မစ္ဆရိယ သံယောဇဉ်တရားဆိုး နှစ်မျိုးကြောင့် ဖြစ်ရ၏၊ ဤဣဿာ, မစ္ဆရိယ သံယောဇဉ် နှစ်ပါးကို သောတာပတ္တိမဂ်ဖြင့်သာ

၁၁၈

အကြွင်းမဲ့ ပယ်သတ်နိုင်၏၊ သို့ရကား သောတာပတ္တိမဂ်ဖြင့် ယင်းဣဿာ, မစ္ဆရိယ သံယောဇဉ်နှစ်ပါးကို အကြွင်းမဲ့ မပယ်သတ်ရသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး နတ်လူတို့သည် ရန်ငြိုးကင်းခြင်း- စသည်တို့ကို တောင့်တကြကုန်သော်လည်း ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း- စသည်တို့မှ မလွတ်နိုင်ကြပဲ ဆင်းရဲပင်ပန်းစွာ နေကြရကုန်၏။ ထို့ကြောင့် “များစွာသော နတ်လူတို့သည် ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်း စသည်ကင်း၍ ဆင်းရဲမရှိ ချမ်းသာစွာ နေလိုကြပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် ရန်ငြိုးဖွဲ့ခြင်းစသည် မကင်းပဲ ဆင်းရဲပင်ပန်းစွာသာ နေကြရပါသနည်း”ဟူသော သိကြားမင်း၏ မေးမြန်းချက်ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဣဿာ, မစ္ဆရိယ သံယောဇဉ် အနှောင်အဖွဲ့ နှစ်ပါးကြောင့်”ဟု ဖြေကြားတော်မူ၏)။

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဖြေကြားတော်မူသောအခါ သိကြားနတ်မင်းသည် နှစ်လိုအားရစွာ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို—

“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဟောတော်မူသည့်အတိုင်း မှန်လှပါ၏၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား.. ဟောတော်မူသည့်အတိုင်း မှန်လှပါ၏၊ ရှင်တော်ဘုရား၏ ဖြေကြားချက်ကို ကြားနာရသောကြောင့် ဤပြဿနာ၌ အကျွန်ုပ်သည် ယုံမှားခြင်းကို လွန်မြောက်အပ်ပါပြီ၊ အကျွန်ုပ်၏ သို့လော သို့လော တွေးတောခြင်းသည် ကင်းကွာသွားပါပြီ”–

ဟု ဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူလေ၏။

ပဌမ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

**********

(၂) ဒုတိယ အမေး အဖြေ

     ဤသို့လျှင် သိကြားနတ်မင်းသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နှစ်လိုဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. ဣဿာ, မစ္ဆရိယသည်ကား အဘယ်တရားလျှင် အခြေခံဖြစ်ရာ (နိဒါန)အကြောင်း,

၁၁၉

တိုးတက်ဖြစ်ပွါးရာ (သမုဒယ)အကြောင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ရာ (ဇာတိ)အကြောင်း, အမွန်အစဖြစ်ပွါးရာ (ပဘဝ)အကြောင်း ရှိပါသနည်း (=အဘယ်တရားကြောင့် ဣဿာ, မစ္ဆရိယ ဖြစ်သနည်း ဟု မေးလိုရင်းဖြစ်သည်)၊ အဘယ်တရားရှိသော် ဣဿာ, မစ္ဆရိယဖြစ်၍ အဘယ်တရားမရှိသော် ဣဿာ, မစ္ဆရိယ မဖြစ်ပါသနည်း”-

ဟု နောက်ထပ်တဖန် ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြန်၏။ ထိုသို့ သိကြားမင်းက မေးလျှောက်အပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ဣဿာ, မစ္ဆရိယ တရားနှစ်ပါးသည် ချစ်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ, မုန်းအပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရလျှင် အခြေခံဖြစ်ရာ (နိဒါန)အကြောင်း, တိုးတက်ဖြစ်ပွါးရာ (သမုဒယ)အကြောင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ရာ (ဇာတိ)အကြောင်း, အမွန်အစဖြစ်ပွါးရာ (ပဘ၀)အကြောင်း ရှိပေ၏၊ (=ချစ်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရနှင့် မုန်းအပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ = ဤနှစ်ပါးကြောင့် ဣဿာ, မစ္ဆရိယ သံယောဇဉ် ဖြစ်၏ဟု ဖြေလိုရင်းဖြစ်သည်။) ချစ်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ, မုန်းအပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရရှိသော် ဣဿာ, မစ္ဆရိယဖြစ်၏၊ ချစ်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ, မုန်းအပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ မရှိသော် ဣဿာ, မစ္ဆရိယမဖြစ်”-

ဟူ၍ ဖြေကြားတော်မူ၏။

(ဤ၌။ ။မိမိပိုင်ဆိုင် သိမ်းဆည်းအပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရဖြစ်လျှင် ထိုဝတ္ထုက မနှစ်သက်ဖွယ် ဝတ္ထုပင် ဖြစ်လင့်ကစား ကိလေသာတို့၏ ဖောက်ပြန်စွာဖြစ်ခြင်း ရှိသောကြောင့် ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရပင် ဖြစ်၍နေတော့၏။ သူတပါး ပိုင်ဆိုင် သိမ်းဆည်းအပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရဖြစ်ခဲ့လျှင် ထိုဝတ္ထုက ကောင်းမြတ်သော ဝတ္ထုပင် ဖြစ်လင့်ကစား အမျက်ထွက်သောသူ၏

၁၂၀

အဖို့ရာ မချစ် မနှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရပင် ဖြစ်၍နေတော့၏။ ။ဤကား သုတ်မဟာဝါ အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့မှ ကောက်နုတ်ချက်တည်း။

မစ္ဆရိယသည် ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရလျှင် အကြောင်းရင်းရှိ၏။ (=ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရကြောင့် မစ္ဆရိယဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်)။ ဣဿာသည် မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရလျှင် အကြောင်းရင်းရှိ၏။ (=မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရကြောင့် ဣသာဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်)။

တနည်း ဣဿာ, မစ္ဆရိယ နှစ်ပါးလုံးပင် ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ, မချစ် မနှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ = နှစ်မျိုးလုံးလျှင် အခြေခံအကြောင်းရင်း ရှိ၏၊ (ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ, မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ နှစ်မျိုးလုံးကြောင့်ပင် ဣဿာလည်း ဖြစ်၏၊ မစ္ဆရိယလည်း ဖြစ်၏ဟု ဆိုလိုသည်)။

ချဲ့ဦးအံ့- ရဟန်း၏အဖို့ရာ သဒ္ဓိဝိဟာရိက တပည့်စသော ချစ်နှစ်သက်အပ် တောင့်တအပ် မြတ်နိုးအပ်သော သတ္တဝါတို့ ရှိကြ၏။ လူဖြစ်သူ၏ အဖို့ရာ သားသမီး-စသော ဆင်မြင်းစသော ချစ်နှစ်သက်အပ်သော တောင့်တအပ် မြတ်နိုးအပ်သော သတ္တဝါတို့ ရှိကြ၏၊ ထိုချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါတို့ကို တခဏမျှပင် မမြင်ရလျှင် သည်းမခံနိုင်အောင် ရှိ၏၊ ထိုရဟန်းဖြစ်သောသူ လူဖြစ်သောသူသည် မိမိမှတပါး အခြား ရဟန်းတဦးဦး လူတဦးဦး ထိုကဲ့သို့ ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သဒ္ဓိဝိဟာရိက တပည့်စသော သားသမီး ဆင်မြင်းစသော ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါကို ရရှိသည်ကို မြင်ရလျှင် မနာလို မကြည်ဖြူ ငြူစူမှု = ဣဿာကို ပြုတတ်၏။ “ဤသင်၏ သဒ္ဓိဝိဟာရိတပည့်စသည် သားသမီး ဆင်မြင်းစသည်ဖြင့် ငါတို့မှာ အလုပ်တခုရှိ၍ ထိုသူကို ငါတို့အား တခဏမျှ ပေးပါကုန်”ဟု ထိုချစ်အပ်သော သတ္တဝါကို အခြားသူတို့က တောင်းခံအပ်လျှင် “မပေးနိုင်ပါ၊ ထိုကျွန်ုပ်ချစ်အပ်သော တပည့် သားသမီး ဆင် မြင်းစသည်သည် ပင်ပန်းသော်မူ ပင်ပန်းလိမ့်မည်၊ သို့မဟုတ် ပျင်းရိမူ ပျင်းရိလိမ့်မည်” ဤသို့စသည် ပြောဆို၍ ဝန်တိုမှု ပြုတတ်၏ = မစ္ဆရိယ ဖြစ်တတ်၏။ ဤကား ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါကြောင့် ဣဿာ,မစ္ဆရိယ နှစ်ပါးစုံ ဖြစ်ပုံတည်း။

ရဟန်းတို့၏အဖို့ရာ သပိတ်သင်္ကန်းစသော ချစ်နှစ်သက်အပ်သော ပရိက္ခရာမျိုး ရှိ၏။ လူ၏အဖို့ရာ အဆင်တန်ဆာစသော ချစ်နှစ်သက်အပ်သော အသုံးအဆောင်မျိုး ရှိ၏၊ ထိုအရာများသည် ချစ်နှစ်သက်အပ်သော

၁၂၁

သင်္ခါရများ ဖြစ်ကြ၏။ ထိုရဟန်း ထိုလူသည် မိမိမှတပါး အခြားရဟန်း အခြားလူမှာ ထိုကဲ့သို့ ချစ်နှစ်သက် အပ်သော ပရိက္ခရာမျိုး အသုံးအဆောင်မျိုး ဖြစ်ရှိသည်ကို မြင်ရလျှင် “ထိုရဟန်း ထိုလူအား ဤသို့သော ပရိက္ခရာမျိုး အသုံးအဆောင်မျိုး မဖြစ်ရှိပါမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု မနာလို မကြည်ဖြူ ငြူစူခြင်း = ဣဿာတရားကို ဖြစ်ပွါးစေ၏။ ထိုချစ်နှစ်သက်အပ်သော ပရိက္ခရာမျိုး အသုံးအဆောင်မျိုးကို သူတပါးတို့က ခေတ္တခဏ ငှါးရမ်းအပ်လျှင်လည်း “ငါတို့သော်မှ ဤပစ္စည်းများကို မြတ်နိုးလှသောကြောင့် မသုံးဆောင်ရက်ပါကုန်၊ သင်တို့အား မပေးနိုင်ပါကုန်”ဟု ပြောဆိုကာ ဝန်တိုခြင်း = မစ္ဆရိယကို ပြုတတ်ကြကုန်၏။ ဤကား ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သင်္ခါရကြောင့် ဣဿာ, မစ္ဆရိယ နှစ်ပါးစုံ ဖြစ်ပုံတည်း။

ထိုမှတပါး ရဟန်းဖြစ်စေ လူဖြစ်စေ မိမိ မချစ် မနှစ်သက်အပ်သော ဆိုအပ်ပြီးသည့် တပည့်ဆိုး သားဆိုး သမီးဆိုး ဆင်ဆိုး မြင်းဆိုးစသော သတ္တဝါ, မကောင်းသော သပိတ် သင်္ကန်း ပရိက္ခရာ အသုံးအဆောင် အဆင်တန်းဆာစသော သင်္ခါရများကို ရရှိပြီးနောက် ထိုရဟန်း ထိုလူ၏အဖို့ရာ ဖော်ပြပါ သတ္တဝါ, သင်္ခါရတို့သည် မချစ် မနှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရတို့ပင် ဖြစ်ကုန်သော်လည်း ကိလေသာတရားတို့၏ ဖောက်ဖောက်ပြန်ပြန် ဖြစ်ပွါးတတ်သော သဘောရှိခြင်းကြောင့် “(ချစ်နှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရတို့ကဲ့သို့ ဖြစ်ရှိကြကာ) “ငါ့ကိုထား၍ အခြား မည်သူတယောက်သည် ဤသို့သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရတို့ကို ရနိုင်အံ့နည်း”ဟူ၍ မိမိကိုယ်ကို မြှောက်ပင့်သော အတ္တုက္ကံသန လောဘတရား ဖြစ်ပွါးပြီးလျှင် ထိုလောဘကို အကြောင်းပြု၍ သူတပါးတို့ ထိုကဲ့သို့သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရကို ရရှိမည်ကို မနာလို မကြည်ဖြူ ငြူစူမှု = ဣဿာကို ပြုတတ်၏၊ (ဤဣဿာကား သူတပါးတို့ ရရှိလတ္တံ့သော သမ္ပတ္တိကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ဣဿာမျိုးတည်း)။ တနည်း- ရှေးဆိုအပ်ပြီးအတိုင်း မိမိကိုယ်ကို မြှောက်ပင့်သော အတ္တုက္ကံသန လောဘတရား ဖြစ်ပွါးပြီးလျှင် ထိုလောဘကိုပင် အကြောင်းပြု၍ သူတပါးမှာ ထိုကဲ့သို့သော အပိယသတ္တဝါ, သင်္ခါရ ဖြစ်ရှိသည်ကို မြင်၍လည်း “ထိုသူအား ဤသို့သဘောရှိသော သတ္တဝါ, သင်္ခါရ မဖြစ်မူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု ငြူစူမှု မခံနိုင်မှု မနာလိုမှု ဣဿာကိုလည်း ပြုတတ်၏။ (ဤဣဿာကား သူတပါးတို့ ရဆဲ ရပြီးသော သမ္ပတ္တိကို အာရုံပြု၍ဖြစ်သော ဣဿာမျိုးတည်း။ ဤနောက်နည်းကို အဋ္ဌကထာ၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းရှိသောကြောင့် မပြတော့ချေ၊ ရှေ့နည်းကိုသာ ဝင်္ကဝုတ္တိအားဖြင့် ဖော်ပြသည်၊ ထိုအဋ္ဌကထာလာ

၁၂၂

ဝင်္ကဝုတ္တိစကားရပ်ကို ဋီကာနှင့် အဋ္ဌသာလိနီ မူလဋီကာတို့ကို အမှီပြု၍ စကားဖြောင့်အောင် ဤကျမ်း၌ ရေးသားခဲ့သည်)။ ထိုအပ္ပိယဖြစ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရတို့ကို သူတပါးတို့က တောင်းအပ်သည်ရှိသော် အခိုက်အတန့် တခဏမျှလည်း မပေးနိုင်ပဲ ဝန်တိုမှု = မစ္ဆရိယကို ပြုတတ်၏။ ဤကား မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော သတ္တဝါ, သင်္ခါရတို့ကြောင့် ဣဿာ, မစ္ဆရိယ နှစ်ပါးတို့ ဖြစ်ပုံတည်း)။

ဒုတိယ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

**********

(၃) တတိယ အမေး အဖြေ

     ထို့နောက် သိကြားနတ်မင်းသည် ရှေးနည်းအတူ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နှစ်လို ဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းသည်ကား အဘယ်တရားလျှင် အခြေခံဖြစ်ရာ (နိဒါန)အကြောင်း, တိုးတက်ဖြစ်ပွါးရာ (သမုဒယ)အကြောင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ရာ (ဇာတိ)အကြောင်း, အမွန်အစဖြစ်ပွါးရာ (ပဘဝ)အကြောင်း ရှိပါသနည်း၊ (=အဘယ်တရားကြောင့် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်း ဖြစ်ပါသနည်းဟု မေးလိုရင်း ဖြစ်သည်)။ အဘယ်တရားရှိသော် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းဖြစ်၍ အဘယ်တရားမရှိသော် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်း မဖြစ်ပါသနည်း”-

ဟု နောက်ထပ်တဖန် ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြန်၏။ ထိုသို့ သိကြားမင်းက မေးလျှောက်အပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းသည် လိုချင်ခြင်း = ဆန္ဒတဏှာဟူသော အခြေခံဖြစ်ရာ (နိဒါန)အကြောင်း, တိုးတက်ဖြစ်ပွါးရာ (သမုဒယ)အကြောင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ရာ (ဇာတိ)အကြောင်း, အမွန်အစဖြစ်ပွါးရာ (ပဘဝ)အကြောင်း ရှိပေ၏၊ (လိုချင်ခြင်း = ဆန္ဒတဏှာကြောင့် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းဖြစ်သည်ဟု

၁၂၃

ဖြေလိုရင်းဖြစ်သည်)။ လိုချင်ခြင်း = ဆန္ဒတဏှာရှိသော် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းဖြစ်၏၊ လိုချင်ခြင်း = ဆန္ဒတဏှာမရှိသော် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်း မဖြစ်”–

ဟူ၍ ဖြေကြားတော်မူ၏။

(ဤ၌။ ။ဆန္ဒသည် (၁) ထိုထိုအာရုံကို မြင်လို ကြားလို နမ်းရှူလို လျက်လို ထိလို သိလိုမှု = ဆန္ဒစေတသိက် တည်းဟူသော ကတ္တုကမျတာဆန္ဒ၊ (၂) ထိုထိုအာရုံကို သာယာတပ်မက် နှစ်သက်သောအားဖြင့် လိုချင်ခြင်း = လောဘစေတသိက်တည်းဟူသော တဏှာဆန္ဒဟူ၍ နှစ်ပါးရှိ၏၊ ထိုတွင် ဤနေရာ၌ လောဘစေတသိက်ကို အရကောက်ယူရသော တဏှာဆန္ဒကို ဆိုလို၏။

တဏှာဆန္ဒ ၅-ပါး

ထိုတဏှာဆန္ဒသည် (၁) ကာမဝတ္ထုတို့ကို ရှာမှီးသောအားဖြင့် ဖြစ်သော တဏှာဆန္ဒ = ကာမဝတ္ထုတို့ကို ရှာဖွေသောအခါဖြစ်သည့် တဏှာဆန္ဒ တည်းဟူသော ပရိယေသနဆန္ဒ၊ (၂) ကာမဝတ္ထုတို့ကို ရရှိခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ဖြစ်သော တဏှာဆန္ဒ တည်းဟူသော ပဋိလာဘဆန္ဒ၊ (၃) ထိုကာမဝတ္ထုတို့ကို သုံးဆောင်သောအားဖြင့်ဖြစ်သော (ဝါ) သုံးဆောင်သောအခါ ဖြစ်သော တဏှာဆန္ဒ တည်းဟူသော ပရိဘောဂဆန္ဒ၊ (၄) ထိုရရှိအပ်သော ကာမဝတ္ထုတို့ကို သိုမှီးသိမ်းဆည်း စောင့်ရှောက် လုံခြုံစေသောအားဖြင့်ဖြစ်သော (ဝါ) သိုမှီးသိမ်းဆည်း စောင့်ရှောက် လုံခြုံစေသောအခါ ဖြစ်သော တဏှာဆန္ဒ တည်းဟူသော သန္နိဓိဆန္ဒ၊ (၅) “ဤမင်းမှုထမ်းများသည် ငါ့ကို စောင့်ရှောက်ဝန်းရံ ကာကွယ်ကြလိမ့်မည်”ဟု အောက်မေ့ကာ မင်းတို့၏ အမှုထမ်းများအား ဆုလာဘ်ရိက္ခာ ပေးကမ်းစွန့်ကြဲခြင်းမျိုးကဲ့သို့ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ၌ အကာအကွယ် အစောင့်အရှောက်ရခြင်းစသော အကျိုးကို မျှော်ကိုးကြံစည်၍ ပေးစွန့်သောအားဖြင့်ဖြစ်သော (ဝါ) ပေးစွန့်သောအခါဖြစ်သော တဏှာဆန္ဒ တည်းဟူသော ဝိဿဇ္ဇနဆန္ဒဟူ၍ = ၅-ပါး အပြားရှိ၏။

“လိုချင်ခြင်း တဏှာဆန္ဒကြောင့် ချစ်ခြင်း မုန်းခြင်းဖြစ်သည်” ဟူရာ၌ ထိုထို ကာမဝတ္ထုများကို လိုချင်၍ ရရှိလျှင် ချစ်ခြင်းဖြစ်သည်။ လိုချင်ပါလျက် မရရှိလျှင် မုန်းခြင်းဖြစ်သည်)။

တတိယ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

၁၂၄

(၄) စတုတ္ထ အမေးအဖြေ

     ထို့နောက် သိကြားနတ်မင်းသည် ရှေးနည်းအတူ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နှစ်လိုဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. လိုချင်ခြင်း = တဏှာဆန္ဒသည်ကား အဘယ်တရားလျှင် အခြေခံဖြစ်ရာ (နိဒါန)အကြောင်း, တိုးတက်ဖြစ်ပွါးရာ (သမုဒယ)အကြောင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ရာ (ဇာတိ)အကြောင်း, အမွန်အစဖြစ်ပွါးရာ (ပဘဝ)အကြောင်း ရှိပါသနည်း၊ (=အဘယ်တရားကြောင့် လိုချင်ခြင်း တဏှာဆန္ဒ ဖြစ်ပါသနည်းဟု မေးလိုရင်းဖြစ်သည်)။ အဘယ်တရားရှိသော် လိုချင်ခြင်း = တဏှာဆန္ဒဖြစ်၍ အဘယ်တရားမရှိသော် လိုချင်ခြင်း = တဏှာဆန္ဒ မဖြစ်ပါသနည်း”-

ဟု နောက်ထပ်တဖန် ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြန်၏။ ထိုသို့ သိကြားနတ်မင်းက မေးလျှောက်အပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. လိုချင်ခြင်း = တဏှာဆန္ဒသည် ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း တည်းဟူသော ဝိနိစ္ဆယဝိတက်လျှင် အခြေခံဖြစ်ရာ (နိဒါန) အကြောင်း, တိုးတက်ဖြစ်ပွါးရာ (သမုဒယ) အကြောင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ရာ (ဇာတိ) အကြောင်း, အမွန်အစဖြစ်ပွါးရာ (ပဘဝ) အကြောင်း ရှိပေ၏၊ (= ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း = ဝိနိစ္ဆယဝိတက်ကြောင့် လိုချင်ခြင်း = တဏှာဆန္ဒ ဖြစ်ရသည်ဟု ဖြေလိုရင်းဖြစ်သည်)။ ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း = ဝိနိစ္ဆယဝိတက်ရှိသော် လိုချင်ခြင်း = တဏှာဆန္ဒ ဖြစ်၏။ ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း = ဝိနိစ္ဆယဝိတက်မရှိသော် လိုချင်ခြင်း = တဏှာဆန္ဒမဖြစ်”-

ဟူ၍ ဖြေကြားတော်မူ၏။

၁၂၅

(ဤအရာ၌။ ။ကြံစည်ခြင်း ဝိတက်အရ အမှတ်မထင် ဝိတက်ကို ကောက်ယူရမည်မဟုတ်၊ ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်တတ်သော ဝိတက်ကိုသာလျှင် ကောက်ယူရမည်။ ဆုံးဖြတ်မှုသည်လည်း (၁) တဏှာဝိစရိုက်အပြား ၁၀၈-ပါးတည်းဟူသော တဏှာဖြင့် ဆုံးဖြတ်မှု = တဏှာဝိနိစ္ဆယ၊ (၂) မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအပြား ၆၂-ပါးတည်းဟူသော ဒိဋ္ဌိဖြင့် ဆုံးဖြတ်မှု = ဒိဋ္ဌိဝိနိစ္ဆယဟူ၍ = နှစ်ပါးရှိကြောင်း မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သည်၊ ထိုသို့ ဟောတော်မူအပ်သော တဏှာဝိနိစ္ဆယဖြင့် ကောင်းသည်, ဆိုးသည် ချစ်နှစ်သက်ဖွယ် ရှိသည်, မရှိသည်များကို ပိုင်းပိုင်းပြတ်ပြတ် မဆုံးဖြတ်နိုင်၊ မှန်၏- ပစ္စည်းဝတ္ထု တခုတည်းပင် အချို့သူ၏အဖို့ရာ အလိုရှိအပ်သော ဝတ္ထုဖြစ်၍ အချို့သူ၏အဖို့ရာ အလိုမရှိအပ်သော ဝတ္ထုဖြစ်၍နေ၏၊ (ဥပမာ) တီထွေး (=တီကောင်)သည် ပစ္စန္တရစ်မင်းများအဖို့ အလွန်အလိုရှိအပ်သော ဣဋ္ဌဝတ္ထုဖြစ်၍ မဇ္ဈိမတိုက် မင်းများအဖို့မှာမူ အလွန်စက်ဆုပ် ရွံရှာအပ်သော အနိဋ္ဌဝတ္ထု ဖြစ်၍နေ၏။ သမင်သားသည် မဇ္ဈိမတိုက်မင်းများအဖို့ အလွန် အလိုရှိအပ်သော ဣဋ္ဌဝတ္ထုဖြစ်၍ ပစ္စန္တရစ်မင်းများ အဖို့မှာမူ အလိုမရှိအပ်သော အနိဋ္ဌဝတ္ထုဖြစ်၍ နေသကဲ့သို့တည်း။ စင်စစ်သော်ကား တဏှာဝိနိစ္ဆယဖြင့် မဆုံးဖြတ်အပ် ရရှိအပ်သောဝတ္ထုပေါ်၌ “ဤရွေ့ ဤမျှကား ရူပါရုံအတွက်ဖြစ်စေ၊ ဤရွေ့ ဤမျှကား သဒ္ဒါရုံအတွက်, ဂန္ဓာရုံအတွက်, ရသာရုံအတွက်, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံအတွက်ဖြစ်စေ၊ ဤရွေ့ ဤမျှကား ငါ့အတွက် ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ဤရွေ့ ဤမျှကား သူတပါးအတွက် ဖြစ်လိမ့်မည် ဖြစ်ပစေ၊ ဤရွေ့ ဤမျှကို သိမ်းဆည်း၍ထားမည်၊ ဤရွေ့ ဤမျှကို သူတပါးအား ပေးမည်”ဟူ၍ ပိုင်းပိုင်းပြတ်ပြတ် ဆုံးဖြတ်နိုင်မှုသည် ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း တည်းဟူသော ဝိတက္ကဝိနိစ္ဆယကြောင့် ဖြစ်ရ၏။

ဆိုလိုရင်းကား- မိမိရရှိအပ်သော ဝတ္ထုပေါ်၌ ဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း ဝိတက်ဖြင့် ပိုင်းပိုင်းပြတ်ပြတ် ဆုံးဖြတ်သည်၊ ယင်း ဆုံးဖြတ်အပ်ပြီးသော ဝတ္ထု၌ တဏှာဆန္ဒဖြင့် သာယာတပ်မက် နှစ်သက်သည်။ ထို့ကြောင့် “ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း = ဝိနိစ္ဆယဝိတက်ကြောင့် လိုချင်ခြင်း တဏှာဆန္ဒ ဖြစ်ရသည်”ဟု မြတ်စွာဘုရား ဖြေကြားတော်မူသည်)။

စတုတ္ထ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

၁၂၆

(၅) ပဉ္စမ အမေး အဖြေ

     ထို့နောက် သိကြားနတ်မင်းသည် ရှေးနည်းအတူ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နှစ်လိုဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း = ဝိနိစ္ဆယဝိတက်သည် အဘယ်တရားလျှင် အခြေခံဖြစ်ရာ (နိဒါန) အကြောင်း, တိုးတက်ဖြစ်ပွါးရာ (သမုဒယ) အကြောင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ရာ (ဇာတိ) အကြောင်း, အမွန်အစဖြစ်ပွါးရာ (ပဘဝ) အကြောင်း ရှိပါသနည်း၊ (=ဝိနိစ္ဆယဝိတက်သည် အဘယ်တရားကြောင့် ဖြစ်ပါသနည်းဟု မေးလိုရင်းဖြစ်သည်)။ အဘယ်တရားရှိသော် ဝိနိစ္ဆယဝိတက်ဖြစ်၍ အဘယ်တရားမရှိသော် ဝိနိစ္ဆယဝိတက် မဖြစ်ပါသနည်း”-

ဟု နောက်ထပ်တဖန် ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြန်၏၊ ထိုသို့ သိကြားနတ်မင်းက မေးလျှောက်အပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း = ဝိနိစ္ဆယဝိတက်သည် သံသရာကို ချဲ့ထွင်တတ်သည့် ပပဉ္စတရားနှင့်ယှဉ်သော သညာတရားအစုလျှင် အခြေခံဖြစ်ရာ (နိဒါန) အကြောင်း, တိုးတက်ဖြစ်ပွါးရာ (သမုဒယ) အကြောင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ရာ (ဇာတိ) အကြောင်း, အမွန်အစဖြစ်ပွါးရာ (ပဘဝ) အကြောင်း ရှိပေ၏၊ (=ပပဉ္စသညာတရားအစုကြောင့် ဝိနိစ္ဆယဝိတက် ဖြစ်ရသည်ဟု ဖြေလိုရင်းဖြစ်သည်)။ ပပဉ္စသညာတရားအစုရှိသော် ဝိနိစ္ဆယဝိတက်ဖြစ်၍ ပပဉ္စသညာတရားအစုမရှိသော် ဝိနိစ္ဆယဝိတက် မဖြစ်”-

ဟူ၍ ဖြေကြားတော်မူ၏။

၁၂၇

(ဤ၌။ ။တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိ = တရားသုံးပါးကို သံသရာ၌ ချထွင်တတ်သောကြောင့် (တနည်း) ထိုတရားတို့နှင့် ပြည့်စုံသောသူကို “တပ်မက်တတ်သူ, မာန်ယစ်သောသူ, အမှားနှလုံးသွင်းတတ်သူ”ဟူ၍ ထင်ရှားစွာ ပြတတ်သောကြောင့် (တနည်း) မာန်ယစ်သော အခြင်းအရာ မေ့လျော့သော အခြင်းအရာသို့ ရောက်စေတတ်သောကြောင့် ပပဉ္စတရားဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်၏၊ ဤ၌ တဏှာပပဉ္စကို အလိုရှိအပ်၏၊ ထိုပပဉ္စတရားနှင့်ယှဉ်သော သညာသည် ရူပသညာ, သဒ္ဒသညာ, ဂန္ဓသညာ စသည်ဖြင့် အာရုံအလိုက် ၆-ပါး = ၆-စု ရှိလေသည်၊ ထိုသညာတရားအစုကြောင့် ဆုံးဆုံးဖြတ်ဖြတ် ကြံစည်ခြင်း ဝိနိစ္ဆယဝိတက် ဖြစ်လေသည်)။

ပဉ္စမ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

**********

(၆-၇-၈) ဆဋ္ဌ, သတ္တမ, အဋ္ဌမ အမေး အဖြေ

     ထို့နောက် သိကြားနတ်မင်းသည် ရှေးနည်းအတူ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နှစ်လို ဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အဘယ်သို့ကျင့်သော ရဟန်းသည် သံသရာ၌ ချဲ့ထွင်တတ်သည့် ပပဉ္စတရားနှင့်ယှဉ်သော သညာတရားအစု၏ ချုပ်ခြင်းအားလျော်၍ ထိုချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို ကျင့်သည် မည်ပါသနည်း”-

ဟု နောက်ထပ်တဖန် ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြန်၏။

ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာန်း

“(က) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်းဟူ၍ နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

၁၂၈

(ခ) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. နှလုံးမသာခြင်း = ဒေါမနဿဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော နှလုံးမသာခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော နှလုံးမသာခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

(ဂ) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. လျစ်လျူရှုခြင်း = ဥပေက္ခာဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော လျစ်လျူရှုခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော လျစ်လျူရှုခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။ (အကျဉ်း)။

(က) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿ ဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်းဟူ၍ နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို (ငါဘုရား) မိန့်ဆိုခဲ့၏။ အဘယ်အကြောင်းကိုစွဲ၍ ဤစကားကို ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့သနည်းဟူမူ- ထိုဝမ်းမြောက်ခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤဝမ်းမြောက်ခြင်းကို မှီဝဲသောငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်၏’ဟု အကြင် ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို မမှီဝဲအပ်။ (=အကုသိုလ်တရား တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်မည့် ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿဝေဒနာမျိုးကို မမှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿဝေဒနာ ခေါ်၏ဟု ဆိုလိုသည်၊ နောက်နှစ်ပါး၌လည်း ဤနည်းအတူ ဆိုလိုရင်းကို မှတ်ယူရာ၏)။

ထိုဝမ်းမြောက်ခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤဝမ်းမြောက်ခြင်းကို မှီဝဲသောငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးကုန်၏’ဟု အကြင် ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့ သဘောရှိသော ဝမ်းမြောက်ခြင်းကို မှီဝဲအပ်၏။ (=အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးမည့် ဝမ်းမြောက်ခြင်း

၁၂၉

= သောမနဿဝေဒနာမျိုးကို မှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿဝေဒနာ ခေါ်၏ဟု ဆိုလိုသည်၊ နောက် ဒေါမနဿ ဥပေက္ခာတို့၌လည်း ဤနည်းအတူ ဆိုလိုရင်းကို မှတ်ယူရာ၏)။

ထိုမှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿဝေဒနာ၌ အကြင်ဝမ်းမြောက်ခြင်းသည် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်နှင့်လည်း တကွဖြစ်၏၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရနှင့်လည်း တကွဖြစ်၏။ (သဝိတက္က သဝိစာရ သောမနဿ ခေါ်သည်)။ အကြင် ဝမ်းမြောက်ခြင်းသည် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်လည်း မရှိ၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရလည်း မရှိ၊ (အဝိတက္က အဝိစာရ သောမနဿ ခေါ်သည်)။ ထိုဝမ်းမြောက်ခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်လည်းမရှိ၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရလည်း မရှိသော ဝမ်းမြောက်ခြင်း (အဝိတက္က အဝိစာရ သောမနဿ)သည် သာလွန်၍ မြင့်မြတ်၏။ (က-စကားရပ် အကျယ်)။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်းဟူ၍ နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ထိုဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းကိုစွဲ၍ ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့၏။ (က-စကားရပ်၏ နိဂုံး)။

(ခ) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘နှလုံးမသာခြင်း = ဒေါမနဿဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော နှလုံးမသာခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော နှလုံးမသာခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့၏၊ အဘယ်အကြောင်းကိုစွဲ၍ ဤစကားကို ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့သနည်းဟူမူ- ထိုနှလုံးမသာခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤနှလုံးမသာခြင်းကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့

၁၃၀

ဆုတ်ယုတ်ကုန်၏”ဟု အကြင် နှလုံးမသာခြင်းကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့ သဘောရှိသော နှလုံးမသာခြင်းကို မမှီဝဲအပ်။

ထိုနှလုံးမသာခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤနှလုံးမသာခြင်းကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားကို တိုးပွါးကုန်၏’ဟု အကြင် နှလုံးမသာခြင်းကို သိအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော နှလုံးမသာခြင်းကို မှီဝဲအပ်၏။

ထိုမှီဝဲအပ်သော နှလုံးမသာခြင်း = ဒေါမနဿဝေဒနာ၌ အကြင် နှလုံးမသာခြင်းသည် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်နှင့်လည်း တကွဖြစ်၏၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရနှင့်လည်း တကွဖြစ်၏၊ (သဝိတက္က သဝိစာရ ဒေါမနဿခေါ်သည်)။ အကြင် နှလုံးမသာခြင်းသည် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်လည်း မရှိ၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရ လည်းမရှိ၊ (အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿခေါ်သည်)။ ထိုနှလုံးမသာခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်လည်းမရှိ၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရလည်းမရှိသော နှလုံးမသာခြင်း (=အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿ)သည် သာလွန်၍ မြင့်မြတ်၏။ (ခ-စကားရပ် အကျယ်)။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘နှလုံးမသာခြင်း = ဒေါမနဿဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော နှလုံးမသာခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော နှလုံးမသာခြင်းဟူ၍ နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ထိုဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းကိုစွဲ၍ ငါဘုရားမိန့်ဆိုခဲ့၏။ (ခ-စကားရပ်၏ နိဂုံး)။

(ဂ) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘လျစ်လျူရှုခြင်း = ဥပေက္ခာဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော လျစ်လျူရှုခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော လျစ်လျူရှုခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို

၁၃၁

ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့၏၊ အဘယ်အကြောင်းကိုစွဲ၍ ဤစကားကို ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့သနည်းဟူမူ- ထိုလျစ်လျူရှုခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤလျစ်လျူရှုခြင်းကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်၏’ဟု အကြင် လျစ်လျူရှုခြင်းကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့ သဘောရှိသော လျစ်လျူရှုခြင်းကို မမှီဝဲအပ်။

ထိုလျစ်လျူရှုခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤလျစ်လျူရှုခြင်းကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးကုန်၏’ဟု အကြင် လျစ်လျူရှုခြင်းကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော လျစ်လျူရှုခြင်းကို မှီဝဲအပ်၏။

ထိုမှီဝဲအပ်သော လျစ်လျူရှုခြင်း = ဥပေက္ခာဝေဒနာ၌ အကြင် လျစ်လျူရှုခြင်းသည် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်နှင့်လည်း တကွဖြစ်၏၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရနှင့်လည်း တကွဖြစ်၏။ (သဝိတက္ကသဝိစာရ ဥပေက္ခာခေါ်သည်)။ အကြင် လျစ်လျူရှုခြင်းသည် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်လည်းမရှိ၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရလည်းမရှိ၊ (အဝိတက္ကအဝိစာရ ဥပေက္ခာခေါ်သည်)။ ထိုလျစ်လျူရှုခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်လည်း မရှိ၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရလည်း မရှိသော (=အဝိတက္ကအဝိစာရ) လျစ်လျူရှုခြင်းသည် သာလွန်၍ မြင့်မြတ်၏။ (ဂ-စကားရပ် အကျယ်)။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘လျစ်လျူရှုခြင်း = ဥပေက္ခာဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော လျစ်လျူရှုခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော လျစ်လျူရှုခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ထိုဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းကိုစွဲ၍ ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့၏။ (ဂ-စကားရပ်၏ နိဂုံး)။

၁၃၂

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ဤသို့ကျင့်သော ရဟန်းသည် သံသရာ၌ ချဲ့ထွင်တတ်သည့် ပပဉ္စတရားနှင့်ယှဉ်သော သညာတရားအစု၏ ချုပ်ခြင်းအားလျော်၍ ထိုချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်သို့ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို ကျင့်သည်မည်ပေ၏”–

ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာန်းကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ၍ ဟောကြားတော်မူလေ၏။ ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ပြဿနာကို ဖြေကြားတော်မူလတ်သော် သိကြားနတ်မင်းသည် နှစ်လိုအားရစွာ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို-

“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဟောတော်မူသည့်အတိုင်း မှန်လှပါ၏၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား.. ဟောတော်မူသည့်အတိုင်း မှန်လှပါ၏၊ ရှင်တော်ဘုရား၏ ဖြေကြားချက်ကို ကြားနာရခြင်းကြောင့် ဤပြဿနာ၌ အကျွန်ုပ်သည် ယုံမှားခြင်းကို လွန်မြောက်အပ်ပါပြီ၊ အကျွန်ုပ်၏ သို့လော သို့လော တွေးတောခြင်းသည် ကင်းကွာသွားပါပြီ”-

ဟု ဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူလေ၏။

(ဤ၌ အထူးမှတ်ဖွယ်ကို အဋ္ဌကထာမှ ထုတ်ဆောင်၍ ပြဦးအံ့-

ဤယခုပြဿနာ၌ သိကြားမင်းက နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို (ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန နည်းအားဖြင့်) မေးသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဝေဒနာသုံးပါး (ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာန်း)ဖြင့် (ဓမ္မာဓိဋ္ဌာနနည်းအားဖြင့်) ဖြေကြားတော်မူသည်။ ယင်းသို့ ဖြေကြားရာ၌ သောမနဿဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာန်း, ဒေါမနဿဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာန်း, ဥပေက္ခာဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာန်းအားဖြင့် အဖြေသုံးချက် ထွက်သောကြောင့် ဤအဖြေသုံးချက်သို့လိုက်၍ အဋ္ဌကထာ၌ သောမနဿပဉှာ, ဒေါမနဿပဉှာ, ဥပေက္ခာပဉှာဟူ၍ = ပြဿနာသုံးချက် ရေတွက်၍ ပြတော်မူသည်။

ဤ၌- သိကြားမင်းက “အဘယ်သို့ ကျင့်သောရဟန်းသည် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကို ကျင့်သည် မည်သနည်း”ဟု မေးလျှောက်ရာ

၁၃၃

မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဤသို့ဤပုံ ကျင့်သောရဟန်းသည် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းအကျင့်ကို ကျင့်သည်မည်၏”ဟု ဖြေကြားတော်မမူပဲ “သိကြားမင်း.. ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿဝေဒနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏” စသည်ဖြင့် ဖြေဆိုတော်မူချက်နှင့်စပ်၍ ဓမ္မသဘော ဟောတော်မူပုံ၌ မကျွမ်းကျင်သူတို့ အဖို့ရာ အမေးတပါး အဖြေတခြားကဲ့သို့ ထင်မှားဖွယ်ရှိ၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုသူတို့အဖို့ရာ အဋ္ဌကထာ၌-

“ဤခြောက်ခုမြောက် ပုစ္ဆာ၌ မြတ်စွာဘုရားသည် သိကြားမင်းက မေးအပ်သည်ကိုပင် ဖြေအပ်သလော၊ မမေးအပ်သည်ကို ဖြေအပ်သလော။ အနုသန္ဓေ = စကားအဆက်အစပ် ရှိသည်ကိုပင် ဖြေကြားအပ်သလော၊ အနုသန္ဓေ = စကားအဆက်အစပ် မရှိသည်ကို ဖြေကြားအပ်သလော၊ (တနည်း) သိကြားမင်း မေးမြန်းချက်နှင့် ဘုရားရှင် ဖြေကြားချက်သည် စကားချင်း ဆက်စပ်မိ၏လော၊ မဆက်စပ်မိသလော”ဟု အမေးတပါး အဖြေတခြားကဲ့သို့ ထင်မှားကာ စောဒက၏မေးပုံကို ဖော်ပြလေသည်။

အဖြေကား- ဤပုစ္ဆာဝယ် ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာနနည်း = ကျင့်သောပုဂ္ဂိုလ်ကို ဦးတည်၍ အကျင့်ပဋိပတ်ကို မေးမြန်းသောနည်းဖြင့် သိကြားမင်းက နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ပဋိပတ်ကို မေးသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကလည်း ထိုနိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ပေါင်းများစွာ ရှိသည့်အနက် သိကြားမင်း၏ အလိုအဇ္ဈာသယနှင့် လိုက်လျောညီညွတ်စွာ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကောင်းဖြစ်သည့် နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဝေဒနာတရား အဦးမူ၍ ဟောကြားတော်မူလိုရကား ဝေဒနာသုံးပါးကို အားထုတ်တော်မူ တရားစ-တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် သိကြားမင်းမေးအပ်သည့် “နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ပဋိပတ်ကိုပင်” မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဝေဒနာသုံးပါးကို အဦးမူ၍ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်း နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်လမ်းကို ဖြေကြားတော်မူအပ်ရကား သိကြားမင်း မေးမြန်းချက်နှင့် ဘုရားရှင် ဖြေကြားချက်သည် စကားချင်း ဆက်စပ်မိ၏။ (ဤကား အဖြေအကျဉ်းတည်း)။

အကျယ်အဖြေကား– နတ်တို့အဖို့ရာ ရုပ်တရားထက် နာမ်တရားက သာလွန်၍ ထင်ရှား၏၊ နာမ်တရားတွင်လည်း ဝေဒနာသည် သာလွန်၍ ထင်ရှား၏၊ အကြောင်းသော်ကား နတ်တို့မှာ ကရဇကာယခေါ်သော

၁၃၄

ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောသည် လူများထက် အပြန်ပြန် နူးညံ့လှ သိမ်မွေ့လှ၏၊ သာလွန်မြင့်မြတ်သော ကုသိုလ်ကံ အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း, အလွန် လေးတွဲ့ချိုမြိန် သိမ်မွေ့လှသော နတ်သုဒ္ဓါကိုပင် ကြေကျက်စေနိုင်သောကြောင့်၎င်း ကမ္မဇတေဇော = ဝမ်းမီးဓာတ်သည် အားကြီးလှ၏။ ယင်းသို့ ကရဇကာယခေါ်သော ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောက လူများထက် အပြန်ပြန် နူးညံ့ သိမ်မွေ့လှသောကြောင့်၎င်း, ကမ္မဇတေဇာ = ဝမ်းမီးဓာတ်က အားကြီးလှသောကြောင့်၎င်း အစာအာဟာရ တကြိမ်မျှကိုပင် လွန်၍ မတည်နိုင်ကြကုန်၊ တနပ်စာမျှ နတ်သုဒ္ဓါကို မစားကြရလျှင် ဒုက္ခဝေဒနာ ပြင်းထန်စွာ ဖြစ်ရှိပြီးလျှင် လောလောပူသည့် ကျောက်ပြားပေါ်၌ တင်ထားအပ်သော ထောပတ်ခဲကဲ့သို့ ထိုနတ်တို့၏ ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောသည် ကြေမွပျက်စီး၍ သွားရလေသည်။

ဤအချက်ကို ထောက်ဆသဖြင့် နတ်တို့၏ သန္တာန်၌ ဒုက္ခဝေဒနာသည် အလွန် ထင်ရှားလှ၏။ ထို့အတူပင် လွန်ကဲမြင့်မြတ် ကောင်းမွန်လှသော အာရုံတို့၌ အဆင့်ဆင့် အနှိပ်အကွပ်မရှိ ဖြစ်ပေါ်ရသော သုခဝေဒနာ သန္တပဏီတသဘောရှိသော ဥပေက္ခာဝေဒနာသည်လည်း အလွန်ထင်ရှားလှ၏။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် သိကြားမင်းအတွက် သောမနဿဝေဒနာ, ဒေါမနဿဝေဒနာ, ဥပေက္ခာဝေဒနာ တည်းဟူသော ဝေဒနာသုံးပါး ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို ဟောကြား အားသစ်တော်မူလေသည်။

ဆက်၍ ချဲ့ဦးအံ့- ကမ္မဋ္ဌာန်း = တရားနှလုံး ကျင့်သုံးသိမ်းဆည်းခြင်းသည် ၁-ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်း = ရုပ်တရားကို သိမ်းဆည်းခြင်း ရုပ်တရားကို ဦးတည်၍ ဝိပဿနာနှလုံး ကျင့်သုံးခြင်း, ၂-နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်း = နာမ်တရားကို သိမ်းဆည်းခြင်း နာမ်တရားကို ဦးတည်၍ ဝိပဿနာနှလုံး ကျင့်သုံးခြင်းဟူ၍ နှစ်ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် မြတ်စွာဘုရားသည် ရုပ်တရား ထင်ရှားသော ဝေနေယျသတ္တဝါအား အကျဉ်းနှလုံးသွင်းနည်း အားဖြင့်သော်၎င်း, အကျယ်နှလုံးသွင်းနည်းအားဖြင့်သော်၎င်း စတုဓာတုဝဝတ္ထာန် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို (များသောအားဖြင့်) အကျယ်ဖွင့်ပြလျက် ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြားတော်မူ၏၊ နာမ်တရား ထင်ရှားသော ဝေနေယျသတ္တဝါအား နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြားတော်မူ၏။ ယင်းသို့ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြားတော်မူသည်ရှိသော် ထိုနာမ်တရား၏ တည်ရာဖြစ်သော ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ရှေးဦးစွာ ဖော်ပြပြီးမှသာ ဟောကြားတော်မူ၏။ (သို့ရကား သိကြားမင်းအား နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို

၁၃၅

ဟောကြားတော်မူရာဝယ် ရှေးဦးစွာ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို တစိတ်တဒေသအားဖြင့် ဖော်ပြ ဟောကြားပြီးမှသာ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အကျယ် ဟောကြားတော်မူ၏၊ ပါဠိတော်၌ကား နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်း ဟောကြားတော်မူသည်ကိုသာ ဒေသနာအစဉ် တင်ထားအပ်၏ဟု မှတ်ယူရာ၏)။

နတ်တို့မှာကား နာမ်တရား ထင်ရှားပေါ်လွင်သောကြောင့် ထိုနာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်း အနေအားဖြင့် ဝေဒနာသုံးပါးတို့ကို တရားစ-တော်မူ၏။ ချဲ့ဦးအံ့- နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းအရာ၌ အစအဦး အားထုတ်ခြင်း နှလုံးသွင်းခြင်းသည် ၁-ဖဿ၏ အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း, ၂-ဝေဒနာ၏ အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်း, ၃-စိတ်၏ အစွမ်းအားဖြင့် နှလုံးသွင်းခြင်းဟူ၍ = သုံးမျိုးရှိလေသည်။ (ဤသို့ ခွဲခြမ်းဝေဘန်ရသည်မှာ တရားအလုပ် စ၍ အားထုတ်ခြင်း လေ့လာခြင်း၌သာ ဖြစ်သည်၊ စတင်အားထုတ် လေ့လာ၍ နာမ်တရားများ သဘောပိုင်နိုင်လာပြီးနောက် သမ္မသနဉာဏ် = အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တ-ဟု သုံးသပ်သော ဉာဏ်အလုပ်သည်ကား အလုံးစုံသော တရားတို့ကိုပင် သိမ်းဆည်းပြီး၍ ဖြစ်လေသည်)။

ချဲ့ဦးအံ့- (၁) အချို့ပုဂ္ဂိုလ်အား ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အကျဉ်းအားဖြင့်ဖြစ်စေ, အကျယ်အားဖြင့်ဖြစ်စေ သိမ်းဆည်းအပ်ပြီးသည်ရှိသော် ထိုရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ စိတ်စေတသိက်တို့၏ ရှေးဦးစွာ ကျရောက်ခြင်း သဘောဖြစ်သည့် ထိုအာရုံကို တွေ့ထိလျက်ဖြစ်ပွါးသော ဖဿနာမ်တရားသည် ထင်ရှား၏။ (၂) အချို့ပုဂ္ဂိုလ်အား ထိုအာရုံ၏အရသာကို ခံစားလျက် ဖြစ်ပွါးသော ဝေဒနာ နာမ်တရားသည် ထင်ရှား၏။ (၃) အချို့ပုဂ္ဂိုလ်အား ထိုအာရုံကို ပိုင်းပိုင်းဖြတ်ဖြတ် သိတတ်သော ဝိညာဏ်သည် ထင်ရှား၏။

ဖဿပဉ္စမကတရားတို့ကို သိမ်းဆည်းရခြင်း

ထိုပုဂ္ဂိုလ်သုံးမျိုးတို့တွင် (၁) မိမိဉာဏ်၌ ဖဿနာမ်တရား ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း (ထိုထင်ရှားသည့် ဖဿနာမ်တရား တခုကိုသာ သိမ်းဆည်းရမည် မဟုတ်၊ စင်စစ်ကား) “ဩ.. ထိုရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ ဖဿတရား သက်သက်သာ ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ ထိုဖဿနှင့် အတူတကွ တွဲဖက်လျက် ထိုအာရုံ၏ အရသာကို ပိုင်နိုင်စွာ ခံစားတတ်သည့် ဝေဒနာတရားသည်လည်း ဖြစ်၏။ ထိုအာရုံကို မှတ်သားတတ်သည့် သညာတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ အာရုံ၌ ယှဉ်ဖော်ယှဉ်ဖက် တရားတို့ကို စေ့ဆော် တိုက်တွန်းပေးတတ်သော စေတနာတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊

၁၃၆

အာရုံကို ပိုင်းပိုင်းဖြတ်ဖြတ် သိတတ်သော ဝိညာဏ်တရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ (ဝါ) ဖြစ်စွာ့တကား”ဟူ၍ ဖဿ, ဝေဒနာ, သညာ, စေတနာ, စိတ် တည်းဟူသော ဖဿပဉ္စမကတရား (စိတ်မှနောက်ပြန် ရေတွက်လျှင် ဖဿလျှင် ၅-ခုမြောက်ရှိသော တရားအစု)တို့ကိုပင်လျှင် ဉာဏ်ဖြင့် သိမ်းဆည်းရလေသည်။

(၂) မိမိဉာဏ်၌ ဝေဒနာတရား ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း (ထိုထင်ရှားသည့် ဝေဒနာတရားတခုကိုသာ သိမ်းဆည်းရမည်မဟုတ်၊ စင်စစ်ကား) “ဩ.. ထိုရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ ဝေဒနာတရားသက်သက်သာ ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ ထိုဝေဒနာနှင့် အတူတကွ ထိုအာရုံကို တွေ့ထိတတ်သော ဖဿတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ မှတ်သားတတ်သည့် သညာတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ စေ့ဆော် တိုက်တွန်းပေးတတ်သော စေတနာတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ အာရုံကို ပိုင်းပိုင်းဖြတ်ဖြတ် သိတတ်သော ဝိညာဏ်တရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ (ဝါ) ဖြစ်စွာ့တကား”ဟူ၍ ဖဿပဉ္စမက တရားတို့ကိုပင်လျှင် ဉာဏ်ဖြင့် သိမ်းဆည်းရလေသည်။

(၃) မိမိဉာဏ်၌ စိတ်ဝိညာဏ်တရား ထင်ရှားသော ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း (ထိုထင်ရှားသည့် ဝိညာဏ်စိတ်တရားတခုကိုသာ သိမ်းဆည်းရမည်မဟုတ်၊ စင်စစ်ကား) “ဩ.. ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ စိတ်ဝိညာဏ် တရားသက်သက်သာ ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ ထိုဝိညာဏ်နှင့် အတူတကွ ထိုအာရုံကို တွေ့ထိတတ်သော ဖဿတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ ခံစားတတ်သည့် ဝေဒနာတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ မှတ်သားတတ်သည့် သညာတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ စေ့ဆော် တိုက်တွန်းပေးတတ်သော စေတနာတရားသည်လည်း ဖြစ်၏၊ (ဝါ) ဖြစ်စွာ့တကား”ဟူ၍ ဖဿပဉ္စမကတရားတို့ကိုပင် ဉာဏ်ဖြင့် သိမ်းဆည်းရလေသည်။

ထိုသို့ ဖဿပဉ္စမကတရားတို့ကို သိမ်းဆည်း လေ့လာပြီးသော ယောဂီသူမြတ်သည် “ဤဖဿပဉ္စမကတရားတို့သည် အဘယ်တရား၌ မှီကြသနည်း”ဟု ဆက်၍ စူးစမ်းဆင်ခြင်ရ၏၊ ထိုသို့ စူးစမ်းဆင်ခြင်သည်ရှိသော် “ဤဖဿပဉ္စမကတရားတို့သည် ဝတ္ထုခေါ်ဆို ဤကရဇခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘော၌ မှီကြကုန်၏”ဟု ကွဲကွဲပြားပြား သိမြင်လာ၏။ ထိုဝတ္ထုခေါ်ဆို ကရဇခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောဟူသည်လည်း တရားကိုယ်အားဖြင့် ဘူတရုပ် ဥပါဒါရုပ်တို့သာလျှင် ဖြစ်၏။ ဤသို့လျှင် မှီတတ်သော ဖဿပဉ္စမကတရား, မှီရာဝတ္ထုခေါ်သည့် ကရဇကာယ အတ္တဘော ဤနှစ်ပါးတို့အနက် “မှီရာဝတ္ထုဖြစ်သော ကရဇခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောသည်

၁၃၇

ရုပ်တရားပါတကား၊ မှီတတ်သော ဖဿပဉ္စမက တရားအစုကား နာမ်တရားပါတကား”ဟု နာမ်ရုပ်တရား နှစ်ပါးမျှကိုသာ ဉာဏ်ဖြင့်ထင်ထင် မြင်လာလေ၏။ ဤနာမ်ရုပ်တရား နှစ်ပါးတို့တွင်လည်း ရုပ်သည် ရူပက္ခန္ဓာတည်း၊ နာမ်သည် ခန္ဓာလေးပါးတို့တည်း၊ ဤသို့လျှင် ခန္ဓာငါးပါးမျှသာဖြစ်၏။ မှန်၏- နာမ်ရုပ်နှစ်ပါးမှလွတ်သော ခန္ဓာဟူ၍ မရှိ၊ ခန္ဓာငါးပါးမှလွတ်သော နာမ်ရုပ်ဟူ၍လည်း မရှိချေ။

ထိုယောဂီသူမြတ်သည် “ဤခန္ဓာငါးပါးတို့သည် အဘယ်တရားလျှင် အကြောင်းရှိကြသနည်း”ဟု ဆင်ခြင်ရပြန်၏၊ ထိုသို့ ဆင်ခြင်သည်ရှိသော် “ဤခန္ဓာငါးပါးတို့သည် အဝိဇ္ဇာ, တဏှာ, ကံ-စသည်လျှင် အကြောင်းရှိကုန်၏၊ (ဝါ) အဝိဇ္ဇာ, တဏှာ, ကံ-စသည်ကြောင့် ဤခန္ဓာငါးပါးတို့ ဖြစ်ကြကုန်၏”ဟု အမှန်အတိုင်း သိမြင်လာ၏။ ထို့နောင်မှ ထိုယောဂီသူမြတ်သည် “ဤခန္ဓာအစဉ်သည် အကြောင်းတရားနှင့် အကျိုးတရားသာ ဖြစ်စွာ့တကား၊ အကြောင်းတရား အကျိုးတရားမှတပါး အခြား ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ သတ္တဝါဟူ၍ မရှိပါတကား၊ သက်သက် သင်္ခါရတရားတို့၏ အစုအပုံမျှသာ ဖြစ်စွာ့တကား”ဟူ၍ အကြောင်းနှင့်တကွသော နာမ်ရုပ်တရားတို့ကို ဉာဏ်ဖြင့်ပိုင်ပိုင် သိမ်းဆည်းနိုင်ပြီးလျှင် ထိုသိမ်းဆည်းအပ်ပြီးသော အကြောင်းနှင့် တကွသော နာမ်ရုပ်တရား နှစ်ပါး၏အစွမ်းဖြင့် လက္ခဏာရေးသုံးပါးတင်၍ ဝိပဿနာဉာဏ်စဉ်အတိုင်း အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု အဖန်ဖန် ဆင်ခြင်သုံးသပ်လျက် လှည့်လည် နေထိုင်တော်မူလေ၏။ (ဤစကား ရပ်ဖြင့် ဗလဝဝိပဿနာကို ပြသည်)။

ထိုသို့ ဗလဝဝိပဿနာသို့ ရောက်ရှိသော ယောဂီသူမြတ်သည် “ငါ ယနေ့ပင် မဂ်ဖိုလ်ရတော့မည်ပာဲ့၊ ငါယနေ့ပင် မဂ်ဖိုလ်ရတော့မည်တဲ့”ဟု မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်တရားကို လိုလားတောင့်တလျက် ဝိပဿနာအလုပ်ကို ဆက်လက် အားထုတ်လေရာ မဂ်ဖိုလ်ရရန် လျော်ကန်သင့်မြတ်သောနေ့၌ သပ္ပါယဖြစ်ဥတု, သပ္ပါယဖြစ်သောပုဂ္ဂိုလ်, သပ္ပါယဖြစ်သော ဘောဇဉ်အစာ, သပ္ပါယဖြစ်သော တရားနာရခြင်း = ဤသပ္ပါယ လေးပါးကိုရ၍ တင်ပလ္လင်ခွေ တထိုင်တည်းဖြင့် ထိုင်နေလျက်ပင် မိမိ၏ ဝိပဿနာအလုပ်ကို အထွတ်အထိပ် (ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာ)သို့ ရောက်စေ၍ အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။

ဤသို့လျှင် ဖဿတရား ထင်ရှားသောပုဂ္ဂိုလ်, ဝေဒနာတရား ထင်ရှားသောပုဂ္ဂိုလ်, စိတ်ဝိညာဏ်တရား ထင်ရှားသောပုဂ္ဂိုလ် = ဤပုဂ္ဂိုလ်

၁၃၈

သုံးမျိုးတို့အတွက် အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင် ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား မြတ်စွာဘုရားရှင် ဟောကြားအပ်ပြီးသာလျှင် ဖြစ်၏။

ဤယခု သက္ကပဉှသုတ်၌ကား မြတ်စွာဘုရားသည် နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောတော်မူရာ ဝေဒနာသုံးပါးကို ဦးတည်၍ ဟောတော်မူ၏။ မှန်၏- ဤသိကြားမင်းအမှူးပြုသော နတ်အပေါင်းတို့အဖို့မှာ ဖဿကို ဦးတည် ၍ဖြစ်စေ, စိတ်ဝိညာဏ်ကို ဦးတည်၍ဖြစ်စေ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြားအပ်လျှင် (ဝေဒနာကမ္မဋ္ဌာန်းကဲ့သို့) ထင်ရှားမည်မဟုတ်။ အမိုက်မှောင်ကဲ့သို့သာ ထင်ပေမည်။ နတ်တို့အဖို့ရာ ဝေဒနာတရားတို့၏ ဖြစ်ပွါးပုံ ထင်ရှားသောကြောင့် ဝေဒနာကို ဦးတည်၍ ဟောမှသာ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်း ထင်ရှားနိုင်မည်။

ချဲ့ဦးအံ့- သုခဝေဒနာ ဒုက္ခဝေဒနာတို့၏ ဖြစ်ပုံသည် ထင်ရှားလှ၏။ သုခဝေဒနာ ဖြစ်ပေါ်သောအခါ တကိုယ်လုံး ချောက်ချား လွှမ်းမိုး ပြန့်နှံ့ ယိုစီးစေလျက် အကြိမ်တရာ စစ်အပ်ပြီးသော ထောပတ်ကို စားစေ သကဲ့သို့၎င်း, အကြိမ်တရာ ချက်အပ်ပြီးသော ဆီကို လိမ်းစေသကဲ့သို့၎င်း, ရေကြည်အိုး အလုံးတထောင်ဖြင့် ပူလောင်ခြင်းကို ငြိမ်းစေသကဲ့သို့၎င်း “ဩ.. ချမ်းသာစွာ့၊ ဩ.. ချမ်းသာစွာ့”ဟု ဝေဒနာရှင်ကို ဝမ်းမြောက်စကား မြွက်ကြားစေလျက်သာလျှင် ဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။ ဒုက္ခဝေဒနာ ဖြစ်ပေါ်သောအခါမှာလည်း တကိုယ်လုံးကို ချောက်ချား လွှမ်းမိုး ပြန့်နှံ့ ယိုစီးစေလျက် လောလောပူသော သံတွေခဲကို ခန္ဓာကိုယ်တွင်း သွင်းလိုက်သကဲ့သို့၎င်း, သံရည်ပူကျဲကျဲဖြင့် ခန္ဓာကိုယ်တွင်း သွန်းလိုက် လောင်းလိုက်သကဲ့သို့၎င်း, မြက်ခြောက် သစ်ပင်ခြောက်တို့ ပြည့်နှက်နေသော တောအတွင်း၌ ထင်းမီးစည်းကြီးကို ပစ်သွင်းလိုက်သကဲ့သို့၎င်း “ဩ.. ဆင်းရဲလှဘိ၏၊ ဩ.. ဆင်းရဲလှဘိ၏”ဟု ဝေဒနာရှင်ကို ဂယောင်ဂယမ်း မြည်တမ်းပြောဆိုစေလျက်သာ ဖြစ်ပေါ်လာလေသည်။ ဤသို့လျှင် သုခဝေဒနာ, ဒုက္ခဝေဒနာ = ဤဝေဒနာနှစ်ပါးတို့၏ ဖြစ်ပုံသည် ထင်ရှားလှ၏။

ဥပေက္ခာဝေဒနာကား ပြရန်ခဲယဉ်း၏၊ အမိုက်မှောင်ဖြင့် လွှမ်းမိုးထားအပ်သကဲ့သို့ ဖြစ်၏၊ ထိုဥပေက္ခာဝေဒနာသည် သုခဒုက္ခဝေဒနာတို့ ကင်းကွာလတ်သော် သက်သာမှုလည်းမဟုတ် မသက်သာမှုလည်း မဟုတ်ပဲ အလယ်အလတ် မထင်မရှား လျစ်လျူခံစားမှုသဘောသည် ဥပေက္ခာဝေဒနာမည်၏ဟု အနုမာန မှန်းဆသောနည်းအားဖြင့် မှတ်ယူသော ယောဂီ၏အဖို့ရာ ထင်ရှား၍လာ၏။ ဥပမာအားဖြင့် ကျောက်ဖျာပေါ်သို့

၁၃၉

တက်၍ပြေးသော သမင်၏နောက်သို့ ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်လိုက်ပါလာသော သားမူဆိုးသည် ကျောက်ဖျား၏ ဤမှာဖက်၌ တက်သောခြေရာ ထိုမှာဖက်၌ သက်ဆင်းသောခြေရာကို ကြည့်ရှုတွေ့မြင်၍ ကျောက်ဖျာအလယ်၌ ခြေရာကို မမြင်ရသော်လည်း “ဤအရပ်မှ တက်သည်၊ ဤအရပ်မှ သက်ဆင်းသည်၊ သို့ရကား ကျောက်ဖျာအလယ်၌ ဤအရပ်ဖြင့် သွားလိမ့်မည်”ဟု အနုမာန မှန်းဆသောနည်းအားဖြင့် ကျောက်ဖျာအလယ်၌ သမင်သွားသည့်အရပ်ကို မှတ်ယူသကဲ့သို့ ဤအတူ ကျောက်ဖျာပေါ်သို့ တက်ရာအရပ်၌ ခြေရာကဲ့သို့ သုခဝေဒနာ၏ ဖြစ်ခြင်းသည် ထင်ရှား၏။ ကျောက်ဖျာမှ သက်ဆင်းရာအရပ်၌ ခြေရာကဲ့သို့ ဒုက္ခဝေဒနာ၏ ဖြစ်ခြင်းသည် ထင်ရှား၏၊ “ဤအရပ်မှတက်၍ ဤအရပ်မှသက်၍ အလယ်၌ ဤသို့ သွားလေသည်”ဟု အနုမာန မှန်းဆသောနည်းအားဖြင့် မှတ်ယူခြင်းကဲ့သို့ သုခဒုက္ခဝေဒနာတို့ ကင်းကွာ လတ်သော် “သက်သာမှုလည်းမဟုတ် မသက်သာမှုလည်း မဟုတ်ပဲ အလယ်အလတ် မထင်မရှား လျစ်လျူ ခံစားမှုသဘောသည် ဥပေက္ခာဝေဒနာမည်၏”ဟု အနုမာန မှန်းဆသောနည်းအားဖြင့် မှတ်ယူသိမ်း ဆည်းသော ယောဂီ၏အဖို့ရာ ဥပေက္ခာဝေဒနာသည် ထင်ရှား၍လာ၏။

ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားမင်းအား ရှေးဦးစွာ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပြီးမှ နောက် နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဝေဒနာသုံးပါး၏အစွမ်းဖြင့် ခွဲခြမ်းထုတ်ဖော်၍ ဟောပြတော်မူ၏။ ဤသို့ ရှေးဦးစွာ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုဟောပြီးမှ နောက်၌ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဝေဒနာသုံးပါး၏အစွမ်းဖြင့် ဝေနေယျပုဂ္ဂိုလ်အလိုက် ဟောကြားတော်မူခြင်းမှာ ဤသက္ကပဉှသုတ် ၌သာ မဟုတ်သေး၊ မဟာသတိပဋ္ဌာနသုတ်, မဇ္ဈိမနိကာယ် သတိပဋ္ဌာနသုတ်, စူဠတဏှာသင်္ခယသုတ်, မဟာတဏှာသင်္ခယသုတ်, စူဠဝေဒလ္လသုတ်, မဟာဝေဒလ္လသုတ်, ရဋ္ဌပါလသုတ်, မာဂဏ္ဍိယသုတ်, ဓာတုဝိဘင်္ဂသုတ်, အာနေဉ္ဇသပ္ပါယသုတ်တို့နှင့်တကွ ဝေဒနာသံယုတ် တခုလုံး၌လည်း ဤနည်းအတူ ဟောပြတော်မူသည်၊ ဤသို့လျှင် များစွာသော သုတ္တန်တို့၌ ရှေးဦးစွာ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပြီး၍ နောက်၌ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဝေဒနာသုံးပါး၏ အစွမ်းဖြင့် ခွဲခြမ်းထုတ်ဖော်၍ ဟောပြတော်မူ၏။ ထိုထိုဖော်ပြရာပါ သုတ်များ၌ကဲ့သို့ပင် ဤသက္ကပဉှသုတ်၌လည်း သိကြားမင်း အမှူးပြုသည့် နတ်အပေါင်းတည်းဟူသော ဝေနေယျပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အာသယအလိုက် ရှေးဦးစွာ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပြီးမှ နောက်၌ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဝေဒနာသုံးပါး၏ အစွမ်းဖြင့် ခွဲခြမ်းထုတ်ဖော်၍ ဟောပြတော်မူ၏။

၁၄၀

“ဤသက္ကပဉှသုတ်၌ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဝေဒနာ၏ အာရုံမျှဖြစ်၍ ချုံးအပ်လေပြီ၊ ထို့ကြောင့် ပါဠိတော်၌ မတင်အပ်သည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်” ဤကား အဋ္ဌကထာ၌ အထူးဖွင့်ပြချက်တည်း၊ ဤအဋ္ဌကထာ ဖွင့်ပြချက်သည် လျှို့ဝှက်ခဲကပ်သော အဓိပ္ပါယ်ရှိသည်။ ထို့ကြောင့် အဋ္ဌကထာဆရာတော်၏ ဆိုလိုရင်းအနက် အဓိပ္ပါယ်ကို ဤသို့သိအပ်၏-

“သိကြားမင်း အမှူးပြုသော နတ်အပေါင်းတို့အား ထိုသူတို့၏ အာသယအလိုက် ရှေးဦးစွာ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပြီးမှ နောက်၌ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဝေဒနာသုံးပါး၏ အစွမ်းဖြင့် ခွဲခြမ်းထုတ်ဖော်၍ ဟောပြတော်မူ၏”ဟူသော အဋ္ဌကထာစကားရပ်၌ ပါဠိတော်ဝယ် ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းဟောပြချက် လုံးဝမပါရှိသောကြောင့် စောဒကပုဂ္ဂိုလ်က “ဤသက္ကပဉှသုတ်၌ ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို မြတ်စွာဘုရားရှင် အဘယ်သို့ ဟောတော်မူအပ်သနည်း၊ ပါဠိတော်၌ မတွေ့ရပါတကား၊ မထင်ပါတကား”ဟူ၍ မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- သိကြားမင်းအမှူးပြုသော နတ်အပေါင်းတို့မှာ နာမ်တရားထင်ရှားသော ဝေနေယျတို့ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုနာမ်တရားတွင်လည်း ဝေဒနာတရား အထူးသဖြင့် ထင်ရှားသော ဝေနေယျတို့ ဖြစ်ကြသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း နာမ်တရား ထင်ရှားသော သတ္တဝါတို့အတွက် ရုပ်တရား = ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သာမန်မျှသာ သိသာရုံ ရှေးဦးစွာ ဟောပြပြီးမှ နာမ်တရား = နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အကျယ်ဟောပြတော်မူလေ့ရှိသည်။ သို့ရကား ဤယခု သက္ကပဉှသုတ်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားမင်းအမှူးပြုသော နတ်အပေါင်းတို့က နာမ်တရားထင်ရှားသော ဝေနေယျတို့ ဖြစ်သည့်အတွက် ထိုသူတို့အား ရှေးဦးစွာ ရုပ်တရား = ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောပြရာဝယ် အကျယ်မဟောပြတော့ပဲ ဝေဒနာ၏ အာရုံဖြစ်သော ရုပ်တရားများမျှလောက်ကိုသာ “ဤတရားစုသည် ရုပ်တရားများဖြစ်သည်”ဟု သာမန်အကျဉ်းဆုံး ချုံး၍ ဟောပြတော်မူပြီး နောက်မှ နာမ်ကမ္မဋ္ဌာန်းဆိုင်ရာ ဝေဒနာသုံးပါးကို အကျယ်အားဖြင့် ဟောပြတော်မူသည်။ သို့ရကား ဤသက္ကပဉှသုတ်ဝယ် ရုပ်ကမ္မဋ္ဌာန်းဆိုင်ရာကို မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝေဒနာ၏ အာရုံဖြစ်သော ရုပ်မျှလောက်ကိုသာ သာမန်အကျဉ်းဆုံး ချုံး၍ ဟောအပ်သောကြောင့် “ပါဠိတော်၌ မတင်အပ်ပဲ ရှိလေသည်” ဤကဲ့သို့ ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။

ယခုအခါ ရှေးဖော်ပြရာပါ ဝေဒနာသုံးပါး ကမ္မဋ္ဌာန်းအကျယ်ပြသည့် (က) စကားရပ် (ခ) စကားရပ် (ဂ) စကားရပ်တို့၌

၁၄၁

အဋ္ဌကထာ ဋီကာကို ဖွင့်ပြ အထူးမိန့်မှာချက်ကို အတတ်နိုင်ဆုံး အကျဉ်းချုံး၍ ရေးသားပြဆိုတော့မည်-

(က) စကားရပ်။ ။ပဌမစာခေါင်းပါ “အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်မည့် (မမှီဝဲအပ်သော) ဝမ်းမြောက်ခြင်း” ဟူသည်မှာ ကာမဂုဏ်၌မှီသော ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿ ဝေဒနာဖြစ်သည်။ ဤသောမနဿဝေဒနာကို ဂေဟသိတ သောမနဿ ဝေဒနာဟု ခေါ်၏၊ (အဆင်း, အသံ, အနံ့, အရသာ, အတွေ့အထိ, ဓမ္မသဘော = ဤ၆-ပါးသော ကာမတရားအစု = ကာမဂုဏ်များကို ကာမတဏှာ၏ နေအိမ်ကြီးသဖွယ် ဖြစ်သောကြောင့် ဂေဟဟူ၍ခေါ်၏။ ထိုဂေဟမည်သော ကာမတရားအစု = ကာမဂုဏ်ကို အကြောင်းပြု၍ဖြစ်သော တဏှာနှင့် ယှဉ်ဖော်ယှဉ်ဖက် (တွဲဖက်၍)ဖြစ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း သောမနဿဝေဒနာကို ဂေဟသိတသောမနဿဝေဒနာခေါ်၏)။ ဤဂေဟသိတ သောမနဿ ဝေဒနာကို မှီဝဲလျှင် (=ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်ပွါးစေလျှင်) အကုသိုလ်တရားတို့သာ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တနေ့တခြား ဆုတ်ယုတ်လေသည်၊ သို့ကြောင့် ထိုဂေဟသိတ သောမနဿ ဝေဒနာကို မမှီဝဲအပ် = မမှီဝဲ ကောင်းဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။

(က) စကားရပ်။ ။ဒုတိယစာခေါင်းပါ “အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးမည့် (မှီဝဲအပ်သော) ဝမ်းမြောက်ခြင်း” ဟူသည်မှာ နေက္ခမ္မ၌မှီသော (=နေက္ခမ္မသိတ) ဝမ်းမြောက်ခြင်း= သောမနဿဝေဒနာ ဖြစ်သည်။ ဤ၌ ရှင်ရဟန်းပြုခြင်း, ပဌမဈာန်, နိဗ္ဗာန်, ဝိပဿနာတို့နှင့်တကွ ခပ်သိမ်းသော ကုသိုလ်တရားတို့ကို ထိုထိုအိမ်ရာ အနှောင်အဖွဲ့ နီဝရဏစသော ဆန့်ကျင်ဖက်တရားတို့မှ လွတ်မြောက်သောကြောင့် နေက္ခမ္မဟူ၍ ခေါ်၏။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- “သံသရာဝဋ်ဒုက္ခမှ ထွက်မြောက်ရတော့မည်”ဟု ရည်ရွယ်မှန်းထားကာ ရှင်ရဟန်းပြုဖို့ရန် ရဟန်းတို့ထံသို့ သွားသောသူ, သွားရောက်ပြီး ရှင်ရဟန်းပြုသောသူ, ရှင်ရဟန်းပြုပြီးလျှင် စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလ၌ ကြံ့ကြံ့ခိုင်ကျည် တည်သောသူ, ထိုစတုပါရိသုဒ္ဓိသီလကို စင်ကြယ်စွာ ကျင့်ကြံသောသူ, ဓုတင်ပဋိပတ်တို့ကို ဆောက်တည်ကျင့်ကြံသောသူ, ကသိုဏ်းပရိကံ စီမံပွါးများအားထုတ်သူ, ယင်းသို့ ပွါးများအားထုတ်သဖြင့် ရူပါဝစရ ပဌမဈာန်စသည်ကို ရသောသူ, ထိုဈာန်ကို အခြေပါဒပြု၍ ဝိပဿနာတရား ပွါးများသောသူ၏ ပဋိပတ်လုပ်ငန်းရပ်များကို နေက္ခမ္မဟူ၍ ခေါ်ဆို၏၊ ယင်းနေက္ခမ္မလုပ်ငန်းရပ်ကို အကြောင်းပြု၍ဖြစ်သော

၁၄၂

ဝမ်းမြောက်ခြင်း = သောမနဿ ဝေဒနာကို နေက္ခမ္မသိတ သောမနဿဝေဒနာဟု ခေါ်၏၊ ယင်း နေက္ခမ္မသိတ သောမနဿဝေဒနာကို မှီဝဲလျှင် (=ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်ပွါးစေလျှင်) အကုသိုလ်တရားကို ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုနေက္ခမ္မသိတ သောမနဿဝေဒနာကို မှီဝဲအပ်၏ = မှီဝဲကောင်း၏ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။

(ဤ၌။ ။မမှီဝဲအပ်သော ဂေဟသိတ သောမနဿဝေဒနာသည် ၆-ဒွါရမှ ထင်လာသော ဣဋ္ဌအာရုံ ၆-ပါးတို့ကို သာယာတပ်မက်သော တဏှာလောဘနှင့် တွဲဖက်၍ ဖြစ်ပေါ်လာသော သောမနဿဝေဒနာဖြစ်၍ အာရုံအပြားသို့လိုက်၍ ၆-ပါးပင် အပြားရှိလေသည်။ မှီဝဲအပ်သော နေက္ခမ္မသိတ သောမနဿဝေဒနာ သည်လည်း ရှင်ရဟန်းပြုရန် ရဟန်းတို့ထံ သွားရောက်သည်မှအစ လောကီ လောကုတ္တရာ ပဌမဈာန် ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန်တို့ကို ရရှိသည်တိုင်အောင် ဤအတွင်းဝယ် ဣဋ္ဌာရုံ ၆-ပါးတို့ကို အာရုံပြုကာ နေက္ခမ္မပဋိပတ် လုပ်ငန်းရပ်တို့ကို “ပွါးများအားထုတ်သော စိတ္တုပ္ပါဒ်နှင့် ယှဉ်ဖော်ယှဉ်ဖက်ဖြစ်သည့် သောမနဿဝေဒနာဖြစ်၍ အာရုံအပြားသို့လိုက်၍ ၆-ပါးပင် အပြားရှိလေသည်။ ထို့ကြောင့် ကျမ်းဂန်ဓမ္မနယ်ပယ်၌ “ဂေဟသိတ သောမနဿဝေဒနာ ၆-ပါး, နေက္ခမ္မသိတ သောမနဿဝေဒနာ ၆-ပါး”ဟူ၍ စကားတွင်ကျယ်လျက် ရှိသည်။ နောက်ဖော်ပြလတ္တံ့သော ဒေါမနဿဝေဒနာ, ဥပေက္ခာဝေဒနာတို့၌လည်း ဂေဟသိတ ၆-ပါး, နေက္ခမ္မသိတ ၆-ပါးဟူ၍ သုံးနှုန်းခေါ်ဆိုရာဝယ် ဤနည်းအတူပင် အာရုံ၆-ပါးသို့လိုက်၍ ခေါ်ဆိုသည်ဟု ဓမ္မဝေါဟာရ၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာကုန်ရာ၏။)

(က) စကားရပ်။ ။တတိယစာခေါင်း၌ “မှီဝဲအပ်သော နေက္ခမ္မသိတ သောမနဿဝေဒနာသည် (၁) သဝိတက္ကသဝိစာရ သောမနဿ = ဝိတက် ဝိစာရနှင့် တကွဖြစ်သော သောမနဿ (ရဟန်းပြုရန် ရဟန်းတို့ထံသို့ သွားရောက်သည်မှအစ ပဌမဈာန်ကို ရသည်တိုင်အောင် ဤအတွင်း ဖြစ်ပွါးသမျှသော နေက္ခမ္မသိတ သောမနဿ) ဝေဒနာ၊ (၂) အဝိတက္ကအဝိစာရ သောမနဿ = ဝိတက် ဝိစာရနှင့် မယှဉ်သော သောမနဿ (ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန်တို့၌ ပါရှိသော နေက္ခမ္မသိတ သောမနသာ) ဝေဒနာဟူ၍ = နှစ်မျိုးရှိရာ (၂) အမှတ်ပြ အဝိတက္က အဝိစာရ သောမနဿဝေဒနာသည် သာလွန်၍ မြင့်မြတ်၏”ဟု ဆိုလိုသည်။

ဤတတိယ စာခေါင်းပါ စကားရပ်စုဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယ်ကို ဟောကြားအပ်သနည်းဟူမူ- နှစ်ဦးသော ရဟန်းတို့၏ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဟောကြားတော်မူအပ်သည်။ ချဲ့ဦးအံ့- (က) တဦးသောရဟန်းသည် သဝိတက္ကသဝိစာရ သောမနဿဝေဒနာ

၁၄၃

(=ကာမာဝစရ သောမနဿဝေဒနာနှင့် ရူပါဝစရ ပဌမဈာန် သောမနဿဝေဒနာ)၌ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်သည်ရှိသော် “ဤသောမနဿဝေဒနာသည် အဘယ်၌ မှီသနည်း”ဟု ဆင်ခြင်လေ၏၊ ထိုသို့ ဆင်ခြင်လတ်သော် ကရဇကာယတည်းဟူသော ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘော၌ မှီ၏ဟု ပိုင်းခြား သိမြင်လာလေ၏။ ထို့နောက် အောက်စာမျက်နှာ (၁၃၅)မှစ၍ ပြဆိုခဲ့သော နည်းအတိုင်း တရားအလုပ် ဆက်လက်ပွါးများ အားထုတ်လေလျှင် အစဉ်သဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။

(ခ) အခြား ရဟန်းတပါးသည် အဝိတက္ကအဝိစာရ သောမနဿဝေဒနာ (ရူပါဝစရ ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန်တို့နှင့်ယှဉ်သော သောမနဿဝေဒနာ)၌ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်သည်ရှိသော် ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေသည်။ ထိုရဟန်းနှစ်ပါးတို့ နှလုံးသွင်း သိမ်းဆည်းအပ် သုံးသပ်အပ်သော သောမနဿဝေဒနာတို့အနက် ပဌမရဟန်း နှလုံးသွင်း သိမ်းဆည်းအပ် သုံးသပ်အပ်သော (အာရုံဖြစ်သည့်) သဝိတက္ကသဝိစာရ သောမနဿဝေဒနာထက် ဒုတိယရဟန်း နှလုံးသွင်း သိမ်းဆည်းအပ် သုံးသပ်အပ်သော (အာရုံဖြစ်သည့်) အဝိတက္ကအဝိစာရ သောမနဿဝေဒနာက သာလွန် မြင့်မြတ်၏၊ ထိုဝေဒနာနှစ်ပါးကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု ဝိပဿနာရှုသော စိတ္တုပ္ပါဒ်တွင်လည်း ပဌမရဟန်း၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော (အာရမ္မဏိကဖြစ်သည့်) သဝိတက္ကသဝိစာရ ဝိပဿနာထက် ဒုတိယရဟန်း၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော (အာရမ္မဏိကဖြစ်သည့်) အဝိတက္ကအဝိစာရ ဝိပဿနာက သာလွန်မြင့်မြတ်၏၊ ပဌမရဟန်းရရှိသည့် သဝိတက္ကသဝိစာရ သောမနဿ ဖလသမာပတ်ထက် ဒုတိယရဟန်း ရရှိသည့် အဝိတက္ကအဝိစာရ သောမနဿ ဖလသမာပတ်က သာလွန်မြင့်မြတ်လှ၏။ ထို့ကြောင့် “အဝိတက္ကအဝိစာရ သောမနဿဝေဒနာသည် သာလွန် မြင့်မြတ်၏”ဟု မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်၏။

ဤကား (က) စကားရပ်၌ မှတ်ဖွယ်အထူးတည်း။

(ခ) စကားရပ်။ ။ပဌမစာခေါင်းပါ “အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်မည့် (မမှီဝဲအပ်သော) နှလုံးမသာခြင်း= ဒေါမနဿဝေဒနာ” ဟူသည်မှာ ဂေဟသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာ ဖြစ်သည်။ ဂေဟသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာ ဟူသည်လည်း မျက်စိ, နား, နှာ, လျှာ, ကိုယ်, စိတ်ဟူသော ခြောက်ဒွါရတို့၌ အလိုရှိအပ် တောင့်တအပ်သော အဆင်း, အသံ, အနံ့, အရသာ, အတွေ့အထိ,

၁၄၄

ဓမ္မသဘော =- ဤခြောက်ပါးသော ကာမဝတ္ထု တရားအစု = ကာမဂုဏ်တို့ကို တောင့်တတိုင်း မရသဖြင့် “ငါ့မှာ ဤကာမတရားတို့ကို မရလေခြင်း”ဟု နှလုံးပူပန်သူ, ရပြီးသော ကာမဝတ္ထု တရားအစုတို့ ပျက်စီးချုပ်ပျောက်ရာ၌ “ငါ့မှာ ရှိရင်းစွဲ ကာမတရားအစုတို့ ပျက်စီး ချုပ်ပျောက်ကုန်ပြီတကား”ဟု နှလုံးပူပန်သော သူတို့၏ သန္တာန်၌ ကာမဝတ္ထု တရားအစုကိုမှီ၍ (အာရုံပြု၍)ဖြစ်သော နှလုံးမသာခြင်း = ဒေါမနဿဝေဒနာ ဖြစ်သည်။

ယင်း ဂေဟသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာကို မှီဝဲလျှင် (=ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်စေလျှင်) အကုသိုလ်တရားတို့သာ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တနေ့တခြား ဆုတ်ယုတ်လေသည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုဂေဟသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာကို မမှီဝဲအပ် = မမှီဝဲကောင်းဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။

(ခ) စကားရပ်။ ။ဒုတိယစာခေါင်းပါ “အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးမည့် (မှီဝဲအပ်သော) နှလုံးမသာခြင်း = ဒေါမနဿဝေဒနာ” ဟူသည်မှာ နေက္ခမ္မသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာ ဖြစ်သည်။ နေက္ခမ္မသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာ ဟူသည်လည်း ရှေး၌ ဆိုအပ်ခဲ့သည့် ရှင်ရဟန်းပြုရန် ရဟန်းတော်တို့ထံ သွားရောက်ခြင်းစသော နေက္ခမ္မအလုပ် ဝိပဿနာဘာဝနာအလုပ် အနုဿတိဘာဝနာအလုပ်- စသည်ကို အားထုတ်သော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်၏ သန္တာန်ဝယ် အဆင်း, အသံ, အနံ့, အရသာ, အတွေ့အထိ, ဓမ္မသဘောဟူသော အာရုံခြောက်ပါးတို့၏ မမြဲသောသဘော ဖောက်ပြန်ပျက်စီး ချုပ်ပျောက်သော သဘောကို ပိုင်းခြားသိမြင်ပြီးနောက် အတိတ်ကဖြစ်သော အာရုံခြောက်ပါး တရားများ, ယခုဖြစ်ဆဲ ပစ္စုပ္ပန်ဖြစ်သော အာရုံခြောက်ပါး တရားများ = ဤတရားအားလုံးတို့သည် မမြဲသော သဘောတို့ပါတကား, ဆင်းရဲသော သဘောတို့ပါတကား, ဖောက်ပြန် ပျက်စီးတတ်သော သဘောတို့ပါတကားဟု အမှန်အတိုင်း ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာဖြင့် သိမြင်သောအခါ ထိုအာရုံခြောက်တန် ရုပ်နာမ်နှစ်ဝ သင်္ခါရဒုက္ခမှ လွတ်ငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုသော လောကုတ္တရာ အရိယဖိုလ်တရားတို့၌ လိုလားတောင့်တမှု ပိဟာခေါ်သော သိမ်မွေ့သော လောဘတရား ဖြစ်ပေါ်လာ၏။

(ဤ၌။ ။“လောကုတ္တရာ အရိယဖိုလ်တရားတို့၌ လိုလားတောင့်တမှု ပိဟာခေါ်သော သိမ်မွေ့သော လောဘတရား ဖြစ်ပေါ်လာ၏” ဟူရာဝယ် ဧကန်တိုက်ရိုက် လောဘတရားက အရိယဖိုလ်ကို အာရုံပြု၍ တောင့်တသည်ဟု

၁၄၅

ဆိုလိုသည် မဟုတ်၊ မှန်၏- လောဘကဲ့သို့သော အကုသိုလ်တရားတို့ကို မဆိုထားဘိ၊ ဉာဏဝိပ္ပယုတ် ကုသိုလ်များကပင်သော်လည်း လောကုတ္တရာတရားကို လုံးဝ တိုက်ရိုက် အာရုံမပြုနိုင်ချေ။ အမှန်စင်စစ်သော်ကား “အရိယဖိုလ်တို့သည် ဤသို့ ဤသို့သော အာနုဘော်ထူး ဂုဏ်ကျေးဇူး ရှိကုန်၏” စသည်ဖြင့် တဆင့်ကြား၍ဖြစ်စေ၊ ကျမ်းဂန်စာပေ သင်ကြားခြင်း, သမထဝိပဿနာ ဘာဝနာတရား ပွါးများခြင်း အစွမ်းသတ္တိကြောင့် ထင်ရှားလာသော လောကုတ္တရာတရားတို့၏ အခြင်းအရာ အာကာရ သဘောသွားကို မှတ်သားတတ်သည့် ဉာဏ်ပညာ၌ တည်၍ဖြစ်စေ အနုမာန မှန်းဆသောအားဖြင့် လောကုတ္တရာ အရိယဖိုလ်တရားတို့ကို တောင့်တကြလေသည်။ တိုက်ရိုက်ဖော်ပြရလျှင် အလွန်မွန်မြတ် သိမ်မွေ့သော ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်တရားတို့၏ ပညတ်များသည်လည်း ထိုတရားတို့ကဲ့သို့ပင် မွန်မြတ်သိမ်မွေ့သော သဘောရှိကုန်၏။ သို့ရကား ပုထုဇန် သူငါတို့ မိမိတို့ မရသေး မသိသေးသော ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်တရားကို တိုက်ရိုက် အာရုံပြု၍ တောင့်တနိုင်ကြသည်မဟုတ်၊ ထိုတရားတို့၌ ဈာန်ဟူသောပညတ်, မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်ဟူသောပညတ် (အလွန်သိမ်မွေ့လှသည့် ပညတ်)တို့ကို အာရုံပြု၍သာ ထိုဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်တရားတို့ကို ရော်ရမ်းမှန်းဆ အနုမာနအားဖြင့်သာ တောင့်တကြရလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤယခုအရာ၌ ပုထုဇန်ယောဂီရဟန်းတို့ တဆင့်ကြား = သုတပရိယတ်အားဖြင့် သိရှိအပ်သည့် လောကုတ္တရာ အရိယဖိုလ်တရားတို့ကို ရော်ရမ်းမှန်းဆ၍ ထိုအရိယဖိုလ်တရားတို့၏ “လောကုတ္တရာ အရိယဖိုလ်”ဟူသော ပညတ်ကိုသာ အာရုံပြု၍ လိုလားတောင့်တမှု ပိဟာခေါ်သော သိမ်မွေ့သော လောဘတရားကို ဖြစ်စေကြသည်ကိုပင် “လောကုတ္တရာ အရိယဖိုလ်တရားတို့၌ လိုလားတောင့်တမှု ပိဟာခေါ်သော သိမ်မွေ့သော လောဘတရား ဖြစ်ပေါ်လာ၏”ဟု ရေးသားဖော်ပြခြင်း ဖြစ်သည်။ ။သိမ်မွေ့စွာ့)။

ထိုသို့ လောကုတ္တရာ အရိယဖိုလ်တရားတို့၌ လိုလားတောင့်တမှု ပိဟာခေါ်သော သိမ်မွေ့သော လောဘတရား ဖြစ်ပေါ်ပြီးနောက် ထိုလောကုတ္တရာ အရိယဖိုလ်တရားတို့ကို ရရှိနိုင်ရန် ဝိပဿနာတရားကို မနေမနား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ပါလျက် အရိယဖိုလ်သို့ မရောက်နိုင်သော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်ဝယ် “ဩ.. ငါကား ဤပက္ခ, ဤလ, ဤနှစ်ပတ်လုံး ဝိပဿနာတရား မနေမနား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ပါလျက် ငါတောင့်တသည့် အရိယဖိုလ်သို့ မရောက်နိုင်စွာ့တကား”ဟု အဖန်ဖန် စိုးရိမ်ပူပန်သောအခါ ဖြစ်ပွါးသော နှလုံးမသာခြင်း = ဒေါမနဿဝေဒနာကို နေက္ခမ္မသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာဟု ခေါ်၏။ ယင်း နေက္ခမ္မသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာကို မှီဝဲလျှင် (=ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်စေလျှင်) ထိုဒေါမနဿဝေဒနာမှ ဥပနိဿယပစ္စည်းကိုရ၍ အကုသိုလ်တရားများ ဆုတ်ယုတ်ကာ ကုသိုလ်တရားတို့ တနေ့တခြား တိုးပွါးလာလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုနေက္ခမ္မသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာကို မှီဝဲအပ်၏၊ မှီဝဲကောင်း၏ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။

၁၄၆

(ခ) စကားရပ်။ ။တတိယစာခေါင်းပါ “သဝိတက္ကသဝိစာရဒေါမနဿ, အဝိတက္ကအဝိစာရဒေါမနဿ” ဟူရာ၌ ဒေါမနဿဝေဒနာမှန်က ဧကန်မုချ သဝိတက္ကသဝိစာရ တမျိုးသာ ဖြစ်သော်လည်း ယောဂီရဟန်း၏ စွဲမှတ်ယူဆချက်အားဖြင့် ဂေဟသိတ ဒေါမနဿဝေဒနာကို သဝိတက္က သဝိစာရ ဒေါမနဿ, နေက္ခမ္မသိတဒေါမနဿ ဝေဒနာကို အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿဝေဒနာဟူ၍ ခွဲခြား ဟောကြားတော်မူအပ် လေသည်။

ချဲ့ဦးအံ့- ဤသာသနာတော်၌ ယောဂီရဟန်းသည် ဥပစာရဈာန်ကို အခြေပါဒပြု၍ဖြစ်စေ, သို့မဟုတ် ပဌမဈာန် စသည်တို့ကို အခြေပါဒပြု၍ဖြစ်စေ မဂ်ဖိုလ်တရားတို့ကို ဖြစ်စေအံ့ဟု ဝိပဿနာတရားကို ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်လေရာ ထိုမဂ်ဖိုလ်တရားတို့ကို မရနိုင်သည်ရှိသော် ဒေါမနဿ = နှလုံးမသာယာခြင်း ဝေဒနာများ ဖြစ်ပွါးလာတတ်သည်။ ထိုသို့ ဒေါမနဿဝေဒနာတရား ဖြစ်ပွါးလာသောအခါ အခြေပါဒဖြစ်သော ဥပစာရဈာန်တရား, ပဌမဈာန်စသော ဈာန်တရားတို့ကို ဖလူပစာရအားဖြင့် ဒေါမနဿဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။ အကြင် ယောဂီရဟန်းသည်ကား ထိုသို့ နှလုံးမသာယာမှု = ဒေါမနဿဝေဒနာတရား ဖြစ်ပွါးသော်လည်း လုံ့လဝီရိယကို မလျှော့ချပဲ အစဉ်သဖြင့် ဝိပဿနာအလုပ် ကြိုးကုတ် အားထုတ်လေရာ မဂ်ဖိုလ်တရားတို့ကို ရရှိလာ၏၊ ထိုသို့ ရရှိလာသော မဂ်ဖိုလ်တရားများကို ကာရဏူပစာရအားဖြင့် ဒေါမနဿဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။

ယောဂီရဟန်းသည် နှလုံးမသာယာမှု = ဒေါမနဿဝေဒနာ၏ အကြောင်းဖြစ်သော သဝိတက္ကသဝိစာရတရား အဝိတက္ကအဝိစာရတရားတို့ကို သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿ, အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿဟူ၍ မှတ်ယူပြီးလျှင် “ငါသည် အဘယ်နံရောအခါ၌ သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿတရား အဝိတက္ကအဝိစာရဒေါမနဿ တရားများ၌ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်နိုင်ပါမည်နည်း” ဟူ၍၎င်း, သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿတရားကို အကြောင်းပြု၍ ရရှိသောဖိုလ်တို့ကို သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿ ဖလသမာပတ်ဟု၎င်း, အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿတရားကို အကြောင်းပြု၍ ရရှိသော ဖိုလ်တို့ကို အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿ ဖလသမာပတ်ဟု၎င်း မှတ်ယူပြီးလျှင် “ငါသည် အဘယ်နံရောအခါ၌ သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿ ဖလသမာပတ်, အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿ ဖလသမာပတ်ကို ဖြစ်စေနိုင်ပါမည်နည်း” ဟူ၍၎င်း ကြံစည်စဉ်းစားပြီးလျှင် သုံးလကြာ ကျင့်ရသော = တေမာသိကပဋိပဒါ,

၁၄၇

ခြောက်လကြာ ကျင့်ရသော = ဆမာသိကပဋိပဒါ, ကိုးလကြာ ကျင့်ရသော = နဝမာသိကပဋိပဒါ = ဤအကျင့်ပဋိပဒါသုံးမျိုးကို အစဉ်သဖြင့် အရယူ ကျင့်ကြံလေ၏။

ပဌမရှေးဦးစွာ တေမာသိကပဋိပဒါ = သုံးလကျင့်စဉ်ကို ယူပြီးလျှင် ပဌမ တလအတွင်း၌ ညဉ့်သုံးယံတွင် တစ်ယံ ဝိပဿနာအလုပ်ကို အားထုတ်၍ နှစ်ယံအိပ်စက်ခွင့်ကို ပြုလေသည်၊ မဇ္ဈိမလ = ဒုတိယလအတွင်း၌ ညဉ့်သုံးယံတွင် နှစ်ယံ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်၍ တစ်ယံအိပ်စက်ခွင့်ကို ပြုလေသည်၊ ပစ္ဆိမလ = တတိယလ အတွင်း၌ကား လုံးဝအိပ်စက်ခွင့် မပြုတော့ပဲ ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံး ရဟန်းတရား အားထုတ်၍ စင်္ကြံလျှောက်ခြင်း ထိုင်ခြင်းဖြင့်သာလျှင် မျှတစေ၏။ ဤနည်းဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကိုရလျှင် ကောင်း၏၊ ရလျှင် ရ၊ ဤနည်းဖြင့်မှ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မရနိုင်ခဲ့သော် လုံ့လကို မလျှော့ချပဲ ဆမာသိကပဋိပဒါ = ခြောက်လကျင့်စဉ်ကို ယူပြန်လေ၏။

ထိုသို့ ဆမာသိကပဋိပဒါ = ခြောက်လကျင့်စဉ်ကို ယူပြီးလျှင် (ပဌမ နှစ်လ၊ ဒုတိယ နှစ်လ = အလယ်နှစ်လ၊ တတိယ နှစ်လ = အဆုံးနှစ်လဟု- အချိန်သုံးပိုင်းထား၍) ရှေးနည်းအတူ ကျင့်ပြန်၍ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မရနိုင်ပြန်သော် လုံ့လကို မလျှော့ချပဲ နဝမာသိကပဋိပဒါ = ကိုးလကျင့်စဉ်ကို ယူပြန်လေ၏။

ထိုသို့ နဝမာသိကပဋိပဒါ = ကိုးလကျင့်စဉ်ကို ယူပြီးလျှင် (ပဌမ သုံးလ၊ ဒုတိယသုံးလ = အလယ်သုံးလ၊ တတိယသုံးလ = အဆုံးသုံးလဟု- အချိန်သုံးပိုင်းထား၍) ပဌမ သုံးလအတွင်း၌ ညဉ့်သုံးယံတွင် တစ်ယံ ဝိပဿနာအလုပ်ကို အားထုတ်၍ နှစ်ယံအိပ်စက်ခွင့်ကို ပြုလေသည်။ ဒုတိယသုံးလ = အလယ်သုံးလအတွင်း၌ ညဉ့်သုံးယံတွင် နှစ်ယံ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်၍ တစ်ယံသာ အိပ်စက်ခွင့်ကို ပြုလေသည် (=အိပ် စက်လေသည်)၊ တတိယသုံးလ = အဆုံးသုံးလ၌ကား လုံးဝအိပ်စက်ခွင့် မပြုတော့ပဲ (=လုံးဝမအိပ်စက်တော့ပဲ) ညဉ့်သုံးယံပတ်လုံး ရဟန်းတရား အားထုတ်၍ စင်္ကြံလျှောက်ခြင်း ထိုင်ခြင်းဖြင့်သာလျှင် ခန္ဓာကိုယ်ကို မျှတစေ၏။ ဤနည်းကျင့်ကြံ၍မှ အရဟတ္တဖိုလ်ကို မရနိုင်သော ယောဂီရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် “ငါသည် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် အတူတကွ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏာကို ဖိတ်ကြားခြင်းငှါ မရအပ်လေစွာ့တကား”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်သည်ရှိသော် ရွာနီးလိုဏ်ကျောင်း = ဂါမန္တပဗ္ဘာရ၌ သီတင်းသုံးသော မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်၏ သန္တာန်၌ကဲ့သို့

၁၄၈

နှလုံးမသာယာမှု = ဒေါမနဿ ဝေဒနာတရား ဖြစ်ပွါးလာတတ်၏၊ မျက်ရည်အယဉ်တို့ တသွင်သွင် ယိုစီးကျလာတတ်ကုန်၏။

မဟာသီဝမထေရ်ကြီးဝတ္ထု

သီဟိုဠ်ကျွန်းဝယ် မဟာသီဝမည်သော မထေရ်မြတ်ကြီးသည် ဂိုဏ်းကြီး တဆယ့်ရှစ်ဂိုဏ်း = ရဟန်းတော်ပေါင်း တဆယ့်ရှစ်သင်းတို့ကို စာပေပို့ချ နေထိုင်တော်မူ၏၊ ထိုမထေရ်မြတ်ကြီး၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒ၌ တည်ကြ၍ ရဟန်းတော်ပေါင်း သုံးသောင်းတို့ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူကြပြီး ဖြစ်လေသည်။ ထိုအခါ တပည့်ရဟန္တာပေါင်း သုံးသောင်းတို့အနက် ရဟန္တာတပါးသည် “ငါ၏သန္တာန်မှာ သီလ-စသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကား မနှိုင်းယှဉ်နိုင်လောက်အောင်ပင် များမြောက်လှကုန်၏၊ ငါ၏ဆရာ မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီး၏ သီလ-စသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကား အဘယ်သို့နည်း”ဟု ဆင်ခြင်လေလျှင် ပုထုဇန်သာ ဖြစ်ရှိနေသေးသည်ကို မြင်၍ “ဩ.. ငါတို့၏ဆရာ မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီးသည် သူတပါးတို့၏ မှီခိုကိုးစား အားထားရာသာဖြစ်၍ မိမိ၏ မှီခိုကိုးစား အားထားရာ ဖြစ်ဖို့ရန်ကား မတတ်နိုင်ရှာချေ၊ ငါသည် ငါတို့ဆရာ မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီးအား အဆုံးအမ ဩဝါဒကို ပေးပေအံ့”ဟု ကြံစည်၍ ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ဈာန်ယာဉ်စီး၍ ကြွသွားပြီး ကျောင်းတိုက်၏အနီး၌ သက်ဆင်း၍ နေ့သန့်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေတော်မူသော ဆရာဖြစ်သူ မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီးအထံသို့ ဆည်းကပ်လျက် အရိုအသေ ဝတ်ပြုပြီးသော် အပြစ်လွတ်ရာ တနေရာ၌ ထိုင်နေလေ၏။

ထို့နောက် ဆရာတပည့်နှစ်ပါး အပြန်အလှန် အာလာပ, သလ္လာပ စကားပြောကြားတော်မူကြသည်မှာ-

(ဆရာ)

ငါ့ရှင် ပိဏ္ဍပါတိက = ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်.. သင်သည် အဘယ်အကြောင်းကြောင့် လာရောက်သနည်း၊ (ရှေးမထေရ်တို့သည် ဝိပဿနာတရား အားထုတ်သော တပည့်များကို ပိဏ္ဍပါတိက = ပိဏ္ဍပါတ် ဓုတင်ဆောင် ငါ့ရှင်-ဟူ၍ ချစ်မြတ်နိုးစွာ ခေါ်ဝေါ်ကြလေသည်)။

(တပည့်)

အနုမောဒနာ တရားတပုဒ် သင်ယူရန် လာရောက်ပါသည် အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

အခွင့်ရနိုင်မည် မဟုတ်ချေ ငါ့ရှင်..။

၁၄၉

(တပည့်)

“ယနေ့ အဘယ်အရပ်သို့ ငါ ဆွမ်းခံသွားရပါမည်နည်း”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားရာ တန်ဆောင်းဝန်း၌ အရှင်ဘုရား ရပ်တည်သောအခါ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

ထိုနေရာ၌ အခြားရဟန်းများ ပြသနာ မေးလျှောက်ကြသည် ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

ဆွမ်းခံကြွရာ လမ်းခရီး၌ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

ထိုနေရာ၌လည်း အခြားရဟန်းများ ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြသည် ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

သင်္ကန်းကို နှစ်ထပ်ပြု၍ ဝတ်ရာအရပ်, ၎င်း ရုံရာအရပ်, သပိတ်ကို (ဆွမ်းခံခါနီး) အိတ်မှထုတ်ရာဌာန, ရွာတွင်း၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်ပြီး၍ (မြို့တွင်း ရွာတွင်း) ဆွမ်းစားဇရပ်၌ ယာဂုသောက်တော်မူသောအခါ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

ထိုနေရာ၌လည်း အဋ္ဌကထာ၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို မေးမြန်းကြသော မထေရ်များ မိမိတို့ ယုံမှားသံသယကို ပယ်ဖျောက်ကြသည် ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

မြို့ရွာတွင်းမှ ဆွမ်းခံပြီး၍ ထွက်ကြွလာသောအခါ၌ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

ထိုအချိန်မှာလည်း အခြားရဟန်းများ ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြသည် ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

ဆွမ်းခံပြီး၍ ရွာမှ ကျောင်းသို့အပြန် လမ်းခရီးအကြား၌ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

ထိုအချိန်မှာလည်း အခြားရဟန်းများ ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြသည် ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

ကျောင်းတိုက်သို့ရောက်၍ ဆွမ်းစားကျောင်း၌ ဆွမ်းစားခြင်းကိစ္စ ပြီးဆုံးသောအခါ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..(ပ)၊ နေ့သန့်ရာအရပ်ဝယ် ခြေဆေးသောအခါ၌ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။ မျက်နှာသစ်သောအခါ၌ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

၁၅၀

(ဆရာ)

ထိုအချိန်မှာလည်း အခြားရဟန်းများ ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြသည် ငါ့ရှင်.. ထိုအချိန်မှစ၍ နောက်တနေ့ နေအရုဏ်တက်သည်တိုင်အောင် အခြား အခြား ရဟန်းများတို့ အကြားမလပ်အောင် ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြသည် ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

အရုဏ်တက်၍ ဒန်ပူကိုစားပြီးလျှင် မျက်နှာသစ်ရန် ကြွသွားသောအခါ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

ထိုအချိန်မှာလည်း အခြားရဟန်းများ ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြသည် (အခွင့်မရနိုင်ဘူး) ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

မျက်နှာသစ်ပြီး၍ ကျောင်းတွင်းသို့ ပြန်လာသောအခါ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

ထိုအချိန်မှာလည်း အခြားရဟန်းများ ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြသည် (အခွင့်မရနိုင်ဘူး) ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

ကျောင်းတွင်းသို့ဝင်၍ ထိုင်နေသောအခါ မေးမြန်းပါရစေ အရှင်ဘုရား..။

(ဆရာ)

ထိုအချိန်မှာလည်း အခြားရဟန်းများ ပြဿနာ မေးလျှောက်ကြသည် (အခွင့်မရနိုင်ဘူး) ငါ့ရှင်..။

(တပည့်)

အရှင်ဘုရား.. တကယ်ဆိုလျှင် မျက်နှာသစ်ပြီး၍ ကျောင်းတွင်းသို့ဝင်လျက် ထက်ဝယ်တင်ပလ္လင်ခွေ သုံးလေးကြိမ်မျှ ပြောင်းလဲကာ ကိုယ်ငွေ့ကို ယူကြပြီးလျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံး ကျင့်သုံးမှုပြုကြသော အရှင်ဘုရားတို့အဖို့ရာ အခွင့်ရနိုင်သောအချိန် ရှိသင့်ပါသည်။ ဤအတိုင်းသာဆိုလျှင် အရှင်ဘုရားတို့သည် သေရမည့်အချိန်ကိုလည်း မရနိုင်ကြတော့ဘူးလော၊ အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် မှီရာတံကဲပျဉ်နှင့် တူတော်မူကြကုန်၏၊ သူတပါး၏ မှီရာသာဖြစ်၍ မိမိ၏ မှီခိုအားထားရာ ဖြစ်ကြရန်ကား မတတ်နိုင်ကြကုန်၊ တပည့်တော်အား အရှင်ဘုရားတို့အထံမှ အနုမောဒနာတရား သင်ကြားဖို့ရန် အမှန်စင်စစ် အလိုမရှိပါဘုရား..။

(ဤကဲ့သို့) တပည့်ရဟန္တာ မထေရ်မြတ်သည် သတိပေးစကား ပြောကြား လျှောက်ထား၍ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်ကာ ကြွသွားတော်မူလေ၏။

၁၅၁

မဟာသီဝမထေရ်ကြီး တောထွက်ခြင်း

မဟာသီဝမထေရ်ကြီးသည် “ဤရဟန်း၏အဖို့ရာ ပရိယတ်ဖြင့် ပြုဖွယ်ကိစ္စမရှိ၊ စင်စစ်သော်ကား ဤရဟန်းသည် ငါ့အတွက်တာ ဆုံးမနှိပ်ကွပ်ကြောင်း ချွန်းတောင်းသဖွယ် ဖြစ်ပေအံ့ဟု ရည်ရွယ်ကာ လာရောက်လေသည်”ဟု အမှန်အတိုင်း စဉ်းစားသိရှိ၍ “ယခုအခါ တောထွက်သွားရန် အခွင့်မဖြစ်နိုင်သေးပေ၊ မိုးသောက်ထအခါမှ ငါ တောထွက်၍ သွားပေအံ့”ဟု ကြံစည်၍ သပိတ်သင်္ကန်းများကို အနီး၌ အသင့်ထား ပြီးလျှင် တနေ့ပတ်လုံး၎င်း, ပဌမယံနှင့် မဇ္ဈိမယံပတ်လုံး၎င်း, ကျမ်းဂန်စာပေပို့ချ၍ မိုးသောက်ယံ ရောက်သောအခါ မထေရ်တပါး ပါဠိသင်ပြီး၍ ထွက်လတ်သော် အသင့်ပြင်ထားသော သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်၍ ထိုပါဠိသင်မထေရ်နှင့် အတူတကွပင် (စာသင်သော ရဟန်းတပါးအသွင်ဖြင့်) ထွက်ခဲ့လေ၏။

စာသင်ဖို့ရန် အသင့်ရောက်ရှိ ထိုင်နေကြသော တပည့်ရဟန်းတို့သည် “ငါတို့ဆရာ မဟာသီဝမထေရ်မြတ်သည် တစုံတရာ ကိုယ်လက်သုတ်သင်ရန် ကိစ္စဖြင့် ခေတ္တ အပြင်သို့ ထွက်သွားသည်”ဟူ၍သာ အောက်မေ့ မှတ်ထင်ကြကုန်၏။ အတူတကွ ထွက်ကြွသွားသော ပါဠိသင်သည့် မထေရ်ကလည်း “ဆရာတူ ရဟန်းတပါးပင်”ဟု မှတ်ထင်လေသည်။ (မိမိ၏ဆရာ မဟာသီဝမထေရ်ဟူ၍ မသိချေ)။

မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီးသည်ကား “ငါကဲ့သို့သော ပုဂ္ဂိုလ်အား အရဟတ္တဖိုလ်မည်သည် အဘယ်မှာ ရခဲအံ့နည်း၊ နှစ်ရက် သုံးရက်ဖြင့်ပင် ငါသည် အရဟတ္တဖိုလ်ရောက် ကျင့်ဆောက်ကြိုးကုတ် အားထုတ်ပြီးလျှင် ပြန်လာအံ့”ဟူ၍ ကြံစည် စဉ်းစားတော်မူ၍ တပည့်များအား ပန်ကြားမှု ပြုတော်မမူပဲ ဝါဆိုလဆန်း တဆယ့်သုံးရက်နေ့၌ တောထွက် ကြွသွားတော်မူ၍ ဂါမန္တပဗ္ဘာရ = ရွာနီးလိုဏ်ကျောင်းသို့ ကြွသွားတော်မူလျက် စင်္ကြံထက်သို့တက်၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံး ကျင့်သုံးတော်မူလေရာ ထိုနေ့၌ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရယူဖို့ရန် မတတ်နိုင်ပဲ ရှိလေ၏။ လပြည့်ဥပုသ်နေ့သို့ ရောက်လတ်သော် “ငါသည် နှစ်ရက်သုံးရက်ဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်ကို အရယူမည်ဟု လာခဲ့၏၊ သို့သော် အရယူခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပါတကား၊ (ဝါတွင်းသုံးလတို့ကို သုံးရက်လောက် နှလုံးထားတော်မူကာ) သီတင်းကျွတ်လပြည့် = မဟာပဝါရဏာနေ့တိုင်လျှင် သိရောပေါ့”ဟု အားတင်း ကြံစည်တော်မူကာ ထိုနှစ်ဝါတွင်း ထိုကျောင်း၌ပင် ဝါကပ်၍ ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ပါသော်လည်း အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရယူဖို့ရန် မတတ်နိုင်ပဲ ရှိပြန်လေ၏။

၁၅၂

သီတင်းကျွတ်လပြည့် မဟာပဝါရဏာနေ့သို့ ရောက်လတ်သော် “ဩ.. ငါသည် နှစ်ရက် သုံးရက်ဖြင့် အရယူမည်ဟု လာခဲ့၏၊ ဝါတွင်းသုံးလဖြင့်လည်း အရဟတ္တဖိုလ်ကို အရယူခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ပါတကား၊ ငါ၏ သီတင်းသုံးဖော် သံဃာတော်တို့သည်ကား ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏာ (=အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့၏ ဖိတ်ကြားမှု = ပဝါရဏာ)ကို ပြုတော်မူကြ၏”ဟူ၍ ကြံစည် စဉ်းစားတော်မူလေ၏။ ထိုသို့ ကြံစည်သောအခါ မထေရ်မြတ်ကြီးမှာ မျက်ရည်အယဉ်တို့ တသွင်သွင်ယိုစီး၍ ကျလာကုန်၏။

ထို့နောက် “ညောင်စောင်း= ခဋင်၌ လျောင်း, ထိုင်, ရပ်, သွား = ဣရိယာပုထ် လေးပါးတို့ဖြင့် အလှည့်အလည် နေထိုင်သော ငါ့အဖို့ရာ မဂ်ဖိုလ်တရားများ ဖြစ်ပွါးလိမ့်မည်မဟုတ်၊ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်သေးသမျှ ငါသည် ညောင်စောင်း = ခဋင်၌ ကျောက်(ကျောပြင်)ကို မဆန့်တော့အံ့၊ ခြေတို့ကိုလည်း မဆေးကြောတော့အံ့”ဟု ကြံစည်တော်မူ၍ ညောင်စောင်း = ခဋင်ကို သင့်လျော်ရာနေရာ၌ ထောင်၍ထားလေ၏။ နောက်တဖန် ဝါတွင်းသို့ ရောက်ခဲ့ပြန်ပြီ၊ သို့သော် မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီးကား အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရယူဖို့ရန် မစွမ်းနိုင်သေးပဲသာလျှင် ရှိချေ၏။ နှစ်အလိုအားဖြင့် နှစ်ဆယ့်ကိုးနှစ် (ပဝါရဏာအလိုအားဖြင့် ပဝါရဏာပြုရသည့် အကြိမ်ပေါင်း နှစ်ဆယ့်ကိုးကြိမ်)တို့၌ မျက်ရည်အယဉ်တို့ တသွင်သွင်ယိုစီး၍ ကျလာကုန်၏။

ရွာသားသူငယ်တို့သည် မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီး၏ ခြေတော်နှစ်ဖက်တို့၌ ကွဲအက်သောနေရာများကို ဆူးတို့ဖြင့် ချုပ်စပ်၍ ပေးကြကုန်၏။ တယောက်နှင့် တယောက် မြူထူးကျီစယ် ပြက်ရယ်မှု ပြုကြသော အခါမှာလည်း “အရှင်မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီး၏ ခြေများကဲ့သို့ ငါတို့ခြေများသည်လည်း ကွဲအက်သည်သာ ဖြစ်ပါစေကုန်သတည်း”ဟု မြူထူးကျီစယ် ပြက်ရယ်မှု ပြုကြလေသည်။

နတ်သမီး သတိပေး၍ ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း

မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီးသည် နှစ်ပေါင်းသုံးဆယ်မြောက် သီတင်းကျွတ်လပြည့် မဟာပဝါရဏာနေ့၌ မှီရာတံကဲပျဉ်ချပ်ကိုမှီ၍ ရပ်တည်တော်မူလျက် “ငါ့အဖို့ရာ ရဟန်းတရား အားထုတ်ခဲ့သည်မှာ ယခုအခါ အနှစ်သုံးဆယ် ရှိခဲ့လေပြီ၊ သို့စေကာမူ ငါသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်နိုင်သေးပါတကား။ ငါ့အဖို့ရာ ဤယခုဘဝ၌ ဧကန္တပင် မဂ်ဖိုလ်တရားများ ဖြစ်ပွါးနိုင်မည် မဟုတ်ချေ၊ ဩ.. ငါသည် သီတင်းသုံးဖော်

၁၅၃

အရှင်မြတ်တို့နှင့် အတူတကွ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏာကို ပြုခွင့် မရတော့ချေတကား”ဟု စဉ်းစား ကြံစည်တော်မူလေ၏၊ ထိုသို့ ကြံစည်စဉ်ပင်လျှင် မထေရ်မြတ်၏ သန္တာန်၌ နှလုံးမချမ်းသာမှု = ဒေါမနဿ ဝေဒနာတရား တရိပ်ရိပ် ဖြစ်ပွါးလာလေတော့၏။ မျက်ရည်အယဉ်တို့ တသွင်သွင်ယိုစီး၍ ကျလာကုန်၏။

ထိုအခါ မထေရ်မြတ်၏ မနီးမဝေးအရပ်၌ နတ်သမီးတယောက်သည် တရှုပ်ရှုပ်ငိုကြွေးလျက် ရပ်တည်လာ၏။ မထေရ်မြတ်ကြီးက “ဤအရပ်၌ လာရောက်ငိုကြွေးသူကား အဘယ်သူနည်း”ဟု မေးလေလျှင် နတ်သမီးသည် “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်မသည် နတ်သမီးဖြစ်ပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ တဖန် မထေရ်မြတ်ကြီးက “အဘယ့်ကြောင့် တရှုပ်ရှုပ် ငိုကြွေးနေသနည်း”ဟု မေးမြန်းတော်မူလေလျှင် နတ်သမီးသည် “အရှင်ဘုရား.. ငိုကြွေးသောသူသည် မဂ်ဖိုလ်တရားကို ဖြစ်ပွါးစေနိုင်လိမ့်မည်လားဟု (အရှင်ဘုရားကို အတုယူကာ) တပည့်တော်မသည်လည်း တမဂ်တဖိုလ် နှစ်မဂ်နှစ်ဖိုလ်တို့ကို ဖြစ်စေအံ့ဟု ကြံစည်အောက်မေ့ကာ ငိုကြွေးနေပါသည်ဘုရား”ဟု ပြက်ရယ်စကား လျှောက်ထားလေ၏။

ထိုအခါ မထေရ်မြတ်ကြီးသည် “အို မဟာသီဝမထေရ်.. နတ်သမီးငယ်များကသော်လည်း သင်နှင့် ဖက်ပြိုင်ကာ ပြက်ရယ်မှု ပြုကြလေပြီ၊ သင့်အဖို့ရာ ဤကဲ့သို့ နတ်သမီးငယ်တို့က ပြက်ရယ်မှု အပြုခံရခြင်းသည် လျော်ကန်သင့်မြတ်ပါအံ့လော (ရှက်ဖွယ်လိလိ မဟုတ်ပါလော)”ဟု သံဝေဂကြီးစွာ ဖြစ်ရှိကာ သမ္မပ္ပဓာန်လုံ့လကို ရှေးကထက် ထက်သန်စေလျက် ဝိပဿနာတရားကို ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူ၍ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရယူတော်မူလေ၏၊ (=ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တရဟန္တာ ဖြစ်တော်မူလေ၏-ဟု ဆိုလိုသည်)။

မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီးသည် “ကိုင်း.. ယခုအခါ ငါသည် အနည်းငယ် ဣရိယာပထ မျှတရုံ ကျောဆန့် လျောင်းစက်ဦးအံ့”ဟု ကြံစည်၍ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို သုတ်သင်ပြီးလျှင် ထောင်ထားသော ညောင်စောင်းကို တဖန်ခင်းပြီးနောက် သောက်ရေ သုံးရေများကို တည်ထားတော်မူ၍ “ငါသည် နှစ်ပေါင်းသုံးဆယ် မဆေးကြောရသော ခြေများကို ယခုမှ ဆေးရတော့အံ့”ဟု ကြံစည်တော်မူ၍ စောင်းတန်းဦး ပျဉ်ချပ်၌ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။

၁၅၄

သိကြားမင်း လာရောက်၍ ခြေဆေးပေးခြင်း

မထေရ်မြတ်ကြီး၏ တပည့်များသည်လည်း “ငါတို့၏ဆရာ မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ဘုရား ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူရန် ကြွသွားတော်မူသည်မှာ အနှစ်သုံးဆယ်တင်းတင်း ရှိခဲ့လေပြီ၊ မဂ်ဖိုလ်တရားထူးကို ဖြစ်စေရန် စွမ်းနိုင်ပြီလော၊ မစွမ်းနိုင်ပြီလော”ဟု ဆင်ခြင်ကြသည်ရှိသော် “ယခုအခါ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်၍ ခြေဆေးရန် စောင်းတန်းဦး ပျဉ်ချပ်၌ ထိုင်နေတော်မူပြီ”ဟု သိမြင်ကြ၍ “ငါတို့ ဆရာသည် ငါတို့ကဲ့သို့သော တပည့်များ ထင်ရှား တည်ရှိနေကြပါလျက် ကိုယ်တိုင်ပင် ခြေတို့ကို ဆေးကြောလိမ့်မည်ဟူသော ဤအချက်သည် အကြောင်းမဟုတ်ချေ၊ (=ကိုယ်တိုင် ခြေဆေးဖို့ရန် အကြောင်းမရှိ)၊ ငါဆေးကြောပေးပေအံ့၊ ငါဆေးကြောပေးပေအံ့”ဟု ပြောဆိုကြကာ တပည့်ရဟန္တာ သုံးသောင်းလုံးတို့ပင် ကောင်းကင်ခရီးဖြင့် ကြွသွားကြ၍ ရိုသေစွာ ရှိခိုးကြလျက် “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်များ ခြေဆေး၍ ပေးကြပါမည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေ၏။

ထိုအခါ မဟာသီဝ မထေရ်ကြီးသည် မိမိ၏ တပည့်များကို “ငါ့ရှင်တို့.. ငါ၏ခြေများကို မဆေးမကြောပဲ ထားရှိခဲ့သည်မှာ အနှစ်သုံးဆယ် တင်းတင်းပြည့်ခဲ့လေပြီ၊ ငါသည်ပင်လျှင် ဆေးကြောပေအံ့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်းသည်လည်း စဉ်းစားဆင်ခြင်လတ်သော် “ငါ၏အရှင် ဖြစ်တော်မူသော မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်ကြီးသည် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်တော်မူပြီးဖြစ်၍ ‘ခြေဆေး၍ ပေးကြကုန်အံ့’-ဟု လာရောက်ကြသည့် တပည့်ရဟန္တာပေါင်း သုံးသောင်းတို့အား ခြေဆေးခွင့်ကို ပေးတော်မမူချေ။ ငါကဲ့သို့သော အလုပ်အကျွေး ဒါယကာတယောက် ထင်ရှားတည်ရှိနေပါလျက် ငါ့အရှင်မြတ်ကြီးသည် ကိုယ်တိုင် ခြေဆေးဖို့ရန် အကြောင်းမရှိ၊ ငါသည်ပင် သွားရောက်၍ ဆေးကြောပေးပေအံ့”ဟု ဆုံးဖြတ်ချက်ချမှတ်၍ သူဇာနတ်မိဖုရားနှင့် အတူတကွ ရဟန်းတော်ပေါင်း သုံးသောင်း၏ အနီးထံပါး၌ ထင်ရှားဖြစ်လာလေ၏၊ သိကြားမင်းသည် သူဇာ အသုရာနတ်သမီးကို ရှေ့မှထား၍ “ဖယ်ရှားတော်မူကြပါ အရှင်ဘုရားတို့.. မာတုဂါမ ပါလာပါသည်”ဟု လျှောက်ထားကာ ခွင့်ပြုစေ၍ မဟာသီဝမထေရ်မြတ်သို့ ဆည်းကပ်ရှိခိုးလျက် ရှေ့မှ ဆောင့်ကြောင့်ထိုင်နေပြီးလျှင် “ခြေများကို ဆေးကြောပေးပါရစေဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

၁၅၅

မဟာသီဝ မထေရ်မြတ်က “ကောသိယနွယ်ဖွား ဒါယကာသိကြား.. ငါ၏ ခြေများကို မဆေးမကြောပဲ ထားရှိခဲ့သည်မှာ ယခုအခါ အနှစ်သုံးဆယ် တင်းတင်းပြည့်ခဲ့လေပြီ၊ နတ်တို့အဖို့ရာမှာလည်း ပင်ကိုယ် ပကတိအားဖြင့်ပင် လူတို့၏ ကိုယ်နံ့မည်သည် စက်ဆုပ်ဖွယ် ဖြစ်ပေ၏။ ယူဇနာတရာ၌ တည်နေကြသော နတ်တို့အားပင်သော်လည်း လည်ပင်း၌ ဆွဲချိတ်အပ်သော အကောင်ပုပ်ကဲ့သို့ ဖြစ်ရှိချေ၏၊ ငါသည်ပင်လျှင် ဆေးကြောပေအံ့”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူလေလျှင် သိကြားနတ်မင်းသည် “အရှင်ဘုရား.. ယခု အရှင်ဘုရားမိန့်ကြားသည့် ပကတိကိုယ်အနံ့သည် တပည့်တော်များအဖို့မှာ မထင်ရှားပါ။ အရှင်ဘုရားတို့၏ သီလတည်းဟူသော ရနံ့ကောင်းသည်ကား ကာမာဝစရနတ်ပြည် ခြောက်ထပ်ကိုပင် ကျော်လွန်၍ အထက် ဘဝဂ်သို့တိုင်ရောက်၍ တည်နေပါ၏။ သီလတည်းဟူသော ရနံ့ထက် သာလွန်သည့် အခြားရနံ့ကောင်းမည်သည် မရှိပါ အရှင်ဘုရား..၊ အရှင်ဘုရားတို့၏ သီလတည်းဟူသော ရနံ့ကြောင့် တပည့်တော်များ မနေသာပဲ လာရောက်ကြရပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထား၍ လက်ဝဲလက်ဖြင့် မထေရ်မြတ်၏ ဖမျက်အစပ်၌ မြဲမြံစွာ ဆုပ်ကိုင်၍ လက်ျာလက်ဖြင့် ခြေဖဝါးအပြင်ကို ပွတ်တိုက်ဆေးကြော သုတ်သင်ပေးလေ၏။ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်၏ ခြေတော်တို့မှာ ကလေးသူငယ်၏ ခြေများကဲ့သို့ နုထွတ်နီတွေး၍ နေလေကုန်၏။ ဤသို့လျှင် သိကြားနတ်မင်းသည် မထေရ်မြတ်၏ခြေတို့ကို ဆေးပြီးလျှင် ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုး၍ နတ်ပြည်သို့သာလျှင် ပြန်သွားလေ၏။ ။ဤကား မဟာသီဝမထေရ်ကြီး၏ ဝတ္ထုတည်း။

ဤသို့လျှင် “ငါသည် သီတင်းသုံးဖော် အရှင်မြတ်တို့နှင့် အတူတကွ ဝိသုဒ္ဓိပဝါရဏာကို ပြုဖိုရန် အခွင့်မရချေတကား”ဟု ဆင်ခြင်သော ယောဂါဝစရရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် ဖြစ်ပေါ်လာသော နှလုံးမချမ်းသာမှု = ဒေါမနဿဝေဒနာကို အမှီပြု၍ ထိုယောဂီရဟန်း၏ စွဲလမ်းမှတ်ထင်ချက်၏ အစွမ်းဖြင့် ဝိပဿနာ၏ အာရုံဖြစ်သော ဥပစာရဈာန် ပဌမဈာန်- စသည်ကို၎င်း, ဝိပဿနာကို၎င်း, မဂ်ကို၎င်း, ဖိုလ်ကို၎င်း (ထိုက်သက်ရာရာ ကာရဏူပစာ ဖလူပစာအားဖြင့်) သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿဟူ၍၎င်း, အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿဟူ၍၎င်း မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်၏ဟု ကောင်းစွာ သိမှတ်ရာ၏။

ထိုစကားရပ်၌ ယောဂါဝစရ ရဟန်းတပါးသည် သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿ-ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်သော ဥပစာရဈာန် (သို့မဟုတ်) ပဌမဈာန်တရား၌ အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု ဝိပဿနာ ရှုဆင်ခြင်မှုကို ဖြစ်စေလတ်သည်ရှိသော်

၁၅၆

ဤဒေါမနဿ တရားစုသည် အဘယ်၌ မှီသနည်းဟု စူးစမ်းဆင်ခြင်လျှင် ဝတ္ထုခေါ်သော ဤကရဇကိုယ်ခန္ဓာ၌ မှီ၏ဟူ၍ သိမြင်လာလေ၏၊ ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် အောက်စာမျက်နှာ (၁၃၆) ဖသပဉ္စမက အခဏ်း၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း အစဉ်သဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။

အခြား ယောဂါဝစရ ရဟန်းတပါးသည် အဝိတက္က အဝိစာရ ဒေါမနဿဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်သော ဒုတိယဈာန်, တတိယဈာန်-စသော တရားအစု၌ အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု ဝိပဿနာ ရှုဆင်ခြင်မှုကို ဖြစ်စေလတ်သည်ရှိသော် ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းအတိုင်း အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။

ထိုသို့ ယောဂါဝစရ ရဟန်းတော်နှစ်ပါး အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ကျင့်ဆောက်ကြိုးကုတ် အားထုတ်တော်မူကြရာဝယ် ထိုရဟန်းတို့ နှလုံးသွင်းအပ်သော (ဝိပဿနာ၏ အာရုံဖြစ်သည့်) ဒေါမနဿ ခေါ်ဆိုရသော တရားတို့တွင်လည်း သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿတရားထက် အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿတရားက သာလွန်၍ မြင့်မြတ်ပေ၏၊ သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿ ဝိပဿနာထက်လည်း အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿ ဝိပဿနာက သာလွန်၍ မြင့်မြတ်ပေ၏၊ သဝိတက္ကသဝိစာရ ဒေါမနဿ ဖလသမာပတ် ထက်လည်း အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿ ဖလသမာပတ်က သာလွန်၍ မြင့်မြတ်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ထိုနှလုံးမသာခြင်း နှစ်ပါးတို့တွင် ကြံစည်ခြင်း = ဝိတက်လည်းမရှိ၊ သုံးသပ်ခြင်း = ဝိစာရလည်း မရှိသော နှလုံးမသာခြင်း (=အဝိတက္ကအဝိစာရ ဒေါမနဿ)သည် သာလွန်၍ မြင့်မြတ်၏”ဟူ၍ (အောက်စာမျက်နှာ ၁၃ဝ-၌) ဟောကြားတော်မူလေသည်။

ဤကား (ခ) စကားရပ်စု၌ မှတ်ဖွယ်အထူးတည်း။

(ဂ) စကားရပ်။ ။ပဌမစာခေါင်းပါ “အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရား ဆုတ်ယုတ်မည့် (မမှီဝဲအပ်သော) လျစ်လျူရှုခြင်း = ဥပေက္ခာ” ဟူသည်မှာ ဂေဟသိတဥပေက္ခာ ဖြစ်သည်။ ဂေဟသိတဥပေက္ခာ ဟူသည်လည်း မျက်စိ, နား, နှာ, လျှာ, ကိုယ်, စိတ်ဟူသော = ခြောက်ဒွါရတို့၌ အလိုရှိအပ် တောင့်တအပ်သော အဆင်း, အသံ, အနံ့, အရသာ, အတွေ့အထိ, ဓမ္မသဘော = ဤခြောက်ပါးသော အာရုံတို့ ထင်လတ်သည်ရှိသော် တင်လဲစိုင် (=ထန်းလျက်ခဲ)၌ နားမိသော ယင်ကောင်ကဲ့သို့ အဆင်း-စသော အာရုံ၌ ကိလေသာတို့ကို

၁၅၇

မလွန်မြောက်နိုင်ပဲ (ထိုအာရုံတို့ကိုပင် သာယာဖွယ်တွေဟူ၍ ရှုကြည့်ရကား) ထိုအာရုံတို့၌ပင် အဖြည်ခက်အောင် အခွါခက်အောင် ငြိကပ် တွယ်တာသောအားဖြင့် ဖြစ်ပွါးသည့် ကာမဝတ္ထု တရားအစုကို မှီ၍ အာရုံပြု၍ဖြစ်သော လျစ်လျူရှုမှု = ဥပေက္ခာဖြစ်သည်။

ယင်း ဂေဟသိတဥပေက္ခာကို မှီဝဲလျှင် (=ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်စေလျှင်) အကုသိုလ်တရားတို့သာ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တနေ့တခြား ဆုတ်ယုတ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုဂေဟသိတဥပေက္ခာကို မမှီဝဲအပ် = မမှီဝဲကောင်းဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။

(ဂ) စကားရပ်။ ။ဒုတိယစာခေါင်းပါ “အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးမည့် (မှီဝဲအပ်သော) လျစ်လျူရှူခြင်း = ဥပေက္ခာ” ဟူသည်မှာ နေက္ခမ္မသိတဥပေက္ခာ ဖြစ်သည်။ နေက္ခမ္မသိတဥပေက္ခာ ဟူသည်လည်း မျက်စိ, နား, နှာ, လျှာ, ကိုယ်, စိတ်ဟူသော = ခြောက်ဒွါရတို့၌ အလိုရှိအပ်, အလိုမရှိအပ်, တောင့်တအပ်, မတောင့်တအပ်သော ဣဋ္ဌ,အနိဋ္ဌဖြစ်သည့် အဆင်း, အသံ, အနံ့, အရသာ, အတွေ့အထိ, ဓမ္မသဘော = ဤခြောက်ပါးသော အာရုံတို့ ထင်လတ်သည်ရှိသော် အလိုရှိအပ် တောင့်တအပ်သော ဣဋ္ဌအာရုံ၌ လောဘတရားကို မဖြစ်ပွါးစေပဲ အလိုမရှိအပ် မတောင့်တအပ်သော အနိဋ္ဌအာရုံ၌လည်း ဒေါသတရားကို မဖြစ်ပွါးစေပဲ ထိုဣဋ္ဌ,အနိဋ္ဌအာရုံ = နှစ်ပါးစုံ၌ပင် မညီမညွတ်ကြည့်ရှုမှု = မောဟတရားကိုလည်း မဖြစ်ပွါးစေပဲ ထင်လာတိုင်းသော အာရုံခြောက်ပါး တရားအစုတို့ကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, ဝိပရိဏာမတရား အစုပါတကားဟု အမှန်အတိုင်း ရှုဆင်ခြင်သော ယောဂါဝစရပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်ပွါးသည့် ဉာဏ်နှင့်ယှဉ်သော ဥပေက္ခာဝေဒနာဖြစ်သည်။ (တနည်း) ဝေဒနာသဘောရှိသော တတြမဇ္ဈတ္တတာ ဥပေက္ခာသည်လည်း ဤအရာ၌ ဥပေက္ခာမည်၏။ (ဤဥပေက္ခာအရာ၌ လျစ်လျူရှု၍ ခံစားမှု ဝေဒနုပေက္ခာ, ထိုထိုဣဋ္ဌ, အနိဋ္ဌအာရုံတို့၌ အလယ်အလတ် စိတ်ထားမှု တတြမဇ္ဈတ္တုပေက္ခာ နှစ်ပါးလုံးကိုပင် ဥပေက္ခာအရ ယူရမည်ဟု ဆိုလိုသည်)။

သို့ရကား ရှင်ရဟန်းပြုရန် ရဟန်းတို့ထံ သွားသည်မှအစ ဝိပဿနာတရား အားထုတ်သောအခါ, အနုဿတိတရား ပွါးများသောအခါ, ပဌမဈာန် ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန် စတုတ္ထဈာန်တို့ကို ရသောအခါများ၌ ဖြစ်သော နေက္ခမ္မသိတဥပေက္ခာ ၆-ပါးကို မှီဝဲလျှင်(=ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်စေလျှင်) အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးလေသည်၊

၁၅၈

ထို့ကြောင့် ထိုနေက္ခမ္မသိတ ဥပေက္ခာကို မှီဝဲအပ်၏ = မှီဝဲကောင်း၏ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသည်။

(ဂ) စကားရပ်။ ။တတိယစာခေါင်း၌ “မှီဝဲအပ်သော နေက္ခမ္မသိတဥပေက္ခာသည် (၁) သဝိတက္ကသဝိစာရဥပေက္ခာ (=ရဟန်းပြုရန် ရဟန်းတို့ထံသို့ သွားရောက်သည်မှအစ ဝိပဿနာ ပွါးများသောအခါ, အနုဿတိတရား ပွါးများသောအခါ, ပဌမဈာန်ကို ရရှိသောအခါ ဖြစ်ပေါ်သော လျစ်လျူရှုမှု), (၂) အဝိတက္ကအဝိစာရ ဥပေက္ခာ (=ဒုတိယဈာန် စသည်ကို ရသောအခါ ဖြစ်ပေါ်သော လျစ်လျူရှုမှု)ဟူ၍ နှစ်မျိုးရှိရာ (၂) အမှတ်ပြ အဝိတက္ကအဝိစာရ ဥပေက္ခာသည် သာလွန်၍ မြင့်မြတ်၏”ဟု ဆိုလိုသည်။

ဤစကားရပ်ဖြင့် ယောဂါဝစရ ရဟန်းနှစ်ပါးတို့၏ အရဟတ္တဖိုလ်ကို ဟောကြားတော်မူအပ်၏။ ချဲ့ဦးအံ့- (က) တဦးသော ရဟန်းသည် သဝိတက္ကသဝိစာရ ဥပေက္ခာတရား၌ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်သည်ရှိသော် “ဤဥပေက္ခာသည် အဘယ်ကိုမှီသနည်း”ဟု စူးစမ်းဆင်ခြင်လေလျှင် “ကရဇကာယတည်းဟူသော ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘော၌ မှီ၏”ဟု ပိုင်းခြား သိမြင်လာလေ၏၊ ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် အောက်စာမျက်နှာ (၁၃၅)မှစ၍ ပြဆိုခဲ့သော နည်းအတိုင်း တရားအလုပ် ဆက်လက်ပွါးများ အားထုတ်လေလျှင် အစဉ်သဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။

(ခ) အခြား ရဟန်းတပါးသည် အဝိတက္ကအဝိစာရ ဥပေက္ခာ (ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန် စတုတ္ထဈာန်တို့နှင့် ယှဉ်သော ဥပေက္ခာ)၌ ဝိပဿနာအလုပ် အားထုတ်သည်ရှိသော် ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသော နည်းအတိုင်း အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်လေ၏။

ထိုရဟန်းနှစ်ပါးတို့ နှလုံးသွင်း သိမ်းဆည်းအပ် သုံးသပ်အပ်သော ဥပေက္ခာတို့အနက် ပဌမရဟန်း နှလုံးသွင်း သိမ်းဆည်းအပ် သုံးသပ်အပ်သော (အာရုံဖြစ်သည့်) သဝိတက္ကသဝိစာရ ဥပေက္ခာထက် ဒုတိယရဟန်း နှလုံးသွင်း သိမ်းဆည်းအပ် သုံးသပ်အပ်သော (အာရုံဖြစ်သည့်) အဝိတက္ကအဝိစာရ ဥပေက္ခာက သာလွန်မြင့်မြတ်၏။ ထိုဥပေက္ခာနှစ်ပါးကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု ဝိပဿနာရှုသော စိတ္တုပ္ပါဒ်တွင်လည်း ပဌမရဟန်း၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော (အာရမ္မဏိကဖြစ်သည့်) သဝိတက္ကသဝိစာရ ဥပေက္ခာ ဝိပဿနာထက် ဒုတိယရဟန်း၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော (အာရမ္မဏိကဖြစ်သည့်) အဝိတက္ကအဝိစာရ ဥပေက္ခာ ဝိပဿနာက သာလွန်မြင့်မြတ်၏။ ပဌမရဟန်းရရှိသည့် သဝိတက္ကသဝိစာရ ဥပေက္ခာ

၁၅၉

ဖလသမာပတ်ထက် ဒုတိယရဟန်း ရရှိသည့် အဝိတက္ကအဝိစာရ ဥပေက္ခာ ဖလသမာပတ်က သာလွန် မြင့်မြတ်လှ၏။ ထို့ကြောင့် “အဝိတက္ကအဝိစာရ ဥပေက္ခာသည် သာလွန်မြင့်မြတ်၏”ဟု မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်၏။

ဤကား (ဂ) စကားရပ်စု၌ မှတ်ဖွယ်အထူးတည်း။

သိကြားမင်း သောတာပန်တည်ခြင်း

မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော နည်းအတိုင်း သောမနဿဝေဒနာ, ဒေါမနဿဝေဒနာ, ဥပေက္ခာဝေဒနာ = ဤဝေဒနာ သုံးရပ်လုံး၌ပင် အရဟတ္တဖိုလ် အထွတ်တပ်ကာ အကျယ်ဟောပြတော်မူ၍-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ဤသို့ကျင့်သော ရဟန်းသည် သံသရာ၌ ချဲ့ထွင်တတ်သည့် ပပဉ္စတရားနှင့်ယှဉ်သော သညာတရားအစု၏ ချုပ်ခြင်းအားလျော်၍ ထိုချုပ်ရာနိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ကြောင်းအကျင့်ကို ကျင့်သည်မည်ပေ၏”-

ဟု ဒေသနာတော်မြတ် နိဂုံးကမ္ပတ် အဆုံးသတ်တော်မူလေသည်။ သိကြားမင်းသည်ကား သောတာပတ္တိဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိလေသည်။

ဘုရားရှင်တို့၏ ဥက္ကဌ်ဆန္ဒတော်

မှန်၏- ဘုရားရှင်တို့၏ အလိုဆန္ဒတော်သည် ယုတ်ညံ့သောဟူ၍ မရှိ၊ အမြဲတစေ ဥက္ကဌ် မြတ်သောဆန္ဒတော်သာ ဖြစ်၏၊ ဝေနေယျသတ္တဝါ တယောက်အားဖြစ်စေ အများအားဖြစ်စေ တရားတော်ကို ဟောတော်မူကြလျှင် အရဟတ္တဖိုလ် အထွတ်တပ်၍သာ (အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ပဋိပတ်ကို ဖော်ပြ၍သာ) ဟောကြားတော်မူကြကုန်၏၊ ဝေနေယျ သတ္တဝါတို့သည်ကား မိမိ မိမိတို့၏ သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော မဂ်ဖိုလ် ရကြောင်း ရှေးကောင်းမှု = ဥပနိဿယ၌ တည်ကြ၍ အချို့ သောတာပန်ဖြစ်ကြ၍ အချို့ သကဒါဂါမ်, အချို့ အနာဂါမ်, အချို့ ရဟန္တာ ဖြစ်ကြလေသည်။

ဥပမာအားဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ခမည်းတော်မင်းကြီးနှင့် တူတော်မူ၏၊ ဝေနေယျ သတ္တဝါတို့သည် မင်းသားများနှင့် တူကြ၏။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- ခမည်းတော်မင်းကြီးသည် ပွဲတော်စာ စားသုံးသောအခါ မိမိ၏ စားသုံးနေကျ ပမာဏအတိုင်း ထမင်းလုပ်ကို ဆုပ်၍ ထုတ်၍ မင်းသားတို့အား ကျွေးမွေး ခွံ့၍ပေးလေသည်၊

၁၆၀

မင်းသားတို့သည် ထိုခမည်းတော်မင်းကြီး ကျွေးမွေး ခွံ့၍ပေးသော ထမင်းလုပ်မှ မိမိတို့ ခံတွင်းဆံ့သလောက်သာ ထမင်းလုပ်ကို စားသုံးကြကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် မြတ်စွာဘုရားတည်းဟူသော ခမည်းတော်မင်းကြီးသည် ကိုယ်တော်၏ ကြီးမြတ်သော ဥက္ကဌဆန္ဒတော်အတိုင်း အရဟတ္တဖိုလ် အထွတ်တပ်ကာ တရားဒေသနာထမင်းလုပ်ကို ဝေနေယျသတ္တဝါ တည်းဟူသော မင်းသားတို့အား ကျွေးမွေး ခွံ့၍ပေးလေသည်၊ ဝေနေယျသတ္တဝါ တည်းဟူသော မင်းသားတို့သည်ကား မိမိ မိမိတို့၏ မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း ကောင်းမှု = ဥပနိဿယ တည်းဟူသော ခံတွင်းဆံ့သလောက်သာ မြတ်စွာဘုရား ကျွေးမွေးခွံ့ပေးသော တရားဒေသနာ ထမင်းလုပ်ကြီးမှ အချို့ သောတာပတ္တိဖိုလ်မျှကို ခံယူစားသုံးနိုင်ကြလေသည်။ အချို့ သကဒါဂါမိဖိုလ်, အချို့ အနာဂါမိဖိုလ်, အချို့ အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ခံယူစားသုံးကြလေသည်။ သိကြားမင်းသည်ကား မိမိ၏ ဥပနိဿယ ခံတွင်းဆံ့သလောက်သာ သောတာပန် ဖြစ်လေသည်။

သိကြားမင်း သိကြားဘဝအသစ်ကို ရရှိခြင်း

သိကြားမင်းသည် သောတာပန် အရိယာဖြစ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ရှေ့တော်မှောက်၌ပင် နတ်သက်ကြွေ စုတေ၍ သိကြားနတ်မင်း ဘဝအသစ်ကို တဖန် ရရှိပြန်လေ၏။

အထူးမှတ်ရန်ကား- နတ်သက်ကြွေ စုတေသော နတ်တို့အဖို့ရာ ကိုယ်ခန္ဓာ အတ္တဘောကို (လူတို့မှာကဲ့သို့) သယ်ယူပို့ဆောင် သင်္ဂြိုဟ်ရသောဟူ၍ မရှိ၊ ထိုနတ်တို့ စုတေသောအခါ ကိုယ်ခန္ဓာအတ္တဘောသည် ဆီမီးညွန့် ငြိမ်းပျောက်သကဲ့သို့ ငြိမ်း၍ ပျောက်၍ သွားလေ၏။ မှန်၏- အမိဝမ်းခေါင်း ကိန်းအောင်းသန္ဓေ တည်နေကြသော လူတို့မှာ စုတေသောအခါ ရှေးဦးစွာ ကမ္မဇရုပ်ချုပ်လေသည်၊ ကမ္မဇရုပ် နောက်ဆုံးချုပ်ရာ စုတိစိတ်မှနောက် စိတ္တက္ခဏ ဆယ့်ခုနစ်ချက်ခန့်လောက် အချိန်မှာ စိတ္တဇရုပ်များ ချုပ်ပျောက်လေသည်၊ အာဟာရဇရုပ်များလည်း ဗဟိဒ္ဓဩဇာ အထောက်အပံ့ မရတော့သဖြင့် ကာလအနည်းငယ်အတွင်းမှာပင် ချုပ်ပျောက်ကြလေသည်။ ဥတုဇရုပ် အဆက်ဆက်ကား ကာလရှည်ကြာစွာ သန္တာန်ဆက်၍ ဖြစ်နေလေသေးသည်။ နတ်တို့မှာကား ထိုကဲ့သို့ မဟုတ်ချေ၊ မှန်၏- ထိုနတ်တို့မှာ ဥပပတ်ပဋိသန္ဓေ တည်နေကြသူများ ဖြစ်သောကြောင့် ကမ္မဇရုပ် ချုပ်ကွယ်လျှင်ပင် ကျန်သော စိတ္တဇရုပ်, ဥတုဇရုပ်, အာဟာရဇရုပ်တို့သည်လည်း ထိုကမ္မဇရုပ်နှင့် တပါတည်းပင် ချုပ်ကွယ်ကြလေသည်၊

၁၆၁

ထို့ကြောင့် ထိုနတ်များ စုတေသောအခါ လူ့ပြည် လူသားတို့ကဲ့သို့ ကိုယ်ခန္ဓာအတ္တဘောကို သယ်ယူပို့ဆောင် သင်္ဂြိုဟ်ရသောဟူ၍ အလျှင်းပင် မရှိတော့ချေ၊ စုတေသော နေရာမှာပင် ဆီမီးတောက် ငြိမ်းသကဲ့သို့ တခါတည်း ငြိမ်းပျောက်ချုပ်ကွယ်၍ သွားလေတော့၏။

ဤအရာ၌။ ။လူတို့မှာ စုတေပြီးနောက် ဥတုဇရုပ်ကောင်ကြီး ကာလရှည်စွာ ကျန်ရှိရစ်၍ နတ်တို့မှာ ထိုကဲ့သို့ ဥတုဇရုပ်ကောင်ကြီး မကျန်ရစ်မှုကို ပဋိသန္ဓေကာလ လူ့ဘဝခန္ဓာကိုယ် နတ်ဘဝခန္ဓာကိုယ်တို့ ဖြစ်ကြပုံကို နစ်နစ်နာနော ဆင်ခြင်ကြည့်ရှုမှ သဘောကျ ကျေနပ်နိုင်သည်၊ ဆင်ခြင်စဉ်းစားကြည့်ရှုရန်မှာ-

(I) လူများမှာ ပဋိသန္ဓေ တည်နေသော ခဏဝယ် ကာယဒသကကလာပ်, ဘာဝဒသကကလာပ်, ဝတ္ထုဒသကကလာပ် တည်းဟူသော = ဤကမ္မဇရုပ်ကလာပ် သုံးမျိုးတို့ ပရမာနုမြူကလေး သုံးခုခန့်မှစ၍ ဘဝအိမ် တည်ဆောက်ကြလေသည်။ ကမ္မဇကလာပ်ရုပ်များ (မိမိအချိန် ကျရောက်၍ ဖြစ်ပေါ်သော) စိတ္တဇရုပ်ကလာပ်များ, ဥတုဇရုပ်ကလာပ်များ, အာဟာရဇရုပ်ကလာပ်များတို့ ဌီခဏသို့ ရောက်တိုင်း ရောက်တိုင်းမှာ ထိုကလာပ်များအတွင်း၌ ပါရှိသော တေဇောဓာတ် တည်းဟူသော ဥတုတခုတခုစီက ဥတုဇရုပ်ကလာပ် တခုစီ တခုစီကို ဖြစ်ပွါးစေပြန်သဖြင့် တချိန်ထက်တချိန် ခန္ဓာအိမ်ကြီးထွားလာသောအခါ တကိုယ်လုံးမှာ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်က နေရာကို အလျင်လက်ဦး ယူထားသကဲ့သို့ အာဝါသိက အိမ်နေသဖွယ်ဖြစ်၍ နေလေ၏။ ကျန်သော ကမ္မဇ, စိတ္တဇ, အာဟာရဇရုပ်တို့မှာ ဧည့်သည်အာဂန္တုသဖွယ်ဖြစ်၍ နေလေ၏၊ ထို့ကြောင့် လူများမှာ၎င်း, ဂဗ္ဘသေယျက ပဋိသန္ဓေ တည်နေကြသော သတ္တဝါတို့မှာ၎င်း စုတေသောအခါ ဧည့်သည်အာဂန္တုသဖွယ်ဖြစ်သည့် ကမ္မဇရုပ်, စိတ္တဇရုပ်, အာဟာရဇရုပ်တို့ ချုပ်ပျောက် ကွယ်ပကြသော်လည်း အာဝါသိက အိမ်ရှင်သဖွယ်ဖြစ်သော ဥတုဇရုပ်တို့မှာ သန္တာန်ဆက်ကာ ကာလမြင့်ကြာ ဖြစ်ကြသဖြင့် ဥတုဇရုပ်အလောင်းကြီး ကျန်ရစ်ကာ အခါမြင့်ရှည် တည်နေလေသည်။

(II) နတ်တို့မှာမူ ဥပပတ်ပဋိသန္ဓေ တည်နေစအချိန်မှာပင် ရသင့်ရထိုက်သော ကမ္မဇရုပ်ကလာပ်တို့က တပြိုင်နက်တည်း သုံးဂါဝုတ်မျှ ပမာဏရှိသည့် ကိုယ်ဒြဗ်ကြီး ဖြစ်ရှိလာအောင် နေရာအနှံ့ မူလ(မ)တည် ဖြစ်ရှိကြ၍ ထိုကမ္မဇရုပ်တို့က တကိုယ်လုံး နေရာယူပြီး အာဝါသိက အိမ့်ရှင်သဖွယ်ဖြစ်၍ နေလေသည်၊ ကျန်သော စိတ္တဇ,

၁၆၂

ဥတုဇ, အာဟာရဇရုပ်တို့မှာမူ ဧည့်သည်အာဂန္တုသဖွယ် အာဝါသိက ကမ္မဇရုပ်တို့၏အကြား၌ နေရာယူကာ ဖြစ်ပွါးကြရလေသည်၊ ထို့ကြောင့် ဥပပတ်မျိုး ဖြစ်ကြသည့် နတ်ဗြဟ္မာတို့ စုတေသောအခါ အိမ့်ရှင် အာဝါသိကသဖွယ်ဖြစ်သော ကမ္မဇရုပ်တို့ ချုပ်ပျောက်ကွယ်ကြလျှင်ပင် အာဂန္တု ဧည့်သည်သဖွယ်ဖြစ်သည့် စိတ္တဇ, ဥတုဇ, အာဟာရဇ ရုပ်တို့သည်လည်း ထိုကမ္မဇရုပ်တို့နှင့် တပါတည်း ချုပ်ပျောက်ကွယ်ပကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် နတ်ဗြဟ္မာတို့ စုတေသောအခါ ဥတုဇရုပ်အလောင်းကြီး မကျန်ရစ်ပဲ ရှိလေတော့သည်။ ။ဤအချက်ကား နက်နဲသော သဘောဖြစ်သည်။ ရုပ်ဝီထိဖြစ်စဉ် နာမ်ဝီထိဖြစ်စဉ်ကို သေချာစွာ လေ့လာလိုက်စားမှ ဤအချက်ကို နှစ်သက်ကျေနပ်စွာ လက်ခံနိုင်ပေလိမ့်မည်။ ။ဤကား အထူးမှတ်ရန်တည်း။

သိကြားမင်းမှာ နတ်သက်ကြွေ စုတေပြီးနောက် ထိုဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူအတွင်း တရားနာနေသော နေရာမှာပင် သိကြားဘဝအသစ် တဖန်ဖြစ်ပြန်သောကြောင့် ကြွင်းသောနတ်တို့သည် သိကြားမင်း စုတေ၍ သိကြားမင်းပင် ပြန်၍ဖြစ်လာကြောင်းကို မသိရှိကြကုန်။ သိကြားမင်းသည်ကား ကိုယ်တိုင်နတ်သက်ကြွေ စုတေရသူ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း, မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်ကား သဗ္ဗညုတဉာဏ်ရှင် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့်၎င်း ထိုသို့ သိကြားမင်း စုတေ၍ သိကြားမင်းပင် ပြန်၍ဖြစ်လာကြောင်းကို သိကြားမင်းနှင့် ဘုရားရှင် ဤနှစ်ဦးတို့သာ သိရှိကြလေကုန်၏။

ဆဋ္ဌ, သတ္တမ, အဋ္ဌမ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

**********

(၉,၁၀,၁၁) နဝမ, ဒသမ, ဧကာဒသမ အမေး အဖြေ

     ထို့နောက် သိကြားနတ်မင်းသည် “မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့အား သောမနဿဝေဒနာ, ဒေါမနဿဝေဒနာ, ဥပေက္ခာဝေဒနာတို့ကို ဖြေဆို၍ ပြီးဆုံးရာ သုံးဌာနတို့၌ ထောပတ်စိုင် ထောပတ်ခဲမှ ထောပတ်အကြည်ကို ထုတ်နုတ်ယူအပ်သည့်အလား အကြောင်းဖြစ်သော ပဋိပတ်ဖြင့် ဖြစ်စေအပ် ရောက်ဆိုက်အပ်သော လောကုတ္တရာ မဂ်ဖိုလ်တရားကိုသာလျှင် ဟောကြားတော်မူအပ်ပေ၏၊ ဤလောကုတ္တရာ မဂ်ဖိုလ်တရားကိုလည်း ငှက်ကဲ့သို့ ကောင်းကင်သို့ ပျံတက်၍ ရယူခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သည်

၁၆၃

မဟုတ်ချေ၊ ဤလောကုတ္တရာ မဂ်ဖိုလ်တရားအစု၏ (ရရှိရန်) အကြောင်းဖြစ်သော ရှေ့အဖို့ဝယ် လိုက်နာ ကျင့်သုံးရမည့် အကျင့်ပဋိပတ်သည် ထင်ရှားရှိ၏၊ ငါသည် ယခုအခါ၌ အထက် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ (အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရရှိနိုင်ရန်) ရှေ့အဖို့ဝယ် လိုက်နာ ကျင့်သုံးရမည့် အကျင့်ပဋိပတ်ကို မေးမြန်းပေတော့အံ့”ဟူ၍ ကြံစည်စဉ်းစားပြီးနောက် ထိုရဟန္တာဖြစ်ကြောင်း ရှေ့ပိုင်း ပုဗ္ဗဘာဂ အကျင့်ပဋိပတ်ကို မေးမြန်းလိုရကား-

“မြတ်စွာဘုရား.. အဘယ်သို့ကျင့်သော ရဟန်းသည် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို ကျင့်သည် မည်ပါသနည်း”-

ဟု နောက်ထပ်တဖန် ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြန်လေ၏။ ထိုသို့ သိကြားနတ်မင်းက မေးလျှောက်အပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. (I) ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့်, မမှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့်ဟူ၍ နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. (II) နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော နှုတ်အကျင့်, မမှီဝဲအပ်သော နှုတ်အကျင့်ဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. (III) ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ရှာမှီးခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော ရှာမှီးခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

(I) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့်, မမှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့်ဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ငါဘုရား

၁၆၄

မိန့်ဆိုခဲ့၏၊ အဘယ်အကြောင်းကိုစွဲ၍ ဤစကားကို ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့သနည်းဟူမူ ထိုကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရ နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤကိုယ်အကျင့်ကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်၏’ဟု အကြင် ကာယသမာစာရကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့ သဘောရှိသော ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရကို မမှီဝဲအပ်။ (အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်မည့် ကိုယ်အကျင့်မျိုးကို မမှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရ ခေါ်၏-ဟု ဆိုလိုသည်။ နောက်နှစ်ပါး၌လည်း ဤနည်းအတူ ဆိုလိုရင်းကို မှတ်ယူရာ၏)။

ထိုကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရ နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤကိုယ်အကျင့်ကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးကုန်၏’ဟု အကြင် ကာယသမာစာရကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရကို မှီဝဲအပ်၏။ (အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးမည့် ကိုယ်အကျင့်မျိုးကို မှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရ ခေါ်၏-ဟု ဆိုလိုသည်။ နောက်နှစ်ပါး၌လည်း ဤနည်းအတူ ဆိုလိုရင်းကို မှတ်ယူရာ၏)။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့်, မမှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့်ဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ထိုဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းကို စွဲ၍ ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့၏။

(II) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း .. ‘နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော နှုတ်အကျင့်, မမှီဝဲအပ်သော နှုတ်အကျင့်ဟူ၍ = နှစ်ပါး အပြားအားဖြင့် ငါဘုရား ဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ငါဘုရား

၁၆၅

မိန့်ဆိုခဲ့၏။ အဘယ်အကြောင်းကို စွဲ၍ ဤစကားကို ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့သနည်းဟူမူ- ထိုနှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရ နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤနှုတ်အကျင့်ကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်၏’ဟု အကြင် ဝစီသမာစာရကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရကို မမှီဝဲအပ်။

ထိုနှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရ နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤနှုတ်အကျင့်ကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးကုန်၏’ဟု အကြင် ဝစီသမာစာရကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရကို မှီဝဲအပ်၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော နှုတ်အကျင့်, မမှီဝဲအပ်သော နှုတ်အကျင့်ဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရား ဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ထိုဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းကို စွဲ၍ ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့၏။

(III) နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ရှာမှီးခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော ရှာမှီးခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရား ဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့၏။ အဘယ်အကြောင်းကို စွဲ၍ ဤစကားကို ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့သနည်းဟူမူထို ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာ နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤရှာမှီးခြင်းကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်၏’ဟု အကြင်ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကို သိငြားအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကို မမှီဝဲအပ်။

ထိုရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာ နှစ်ပါးတို့တွင် ‘ဤရှာမှီးခြင်းကို မှီဝဲသော ငါ့အား အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍

၁၆၆

ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးကုန်၏’ဟု အကြင် ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကို သိအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကို မှီဝဲအပ်၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ‘ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ရှာမှီးခြင်း, မမှီဝဲအပ်သော ရှာမှီးခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရား ဟော၏’ဟူသော ဤစကားကို ထိုဆိုခဲ့ပြီးသော အကြောင်းကို စွဲ၍ ငါဘုရား မိန့်ဆိုခဲ့၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ဤသို့ ကျင့်သောရဟန်းသည် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို ကျင့်သည်မည်၏”-

ဟူ၍ ဖြေကြားတော်မူလေ၏။ ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ပြဿနာကို ဖြေကြားတော်မူလတ်သော် သိကြားနတ်မင်းသည် နှစ်လိုအားရစွာ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို-

“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဟောတော်မူသည့်အတိုင်း မှန်လှပါ၏၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား.. ဟောတော်မူသည့်တိုင်း မှန်လှပါ၏၊ ရှင်တော်ဘုရား၏ ဖြေကြားချက်ကို ကြားနာရခြင်းကြောင့် ဤပြဿနာ၌ အကျွန်ုပ်သည် ယုံမှားခြင်းကို လွန်မြောက်အပ်ပါပြီ၊ အကျွန်ုပ်၏ သို့လော သို့လော တွေးတောခြင်းသည် ကင်းကွာသွားပါပြီ”-

ဟု ဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူလေ၏။

(ဤအရာဝယ် မှတ်ဖွယ်အထူးကား- အောက်ဖြစ်သော ဆဋ္ဌ, သတ္တမ, အဋ္ဌမ ပြဿနာများ၌ သိကြားမင်းက ပပဉ္စသညာ တရားအစု၏ ချုပ်ခြင်းအား လျောက်ပတ်၍ ထိုသို့ချုပ်ရာ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ပဋိပတ်ကို မေးအပ်သော မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုပပဉ္စသညာတရားနှင့် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ပဋိပတ်၏ အခြေခံ အကြောင်းဖြစ်သော ဝေဒနာသုံးပါးကို သေဝိတဗ္ဗ = မှီဝဲအပ်သော ဝေဒနာ, အသေဝိတဗ္ဗ = မမှီဝဲအပ်သော ဝေဒနာအားဖြင့် နှစ်ပါးစီခွဲခြား၍ ဟောကြားတော်မူအပ်လေသည်။ ထိုသို့ ဟောကြားရာ၌ မမှီဝဲအပ်သော

၁၆၇

ဝေဒနာတရားကား နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်မဟုတ်၊ မှီဝဲအပ်သော ဝေဒနာတရားသာလျှင် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ဖြစ်သည်။ သို့ရကား မမှီဝဲအပ်သော ဝေဒနာတရားအစုမှာ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်မဟုတ်၍ (ဘုရားရှင်၏ အလိုတော်ကို မသိသော စောဒကပုဂ္ဂိုလ်များအဖို့) ထိုမမှီဝဲအပ်သော ဝေဒနာတရားအစုကို မဟောကြားသင့်-ဟူ၍ ထင်မှားဖွယ်ရှိသော်လည်း ပြဿနာရှင် သိကြားမင်း၏ အလိုအဇ္ဈာသယအားလျော်စွာ မမှီဝဲအပ်သောဝေဒနာ = သံကိလေသတရားကို ပယ်ရှားနိုင်မှ မှီဝဲအပ်သော ဝေဒနာ = ဖြူစင်သော ဝေါဒါနတရားတို့ ပြည့်စုံလုံလောက်နိုင်သည်၊ ထို့ကြောင့် မမှီဝဲအပ်သောဝေဒနာ = သံကိလေသတရားအစုကို ပယ်ရှားရှောင်ကြဉ်နိုင်ရန် (နှင့်) မှီဝဲအပ်သော ဝေဒနာ = ဖြူစင်သော ဝေါဒါန တရားအစုကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်း ပဋိပဒါတရား အပြည့်အစုံ ဖြစ်ရန်အတွက် မမှီဝဲအပ်သောဝေဒနာ, မှီဝဲအပ်သောဝေဒနာ = နှစ်ပါးစုံကို ဟောကြားတော်မူသကဲ့သို့-

ဤယခု ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ ပြဿနာ၌လည်း မမှီဝဲအပ်သော ကာယသမာစာရ, မမှီဝဲအပ်သော ဝစီသမာစာရ, မမှီဝဲအပ်သော ပရိယေသနာတရား အစုတို့မှာ ပါတိမောက္ခသံဝရသီလပင် မဟုတ်သော်လည်း မမှီဝဲအပ်သည့် ထိုတရားသုံးမျိုးကို ပယ်ရှားနိုင်မှ မှီဝဲအပ်သော ကာယသမာစာရ, မှီဝဲအပ်သော ဝစီသမာစာရ, မှီဝဲအပ်သော ပရိယေသနာ- ဤဖြူစင်သော ဝေါဒါနတရားအစုတို့ ပြည့်စုံလုံလောက်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ညစ်ညူးသော သံကိလေသ တရားအစုဖြစ်သည့် ထိုမမှီဝဲအပ်သည့် တရားသုံးမျိုးတို့ကို ပယ်ရှားရှောင်ကြဉ်နိုင်ရန် (နှင့်) ဖြူစင်သော ဝေါဒါနတရားအစုဖြစ်သည့် ထိုမှီဝဲအပ်သည့် တရားသုံးမျိုးတို့ကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်း ပဋိပဒါတရား အပြည့်အစုံဖြစ်ရန်အတွက် ပြဿနာရှင် သိကြားမင်း၏ အလိုအဇ္ဈာသယအားလျော်စွာ မမှီဝဲအပ်, မှီဝဲအပ်သည့် ကာယသမာစာရ, ဝစီသမာစာရ, ပရိယေသနာ သုံးမျိုးတို့ကို အစုံအစုံ ဟောကြားတော်မူသည်။

ဆိုလိုရင်းမှာ- မမှီဝဲအပ်, မှီဝဲအပ်သည့် တရားအစုံလိုက် ဟောမှသာလျှင် သိကြားမင်း၏ အလိုအဇ္ဈာသယနှင့်လည်း လျော်လျောက်ပတ်သည်၊ မမှီဝဲအပ်သော တရားတို့ကို ပယ်ရှားရှောင်ကြဉ်နိုင်မှ မှီဝဲအပ်သော တရားတို့ကို အောင်မြင်ပြည့်စုံစွာ ဖြည့်ကျင့်နိုင်သည်၊ (ဤတရား ဤတရားစုကား မမှီဝဲအပ်သော တရားစုတည်း-ဟု မသိလျှင် ထိုတရားတို့ကို ရှောင်ကြဉ်နိုင်မည်မဟုတ်၊ ထိုသို့ မရှောင်ကြဉ်နိုင်က မှီဝဲအပ်သော တရားစုကို အပြည့်အစုံ ဖြည့်ကျင့်နိုင်မည်မဟုတ်)၊ ထို့ကြောင့်

၁၆၈

မြတ်စွာဘုရားသည် ရှေးပြဿနာ၌၎င်း ယခုပြဿနာ၌၎င်း လာမည့် ဣန္ဒြိယသံဝရ ပြဿနာ၌၎င်း မမှီဝဲအပ်, မှီဝဲအပ်သည့် တရားအစုံအစုံကို ဟောကြားတော်မူသည် ဖြေဆိုတော်မူသည်-ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။

ဤယခုပြဿနာ၏ အဖြေစကားရပ်ဝယ် မှီဝဲအပ်သော ကာယသမာစာရ, ၎င်းဝစီသမာစာရ, ၎င်းပရိယေသနာ- ဤတရားသုံးမျိုးသာလျှင် ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ ဖြစ်သည်၊ မမှီဝဲအပ်သော ကာယသမာစာရစသည် သုံးမျိုးတို့ကား ပါတိမောက္ခသံဝရသီလ မဟုတ်၊ ပယ်ရှား ရှောင်ကြဉ်ရမည့် သံကိလေသ တရားစုကို ပြလို၍သာ သိကြားမင်း၏ အလိုအဇ္ဈာသယအားလျော်စွာ ဟောကြားတော်မူအပ်လေသည်။

မှီဝဲအပ်သည့် ကာယသမာစာရစသော တရားသုံးမျိုး တည်းဟူသော သီလအကြောင်းကို ပြောဆိုလိုက ကမ္မပထနှင့် စပ်၍သော်၎င်း, ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်နှင့် စပ်၍သော်၎င်း ပြောဆိုရာ၏၊ ပြောဆိုပုံမှာ-

(I) မမှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရ ဟူသည်မှာ သူအသက်ကို သတ်ခြင်း = ပါဏာတိပါတ, သူဥစ္စာကိုခိုးယူခြင်း = အဒိန္နာဒါန, သူအိမ်ရာကို ပြစ်မှားခြင်း = ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ- ဤအကုသိုလ် ကာယကံသုံးမျိုးတို့ဖြစ်သည်။ (ဤကား ကမ္မပထအားဖြင့် ပြောဆိုပုံတည်း)။ ကာယဒွါရ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပညတ်တော်မူအပ်သည့် သိက္ခာပုဒ်တို့ကို လွန်ကျူးခြင်းသည် မမှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရမည်၏၊ (ဤကား သိက္ခာပုဒ်အားဖြင့် ပြောဆိုပုံတည်း)။

မှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရဟူသည်မှာ သူ့အသက်ကို သတ်ဖြတ်မှု = ပါဏာတိပါတဒုစရိုက်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း ပါဏာတိပါတဝိရတီ, သူ့ဥစ္စာကို ခိုးယူမှု = အဒိန္နာဒါနဒုစရိုက်မှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း = အဒိန္နာဒါနဝိရတီ, သူ့အိမ်ရာကို ပြစ်မှားမှု = ကာမေသုမိစ္ဆာစာရမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း = ကာမေသုမိစ္ဆာစာရ ဝိရတီ- ဤကုသိုလ်ကာယကံ သုံးမျိုးတို့ဖြစ်သည်။ (ဤကား ကမ္မပထအားဖြင့် ပြောဆိုပုံတည်း)။ ကာယဒွါရ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပညတ်တော်မူအပ်သည့် သိက္ခာပုဒ်တို့ကို မလွန်ကျူးပဲ စောင့်ထိန်းခြင်းသည် မှီဝဲအပ်သော ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရမည်၏၊ (ဤကား သိက္ခာပုဒ်အားဖြင့် ပြောဆိုပုံတည်း)။ (နောက်ဖြစ်သော ဝစီသမာစာရ၌လည်း နည်းတူပင် ဖြစ်သည်၊ စကားအသွားအလာကို ကြည့်ရှု၍ ဤကား

၁၆၉

ကမ္မပထအားဖြင့် ပြောဆိုပုံတည်း၊ ဤကား သိက္ခာပုဒ်အားဖြင့် ပြောဆိုပုံတည်းဟု ခွဲခြားသိမှတ်ကုန်ရာ၏။)

(II) မုသာဝါဒ-အစရှိသော ဝစီဒုစရိုက်လေးပါး, ဝစီဒွါရ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပညတ်တော်မူအပ်သည့် သိက္ခာပုဒ်ကို လွန်ကျူးခြင်းများသည် မမှီဝဲအပ်သော နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရမည်၏။ မုသာဝါဒမှ ရှောင်ကြဉ်ခြင်း-စသော ဝစီသုစရိုက်လေးပါး = ကုသိုလ်ဝစီကံလေးပါး, ဝစီဒွါရ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပညတ်တော်မူအပ်သည့် သိက္ခာပုဒ်တို့ကို မလွန်ကျူးခြင်း စောင့်ထိန်းခြင်းသည် မှီဝဲအပ်သော နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရမည်၏။

(III) ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာ ဟူသည်ကား ကိုယ်နှုတ်တို့ဖြင့် ရှာမှီးခြင်းပင်ဖြစ်သည်၊ ထိုရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကို ကာယသမာစာရ, ဝစီသမာစာရ နှစ်ပါးတို့ကို ယူလိုက် (=ဆိုလိုက်)လျှင်ပင် ယူပြီး (=ဆိုပြီး) ဖြစ်သော်လည်း “ဇီဝဋ္ဌမကသီလမည်သည် ကောင်းကင်၌ ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ ထိုကာယဒွါရ, ဝစီဒွါရ နှစ်ပါး၌ပင် ဖြစ်သောကြောင့်” ထိုအာဇီဝဋ္ဌမကသီလကို ပြဆိုရန် ထိုရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာတရားကို သီးခြား ဟောကြားတော်မူအပ်လေသည်။ ထိုရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာဟူသည် တရားကိုယ်အားဖြင့် ပစ္စည်းကို ရှာမှီးသော အခြင်းအရာအားဖြင့်ဖြစ်သော ဗျာပါရလုံ့လပင်တည်း။

(က) ထိုရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာအရာ၌ မူလပဏ္ဏာသပါဠိတော် ပါသရာသိသုတ်ဝယ် အကျယ်ဟောကြားတော်မူအပ်သော အချုပ်အားဖြင့် မိမိကိုယ်တိုင်က ပဋိသန္ဓေ တည်နေခြင်းသဘော = ဖြစ်ခြင်းသဘော, အိုမင်းရင့်ရော်ခြင်းသဘော, စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ပျက်ဆုံးခြင်းသဘော-စသည် ရှိသူဖြစ်ပါလျက် ထိုသို့ ပဋိသန္ဓေ တည်နေခြင်းသဘော = ဖြစ်ခြင်းသဘော, အိုမင်းရင့်ရော်ခြင်းသဘော, စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ပျက်ဆုံးခြင်းသဘော- စသည်ရှိသည့် သားသမီး, မယား, ကျွန်ယောက်ျား, ကျွန်မိန်းမ, သိုး, ဆိတ်, ကြက်, ဝက်, ဆင်, နွား, မြင်း, မြည်း-စသော သက်ရှိဝတ္ထု, ရွှေငွေဥစ္စာ ရတနာစသော သက်မဲ့ဝတ္ထုတို့ကို ရှာမှီးခြင်းတည်းဟူသော မမြတ်သောရှာမှီးခြင်း = အနရိယပရိယေသနာသည် မမှီဝဲအပ်သော အသေဝိတဗ္ဗ ရှာမှီးခြင်းမည်၏။ ။မိမိကိုယ်တိုင်က ပဋိသန္ဓေ တည်နေခြင်းစသည် သဘောရှိနေသူဖြစ်၍ ပဋိသန္ဓေ တည်နေခြင်း-စသည် သဘောရှိသော တရားအစု၌ အပြစ်ကိုမြင်၍ ထိုပဋိသန္ဓေ တည်နေခြင်းစသည် သဘောကင်းရာ နိဗ္ဗာန်ကို

၁၇၀

ရှာမှီးခြင်း တည်းဟူသော မြတ်သော ရှာမှီးခြင်း = အရိယပရိယေသနာသည် မှီဝဲအပ်သော သေဝိတဗ္ဗရှာမှီးခြင်း မည်၏။ (အကျယ်ကို ပါသရာသိသုတ်၌ ကြည့်ရှု မှတ်ယူရာ၏)။

(ခ) တနည်း ၁-ကုဟနာ = အံ့ဖွယ်သရဲဖြစ်စေ၍ လာဘ်ကိုရှာမှီးခြင်း, ၂-လပနာ = မြှောက်ပင့်ပြောဆို၍ လာဘ်ကိုရှာမှီးခြင်း, ၃-နေမိတ္တိကတာ = အရိပ်နိမိတ်စကား ပြောကြား၍ လာဘ်ကိုရှာမှီးခြင်း, ၄-နိပ္ပေသိကတာ = မလှူပဲမနေနိုင်အောင် ဖိကြိတ်နှိပ်စက်ပြောဆို၍ လာဘ်ကိုရှာမှီးခြင်း, ၅-လာဘေနလာဘနိဇိဂီသနတာ=မိမိက အလျင်လက်ဦး လာဘ်ကိုပေး၍ ဒကာတို့ထံမှ လာဘ်ကိုရှာမှီးခြင်း = ဤ၅-ပါးသော ရှာမှီးခြင်းသည်၎င်း, (ပျို+ ပဏ်+ သူရာ+၊ ပြည့်တန်းဆာ+၊ လင်ကွာ+ ရဟန်းမ။ မကျက်စားအပ် အရပ်၆-ပါး သတိထား- ဟူသောအတိုင်း) အပျိုကြီးအိမ်, ပဏ္ဍုက်အိမ်, သေတင်းကုတ် = အရက်ဆိုင်, ပြည့်တန်းဆာမအိမ်, လင်ကွာမိန်းမ မုဆိုးမအိမ်, ရဟန်းမိန်းမကျောင်း- ဤ၆-ပါးသော အဂေါစရဌာနတို့၌ လာဘ်ကို ရှာမှီးခြင်းသည်၎င်း, ရှေး၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသော အနေသန = မအပ်သော ရှာမှီးခြင်း ၂၁-ပါးတို့ဖြင့် လာဘ်ကိုရှာမှီးခြင်းသည်၎င်း မမြတ်သော ရှာမှီးခြင်း = အနရိယပရိယေသနာပင်ဖြစ်၍ မမှီဝဲအပ်သော အသေဝိတဗ္ဗ ရှာမှီးခြင်းမည်၏။ ။ကုဟနာစသော ၅-မျိုး, အဂေါစရဌာန ၆-မျိုး, အနေသန ၂၁-မျိုးတို့ကို ရှောင်ကြဉ်၍ ဆွမ်းခံလှည့်လည်ခြင်းဖြင့် တရားနှင့်အညီ လာဘ်ကို ရှာမှီးခြင်းသည် မြတ်သောရှာမှီးခြင်း အရိယပရိယေသနာဖြစ်၍ မှီဝဲအပ်သော = သေဝိတဗ္ဗရှာမှီးခြင်းမည်၏။

ဤအရာဝယ် “မမှီဝဲအပ်”ဟူ၍ ဟောကြားအပ်သော ကာယသမာစာရ- စသည်ကို ရှေ့ပိုင်းအဖို့ဝယ် ပါဏာတိပါတ-စသော ဒုစရိုက်မှုတို့အတွက် လက်နက်, အဆိပ်-စသော အဆောက်အဦကို ရှာမှီးသောအခါမှစ၍၎င်း လုံ့လကိုပြုသော အခါမှစ၍၎င်း ထိုဒုစရိုက်မှုအကျိုးငှါ သွားသောအခါမှစ၍၎င်း မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်းသည်သာတည်း။ “မှီဝဲအပ်၏”ဟူ၍ ဟောကြားတော်မူအပ်သော ကာယသမာစာရစသည်ကို အစမှပင်စ၍ မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၏။ မစွမ်းနိုင်သူ ဖြစ်ပါမူကား ကာယသုစရိုက်စသည်ကို ငါပြုအံ့ဟူ၍ စိတ်ကိုသော်မူလည်း ဖြစ်စေရာ၏၊ မှန်၏- ကောင်းသောအမှု၌ “ငါပြုမည်”ဟု စိတ်ကိုမျှပင် ဖြစ်စေသောသူသည် အကြောင်းအပေါင်း ညီညွတ်လတ်သော် ထိုထိုကောင်းမှု၌ အားသစ်သောလုံ့လကို ပြုဖြစ်၍ အကျင့်ပဋိပတ်၏ အထွတ်အထိပ်ကို ရယူနိုင်လေသည်။

၁၇၁

တနည်းကား (I) သံဃာသင်းခွဲရန် စသည်အတွက် အားထုတ်သော ဒေဝဒတ်- အစရှိသောသူတို့၏ ကိုယ်ကျင့် = ကာယသမာစာရကဲ့သို့သော ကိုယ်အကျင့်မျိုးကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း။ တနေ့တနေ့လျှင် နှစ်ကြိမ်သုံးကြိမ် ရတနာသုံးရပ်ကို ဆည်းကပ်ရန်သွားခြင်း စသောအားဖြင့်ဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတ္တရာ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန် မထေရ်စသည်တို့၏ ကိုယ်အကျင့် = ကာယသမာစာရကဲ့သို့သော ကိုယ်အကျင့်မျိုးကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၏။ (II) လူသတ်လေးသမားများကို စေလွှတ်ခြင်း စသည်ဖြင့် နှုတ်မြွက်စကား ပြောကြားကြသူ ဒေဝဒတ်အစရှိသော သူတို့၏ နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရကဲ့သို့သော နှုတ်အကျင့်မျိုးကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း။ ရတနာသုံးပါးတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ပြောကြားခြင်း စသည်ဖြင့်ဖြစ်သော အရှင်သာရိပုတ္တရာ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်မထေရ် စသည်တို့၏ နှုတ်အကျင့် = ဝစီသမာစာရကဲ့သို့သော နှုတ်အကျင့်မျိုးကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၏။ (III) မမြတ်သော ရှာမှီးမှုကို ရှာမှီးကြသည့် ဒေဝဒတ်စသောသူတို့၏ ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကဲ့သို့သော ရှာမှီးခြင်းကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း။ မြတ်သောရှာမှီးမှုကိုသာ ရှာမှီးတော်မူကြသည့် အရှင်သာရိပုတ္တရာ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်မထေရ် စသည်တို့၏ ရှာမှီးခြင်း = ပရိယေသနာကဲ့သို့သော ရှာမှီးခြင်းကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၏။

ဤပါတိမောက္ခသံဝရ ပြဿနာ၌လည်း သိကြားမင်းမေးအပ်သော ပုစ္ဆာမှာ တချက်တည်းပင် ဖြစ်သော်လည်း မြတ်စွာဘုရား ဖြေကြားတော်မူချက်မှာ ကာယသမာစာရ, ဝစီသမာစာရ, ပရိယေသနာ-ဟူ၍ အဖြေသုံးချက် ထွက်ရှိသောကြောင့် ပြဿနာသုံးချက်ဟူ၍ အဋ္ဌကထာ ဆရာတော်မြတ် ရေတွက်ပြတော်မူလေသည်။

ဤပြဿနာ၏အဖြေ နိဂုံးပါ “ဤသို့ကျင့်သော ရဟန်းသည်”စသော စကားဝါကျဖြင့် “နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ဤသို့လျှင် မမှီဝဲအပ်သော ကာယသမာစာရ, ဝစီသမာစာရ, ပရိယေသနာ = ဤသုံးပါးကို ပယ်ရှားရှောင်ကြဉ်၍ မှီဝဲအပ်သော ကာယသမာစာရ, ဝစီသမာစာရ, ပရိယေသနာ = ဤသုံးမျိုးကို ပြည့်စုံလုံလောက်ရန် ကျင့်ကြံသော ရဟန်းသည် အထွတ်အမြတ် အကြီးအကဲဖြစ်သည့် ပါတိမောက္ခသံဝရ သီလအလို့ငှါ ကျင့်ကြံသော ရဟန်းမည်၏”ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်၏ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော ရှေ့ပိုင်း အကျင့်ပဋိပတ်ကို ဖြေကြားတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်။)

နဝမ, ဒသမ, ဧကာဒသမ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

၁၇၂

(၁၂) ဣန္ဒြိယသံဝရ အမေး အဖြေ

     ဤသို့လျှင် သိကြားနတ်မင်းသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နှစ်လိုဝမ်းမြောက် စွာ ခံယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အဘယ်သို့ကျင့်သော ရဟန်းသည် ဣန္ဒြိယသံဝရ = ဣန္ဒြေစောင့်စည်းခြင်း သီလကို ကျင့်သည်မည်ပါသနည်း”-

ဟု နောက်ထပ်တဖန် ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြန်လေ၏။ ထိုသို့ သိကြားနတ်မင်းက မေးလျှောက်အပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. မျက်စိဖြင့် သိအပ်သော အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံကိုလည်း မှီဝဲအပ်သောရူပါရုံ, မမှီဝဲအပ်သော ရူပါရုံဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. နားဖြင့် သိအပ်သော အသံမျိုးစုံ သဒ္ဒါရုံကိုလည်း မှီဝဲအပ်သောသဒ္ဒါရုံ, မမှီဝဲအပ်သော သဒ္ဒါရုံဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. နှာခေါင်းဖြင့် သိအပ်သော အနံ့မျိုးစုံ ဂန္ဓာရုံကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ဂန္ဓာရုံ, မမှီဝဲအပ်သော ဂန္ဓာရုံဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. လျှာဖြင့် သိအပ်သော အရသာမျိုးစုံ ရသာရုံကိုလည်း မှီဝဲအပ်သောရသာရုံ, မမှီဝဲအပ်သော ရသာရုံဟူ၍ = နှစ်ပါးအားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ကိုယ်ဖြင့် သိအပ်သော အတွေ့မျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကိုလည်း မှီဝဲအပ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ,

၁၇၃

မမှီဝဲအပ်သော ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏။

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. စိတ်ဖြင့် သိအပ်သော ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံကိုလည်း မှီဝဲအပ်သောဓမ္မာရုံ, မမှီဝဲအပ်သော ဓမ္မာရုံဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားအားဖြင့် ငါဘုရားဟော၏”-

ဟူ၍ အကျဉ်းဥဒ္ဒေသ အဖြေစကားကို ဟောကြားတော်မူအပ်လေလျှင် သိကြားနတ်မင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရား အကျဉ်းအားဖြင့် ဟောကြားတော်မူအပ်သော ဤတရားတော်၏ အနက် အဓိပ္ပါယ်ကို အကျယ်အားဖြင့် အကျွန်ုပ် ဤသို့သိပါ၏-

မြတ်စွာဘုရား.. မျက်စိဖြင့် သိအပ်သော အကြင်သို့ သဘောရှိသော အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံကို မှီဝဲသောသူအား အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်ငြားအံ့၊ ဤသို့ သဘောရှိသော မျက်စိဖြင့်သိအပ်သော အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း။ အကြင်သို့ သဘောရှိသော မျက်စိဖြင့် သိအပ်သော အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံကို မှီဝဲသောသူအား အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးကုန်ငြားအံ့၊ ဤသို့သဘောရှိသော မျက်စိဖြင့်သိအပ်သော အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၏။

မြတ်စွာဘုရား.. နားဖြင့်သိအပ်သော အကြင်သို့ သဘောရှိသော အသံမျိုးစုံ သဒ္ဒါရုံကို မှီဝဲသောသူအား (ပ)၊ နှာခေါင်းဖြင့် သိအပ်သော အကြင်သို့ သဘောရှိသော အနံ့မျိုးစုံ ဂန္ဓာရုံကို မှီဝဲသောသူအား၊ (ပ)၊ လျှာဖြင့်သိအပ်သော အကြင်သို့ သဘောရှိသော အရသာမျိုးစုံ ရသာရုံကို မှီဝဲသောသူအား (ပ)၊

၁၇၄

ကိုယ်ဖြင့်သိအပ်သော အကြင်သို့ သဘောရှိသော အတွေ့မျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို မှီဝဲသောသူအား၊ (ပ)၊ စိတ်ဖြင့်သိအပ်သော အကြင်သို့ သဘောရှိသော ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံကို မှီဝဲသောသူအား အကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါး၍ ကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်ကုန်ငြားအံ့၊ ဤသို့ သဘောရှိသော စိတ်ဖြင့်သိအပ်သော ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း။ အကြင်သို့ သဘောရှိသော စိတ်ဖြင့်သိအပ်သော ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံကို မှီဝဲသောသူအား အကုသိုလ်တရားတို့ ဆုတ်ယုတ်၍ ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးကုန်ငြားအံ့၊ ဤသို့ သဘောရှိသော စိတ်ဖြင့်သိအပ်သော ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၏။

မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရား အကျဉ်းအားဖြင့် ဟောကြားတော်မူအပ်သော ဤတရားတော်၏ အနက် အဓိပ္ပါယ်ကို အကျယ်အားဖြင့် ဤသို့သိသော အကျွန်ုပ်သည် ရှင်တော်ဘုရား၏ ဖြေကြားချက်အကျဉ်းကို ကြားနာရခြင်းကြောင့် ဤပြဿနာ၌ ယုံမှားခြင်းကို လွန်မြောက်အပ်ပါပြီ၊ အကျွန်ုပ်၏ သို့လော သို့လော တွေးတောခြင်းသည် ကင်းကွာသွားပါပြီ”-

ဟူ၍ လျှောက်ထားလေ၏။

(ဤ၌ အထူးမှတ်ရန်ကား- သိကြားမင်းသည် အောက်က သောမနဿ, ဒေါမနဿ, ဥပေက္ခာ, ကာယသမာစာရ, ဝစီသမာစာရ, ပရိယေသနာ ပြဿနာတို့၏ အကျဉ်းအကျယ်ဖြစ်သော အဖြေစကားကို ကြားနာအပ်ပြီး ဖြစ်လေသောကြောင့် “ဤဣန္ဒြိယသံဝရ၏ အကျယ်ဖြစ်သော အဖြေစကားသည်လည်း ဤကဲ့သို့ ဖြစ်သင့်၏”ဟု ထိုးထွင်း သိမြင်သော ပဋိဘာန်ဉာဏ်ပညာတရား ထင်ရှားဖြစ်ရှိရကား မြတ်စွာ ဘုရားရှင်က အကျဉ်းဥဒ္ဒေသအဖြေကို ဟောကြားလိုက်လျှင်ပင် အကျယ်နိဒ္ဒေသ အဖြေစကားရပ်ကို ဖော်ပြရာပါအတိုင်း လျှောက်ထားလေသည်။

မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း သိကြားမင်းအား လျှောက်ထားခွင့် ပြုတော်မူကာ ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မူလေသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- အဖြေစကား

၁၇၅

လျှောက်ထားလိုသော်လည်း အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အပြည့်အစုံ မလျှောက်ဆိုနိုင်သော သူအား၎င်း, အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အပြည့်အစုံ လျှောက်ပင် လျှောက်ဆိုနိုင်သော်လည်း အဖြေစကား မလျှောက်ထားလိုသော သူအား၎င်း မြတ်စွာဘုရားသည် လျှောက်ထားဖြေဆိုခွင့် ပြုတော်မမူ။ ဤယခု သိကြားမင်းသည်ကား အဖြေစကားကို လျှောက်လည်း လျှောက်ထားလို၏။ အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို အပြည့်အစုံ လျှောက်လည်း လျှောက်ဆိုနိုင်သူဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် သိကြားမင်းအား မြတ်စွာဘုရားသည် လျှောက်ဖြေဆိုခွင့် ပြုတော်မူ၏။

မှီဝဲအပ်သော ရူပါရုံ, မမှီဝဲအပ်သော ရူပါရုံ-စသည်၌-

(၁) အကြင် အဆင်းရူပါရုံကို ကြည့်ရှုသော ရဟန်း၏ သန္တာန်၌ ရာဂအစရှိသော ကိလေသာတရားတို့ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အဆင်းရူပါရုံကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း၊ မကြည့်ရှုအပ် မကြည့်ရှုကောင်း၊ အကြင် အဆင်းရူပါရုံကို ကြည့်ရှုသော ရဟန်း၏ သန္တာန်၌ အသုဘသညာသော်မူလည်း ဖြစ်နိုင်ငြားအံ့၊ သဒ္ဓါတရားသော်မူလည်း ဖြစ်နိုင်ငြားအံ့၊ အနိစ္စသညာကို ရခြင်းသော်မူလည်း ဖြစ်အံ့၊ ထိုသို့သော အဆင်းရူပါရုံကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၊ ကြည့်ရှုအပ် ကြည့်ရှုကောင်း၏။

(၂) ဆန်းကြယ်လှစွာ အက္ခရာ, ပုဒ်, ဗျည်းရှိသော အကြင်အသံ သဒ္ဒါရုံကိုလည်း နားထောင်သော ရဟန်း၏သန္တာန်၌ ရာဂအစရှိသော ကိလေသာတရားတို့ ဖြစ်ပွါးကုန်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အသံသဒ္ဒါရုံမျိုးကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း၊ နားမထောင်အပ် နားမထောင်ကောင်း။ အိုးထိန်းသည်ကျွန်မတို့ သီချင်းသံပင် ဖြစ်လင့်ကစား အကြောင်းတရား အကျိုးတရားကိုမှီသည့် အကြင်အသံကို နားထောင်သော ရဟန်း၏ သန္တာန်၌ သဒ္ဓါတရား ဖြစ်ပွါးနိုင်ငြားအံ့၊ သံသရာဝဋ်၌ ငြီးငွေ့ခြင်း နိဗ္ဗိဒါဉာဏ်သော်မူလည်း ဖြစ်နိုင်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အသံသဒ္ဒါရုံမျိုးကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၊ နားထောင်အပ် နားထောင်ကောင်း၏။

(၃) အကြင်အနံ့ ဂန္ဓာရုံကို နမ်းရှူသောရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် ရာဂ-အစရှိသော ကိလေသာတရားတို့ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အနံ့ဂန္ဓာရုံကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း၊ မနမ်းရှူအပ် မနမ်းရှူကောင်း။ အကြင် ဂန္ဓာရုံကို နမ်းရှူသော ရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် အသုဘသညာ စသည်ကိုရခြင်း ဖြစ်နိုင်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အနံ့ဂန္ဓာရုံမျိုးကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၊ နမ်းရှူအပ် နမ်းရှူကောင်း၏။

၁၇၆

(၄) အကြင်အရသာ (=ရသာရုံ)ကို လျက်သော စားသော ရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် ရာဂ-အစရှိသော ကိလေသာတရားတို့ ဖြစ်ကုန်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အရသာမျိုးစုံ ရသာရုံကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း၊ မလျက်အပ် မလျက်ကောင်း။ အကြင် အရသာမျိုးစုံ ရသာရုံကို လျက်သောရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် အာဟာရေပဋိကူလ သညာကိုမူလည်း ရနိုင်ငြားအံ့၊ လျက်ခြင်း စားခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သော ကာယဗလကို အမှီပြု၍ အရိယဘုံသို့ တက်ရောက်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်ငြားအံ့၊ မဟာသီဝမထေရ်၏တူ သီဝသာမဏေကဲ့သို့ စားသုံးစဉ်မှာပင် ကိလေသာကုန်ခန်းမှု ဖြစ်နိုင်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အရသာမျိုးစုံ ရသာရုံကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၊ စားသုံးအပ် စားသုံးကောင်း၏။ (ဤ၌ ဆွမ်းစားစဉ် ကိလေသာကုန်ခန်းသော မဟာသီဝမထေရ်၏တူ သီဝသာမဏေဝတ္ထုကို ဋီကာကလည်း မဖွင့်၊ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်၌ တတ်နိုင်သလောက် ရှာဖွေပါသော်လည်း သီဝသာမဏေဝတ္ထုကို မတွေ့ရ၊ ဆွမ်းစားစဉ် ကိလေသာကုန်ခန်း ရဟန္တာဖြစ်သည့် ဘာဂိနေယျသံဃရက္ခိတ သာမဏေဝတ္ထုကိုသာ ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ ပဌမအုပ် သီလနိဒ္ဒေသအဖွင့် စာမျက်နှာ-၄၃-၌ တွေ့ရှိရပါသည်)။

(၅) အကြင် အတွေ့အထိ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို တွေ့ထိသောရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် ရာဂ-အစရှိသော ကိလေသာတရားတို့ ဖြစ်ပွါးကုန်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အတွေ့အထိမျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း၊ မတွေ့ထိအပ် မတွေ့ထိကောင်း။ အကြင် အတွေ့အထိ (မှီဝဲသင့်သော) ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို ရဟန်းကိစ္စ မပြီးသေးမီ တွေ့ထိသောရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် အရှင်သာရိပုတ္တရာထေရ် စသည်တို့၏ သန္တာန်၌ကဲ့သို့ အာသဝေါတရားတို့၏ ကုန်ခန်းခြင်းသည်၎င်း, ဝီရိယကို ကောင်းစွာ ချီးမြှောက်အပ်သည်၎င်း, နောင်လာနောက်သား ရဟန်းများကိုလည်း မြင်အပ်သည်ကို အတုလိုက်ခြင်း (=ဒိဋ္ဌာနုဂတိ)ကို ဖြစ်စေခြင်းဖြင့် ချီးမြှောက်အပ်သည်၎င်း ဖြစ်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော အတွေ့အထိမျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၊ တွေ့ထိအပ် တွေ့ထိကောင်း၏။

အထူးမှတ်ရန်မှာ- အရှင်သာရိပုတ္တရာမထေရ်သည် အနှစ်သုံးဆယ်တို့ပတ်လုံး ညောင်စောင်း၌ ကျောကိုဆန့်တော်မမူ။ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန် မထေရ်သည်လည်း ထို့အတူပင်။ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်သည် အနှစ်တရာ့နှစ်ဆယ်တို့ပတ်လုံး ညောင်စောင်း၌ ကျောကို ဆန့်တော်မမူ။ အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် အနှစ်ငါးဆယ်တို့ပတ်လုံး, အရှင်ဘဒ္ဒိယမထေရ်သည် အနှစ်သုံးဆယ်တို့ပတ်လုံး,

၁၇၇

အရှင်သောဏမထေရ်သည် တဆယ့်ရှစ်နှစ်တို့ပတ်လုံး, အရှင်ရဋ္ဌပါလမထေရ်သည် ဆယ်နှစ်နှစ်တို့ကာလပတ်လုံး, အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် တဆယ့်ငါးနှစ်တို့ပတ်လုံး, အရှင်ရာဟုလာမထေရ်သည် ဆယ်နှစ်နှစ်တို့ပတ်လုံး, အရှင်ဗာကုလမထေရ်သည် အနှစ်ရှစ်ဆယ်တို့ပတ်လုံး, (မောနေယျအကျင့်ကို ကျင့်သူ) အရှင်နာလကမထေရ်သည် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူသည်တိုင်အောင် ညောင်စောင်း၌ ကျောကို ဆန့်တော်မမူ။

(၆) အကြင် (စိတ်ဖြင့်သိအပ်သော) ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံတို့ကို နှလုံးသွင်းဆင်ခြင်သော ရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် ရာဂ-အစရှိသော ကိလေသာတရားတို့ ဖြစ်ပွါးကုန်ငြားအံ့။ အကြင် ဓမ္မာရုံတို့ကို နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်သော ရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် “သူတပါးတို့၏ ဥစ္စာအသုံးအဆောင်များသည် ငါ့ဥစ္စာဖြစ်ကုန်ပါမူ ကောင်းလေစွာ့” ဤသို့အစရှိသည့် အဘိဇ္ဈာစသော အခြင်းအရာဖြင့် အကြင်ဓမ္မာရုံတို့သည် ထင်ကုန်ငြားအံ့၊ ထိုသို့သော ဓမ္မာရုံတို့ကို မမှီဝဲအပ် မမှီဝဲကောင်း၊ နှလုံးမသွင်းအပ် နှလုံးမသွင်းကောင်းကုန်။

အကြင်ဓမ္မာရုံတို့ကို နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်သောရဟန်း၏ သန္တာန်ဝယ် “ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့ ဘေးရန်ခပ်သိမ်း ငြိမ်းကြပါစေ” ဤသို့စသည် မေတ္တာဗြဟ္မစိုရ်စသော အခြင်းအရာအစွမ်းဖြင့် မနောဒွါရဝယ် ထင်လာသော ဓမ္မာရုံတို့သည်၎င်း, မထေရ်မြတ် သုံးဦးတို့၏ မနောဒွါရဝယ် ထင်လာသော အကြင် ဓမ္မာရုံတို့သည်၎င်း ရှိကုန်၏၊ ထိုသို့သော ဓမ္မာရုံတို့ကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၊ နှလုံးသွင်းအပ် နှလုံးသွင်းကောင်းကုန်၏။

မထေရ်မြတ်သုံးပါးဝတ္ထု

မထေရ်မြတ် သုံးပါးတို့သည် ဝါဆိုဝါကပ်မည့်နေ့၌ “ကာမဝိတက် အစရှိသော အကုသိုလ်အကြံအစည်များကို မကြံစည်ကြစတမ်း”ဟု ကတိကဝတ်ကိုထား၍ ကျောင်းတိုက်အရာမ်တခုဝယ် ဝါဆိုတော်မူကြကုန်လေ၏။

ထို့နောက် သီတင်းကျွတ်လပြည့် ပဝါရဏာနေ့၌ သံဃမထေရ်သည် အငယ်ဆုံးမထေရ်ကို “ငါ့ရှင်.. ဤဝါတွင်းသုံးလ ကာလအတွင်းဝယ် အဘယ်မျှသောအရပ်၌ စိတ်အား ပြေးသွား ဖြစ်ပွါးခွင့်ကို ပေးအပ်သနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ထိုအခါ အငယ်ဆုံးမထေရ်က “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤဝါတွင်းသုံးလ ကာလအတွင်းဝယ်

၁၇၈

ကျောင်းပရိဝုဏ် အပိုင်းအခြားမှ အပြင်အပ၌ စိတ်အား ပြေးသွား ဖြစ်ပွါးခွင့်ကို မပေးခဲ့ပါ”ဟူ၍ ဖြေကြားလျှောက်ထားလေ၏။ ဤ၌ “ကျောင်းပရိဝုဏ် အပိုင်းအခြားမှ အပြင်အပ၌ စိတ်အား ပြေးသွား ဖြစ်ပွါးခွင့်ကို မပေးခဲ့ပါ”ဟူသော အဖြေစကားရပ်ဖြင့် “ပရိဝုဏ်အတွင်းသို့ ရောက်လာသော ရူပါရုံ စသည်ကိုသာ အာရုံပြု၍ ဤဝါတွင်းသုံးလအတွင်း၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းမှလွတ်သော စိတ်သည် တရံတခါ ဖြစ်ဘူးပါ၏၊ ပရိဝုဏ်၏ အတွင်း၌လည်း ဝိသဘာဂဖြစ်သော ရူပါရုံစသည်တို့ လုံးဝမရှိပါ။ ထို့ကြောင့် အာရုံထွေပြား ပြန့်နှံ့သောဝိတက်၏ အစွမ်းအားဖြင့် မိမိစိတ်ကို အပြင်အပသို့ ထွက်ခွင့်မပေးခဲ့ပါ”ဟူသော အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို ဖော်ပြသည်။

တဖန် သံဃမထေရ်ကြီးက ဒုတိယသံဃမထေရ်ကို “ငါ့ရှင်.. ဤဝါတွင်းသုံးလအတွင်းဝယ် အဘယ်မျှသောအရပ်၌ သင့်စိတ်အား ပြေးသွားဖြစ်ပွါးခွင့်ကို ပေးအပ်ခဲ့ပါသနည်း”ဟု မေးပြန်လေသော် ဒုတိယသံဃမထေရ်က “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်သည် ဤဝါတွင်းသုံးလ ကာလအတွင်းဝယ် မိမိနေသော ကျောင်းခန်းအတွင်းမှ အပြင်အပသို့ စိတ်အား ပြေးလွှား ထွက်သွားခွင့်ကို မပေးခဲ့ပါ”ဟူ၍ လျှောက်ထားလေ၏။

ထိုအခါ မထေရ်ငယ် နှစ်ပါးလုံးကပင် သံဃမထေရ်ကြီးကို “အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည်လည်း ဤဝါတွင်းသုံးလ အတွင်းဝယ် အဘယ်မျှသောအရပ်၌ မိမိစိတ် ပြေးသွားဖြစ်ပွါးခွင့်ကို ပေးအပ်ခဲ့ပါသနည်း”ဟု မေးကြလေသော် သံဃမထေရ်ကြီးက “ငါ့ရှင်တို့.. ငါသည် ဤဝါတွင်းသုံးလ ကာလအတွင်းဝယ် မိမိ၏ ခန္ဓာကိုယ်အတွင်းမှ အပြင်အပသို့ စိတ်အား ပြေးလွှား ထွက်သွားခွင့်ကို မပေးခဲ့ပါ”ဟူ၍ ဖြေကြားတော်မူလေ၏။ မှန်၏- မထရ်ကြီးသည် မိမိပြုဖွယ်ကိစ္စ အလုံးစုံကို ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အဦးမူသဖြင့်သာလျှင် ပြုကျင့်တော်မူလေသည်။ ထိုအခါ မထေရ်ငယ်နှစ်ပါးတို့က “အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ပြုနိုင်ခဲသော အမှုကို ပြုတော်မူအပ်ပါပေ၏”ဟု ချီးမွမ်းစကား လျှောက်ထားကြလေသည်။ ဤမထေရ်မြတ် သုံးပါးတို့၏ မနောဒွါရဝယ် ထင်လာသော ဓမ္မာရုံမျိုးကို မှီဝဲအပ် မှီဝဲကောင်း၊ နှလုံးသွင်းအပ် နှလုံးသွင်းကောင်းပေ၏။ ဤကား အထူးမှတ်သားရန်တည်း)။

ဒွါဒသမ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

၁၇၉

(၁၃) အနေကဓာတု အမေးအဖြေ

     ဤသို့လျှင် သိကြားနတ်မင်းသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နှစ်လို ဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အလုံးစုံသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် တူသောအဆုံးအမ, တူသောအကျင့်, တူသောအယူ, တူသောပြီးဆုံးရာ ရှိပါကုန်သလော”-

ဟု နောက်ထပ်တဖန် ပြဿနာကို မေးလျှောက်ပြန်လေ၏။ ထိုသို့ သိကြားနတ်မင်းက မေးလျှောက်အပ်လေသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. အလုံးစုံသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် တူသောအဆုံးအမ, တူသောအကျင့်, တူသောအယူ, တူသောပြီးဆုံးရာ မရှိကြကုန်”–

ဟု ဖြေကြားတော်မူ၏။

(ဤ၌။ ။ သိကြားမင်းသည် ရှေးအခါ (အရိယာမဖြစ်မီ) မိမိကြားအပ်ပြီးသော များစွာသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏခေါ်ဆို ထိုထိုဝါဒီပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ မတူထူးခြား ကွဲပြားသော အဆုံးအမ, အကျင့်, အယူ, ပြီးဆုံးရာများကို ယခု အရိယာဖြစ်သောအခါ၌ အနှစ်သာရမရှိသော အနေဖြင့် ပိုင်းပိုင်းခြားခြား သိရှိကာ ထိုမတူထူးခြား အမျိုးမျိုးကွဲပြားသော ထိုသူတို့၏ အဆုံးအမ, အကျင့်, အယူ, ပြီးဆုံးရာ၏အကြောင်းကို မေးလိုသဖြင့် ဤပြဿနာကို စချီမေးလျှောက်လေသည်)။

တဖန် သိကြားမင်းသည် ဆက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အလုံးစုံသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် အဘယ့်ကြောင့် တူသော အဆုံးအမ, တူသောအကျင့်, တူသောအယူ, တူသောပြီးဆုံးရာ မရှိကြပါသနည်း”-

ဟု မေးလျှောက်ပြန်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း သိကြားမင်းကို-

၁၈၀

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. များစွာသော သတ္တဝါအပေါင်း တည်းဟူသော ဤသတ္တလောကကြီးသည် များသောနှလုံးသွင်း အဇ္ဈာသယဓာတ်, အမျိုးမျိုးသော နှလုံးသွင်း အာသယဓာတ် ရှိပေ၏၊ (သတ္တဝါအပေါင်းသည် တယောက်နှင့်တယောက် နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ချင်း မတူညီကြ-ဟု ဆိုလိုသည်)။ မတူထူးခြား များသောနှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ရှိသော သတ္တလောက၌ သတ္တဝါတို့သည် အကြင် အကြင် အဇ္ဈာသယဓာတ်ကို စွဲလမ်းကုန်၏၊ ထိုထိုအဇ္ဈာသယ ဓာတ်ကိုသာလျှင် ပြင်းထန်မြဲမြံစွာ စွဲလမ်းကြ၍ ဤငါ၏အယူသာ မှန်၏။ တပါးသောသူတို့၏ အယူသည် အချည်းနှီးသာတည်း”ဟု ပြောဆိုကုန်၏။ ထို့ကြောင့် အလုံးစုံသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် တူသော အဆုံးအမ, တူသော အကျင့်, တူသော အယူ, တူသောပြီးဆုံးရာ မရှိကြကုန်”-

ဟု ဖြေကြားတော်မူ၏။

(ဤသတ္တဝါအပေါင်းသည် တယောက်နှင့်တယောက် နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ချင်း မတူကြချေ။ တယောက်က သွားလိုလျှင် တယောက်က ရပ်လို၏၊ တယောက်က ရပ်လိုလျှင် တယောက်က အိပ်လို၏။ အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ချင်း တူညီကြသည့် သတ္တဝါနှစ်ယောက်မည်သည်ကို လောက၌ ရခဲလှ၏။ ဤသို့ ဣရိယာပုထ်မှာပင် အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ချင်း မတူညီကြသော သတ္တဝါတို့သည် အယူ, အကျင့်, အဆုံးအမဝါဒ၌ အဘယ်မှာ တူညီနိုင်ကုန်အံ့နည်း၊ မတူညီကြသည်သာလျှင်တည်း။ ထို့ကြောင့် ဤပြဿနာ၌ “သတ္တဝါတို့ အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ချင်း မတူသောကြောင့် အဆုံးအမ, အကျင့်, အယူ, ပြီးဆုံးရာချင်း မတူညီပဲ ရှိကြသည်”ဟု ဖြေတော်မူလိုရင်းဖြစ်သည်)။

တေရသမ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

၁၈၁

(၁၄) အစ္စန္တနိဋ္ဌာ အမေး အဖြေ

     တဖန်ဆက်၍ သိကြားမင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အလုံးစုံသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည်ပင် ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော မှီခိုအားထားရာ = နိဗ္ဗာန်တရား ရှိကြပါသလော၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ယောဂကုန်ရာ = နိဗ္ဗာန်တရား ရှိကြပါသလော၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော = နိဗ္ဗာန်တရားအလို့ငှါ အရိယမဂ်တည်းဟူသော မြတ်သော အကျင့်မှန်ကို ကျင့်ကြံကြပါကုန်သလော၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ပြီးဆုံးရာ = နိဗ္ဗာန်တရား ရှိကြပါကုန်သလော”—

ဟု မေးလျှောက်လေသည်။ (လောက၌ သမဏ,ဗြာဟ္မဏ အမည်ခံ ဝါဒရှင် အားလုံးတို့သည်ပင် ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန်ကို ရရှိကြပါကုန်သလော၊ ထိုဝါဒရှင် အားလုံးတို့သည်ပင် နိဗ္ဗာန်ကိုရရှိရန် အရိယမဂ် အကျင့်မှန်ကို ကျင့်ကြံကြသူတို့ ဖြစ်ပါသလော-ဟု မေးလျှောက်လိုရင်း ဖြစ်သည်)။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားမင်းကို-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. အလုံးစုံသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည်ပင် ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော မှီခိုအားထားရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြကုန်၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ယောဂကုန်ရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြကုန်၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော = နိဗ္ဗာန်တရားအလို့ငှါ အရိယမဂ်တည်းဟူသော မြတ်သောအကျင့်မှန်ကို ကျင့်ကြံကြသည် မဟုတ်ကုန်၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ပြီးဆုံးရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြကုန်”-

ဟု ဖြေကြားတော်မူ၏။ (လောက၌ သမဏ,ဗြာဟ္မဏအမည်ခံ ဝါဒရှင် အားလုံးတို့သည် အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ချင်း မတူညီကြသောကြောင့် အဆုံးအမ, အကျင့်သီလ, အယူ, ပြီးဆုံးရာချင်း မတူညီပဲ ရှိကြသည်၊ ထိုသို့ မတူညီကြသော ဝါဒရှင် အားလုံးတို့သည်

၁၈၂

အဘယ်မှာလျှင် ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန်ကို အတူအညီ ရရှိနိုင်ကြကုန်အံ့နည်း၊ မရနိုင်ကြသည်သာ။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် သိကြားမင်းအား “ဒါယကာသိကြားမင်း.. သမဏ,ဗြာဟ္မဏ အမည်ခံ ဝါဒရှင်အားလုံး အတူအညီ ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန်ကို မရရှိကြကုန်၊ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အရိယမဂ် အကျင့်မှန်ကို ကျင့်ကြံကြသူတို့သာ ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန်ကို ရရှိကြသည်”ဟု ဖြေတော်မူလိုရင်း ဖြစ်သည်)။

     ထို့နောက်မှ သိကြားမင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို နောက်ဆုံးပြဿနာ မေးလျှောက်သောအားဖြင့်-

“မြတ်စွာဘုရား.. အဘယ့်ကြောင့် အလုံးစုံသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော မှီခိုအားထားရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြပါကုန်သနည်း၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ယောဂကုန်ရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြပါကုန်သနည်း၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော = နိဗ္ဗာန်တရားအလို့ငှါ အရိယမဂ် တည်းဟူသော မြတ်သောအကျင့်မှန်ကို ကျင့်ကြံကြသည် မဟုတ်ပါကုန်သနည်း၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ပြီးဆုံးရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြပါကုန်သနည်း”-

ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားမင်းကို-

“နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. တဏှာကို ကုန်ခန်းစေတတ်သော အရိယမဂ်ဖြင့် ကိလေသာမှ လွတ်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည် (တနည်း တဏှာ၏ကုန်ရာ နိဗ္ဗာန်၌ အရိယမဂ်ဖြင့် ညွတ်ကုန်သော ရဟန်းတို့သည်) ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော အားထားမှီခိုရာ = နိဗ္ဗာန်တရား ရှိကြကုန်၏၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ယောဂကုန်ရာ = နိဗ္ဗာန်တရား ရှိကြကုန်၏၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော = နိဗ္ဗာန်တရားအလို့ငှါ အရိယမဂ်တည်းဟူသော

၁၈၃

မြတ်သောအကျင့်မှန်ကို ကျင့်ကြံကြသည် မည်ကုန်၏၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ပြီးဆုံးရာ = နိဗ္ဗာန်တရား ရှိကြကုန်၏။ ထို့ကြောင့် အလုံးစုံသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော မှီခိုအားထားရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြကုန်၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ယောဂကုန်ရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြကုန်၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော = နိဗ္ဗာန်တရားအလို့ငှါ အရိယမဂ်တည်းဟူသော မြတ်သောအကျင့်မှန်ကို ကျင့်ကြံကြသည် မဟုတ်ကုန်၊ ပျက်စီးခြင်းကို လွန်မြောက်သော ပြီးဆုံးရာ = နိဗ္ဗာန်တရား မရှိကြကုန်”-

ဟု ဖြေကြားတော်မူ၏။ (အမြတ်ဆုံး အရိယာဖြစ်သော မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အရိယာဖြစ်သော သိကြားမင်းတို့ ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန်သို့ ဆိုက်ရောက်မှုနှင့်စပ်၍ အရိယဝေါဟာရ အရိယဘာသာဖြင့် မေးကြ ဖြေကြသော အရာဖြစ်၍ ပင်လုံးကျွတ်ပွင့်သော အင်ကြင်းပင်ကြီးအလား ပြည့်ပြည့်စုံစုံ ဖြိုင်ဖြိုင်ရိုင်ရိုင် ရှိလှပါ၏၊ အရိယာ မဟုတ်ကြသေးသည့် ငါတို့ပုထုဇန်များ နားမျက်စိဖြင့် နားမလည်နိုင်အောင် ရှိလှပါ၏။ ဆိုလိုရင်းမှာ- “သိကြားမင်း.. တဏှာကို ကုန်ခန်းစေတတ်သည့် အရိယမဂ်ဖြင့် ကိလေသာခပ်သိမ်းတို့မှ အပြီးတိုင် လွတ်မြောက်ကြသည့် (=တဏှာသင်္ခယဝိမုတ္တ) ရဟန္တာ ရဟန်းတို့သာလျှင် ဧကန်စင်စစ် ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန်ကို ရရှိကြသောကြောင့် သမဏ,ဗြာဟ္မဏ အမည်ခံ ဝါဒရှင်တိုင်း နိဗ္ဗာန်ကို မရနိုင်ကြ-ဟု ငါဘုရား ဖြေဆိုခြင်းဖြစ်သည်”ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်၏)။

     ဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်သည် ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန်လျှင် အပြီးအဆုံး ရှိသောကြောင့် အမေးအဖြေနှင့်စပ်၍ ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန် အမေးအဖြေအပြီးဆုံးက ပြဿနာအားလုံး ပြီးဆုံးလေတော့၏။

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဖြေကြားတော်မူသောအခါ သိကြားနတ်မင်းသည် နှစ်လိုအားရစွာ မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို-

၁၈၄

“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ဟောတော်မူသည့်အတိုင်း မှန်လှပါ၏၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား.. ဟောတော်မူသည့်အတိုင်း မှန်လှပါ၏၊ ရှင်တော်ဘုရား၏ ဖြေကြားချက်ကို ကြားနာရသောကြောင့် ဤပြဿနာ၌ အကျွန်ုပ်သည် ယုံမှားခြင်းကို လွန်မြောက်အပ်ပါပြီ၊ အကျွန်ုပ်၏ သို့လော သို့လော တွေးတောခြင်းသည် ကင်းကွာသွားပါပြီ”-

ဟု ဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူလေ၏။

စုဒ္ဒသမ အမေး အဖြေ ပြီး၏။

     ဤသို့လျှင် နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်းသည် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နှစ်လိုဝမ်းမြောက်စွာ ခံယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဤသို့ လျှောက်ထားလေ၏-

“မြတ်စွာဘုရား.. တဏှာသည် ရောဂါလည်း မည်ပါ၏။ အိုင်းအမာလည်း မည်ပါ၏၊ ငြောင့်တံသင်းလည်း မည်ပါ၏၊ တဏှာသည် ဤသတ္တဝါအပေါင်းကို ထိုထိုဘဝ၌ ဖြစ်စေရန် ဆွဲငင်ပါ၏။ ထို့ကြောင့်ပင် ဤသတ္တဝါအပေါင်းသည် မြတ်သောဘဝ, ယုတ်သောဘဝသို့ ရောက်ရပါ၏။

မြတ်စွာဘုရား.. ဤသာသနာတော်မှအပ အခြားသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏအမည်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်တို့အထံ၌ အကျွန်ုပ် မေးခွင့်ကိုမျှ မရခဲ့သော ပြဿနာတို့ကို ရှင်တော်ဘုရားသည် အကျွန်ုပ်အား ဖြေကြားတော်မူပါပေ၏၊ အကျွန်ုပ်၏ သန္တာန်ဝယ် ရှည်မြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး ကိန်းအောင်း၍လာခဲ့သော သို့လော သို့လော တွေးတော ယုံမှားခြင်း ငြောင့်တံသင်းကိုလည်း ရှင်တော်ဘုရားသည် နုတ်ပယ်တော်မူအပ်ပါပြီ”-

၁၈၅

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် သိကြားမင်းတို့ အပြန်အလှန် မိန့်ဆို လျှောက်ထားကြသည်မှာ-

(ဘုရား)

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. သင်သည် ဤပြဿနာများကို အခြားသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့ကို မေးဘူးသည်ကို မှတ်မိပါ၏လော။

(သိကြား)

မှတ်မိပါသည် မြတ်စွာဘုရား။

(ဘုရား)

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ထိုသမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့က အဘယ်သို့ ဖြေကြားကြသနည်း၊ အကယ်၍ သင့်အဖို့ ဝန်မလေးပါမူ ပြောကြားစေချင်၏။

(သိကြား)

မြတ်စွာဘုရားဖြစ်စေ, မြတ်စွာဘုရားကဲ့သို့သော ပုဂ္ဂိုလ်ဖြစ်စေ ထိုင်နေရာအရပ်၌ အကျွန်ုပ်၏အဖို့ရာ လျှောက်ထားပြောကြားရန် ဝန်မလေးပါဘုရား..။

(ဘုရား)

နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ပြောကြားလော့။

(သိကြား)

မြတ်စွာဘုရား..“ ဆိတ်ငြိမ်ရာ တောကျောင်းနေ ပုဂ္ဂိုလ်တို့”ဟူ၍ အကျွန်ုပ် မှတ်ထင်ယုံကြည်ရသော သမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့ထံ ချဉ်းကပ်၍ ဤပြဿနာတို့ကို အကျွန်ုပ် မေးဘူးပါ၏၊ အကျွန်ုပ်မေးအပ်သော ထိုသမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် မဖြေကြားနိုင်ကြသည့်ပြင် အကျွန်ုပ်ကိုပင် တဖန်ပြန်၍ “အရှင်သည် အဘယ်အမည်ရှိသူပါနည်း”ဟု မေးမြန်းကြပါသည်။ ထိုသမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့က မေးအပ်သည်ဖြစ်၍ အကျွန်ုပ်သည် “အရှင်တို့.. အကျွန်ုပ်ကား သိကြားနတ်မင်းတည်း”ဟု ဖြေကြားပါ၏။ ထိုအခါ ထိုသမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် အကျွန်ုပ်ကိုပင် “နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. အရှင်သည် အဘယ်သို့သောကံကိုပြု၍ ဤသိကြားနေရာသို့ ရောက်ပါသနည်း”ဟု ထပ်၍ မေးကြပြန်ပါသည်။ ထိုအခါ မိမိကြားဘူး သင်ဘူးသည့်အတိုင်း သိကြားဖြစ်ကြောင်း အကျင့်ကောင်းခုနစ်ပါး

၁၈၆

တရားကို ထိုသမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့အား အကျွန်ုပ် ဟောပါ၏၊ ထိုသူတို့သည် ထိုမျှဖြင့်ပင်လျှင် “ငါတို့သည် သိကြားနတ်မင်းကိုလည်း မြင်ရလေပြီ၊ ငါတို့ မေးမြန်းအပ်သော ပြဿနာကိုလည်း သိကြားနတ်မင်းသည် ရှင်းလင်း ဖြေကြားခဲ့လေပြီ”ဟု ထိုသမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် အားရဝမ်းသာ ဖြစ်ရှိကြကုန်သည်။ စင်စစ်အားဖြင့် ထိုသမဏ,ဗြာဟ္မဏတို့သည် အကျွန်ုပ်၏ တပည့်များသာလျှင် ဖြစ်ကြပါကုန်၏၊ အကျွန်ုပ်သည်ကား ထိုသူတို့၏တပည့် မဖြစ်ပါ။ မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည်ကား အပါယ်လေးပါးသို့ ကျရောက်ခြင်း သဘောမရှိသော ကိန်းသေမြဲသော အထက်မဂ်သုံးပါးလျှင် လားရာရှိသော မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝက သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ပါ၏”ဟူ၍ လျှောက်ထားလေ၏။

ဝမ်းမြောက်မှုကို ရရှိခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားနတ်မင်းကို “နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. သင်သည် ဤယခုမှ ရှေးအခါက ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်ခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းမျိုး ရဘူးသည်ကို မှတ်မိပါ၏လော”ဟု မေးတော်မူ၏။ သိကြားနတ်မင်းက “မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ဤယခုမှ ရှေးအခါက ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်ခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းမျိုး ရဘူးသည်ကို မှတ်မိပါ၏”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သိကြားနတ်မင်းကို “နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. ဤယခုမှ ရှေးအခါက ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်ခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းမျိုး ရဘူးသည်ကို သင် အဘယ်သို့ မှတ်မိသနည်း”ဟု မေးမြန်းလတ်သော် သိကြားနတ်မင်းသည်-

“အရှင်ဘုရား.. ရှေး၌ ဖြစ်ဘူးသည်ကား တာဝတိံသာနတ်တို့နှင့် အသုရာနတ်တို့ စစ်ပွဲကြီးဖြစ်ခဲ့ပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုစစ်ပွဲ၌ တာဝတိံသာနတ်တို့က အောင်နိုင်၍ အသုရာနတ်တို့က ရှုံးကြပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား..

၁၈၇

ထိုစစ်ကို အောင်နိုင်သောကြောင့် စစ်နိုင်သော အကျွန်ုပ်၏ သန္တာန်မှာ “ယခုအခါ တာဝတိံသာနတ်တို့၏ အစာအာဟာရ, အသုရာနတ်တို့၏ အစာအာဟာရဟူ၍ = နှစ်မျိုးရှိရာ ဤနှစ်မျိုးလုံးကိုပင် တာဝတိံသာ နတ်တို့ချည်းသာ သုံးဆောင်ကြရကုန်တော့မည်”ဟု နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်ခြင်း ဖြစ်ရှိပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်၏ ထိုနှစ်သက်ဝမ်းမြောက်မှုကို ရရှိခြင်းသည် တုတ်, ဓား လက်နက်ကိုင်ဆောင်ရသော ချမ်းသာမျိုး ဖြစ်ပါ၏။ သံသရာဝဋ်၌ ငြီးငွေရန်, တပ်မက်ခြင်းကင်းရန်, ဝဋ်ဆင်းရဲ ချုပ်ငြိမ်းရန်, ရာဂစသည် ငြိမ်းရန်, ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိရန်, သစ္စာလေးပါးကို သိရန်, နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် မဖြစ်နိုင်ပါ။

မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရား၏ တရားတော်ကို ကြားနာရ၍ အကျွန်ုပ် ဤယခုအခါ ရရှိသော နှစ်သက်ခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်းမျိုးကသာ တုတ်,ဓားလက်နက် မကိုင်ဆောင်ရသော ချမ်းသာခြင်းမျိုး ဖြစ်ပါ၏။ စင်စစ် သံသရာဝ၌ ငြီးငွေ့ရန်, တပ်မက်ခြင်း ကင်းရန်, ဝဋ်ဆင်းရဲ ချုပ်ငြိမ်းရန်, ရာဂစသည် ငြိမ်းရန်, ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် သိရန်, သစ္စာလေးပါးကို သိရန်, နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ပြုရန် ဖြစ်ပါသည်”-

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

     တဖန် ဆက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း.. သင်သည် အဘယ်အကျိုးထူးကို မြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းကို ချီးကျူး ပြောဆိုပါသနည်း”ဟု မေးမြန်းတော်မူသဖြင့် သိကြားနတ်မင်းသည် ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း ပြန်ကြားလျှောက်ထားလေ၏-

     “မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ခြောက်ပါးသော အကျိုးထူးတို့ကို မြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းကို ချီးကျူးပြောဆိုပါ၏၊ အကျိုးထူး ခြောက်ပါးတို့မှာ-

၁၈၈

(၁) ဣဓေ၀ တိဋ္ဌမာနဿ၊ ဒေ၀ဘူတဿ မေ သတော။

ပုနရာယု စ မေ လဒ္ဓေါ၊ ဧဝံ ဇာနာဟိ မာရိသ။

မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ မေ = မဃဝ- ဟု နာမသမုတ် အကျွန်ုပ်သည်။ ဣဓေဝ = ဤဣန္ဒသာလ လိုဏ်ဌာန၌ပင်။ တိဋ္ဌမာနဿ = သောကငြိမ်းကြောင်း တရားကောင်းကို နှစ်ထောင်းကြည်ဖြူ နာယူတည်နေလျက်။ ဒေဝဘူတဿ = နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း ဖြစ်၍ဖြစ်သည်။ သတော = သန္တဿ = ဖြစ်သော။ မေ = မဃဝ- ဟု နာမသမုတ် အကျွန်ုပ်သည်။ ပုန = ဘ၀အသစ် အဖြစ်တဖန်။ အာယု စ = လူနှစ်အနေ သုံးကုဋေခြောက်သန်း ဂဏန်းပွါးတက် တာဝတိံသာ နတ်သက်ကိုလည်း။ လဒ္ဓေါ = ကံတပါးကြောင့် စံစားဖို့ရန် လျော်ကန်သင့်မြတ် ရရှိအပ်ပါပြီ။ (ဤစကားရပ်ဖြင့် သိကြားမင်းသည် မိမိ၏ နတ်သက်ကြွေ စုတေပြီးနောက် တဖန် သိကြားနတ်မင်း ဖြစ်လာပြန်သည်ကို ထင်စွာ ဖော်ပြသည်)။ မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ တွံ = အရှင်ဘုရားသည်။ ဧဝံ = ဤသို့။ ဇာနာဟိ = သတိစွဲချပ် သိမှတ်တော်မူပါဘုရား..။

     မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ရှေးဦးစွာသော ဤအကျိုးထူးကိုမြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းကို ချီးကျူးပြောဆိုပါ၏။

(၂) စုတာဟံ ဒိဝိယာ ကာယာ၊ အာယုံ ဟိတွာ အမာနုသံ။

အမူဠှော ဂဗ္ဘမေဿာမိ၊ ယတ္ထ မေ ရမတီ မနော။

မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ အဟံ = မဃ၀- ဟု နာမသမုတ် အကျွန်ုပ်သည်။ ဒိဝိယာ ကာယာ = နတ်၌ဖြစ်သော ဤခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောမှ။ စုတာ = နတ်သက်လျှောကြွေ စုတေလတ်သည်ရှိသော်။ အမာနုသံ အာယုံ = လူနှစ်အနေ

၁၈၉

သုံးကုဋေခြောက်သန်း ဂဏန်းပြည့်နှက် တာဝတိံသာ နတ်သက်ကို။ ဟိတွာ = စွန့်လွှတ်ပြီးလျှင်။ အမူဠှော = မတွေဝေဘိ သတိရှိလျက်။ ယတ္ထ = အကြင် မင်းနှင့်ပုဏ္ဏား သူကြွယ်အားဖြင့် ကြီးမားဖွံ့ဖြိုး မြင့်မြတ်သော အမျိုး၌။ မေ = အကျွန်ုပ်၏။ မနော = စိတ်သည်။ ရမတိ = မွေ့လျော်နှစ်ခြိုက် ပျော်ပိုက်ပါ၏။ တတ္ထ = ထိုအကျွန်ုပ်၏ စိတ်နှလုံး ရွှင်ပြုံးမွေ့လျော်ရာ မဟာကုလမင်းမျိုး စသည်တို့၌။ ဂဗ္ဘံ = ပဋိသန္ဓေ တည်နေရခြင်းသို့။ ဧဿာမိ = ဆင်းရဲကင်းစွာ ရောက်ရပါအံ့။

(အမူဠှော ဂဗ္ဘမေဿာမိ = မတွေဝေဘိ သတိရှိလျက် အမိဝမ်းခေါင်း ကိန်းအောင်းသန္ဓေ တည်နေရပါလိမ့်မည်-ဟူသော စကားရပ်ဖြင့် အရိယသာဝကတို့မှာ အန္ဓပုထုဇန်များမှာကဲ့သို့ တွေတွေဝေဝေ သေရခြင်း, သတိသမ္ပဇဉ်ကင်းလျက် အမိဝမ်းသို့ သက်ရခြင်း အလျှင်းမရှိပဲ မတွေမဝေသေရခြင်း, သတိသမ္ပဇဉ်ယှဉ်လျက် အမိဝမ်းသို့ သက်ရခြင်း ဖြစ်သည်ဟု ပြဆိုသည်။ အရိယသာဝကတို့သည် ဂတိမြဲသောကြောင့် လူ့ရပ်နတ်ရွာ ကောင်းရာသုဂတိ ဘဝတို့၌သာလျှင် ဖြစ်ကြကုန်၏၊ ထိုသုဂတိဘဝတို့တွင်လည်း လူ့ဘဝတို့၌ ဖြစ်ကြရကုန်သည်ရှိသော် မြတ်သောမင်းမျိုး ပုဏ္ဏားမျိုးတို့၌သာလျှင် ပဋိသန္ဓေ တည်နေကြလေသည်၊ သိကြားမင်း၏ စိတ်သန္တာန်မှာလည်း ထိုကဲ့သို့ပင် အလိုရှိလေသည်)။

     မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် နှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော ဤအကျိုးထူးကို မြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းကို ချီးကျူးပြောဆိုပါ၏။

(၃) သွာဟံ အမူဠှပညဿ၊ ဝိဟရံ သာသနေ ရတော။

ဉာယေန ဝိဟရိဿာမိ၊ သမ္ပဇာနော ပဋိဿတော။

မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ အမူဠှပညဿ = မတွေဝေဘိ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ပညာ ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏။ သာသနေ = သုံးပါးသိက္ခာ သာသနာတော်၌။ ရတော = မွေ့လျော် နှစ်ခြိုက် ပျော်ပိုက်သည်ဖြစ်၍။ ဝိဟရံ = ဝိဟရန္တော =

၁၉၀

ဣရိယာပထ မျှတကြံ့ခိုင် နေထိုင်ပါသော။ သွာဟံ = သော အဟံ = မဃဝ- ဟု နာမတွင်ခေါ် ထိုတပည့်တော်သည်။ သမ္ပဇာနော = ကောင်းစွာမြော်မြင် သမ္မဇဉ်ရှိသည်ဖြစ်၍။ ပဋိဿတော = မမေ့မလျော့ မပေါ့မတန် ထက်သန်သော သတိရှိသည်ဖြစ်၍။ ဉာယေန = အရိယာအဖြစ်နှင့် စင်စစ်လျော်ညီစွာ။ ဝိဟရိဿာမိ = တရားနှင့်မွေ့လျော် နေစံပျော်ရပါလတ်အံ့။

     မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် သုံးခုမြောက်ဖြစ်သော ဤအကျိုးထူးကိုမြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းကို ချီးကျူးပြောဆိုပါ၏။

(၄) ဉာယေန မေ စရတော စ၊ သမ္ဗောဓိ စေ ဘဝိဿတိ။

အညာတာ ဝိဟရိဿာမိ၊ သွေဝ အန္တော ဘဝိဿတိ။

မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ ဉာယေန = အရိယာအဖြစ်နှင့် စင်စစ်လျော်ညီစွာ။ စရတော = တရားအလုပ် အားထုတ်ကျင့်ကြံသော။ မေ = မဃဝ- ဟု နာမသမုတ် အကျွန်ုပ်၏ သန္တာန်၌။ သမ္ဗောဓိ = သကဒါဂါမိ မည်ရှိခေါ်တွင် အထက်မဂ်ဉာဏ်အမြင်သည်။ စေ ဘဝိဿတိ = အကယ်၍တိ ဖြစ်ရှိတုံငြားအံ့။ အညာတာ = အနာဂါမိမဂ်ဉာဏ် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ကို သိရန်စိတ်ထား လိုလားသည်ဖြစ်၍။ ဝိဟရိဿာမိ = တရားအလုပ် အားထုတ်ကြံ့ခိုင် နေထိုင်ရပါအံ့။ သွေဝ = သော ဧဝ = ထို သကဒါဂါမိမဂ်ဉာဏ်ကိုရသည့် လူ့ဘဝသည်ပင်။ အန္တော = လူ့အဖြစ်ကိုရ နောက်ဆုံးဘဝသည်။ ဘဝိဿတိ = ဧကန်စင်စစ် ဖြစ်ပါလိမ့်မည်ဘုရား။

     မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် လေးခုမြောက်ဖြစ်သော ဤအကျိုးထူးကို မြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းကို ချီးကျူးပြောဆိုပါ၏။

၁၉၁

(၅) စုတာဟံ မာနုသာ ကာယာ၊ အာယုံ ဟိတွာန မာနုသံ။

ပုန ဒေဝေါ ဘဝိဿာမိ၊ ဒေဝလောကမှိ ဥတ္တမော။

မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ အဟံ = မဃဝ- ဟု နာမသမုတ် အကျွန်ုပ်သည်။ မာနုသာ ကာယာ = လူ၌ဖြစ်သော ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောမှ။ စုတော = လျှောကျပြတ်ကြွေ စုတေလတ်သည်ရှိသော်။ မာနုသံ အာယုံ = လူ၌ဖြစ်သော အသက်ကို။ ဟိတွာန = စွန့်လွှတ်ပြီးလျှင်။ ဒေဝလောကမှိ = တာဝတိံသာ နတ်တို့ရွာ၌။ ဥတ္တမော ဒေဝေါ = နတ်တကာထက်မြတ် သိကြားနတ်မင်းသည်။ ဘဝိဿာမိ = ကံကောင်းထောက်မ ဖြစ်ရပါလတ်အံ့။

     မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ငါးခုမြောက်ဖြစ်သော ဤအကျိုးထူးကိုမြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းကို ချီးကျူးပြောဆိုပါ၏။

(၆) တေ ပဏီတတရာ ဒေဝါ၊ အကနိဋ္ဌာ ယသဿိနော။

အန္တိမေ ဝတ္တမာနမှိ၊ သော နိဝါသော ဘဝိဿတိ။

မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ အကနိဋ္ဌာ = ဘဝဂ်ခေါ်ငြား အကနိဋ္ဌဘုံသားဖြစ်ကုန်သော။ တေ ဒေဝါ = မိုးနတ်အရိယာ ထိုဗြဟ္မာတို့သည်။ ပဏီတတရာ = အသက်ပညာ အစဖြာသား သင်္ချာများပြား ကျေးဇူးအားဖြင့် အခြားသော နတ်ဗြဟ္မာတို့ထက် ဆတက်ကဲချွန် သာလွန်မြင့်မြတ်ကြကုန်၏။ ယသဿိနော = များသောအခြံအရံ ရှိကြကုန်၏။ မေ = မဃဝ- ဟု နာမသမုတ် အကျွန်ုပ်၏။ အန္တိမေ = နောက်ဆုံးကြုံရ ဘုံဘဝသည်။ ဝတ္တမာနမှိ = ဖြစ်လတ်သော်။ သော = ထိုအကနိဋ္ဌ ဗြဟ္မာဘုံသည်။ နိဝါသော = နေရာသည်။ ဘဝိဿတိ = ဧကန်စင်စစ် ဖြစ်ပါလိမ့်မည်ဘုရား။

၁၉၂

     မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ခြောက်ခုမြောက်ဖြစ်သော ဤအကျိုးထူးကိုမြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းကို ချီးကျူးပြောဆိုပါ၏။

(ဤ၌ အကျိုးထူး ၆-ပါးတို့မှာ- (၁) ဤယခု ဣန္ဒသာလလိုဏ်ဂူ၌ တရားနာရ၍ သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ပြီးလျှင် ထိုနေရာ၌ပင် နတ်သက်ကြွေ စုတေကာ သိကြားနတ်မင်း တဖန်ဖြစ်ရခြင်း, (၂) ထိုသိကြားဘဝမှ စုတေလတ်သော် လူ့ပြည်လောကဝယ် မိမိ စိတ်နှလုံးမွေ့လျော် နှစ်သက်ရာ မင်းမျိုးစသည်၌ သတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန်အဖြစ်ဖြင့် ပဋိသန္ဓေ မတွေမဝေ တည်နေရခြင်း, (၃) ထိုသို့ ဘဝပဋိသန္ဓေ တည်နေရသော်လည်း မေ့လျော့ခြင်းမရှိပဲ အရိယာအဖြစ်နှင့်ညီစွာ တရားအလုပ် အားထုတ်နေထိုင်ခြင်း, (၄) ယင်းသို့ တရားအလုပ် အားထုတ်နေထိုင်သဖြင့် သကဒါဂါမိမဂ်ဉာဏ်ကို ရရှိကာ လူ့ဘဝ အဆုံးသတ်ရခြင်း, (၅) သကဒါဂါမ် အရိယာအဖြစ်ဖြင့် လူ့ဘဝမှ စုတေလတ်သော် တာဝတိံသာ နတ်ပြည်၌ တဖန် သိကြားနတ်မင်း ဖြစ်ရခြင်း, (၆) ထိုသိကြားဘဝ၌ အနာဂါမိမဂ်ကို ရရှိပြီးလျှင် ထိုသိကြားဘဝမှ စုတေလတ်သော် ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်အရိယာဖြစ်၍ အဝိဟာဘုံ အတပ္ပါဘုံ သုဒဿာဘုံ သုဒဿီဘုံ အကနိဋ္ဌဘုံ တည်းဟူသော သုဒ္ဓါဝါသဗြဟ္မာ့ဘုံ ၅-ဘုံတို့၌ အစဉ်အတိုင်းဖြစ်ရှိကာ နောက်ဆုံး အကနိဋ္ဌဘုံ၌ ရဟန္တာဖြစ်၍ ဘဝဇာတ်သိမ်း ငြိမ်းရမည်ဖြစ်ခြင်း = ဤကား အကျိုးထူး ၆-ပါးတို့တည်း။

ဤသိကြားမင်းသည် ၆-ခုမြောက် အကျိုးထူးအရ အနာဂါမ်အရိယာ သိကြားမင်းဘဝမှ စုတေလတ်သော် အဝိဟာဘုံ၌ မဟာကပ်တထောင်, ထိုဘဝမှ စုတေ၍ အတပ္ပါဘုံ၌ မဟာကပ်နှစ်ထောင်, ထိုဘဝမှ စုတေ၍ သုဒဿာဘုံ၌ မဟာကပ် လေးထောင်, ထိုဘဝမှ စုတေ၍ သုဒဿီဘုံ၌ မဟာကပ်ရှစ်ထောင်, ထိုဘဝမှ စုတေ၍ အကနိဋ္ဌ (ဘဝဂ်)ဘုံ၌ မဟာကပ်ပေါင်း တသောင်းခြောက်ထောင် = ဤသို့အားဖြင့် မဟာကပ်ပေါင်း သုံးသောင်းတထောင်တို့ ကာလပတ်လုံး ဗြဟ္မာ့အသက် ဗြဟ္မာ့စည်းစိမ်ကို ခံစားသုံးဆောင်ရလတ္တံ့။ (၁) သိကြားမင်း, (၂) အနာထပိဏ်သူဌေးကြီး, (၃) ဝိသာခါ ဒါယိကာမကြီး = ဤအရိယာကြီး သုံးဦးတို့သည် ဘဝအသက်တမ်းချင်း တူမျှကြကုန်၏၊ ဤသုံးဦးတို့နှင့်တူသည့် ချမ်းသာသုခအဖို့ရသော ဝဋ္ဋာဘိရတသတ္တဝါတို့မည်သည် မရှိကုန်)။

၁၉၃

     မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ဤအကျိုးထူး ခြောက်ပါးတို့ကို မြင်၍ ဤသို့သဘောရှိသော နှစ်သက်မှု ဝမ်းမြောက်မှုမျိုး ရခြင်းများကို ချီးကျူးပြောဆိုပါ၏”-

ဤကဲ့သို့ သိကြားမင်းသည် အကျိုးထူးခြောက်ပါးတို့ကို မြင်၍ နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်မှု ရခြင်းကို ချီးကျူးစကား လျှောက်ထား ပြောဆိုပြီးနောက် ဂါထာ (၆)-ဂါထာတို့ဖြင့် “မိမိသည် ရှေးက ဆိတ်ငြိမ်ရာတောကျောင်းနေ သမဏ,ဗြာဟ္မဏအမည်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်တို့ထံ ဤပြဿနာတို့ကို လျှောက်ထားပါသော်လည်း မဖြေကြားနိုင်ကြပဲ မိမိကသာ သိကြားဖြစ်ကြောင်း အကျင့်ကောင်း ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားခဲ့ရကြောင်း” (ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း) လျှောက်ထားပြီးနောက်-

တဏှာသလ္လဿ ဟန္တာရံ၊ ဗုဒ္ဓံ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလံ။

အဟံ ဝန္ဒေ မဟာဝီရံ၊ ဗုဒ္ဓမာဒိစ္စဗန္ဓုနံ။

တဏှာသလ္လဿ = တဏှာခေါ်လျှင်း ငြောင့်တံသင်းကို။ ဟန္တာရံ = ဓမ္မဒေသနာ ဂါထာမန်းမှုတ် မန္တာန်စုပ်၍ ပယ်နုတ်တော်မူတတ်ပေထသော။ ဗုဒ္ဓံ = သစ္စာလေးပါး မြတ်တရားကို ပိုင်းခြားထင်ထင် ကိုယ်တော်တိုင်သိမြင်၍ လူရှင်တို့အား ဟောကြားတော်မူထသော။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလံ = အတုမဲ့ခေါ်ဆို ပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ် ဖြစ်တော်မူထသော။ မဟာဝီရံ = ကြီးမားမြင့်မြတ်သည့် ဝီရိယဓာတ် ရှိတော်မူထသော။ အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ = နေနတ်သားလည်း ဂေါတမအနွယ်, မြတ်စွာဘုရားလည်း ဂေါတမအနွယ်ဖြစ်၍ နွယ်တော်ဝံသ တူညီမျှ၍ အာဒိစ္စမည်လျှင်း နေနတ်မင်း၏ ဆွေရင်းမျိုးချာ ဖြစ်ပေထသော။ (ဝါ) အာဒိစ္စဗန္ဓုနံ = နေနတ်သား၏ ဖဖွားနတ်ကျော် လောကုတ္တရာ ခမည်းတော် ဖြစ်တော်မူထသော။ ဗုဒ္ဓံ = သဗ္ဗညူဗုဒ္ဓ အမည်ရသည့် လောကထွတ်ထား မြတ်ဘုရားကို။ အဟံ = မဃဝ- ဟု နာမသမုတ်

၁၉၄

အကျွန်ုပ်သည်။ ဝန္ဒေ = ဝန္ဒာမိ = လက်စုံမိုး၍ ရှိခိုးပါ၏ဘုရား။

ယံ ကရောမသိ ဗြဟ္မုနော၊ သမံ ဒေဝေဟိ မာရိသ။

တဒဇ္ဇ တုယှံ ဒဿာမ၊ ဟန္ဒ သာမံ ကရောမ တေ။

မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ မယံ = အကျွန်ုပ်တို့သည်။ ပုဗ္ဗေ = ရှေးအခါ၌။ ဒေဝေဟိ = အပေါင်းများစွာ နတ်တကာတို့နှင့်။ သမံ = အတူတကွ။ ဗြဟ္မနော = ဗြဟ္မာမင်းအား။ ယံ = အကြင် ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးခြင်းကို။ ကရောမသိ = ပြုခဲ့ပါကုန်၏။ တံ = ထိုရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးခြင်းကို။ အဇ္ဇ = ဤယနေ့မှ နောက်ကာလ၌။ တုယှံ = အရှင်ဘုရားအား။ ဒဿာမ = သဒ္ဓါရှေးရှူ ပေးလှူကြပါကုန်အံ့။ ဟန္ဒ = ယခု။ တေ = ရှင်တော်ဘုရားအား။ သာမံ = ကိုယ်တိုင်ပြုစု ရှိခိုးခြင်း လုံ့လမှုကို။ ကရောမ = သဒ္ဓါလုလု ပြုကြပါကုန်၏ဘုရား။

တွမေဝ အသိ သမ္ဗုဒ္ဓေါ၊ တုဝံ သတ္ထာ အနုတ္တရော။

သဒေဝကသ္မိံ လောကသ္မိံ၊ နတ္ထိ တေ ပဋိပုဂ္ဂလော။

မာရိသ = ဒုက္ခခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ တွမေဝ = အရှင်ဘုရားသည်သာလျှင်။ သမ္ဗုဒ္ဓေါ = ခပ်သိမ်းသောတရားတို့ကို ပိုင်းခြားသိမြင် ဘုရားရှင်သည်။ အသိ = ဖြစ်တော်မူပါ၏။ တုဝံ = အရှင်ဘုရားသည်။ အနုတ္တရော သတ္ထာ = သာလွန်မြင့်မြတ် လူနတ်တို့၏ဆရာသည်။ အသိ = ဖြစ်တော်မူပါ၏။ သဒေဝကသ္မိံ = နတ်ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော။ လောကသ္မိံ = သတ္တလောက၌။ တေ = အရှင်ဘုရားနှင့်။ ပဋိပုဂ္ဂလော = သရီရဂုဏ် ဓမ္မဂုဏ်ဖြင့် နှိုင်းပုံစံယူ အတူဖြစ်သော ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ နတ္ထိ = တစိုးတစိ မရှိပါဘုရား။

၁၉၅

ပဉ္စသိခနတ်သားအား သိကြားမင်း ဆုပေးခြင်း

     သိကြားမင်းသည် ဤဖော်ပြရာပါ သုံးဂါထာတို့ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားအား ရှိခိုးမှု ချီးမွမ်းထောမနာမှု ပြုလုပ်ပြီးလျှင် ပဉ္စသိခ ဂန္ဓဗ္ဗနတ်သားကို-

“အမောင်ပဉ္စသိခ.. အမောင်သည် မြတ်စွာဘုရားကို ရှေးဦးစွာ ခွင့်ပန်ပေးသည့်အတွက် ငါတို့သည် အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ထိုဘုရားသခင်ကို ဖူးမြင်ရန် ချဉ်းကပ်ကြရပါကုန်၏၊ (သို့ရကား) အမောင်သည် ငါ့အပေါ်မှာ ကျေးဇူးဥပကာရ များလှသူ ဖြစ်ပါပေ၏။ ငါသည် သင့်အား သင့်အဖရာထူး (ဂန္ဓဗ္ဗနတ်မင်းရာထူး)၌လည်း ထားပေအံ့၊ သင်သည် ဂန္ဓဗ္ဗနတ်မင်း ဖြစ်ရပေတော့မည်။ ကောင်းခြင်း လက္ခဏာနှင့် ပြည့်စုံသော သင် အလွန်တောင့်တအပ်သည့် သူရိယဝစ္ဆသာ နတ်သမီးကိုလည်း သင့်အား ငါပေးအံ့”-

ဟူ၍ ကျေးဇူးတင်စကား ဆုပေးစကား ပြောကြားလေ၏။

     ထို့နောက် သိကြားနတ်မင်းသည် (နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်သော စိတ်ရှိလျက် သူငယ်ချင်းတယောက်က သူငယ်ချင်းတယောက်ကို မိမိလက်ဖြင့် သူငယ်ချင်း၏လက်၌ ပုတ်ခတ်သကဲ့သို့) မိမိလက်ဖြင့် မြေကိုပုတ်၍ “နမော တဿ ဘဂဝတော အရဟတော သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဿ”ဟုသုံးကြိမ် ဥဒါန်းကျူးရင့်လေ၏။

(ဤ၌။ ။သိကြားမင်းသည် “ငါကား ဤမြေကြီး၌ တည်နေလျက် ဤအံ့ချီးထိုက်သော လောကုတ္တရာ တရားကို ရအပ်ပေပြီ”ဟု ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်လှသောကြောင့်၎င်း, “ဤမဟာပထဝီမြေကြီး၌ ဤမျှလောက် အံ့ဩချီးမွမ်းဖွယ်ရာ ဘုရားရတနာ ဖြစ်ပွင့်တော်မူပါတကား”ဟု အံ့ဩချီးမွမ်းစိတ် ပြင်းစွာ ဖြစ်လှသောကြောင့်၎င်း မြေကြီးကို မိမိလက်ဖြင့် ပုတ်ခတ်လေသည်)။

     ဤ အမေး အဖြေနှင့် တကွဖြစ်သော တရားဒေသနာတော်ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သည် ရှိသော်

၁၉၆

“ဖြစ်ခြင်းသဘောရှိသော တရားအလုံးစုံသည် ချုပ်ခြင်းသဘော ရှိ၏”ဟု သိကြားနတ်မင်း၏ သန္တာန်ဝယ် ကိလေသာ မြူအညစ်အကြေးကင်းသော တရားမျက်စိ (=သောတာပတ္တိမဂ်ဉာဏ်)သည် ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်လေ၏။ တပါးသော ရှစ်သောင်းသော နတ်တို့၏ သန္တာန်၌လည်း တရားမျက်စိ (=သောတာပတ္တိမဂ်ဉာဏ်)သည် ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်လေ၏။

သက္ကပဉှ-ဟု ခေါ်တွင်ကြောင်း

     ဤသို့ နတ်တို့သနင်း သိကြားမင်း တောင်းပန်အပ်သော ပြဿနာတို့ကို မြတ်စွာဘုရား ဖြေကြားတော်မူအပ်သောကြောင့် ဤတရားဒေသနာတော်၏ အမည်သည် သက္ကပဉှာ ဟူ၍သာလျှင် တွင်လေသတည်း။

သက္ကပဉှသုတ်ကို ဟောတော်မူခြင်းအကြောင်း ပြီး၏။

ဤတွင် အခဏ်း ၃၉-ပြီး၏။

၁၉၇

အခဏ်း-၄၀

အပရိဟာနိယ(ကြီးပွါးကြောင်း)တရားတို့ကို

ဟောကြားတော်မူခြင်း

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် (ရှေး၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသည့်အတိုင်း) ပဌမဗောဓိ = ရှေ့ပိုင်း ဝါတော်နှစ်ဆယ်ကို ထိုထိုမြို့ရွာတို့၌ ဝါကပ် သီတင်းသုံးတော်မူကာ သတ္တဝါတို့ကို တရားရေအေး အမြိုက်ဆေး တိုက်ကျွေးတော်မူပြီး၍ ပစ္ဆိမဗောဓိခေါ်သော နောက်ပိုင်း နှစ်ဆယ့်လေးဝါတို့ကို သာဝတ္ထိပြည်၌သာ ဝါကပ် သီတင်းသုံးတော်မူ၍ ဝါကျွတ်သောအခါ ထိုက်သည့်အားလျော်စွာ (ရှေးဖော်ပြရာပါ) ခရီးအဝန်းသုံးပါးဖြင့် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကာ ကျွတ်ထိုက်သော ဝေနေယျသတ္တဝါတို့အား တရားရေအေး အမြိုက်ဆေးကို တိုက်ကျွေးတော်မူလေသည်။ ထိုသို့ တိုက်ကျွေးအပ်သည့် တရားရေအေး အမြိုက်ဆေးတို့ကား ကျယ်ဝန်းများပြားလှ၍ ဤ(မဟာဗုဒ္ဓဝင်)ကျမ်း၌ အပြည့်အစုံ မဖော်ပြနိုင်ပါ။ မဟာသမုဒြာရေ၏ ဆားငန်အရသာကို သိရှိရန် ရေအထုများစွာမှ ရေကြည် တပေါက် နှစ်ပေါက်ခန့်ကို ထုတ်ယူပြသ သုံးစွဲစေသော ယောက်ျားကဲ့သို့ အကျွန်ုပ်တို့သည်လည်း ထိုများစွာသော တရားဒေသနာအစုမှ ဓမ္မအရသာကို စာဖတ်ပရိသတ်တို့ သိရှိရုံမျှ ဖော်ပြသောအနေဖြင့် အနည်းငယ်မျှသော သုတ္တန်များကိုသာ ရေးသား ဖော်ပြခဲ့ရပါသည်။ ကျယ်ဝန်းများပြားလှသော တရားဒေသနာတို့ကို လေ့လာလိုက်စား မှတ်သားနာယူလိုသော သူတော်စင်တို့သည် ပိဋ္ဋကတ်တော် မြန်မာပြန် ကျမ်းဂန်များကို (အဋ္ဌကထာ ဋီကာနှင့် ညှိနှိုင်း၍) လေ့လာသုံးသပ် ကြည့်ရှု မှတ်သားကုန်ရာ၏။ အကျွန်ုပ်တို့သည်ကား မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်ခါနီး (၄၄)လေးဆယ့်လေးဝါခန့် အချိန်မှစ၍ဖြစ်သော တရားဒေသနာ အဋ္ဌုပ္ပတ် အကြောင်းအရာတို့ကိုသာ ရေးသားဖော်ပြပါတော့အံ့-

     ဘုန်းတော်ခြောက်စုံ ကျေးဇူးဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် အခါတပါး (ဝါတော် ၄၄-ဝါခန့်

၁၉၈

ရပြီးတော်မူသောအချိန်)၌ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏အနီး ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ကျောင်း၌ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် စံနေတော်မူဆဲ ဖြစ်၏။ (တောင်ထွတ်တို့၌ လင်းတများ နားနေကြသည် များသောကြောင့် တနည်း လင်းတငှက်တို့နှင့်တူသော တောင်ထွတ်များ အများအပြားရှိသောကြောင့် ထိုတောင်ကို ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ဟူ၍ ခေါ်၏)။

     ထိုအခါ အဇာတသတ်မင်းသည် ဝေသာလီပြည် လိစ္ဆဝီ = ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို စစ်ခင်းနှိမ်နင်းရန် သွားလိုရကား “ငါသည် ဤသို့ တန်ခိုးအာနုဘော် ကြီးကုန်သော ဤဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို မျိုးဖြုတ်အံ့၊ ဖျက်ဆီးအံ့၊ ပျက်စီးပြုန်းတီးစေအံ့”ဟူ၍ မင်းမာန်စကား ကြိုးဝါးပြောဆိုလျက် ရှိ၏၊ ထိုသို့ ပြောဆိုခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကား-

     ရာဇဂြိုဟ်ပြည်နှင့် ဝေသာလီပြည် = ဤနှစ်ပြည်တို့၏ အကြား၌ ဂင်္ဂါမြစ်ကြီး (အရှေ့ အနောက် စီးသွား) ခြားလျက် ရှိလေသည်။ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကား ဂင်္ဂါမြစ်၏ တောင်ဘက်၌ တည်ရှိလေသည်။ ထိုဂင်္ဂါမြစ်၏ အနီး၌ (ပဋ္ဋနဂါမ-ခေါ်) လှည်းဆိပ်ရွာကြီးတရွာ ရှိလေသည်။ (ယနေ့ အိန္ဒိယတိုင်းသားတို့ “ပဋနား”ဟုခေါ်သော မြို့ကြီးသည် ထိုစဉ်က ထိုရွာပင် ဖြစ်တန်ရာ၏)။ ထိုပဋ္ဋနဂါမ (လှည်းဆိပ်ရွာ)ကို အမှီပြု၍ ယူဇနာဝက်သည် အဇာတသတ်မင်း၏ အာဏာစက် ပြန့်နှံ့ရာဌာန ဖြစ်၏၊ ယူဇနာဝက်သည် လိစ္ဆဝီမင်းတို့၏ အာဏာစက် ပြန့်နှံ့ရာဌာန ဖြစ်၏။

     ထိုပဋ္ဋနဂါမရွာ (=လှည်းဆိပ်ရွာ)၌ တောင်ခြေမှ အဖိုးများစွာထိုက်သော ဥစ္စာဘဏ္ဍာ ထွက်ပေါ်သက်ဆင်းလာလေသည်။ ထိုအကြောင်းကို ကြားသိရ၍ “ယနေ့သွားမည်၊ နက်ဖြန်သွားမည်”ဟု အဇာတသတ်မင်း စီမံခန့်ခွဲနေစဉ်ပင် လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ညီညွတ် ဝမ်းမြောက်ကြကုန်လျက် အလျင်လက်ဦး သွားရောက်ကြ၍ အလုံးစုံသော အဖိုးထိုက်တန်သည့် ဘဏ္ဍာများကို သိမ်းယူကြလေကုန်၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် နောက်မှလာရောက်၍ ထိုသတင်းကို ကြားသိရလေလျှင် အမျက်ထွက်ကာ ပြန်သွား လေ၏။

၁၉၉

     လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် နောက်တနှစ်၌လည်း ထို့အတူပင် ပြုလုပ်ကြကုန်၏။ ထိုအခါ အဇာတသတ်မင်းသည် ရန်ငြိုးကြီးစွာ ဖြစ်ရှိလတ်ရကား “ငါသည် ဤသို့ တန်ခိုးအာနုဘော် ကြီးကုန်သော ဤဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို မျိုးဖြုတ်အံ့၊ ဖျက်ဆီးအံ့၊ ပျက်စီးပြုန်းတီးစေအံ့”ဟု လျောင်း, ထိုင်, ရပ်, သွား = ဣရိယာပုထ် လေးပါးလုံး၌ပင် ဤစစ်စကားကိုသာ ပြောကြားရုံမျှမက “သွားရောက်ရန် စီမံကြလော့”ဟုပင် မိမိ၏ စစ်သည်ရဲမက် ဗိုလ်ပါအပေါင်းကို အာဏာထား အမိန့်ပေးလေသည်။

     ထို့နောက်မှ တဖန် အဇာတသတ်မင်းသည် “စစ်သည်ဗိုလ်ပါ ရဲမက်အပေါင်းနှင့် စစ်ထိုးရခြင်းသည် ဝန်လေးလှ၏။ ပျက်စီးမှု, အကျိုးမပြီး အချည်းနှီး ပစ်ခတ်ထိုးခုတ်မှု တခုမျှ မရှိချေ၊ (ပစ်ခတ်ထိုးခုတ်တိုင်း ပျက်စီးကြသည်သာ ဖြစ်၏)။ စင်စစ်သော်ကား ပညာရှိတဦးတယောက်နှင့် တိုင်ပင်၍ ပြုလုပ်လျှင် အပြစ်မရှိ၊ မြတ်စွာဘုရားနှင့်တူသော ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်လည်း လောက၌ မရှိ၊ ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ငါ၏မြို့ဦး ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ကျောင်း၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲရှိ၏၊ ကိုင်း.. ငါသည် ပညာရှိအမတ် တယောက်ယောက်ကို စေလွှတ်၍ မေးလျှောက်ဦးအံ့၊ ငါသွားသဖြင့် အကယ်၍ တစုံတရာ အကျိုးရှိမည်ဖြစ်လျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိတ်ဆိတ်သာ နေတော်မူလိမ့်မည်၊ အကျိုးမဲ့ ဖြစ်မည်ဆိုလျှင်ကား ‘မင်းကြီးအဖို့ရာ ထိုအရပ်သို့သွားသဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း’ဟု မိန့်ကြားတော်မူလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ပြီးလျှင် ဝဿကာရပုဏ္ဏားကို-

“ပုဏ္ဏား.. သင် သွားလော့၊ သင်သည် မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်၍ ငါ၏စကားဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးခိုက်ရှိခိုးလော့၊ အနာကင်းကြောင်း ရောဂါကင်းကြောင်း ကျန်းမာကြောင်း သန်စွမ်းကြောင်း ချမ်းသာစွာနေရကြောင်းများကို လျှောက်ထားမေးမြန်းလော့- ‘မြတ်စွာဘုရား.. ဝေဒေဟီမိဖုရား၏သား မဂဓတိုင်းရှင် အဇာတသတ်မင်းသည် မြတ်စွာဘုရား၏

၂၀၀

ခြေတော်တို့ကို ရှိခိုးဦးခိုက်လိုက်ပါ၏၊ အနာကင်းကြောင်း ရောဂါကင်းကြောင်း ကျန်းမာကြောင်း သန်စွမ်းကြောင်း ချမ်းသာစွာနေရကြောင်းများကို မေးလိုက်ပါ၏’ဟု သင် လျှောက်လေလော့။

ထို့ပြင် ‘မြတ်စွာဘုရား.. အဇာတသတ်မင်းသည် ဝေသာလီပြည် လိစ္ဆဝီ = ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို စစ်ခင်းနှိမ်နင်းရန် သွားလိုသည်ဖြစ်၍ ‘ငါသည် ဤသို့ တန်ခိုးအာနုဘော် ကြီးကုန်သော ဤဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို မျိုးဖြုတ်အံ့၊ ဖျက်ဆီးအံ့၊ ပျက်စီးပြုန်းတီးစေအံ့’ဟု မင်းမာန်တက်ကြွား ကြုံးဝါး ပြောဆိုလျက် ရှိပါသည်’ဟူ၍လည်း လျှောက်ထားလေလော့။ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူသည့်အတိုင်း ကောင်းစွာမှတ်သား၍ ငါ့အား ပြန်ကြားလော့။ မြတ်စွာဘုရားတို့မည်သည် ချွတ်ယွင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော် မမူကြကုန်”-

ဟု မိန့်ဆိုလေ၏။ ၀ဿကာရပုဏ္ဏားသည် “ကောင်းပါပြီ အရှင်မင်းကြီး..”ဟု ဝန်ခံကာ ရထားတပ်ကြီးဖြင့် မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံးတော်မူရာ ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင် ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်၍ မြတ်စွာဘုရား ထံတော်မှောက်သို့ ချဉ်းကပ်လျက် မြတ်စွာဘုရားနှင့်အတူ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ နှုတ်ဆက်စကား ပြောကြား ပြီးဆုံးစေပြီးနောက် အပြစ်လွတ်ရာ တခုသောနေရာ၌ ထိုင်နေပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“အရှင်ဂေါတမ.. အဇာတသတ်မင်းသည် အရှင်ဂေါတမ၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးခိုက် ရှိခိုးလိုက်ပါ၏။ အနာကင်းကြောင်း ရောဂါကင်းကြောင်း ကျန်းမာကြောင်း သန်စွမ်းကြောင်း ချမ်းသာစွာ နေရကြောင်းများကိုလည်း မေးလျှောက်လိုက်ပါ၏။ အရှင်ဂေါတမ.. အဇာတသတ်မင်းသည် ဝေသာလီပြည် လိစ္ဆဝီ ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို စစ်ခင်းနှိမ်နင်းရန် သွားလိုသည်ဖြစ်၍ ‘ငါသည် ဤသို့ တန်ခိုး, အာနုဘော် ကြီးကုန်သော ဤဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို မျိုးဖြုတ်အံ့၊

၂၀၁

ဖျက်ဆီးအံ့၊ ပျက်စီးပြုန်းတီးစေအံ့’ဟု မင်းမာန်တက်ကြွား ကြုံးဝါးပြောဆိုလျက် ရှိပါသည်”-

ဟူ၍ လျှောက်ထားလေ၏။

မင်းတို့၏ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး

     ထိုစဉ်အခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ယပ်ခပ်လျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ နောက်တော်၌ ရပ်တည်နေဆဲ ဖြစ်၏။ (ဤ၌ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ၀တ်ကို အဦးမူသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ယပ်ခပ်ပေးခြင်းဖြစ်သည်။ စင်စစ်သော်ကား မြတ်စွာဘုရားရှင်အဖို့ရာ မခံသာအောင် အေးမှု, ပူမှုဟူ၍ မရှိချေ။ ဘုရားရှင် ပွင့်တော်မူရာ ထိုအခါ၌ ဘုရားရှင်တို့၏ ကုသိုလ်ကောင်းမှု အာနုဘော်ကြောင့် ဥတုသည် အချမ်းအပူ မျှတလျက်သာရှိ၏)။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပုဏ္ဏားလျှောက်ထားသော စကားကို ကြားသိတော်မူလေလျှင် ပုဏ္ဏားနှင့် တစုံတရာ ပြောကြားတိုင်ပင်မှု ပြုတော်မမူပဲ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်နှင့်သာ အတုံ့အလှယ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍-

(၁) ပဌမ ကြီးပွါးကြောင်းတရား

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မကြာမကြာ စည်းဝေးကုန်၏လော၊ အကြိမ်များစွာ စည်းဝေးကုန်၏လော၊ သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ ကြားရသနည်း။

(အရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. “ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မကြာမကြာ စည်းဝေးကုန်၏၊ အကြိမ်များစွာ စည်းဝေးကုန်၏”ဟု အကျွန်ုပ် ကြားသိရပါသည်။

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မကြာမကြာ စည်းဝေးကုန်လျက် အကြိမ်များစွာ စည်းဝေးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဝဇ္ဇီမင်းတို့၏အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

၂၀၂

(ဤ၌။ ။တနေ့လျှင် သုံးကြိမ်ကျ စည်းဝေးကြလျှင်၎င်း, အကြားအကြား၌ စည်းဝေးကြလျှင်၎င်း မကြာမကြာ စည်းဝေးကြသည်မည်၏၊ “ငါတို့သည် ယမန်နေ့ကလည်း စည်းဝေးခဲ့ကြပြီ၊ ရှေးနေ့ကလည်း စည်းဝေးခဲ့ကြပြီ၊ တဖန် ယနေ့ အဘယ်အကျိုးငှါ စည်းဝေးကြကုန်အံ့နည်း၊ (မစည်းဝေးကြပါနှင့်စို့)”ဟု ဆုတ်နစ်ခြင်းသို့ မရောက်ကြလျှင် အကြိမ်များစွာ စည်းဝေးကြသည်မည်၏။

မကြာမကြာ စည်းဝေးခြင်း, မစည်းဝေးခြင်း၌ အကျိုးအပြစ်ကား- (က) မကြာမကြာ မစည်းဝေးကြလျှင် တူရူအရပ် အထောင့်အရပ်တို့မှလာသော သတင်းစကားကို မကြားကြရကုန်၊ ထိုသို့ မကြားရသောကြောင့် “ဤမည်သော ရွာ,နိဂုံးနယ်စပ်များ ချောက်ချားနှောက်ယှက် ပျက်စီးလျက်ရှိသည်၊ ဤမည်သောအရပ် ၌ လူဆိုးသူဆိုးတို့ ထကြွသောင်းကျန်းကြသည်”ဟူ၍ မသိနိုင်ကြကုန်၊ လူဆိုးသူဆိုးများကလည်း “မင်းများ မေ့လျော့နေကြသည်”ဟု သိရှိကြကာ ရွာ,နိဂုံး စသည်တို့ကို လုယက်တိုက်ဖျက် နှိပ်စက်ကြကုန်လျက် တိုက်နယ်အလုံးကို ဖျက်ဆီးကြကုန်၏။ ဤသို့ဖြစ်လတ်သော် တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ် မင်းပြုလုပ်သောသူတို့အဖို့ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း ဖြစ်လေတော့၏။

(ခ) မကြာမကြာ စည်းဝေးကြလျှင်ကား ထိုထိုသတင်းစကားကို ကြားသိရကုန်၏၊ ထိုသို့ ကြားသိရသောကြောင့် စစ်သည်ဗိုလ်ပါကို စေလွှတ်၍ ရန်သူတို့အား နှိမ်နင်းမှုကို အချိန်မီ ပြုလုပ်နိုင်ကုန်၏။ လူဆိုးသူဆိုးတို့သည်လည်း “မင်းများသည် မမေ့မလျော့ကြကုန်၊ ငါတို့သည် အသင်းအဖွဲ့လိုက် လှည့်လည် ကျက်စားခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ကြကုန်တော့”ဟု တိုင်ပင်ကာ လူစုခွဲ၍ ထွက်ပြေးကြကုန်၏။ ဤသို့ဖြစ်လတ်သော် တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ် မင်းပြုလုပ်သူတို့၏ ကြီးပွါးတိုးတက်ခြင်းသည် ဖြစ်လေတော့၏)။

(၂) ဒုတိယ ကြီးပွါးကြောင်းတရား

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အညီအညွတ် စည်းဝေးကုန်၏လော၊ အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြကုန်၏လော၊ ဝဇ္ဇီတိုင်းရေးပြည်ရာ ကိစ္စများကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်ကုန်၏လော၊ သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ ကြားရသနည်း။

(အရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. “ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အညီအညွှတ် စည်းဝေးကုန်၏၊ အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ

၂၀၃

ထကြကုန်၏။ ဝဇ္ဇီတိုင်းရေးပြည်ရာ ကိစ္စများကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်ကုန်၏”ဟု အကျွန်ုပ် ကြားသိရပါသည်။

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အညီအညွတ် စည်းဝေးကုန်လျက် အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြကုန်လျက် ဝဇ္ဇီတိုင်းရေးပြည်ရာ ကိစ္စများကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဝဇ္ဇီမင်းတို့၏အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

(ဤ၌။ ။စည်းဝေးဖို့ရန် အချက်ပေးစည်, ခေါင်းလောင်း တီးခတ်လိုက်လျှင် “ယနေ့ ငါ့မှာ အခြားကိစ္စတခုရှိသည်။ မင်္ဂလာမှုတခု ရှိနေသည်” ဤသို့စသည် ဆင်ခြေစကား ပြောကြားကြကာ ပြန့်လွင့်မှု အစည်းအဝေးမတက်မှု ပြုလုပ်ကြလျှင် အညီအညွတ် စည်းဝေးကြသည် မမည်။ အချက်ပေးစည်သံ, ခေါင်းလောင်းသံကို ကြားရလျှင်ပင် ထမင်းစားနေဆဲသူများ, တန်းဆာဆင်နေဆဲသူများ, အဝတ်ဝတ်နေဆဲ သူများပင်သော်လည်း စား၍တဝက်တပြက်, တန်းဆာဆင်၍ တဝက်တပြက်, အဝတ်ဝတ်နေ၍ တဝက်တပြက်နှင့်ပင် စည်းဝေးကြလျှင် အညီအညွတ် စည်းဝေးကြသည် မည်၏။

အားလုံးညီမူ စည်းဝေးကြ၍ ကြံစည်တိုင်ပင်သင့်သမျှကို ကြံစည်တိုင်ပင်ကြလျက် ပြုလုပ်သင့်သမျှကို တညီတညွတ်တည်း ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင် တပေါင်းတည်း (=တပြိုင်နက်) အစည်းအဝေးပြုရာဌာနမှ မထကြလျှင် အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြသည်မမည်၊ ဤကဲ့သို့ မညီမညွတ် တချို့က ထ၍ တချို့က ချန်နေရစ်ခဲ့ကြလျှင် ထ၍သွားကြသော မင်းတို့၏ သန္တာန်ဝယ် “ငါတို့သည် အရေးမကြီးသည့် အပြင်အပ စကားမျှကိုသာ ကြားရကုန်၏၊ ငါတို့ထလာပြီးနောက် ယခုအခါမှ အရေးကြီးသည့် အဆုံးအဖြတ်စကား ဖြစ်ရစ်တော့မည်”ဟု စိတ်ဝမ်းကွဲပြားဖွယ် အကြံမှား အစည်မှား ဖြစ်တတ်သည်။

တိုင်ပင်ဆွေးနွေး စည်းဝေး၍ပြီးလျှင် အားလုံး တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးရာဌာန (=ခန်းမဆောင်)မှ ထွက်ကြ ထကြမှသာ အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြသည်မည်၏။ (တနည်း) “ဤမည်သော အရပ်တို့၌ ရွာစပ်နယ်စပ်များ ချောက်ချားနှောက်ယှက် ပျက်စီးလျက်ရှိသည်။ လူဆိုးသူခိုးများ ထကြွသောင်းကျန်းလျက် ရှိကြသည်”ဟု သတင်းစကား ကြားသိရ၍ “ဤရန်သူများကို အဘယ်သူသွားရောက်၍

၂၀၄

နှိမ်နင်းမည်နည်း”ဟု တိုင်ပင်စကား ပြောကြားလတ်သော် “ငါအလျင်သွားမည်, ငါအလျင်သွားမည်”ဟု ပြောဆို၍ သူ့ထက်ငါဦးအောင် သွားကြလျှင်လည်း အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြသည်မည်၏။

မင်းတဦးဦး၏ အလုပ်ကိစ္စ ဆုတ်ယုတ်နေလျှင် ကျန်သောမင်းများက သားများ, ညီများကို စေလွှတ်၍ ထိုမင်း၏ အလုပ်ကိစ္စကို ကူညီထောက်ပံ့ကြလျှင်၎င်း, ဧည့်သည်မင်းများ ရောက်ရှိလာလျှင် “ဤမည်သော မင်း၏အိမ်သို့ သွားရောက်တည်းခိုပါ၊ ဤမည်သော မင်း၏အိမ်သို့ သွားရောက်တည်းခိုပါ”ဟု တာဝန်တိမ်းရှောင်သည့်စကား မပြောကြားကြပဲ မင်းအားလုံးပင် တပေါင်းတည်း ညီညွတ်စွာ ချီးမြှောက်ပြုစုကြလျှင်၎င်း, မင်းတဦးဦးမှာ မင်္ဂလာကိစ္စဖြစ်စေ ရောဂါတခုခုဖြစ်စေ အခြားသော သုခဒုက္ခ ကိစ္စတခုခုဖြစ်စေ ဖြစ်ပေါ်လာလျှင် မင်းအားလုံးပင် ထိုကိစ္စ၌ အဖော်သဟဲအဖြစ် ကူညီဆောင်ရွက်ကြလျှင်၎င်း ဝဇ္ဇီတိုင်းရေးပြည်ရာများကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်ကြသည် မည်၏)။

(၃) တတိယ ကြီးပွါးကြောင်းတရား

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မပညတ်ခဲ့သောအရာကို မပညတ်ပဲ ရှိကုန်၏လော၊ ပညတ်ပြီးသောအရာကို မပယ်ဖျက်ပဲ ရှိကုန်၏လော၊ ပညတ်ထားသမျှသော ရှေးဟောင်း ဝဇ္ဇီကျင့်ထုံးတို့ကို လိုက်နာ ကျင့်သုံးကုန်၏လော၊ သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ ကြားရသနည်း။

(အရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. “ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မပညတ်ခဲ့သောအရာကို မပညတ်ကုန်၊ ပညတ်ပြီးသောအရာကို မပယ်ဖျက်ကုန်၊ ပညတ်ထားသမျှသော ရှေးဟောင်း ဝဇ္ဇီကျင့်ထုံးတို့ကို လိုက်နာကျင့်သုံးကုန်၏”ဟု အကျွန်ုပ် ကြားသိရပါသည်။

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မပညတ်ခဲ့သောအရာကို မပညတ်ကြပဲ ပညတ်ပြီးသော အရာကို မပယ်ဖျက်ကြပဲ ပညတ်ထားသမျှသော ရှေးဟောင်း ဝဇ္ဇီကျင့်ထုံးတို့ကို လိုက်နာကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဝဇ္ဇီမင်းတို့၏အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

၂၀၅

(ဤ၌။ ။ရှေးမင်းများလက်ထက်က မကောက်ယူဘူးသော အခွန်အတုတ် ငွေဒဏ်စသည်ကို ကောက်ယူကြလျှင် မပညတ်သောအရာကို ပညတ်ကြသည်မည်၏။ ရှေးမင်းတို့လက်ထက်က အစဉ်အဆက် ဆင်းသက်လာသော အခွန်အတုတ် ငွေဒဏ်စသည်ကို မကောက်ယူကြလျှင် ပညတ်ပြီးသောအရာကို ပယ်ဖျက်ကြသည်မည်၏။ “ဤသူကား လူဆိုးသူခိုးတည်း”ဟု ဖမ်းယူအပ်နှံလတ်သော် မစစ်မဆေးပဲ သတ်ရန် ဖြတ်ရန် ဆုံးဖြတ်ကြလျှင် ရှေးဟောင်း ဝဇ္ဇီကျင့်ထုံးကို မလိုက်နာ မကျင့်သုံးကြသည် မည်၏။ ရှေးမင်းတို့ မပညတ်ခဲ့သောအရာကို အသစ်တဖန် ပညတ်ကြသော မင်းတို့၏ တိုင်းနိုင်ငံ၌ အခွန်သစ် စသည်တို့ဖြင့် အနှိပ်စက်ခံရကုန်သော တိုင်းသူပြည်သားတို့သည် “ငါတို့သည် အလွန်အမင်း အနှိပ်အစက် ခံနေရကုန်၏၊ ဤမျှမတရားသော မင်းတို့၏နိုင်ငံ၌ အဘယ်သူ နေလိမ့်မည်နည်း”ဟု ညည်းတွားစိတ်ပျက်ကြကာ ပစ္စန္တရစ်သို့ ဝင်ရောက်၍ ကိုယ်တိုင်ပင် လူဆိုးသူဆိုးများ ဖြစ်ကြ၍သော်၎င်း, သို့မဟုတ် လက်ရှိ လူဆိုးသူဆိုးတို့၏ အပင်းအသင်း ဖြစ်ကြ၍သော်၎င်း ဇနပုဒ်တိုက်နယ်ကို လုယက် တိုက်ဖျက် ပုတ်ခတ်ကြလေကုန်၏။

ရှေးမင်းတို့လက်ထက်က အစဉ်အဆက် ဆင်းသက်လာသော အခွန်အတုတ် ငွေဒဏ်စသည်ကို မကောက်ယူကြသော ပညတ်ပြီးသောအရာကို ပယ်ဖျက်ကြသည့် မင်းတို့၏ ဥစ္စာကျီကြများ တနေ့တခြား လျော့ပါးဆုတ်ယုတ်လေ၏။ ထိုအခါ ဆင်, မြင်း, စစ်သည်ဗိုလ်ပါ, မောင်းမမိဿံ-စသော သူတို့သည် ရမြဲတိုင်းသော စားနပ်ရိက္ခာ လာဘ်သပ်ပကာကို မရကြကုန်ရကား အစွမ်းအားမှ ဆုတ်ယုတ်ကြကုန်ရကား စစ်မထိုးနိုင် မခစားနိုင်ကြပဲ ရှိကြရကုန်၏။

ရှေးဟောင်း ဝဇ္ဇီကျင့်ထုံးကို မလိုက်နာ မကျင့်သုံးကြသော မင်းတို့၏ နိုင်ငံ၌ လူတို့သည် “ငါတို့၏ သားကို, အဖကို, ညီကို, အစ်ကိုကို ခိုးသူမဟုတ်ပါပဲလျက် ခိုးသူဟု ပြုလုပ်ကြကာ ဤမင်းတို့သည် သတ်ခဲ့ကြ ဖြတ်ခဲ့ကြလေပြီ”ဟု အမျက်ထွက်ကြ၍ ပစ္စန္တရစ်သို့ ဝင်ရောက်ပြီးလျှင် ကိုယ်တိုင်ပင် လူဆိုးသူဆိုးများ ဖြစ်ကြ၍၎င်း, သို့မဟုတ် လက်ရှိ လူဆိုးသူဆိုးတို့၏ အသင်းအပင်း သူငယ်ချင်းများ ဖြစ်ကြ၍သော်၎င်း ဇနပုဒ် တိုက်နယ်ကို လုယက်တိုက်ဖျက် ပုတ်ခတ်ကြလေကုန်၏။ ဤသို့ဖြစ်လတ်သော် တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ် မင်းပြုလုပ်သောသူတို့အဖို့ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း ဖြစ်လေတော့၏။

၂၀၆

ရှေးမင်းတို့ ပညတ်ခဲ့သော အရာကိုသာ ပညတ်ကြသော မင်းတို့၏ တိုင်းနိုင်ငံ၌ကား “ရာဇဝင်စဉ်ဆက် ဆင်းသက်လာသည်ကိုသာ မင်းတို့သည် ပြုလုပ်ကြသည်၊ အသစ်တဖန် ပညတ်ကြသည်မဟုတ်”ဟု အောက်မေ့ကြကာ တိုင်းသားပြည်သူ လူအပေါင်းတို့သည် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်ကြလျက် လယ်ထွန်ခြင်း, ကုန်သွယ်ခြင်း-စသော မိမိတို့၏ အလုပ်များကို ပြည့်စုံစေကြကုန်၏။

ပညတ်ပြီးသောအရာကို မပယ်ဖျက်ကြပဲ ရှေးမင်းတို့လက်ထက်က အစဉ်အဆက် ဆင်းသက်လာသော အခွန်အတုတ်-စသည်ကို ကောက်ယူကြသော မင်းတို့၏ ဥစ္စာကျီကြများသည် တနေ့တခြား တိုးပွါးလေ၏၊ ထိုအခါ ဆင်, မြင်း, စစ်သည်ဗိုလ်ပါ, မောင်းမမိဿံ-စသော သူတို့သည် ရမြဲတိုင်းသော စားနပ်ရိက္ခာ လာဘ်သပ်ပကာကို ရကြကုန်ရကား ကိုယ်အား ဉာဏ်အား နှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံကြကာ စစ်ထိုးနိုင်ကြ ခစားလုပ်ကျွေးနိုင်ကြလေကုန်၏။

ရှေးအခါက ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် “ဤသူကား သူခိုးဖြစ်ပါသည်”ဟု ခေါ်ဆောင်၍ ပြလာလျှင် “ထိုခိုးသူကို ဖမ်းကြလော့”ဟု လွယ်လွယ်ကူကူ ပေါ့ပေါ့စားစား မပြောကြားကြပဲ တရားစစ်ဆေးသူ အမတ်ကြီးတို့ထံ အပ်နှံကြကုန်၏၊ ထိုအမတ်ကြီးတို့သည် ထိုသူကို စိစိစစ်စစ် မေးမြန်းကြပြီးလျှင် ခိုးသူမဟုတ်က လွှတ်လိုက်ကြ၏၊ အကယ်၍ ခိုးသူဟု အမှတ်ရှိကြလျှင် မိမိတို့ကိုယ်တိုင်က မကောင်းမှုမှ ကြောက်ကြသောကြောင့် တစုံတရာ ဆုံးဖြတ်စကား မပြောကြားကြပဲ တရားဆုံးဖြတ်သူ အမတ်ကြီးတို့အား အပ်နှင်းပေးကြကုန်၏။ ထိုအမတ်ကြီးတို့ကလည်း စစ်ဆေးမေးမြန်းကြ၍ ခိုးသူမဟုတ်က လွှတ်လိုက်ကြ၏။ အကယ်၍ ခိုးသူဟု အမှတ်ရှိကြ ယူဆကြလျှင် နီတိကျမ်းဆောင် သုခမိန်တို့ထံ ပေးပို့အပ်နှံကြကုန်၏။ ထိုသုခမိန်တို့ကလည်း စစ်ဆေး မေးမြန်းကြ၍ ခိုးသူမဟုတ်က လွှတ်လိုက်ကြ၏။ အကယ်၍ ခိုးသူဟု အမှတ်ရှိကြ ယူဆကြလျှင် (အဆက်ဆက်ဆောင်အပ်သည့် အမျိုးကြီးရှစ်ပါးတို့၌ ဖြစ်ပွါးကြ၍ အဂတိလေးပါးမှ ရှောင်ရှားကြသည့်) ခုံအဖွဲ့ဝင် လူကြီးရှစ်ဦးတို့ထံ အပ်နှံကြပြန်၏၊ ထိုလူကြီးတို့ကလည်း ရှေးနည်းအတူပြု၍ စစ်သူကြီးအား အပ်နှင်းကြကုန်၏။ “စစ်သူကြီးမှတဆင့် အိမ်ရှေ့မင်း, အိမ်ရှေ့မင်းမှတဆင့် မင်းကြီးအား အပ်နှင်း၏။ မင်းကြီးသည် စစ်ဆေးမေးမြန်း၍ ခိုးသူမဟုတ်က လွှတ်လိုက်၏၊ အကယ်၍ ခိုးသူစင်စစ် ဖြစ်နေခဲ့လျှင် အစဉ်အဆက် ဆင်းသက်လာသော ဓမ္မသတ်ကျမ်းကို ဖတ်စေ၏။

၂၀၇

ထိုကျမ်း၌ “အကြင်သူသည် ဤမည်သောအမှုကို ပြုအံ့၊ ထိုသူအား ဤမည်သောဒဏ် ပေးရမည်”ဟု အတိအလင်း ရေးသားထားအပ်လေသည်။ မင်းကြီးသည် ထိုသူ၏အမှုကို ထိုဓမ္မသတ်ကျမ်းနှင့် ညှိနှိုင်းပြီးမှ ထိုအမှုအား လျော်သောဒဏ်ကို ချမှတ်တော်မူလေသည်။

ဤသို့လျှင် ဤဖော်ပြရာပါ ရှေးဟောင်း ဝဇ္ဇီကျင့်ထုံးကို လိုက်နာကျင့်သုံးကြသော မင်းတို့အား လူတို့သည် မကဲ့ရဲ့ကြပဲ “မင်းများသည် ရှေးဟောင်းကျင့်ထုံးအတိုင်း အမှုကို ဆုံးဖြတ်ကြလေသည်၊ ဤမင်းတို့အား အပြစ်မရှိ၊ ဤမင်းတို့၏ အပြစ်မဟုတ်၊ ငါတို့၏အပြစ်သာ ဖြစ်ချေသည်”ဟု အောက်မေ့ကျေနပ်ကြကာ မမေ့မလျော့ မိမိတို့၏ အလုပ်များကို ရိုးသားစွာ ပြုလုပ်ကြကုန်၏၊ ဤသို့ ပြုလတ်သော် တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ် မင်းပြုလုပ်သော သူတို့အဖို့ တိုးတက်ကြီးပွါးခြင်း ဖြစ်လေတော့၏)။

(၄) စတုတ္ထ ကြီးပွါးကြောင်းတရား

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အသက်ကြီးသော ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို အရိုအသေ ပြုကုန်၏လော၊ အလေးပြုကုန်၏လော၊ မြတ်နိုးကုန်၏လော၊ ပူဇော်ကုန်၏လော၊ ထိုအသက်ကြီးသူတို့၏ စကားကိုလည်း နာယူသင့်သည်ဟု ထင်မှတ်ကြကုန်၏လော၊ သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ ကြားသိရသနည်း။

(အရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. “ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အသက်ကြီးသော ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို အရိုအသေပြုကုန်၏၊ အလေးပြုကုန်၏၊ မြတ်နိုးကုန်၏၊ ပူဇော်ကုန်၏၊ ထိုအသက်ကြီးသူတို့၏ စကားကိုလည်း နာယူသင့်သည်ဟု ထင်မှတ်ကြကုန်၏”ဟု အကျွန်ုပ် ကြားသိရပါသည်။

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အသက်ကြီးသော ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို အရိုအသေပြုကုန်လျက် အလေးပြုကုန်လျက် မြတ်နိုးကုန်လျက် ပူဇော်ကုန်လျက် ထိုအသက်ကြီးသူတို့၏ စကားကိုလည်း နာယူသင့်သည်ဟု ထင်မှတ်ကြ၍ နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဝဇ္ဇီမင်းတို့၏အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

၂၀၈

(ကောင်းသော ဥပကာရအထူး ကျေးဇူးပြုသည်ကို အရိုအသေပြု၏ဟု ခေါ်၏။ “ဤသူတို့ကား ငါတို့၏ ကျောက်ထီးအတူ အလေးမူအပ်သော သူတို့တည်း”ဟု အလေးမူသောစိတ်ကို အဖန်ဖန်ဖြစ်စေ၍ ပြုလုပ်သည်ကို အလေးပြု၏ဟု ခေါ်၏။ စိတ်ပါလက်ပါ ချစ်ခင်စွာ ပြုမူသည်ကို မြတ်နိုး၏ဟု ခေါ်၏။ မာန်မာန နှိမ့်ချ၍ ပြုမူသည်ကို ပူဇော်၏ဟု ခေါ်၏။ ထိုသူတို့ထံ တနေ့လျှင် ၂-ကြိမ် ၃-ကြိမ် ဆည်းကပ်၍ ပြောဆိုအပ်သည်ကို နာကြားမှုကို “ထိုသူတို့၏ စကားကို နာကြားသင့်သည်ဟု မှတ်ယူခြင်း”ဟု ခေါ်၏။

ဤကဲ့သို့ အသက်ကြီးသော မင်းတို့၏အပေါ်မှာ အရိုအသေပြုခြင်းစသော အမှုကို မပြုကြသော အဆုံးအမခံယူရန် ထိုအသက်ကြီးသော မင်းတို့ထံ မဆည်းကပ်ကြသော မင်းပျိုမင်းလွင်များမှာ ထိုအသက်ကြီးသော မင်းတို့က ဥပေက္ခာပြု လျစ်လျူရှုကာ အစွန့်အပစ် ခံကြရကုန်သည်ဖြစ်၍ အဆုံးအမ ဩဝါဒကို မရရှိကြပဲ မြူးထူးပျော်ပါး ကစားမူးမေ့ကြကုန်လျက် မင်းစည်းစိမ်မှ ဆုတ်ယုတ်ဆုံးရှုံးကြကုန်၏။

အသက်ကြီးသော မင်းတို့၏အပေါ်မှာ အရိုအသေမှု- စသည်ကို ပြုကြသော မင်းတို့အား အသက်ကြီးသော မင်းတို့သည် “ဤအမှုကို ပြုသင့်၏၊ ဤအမှုကို မပြုသင့်”ဟု ရှေးအစဉ်အလာ ကျင့်ထုံးများကို ပြောကြားကြကုန်၏၊ စစ်ရေးကြုံလာလျှင်လည်း “ဤသို့ ဝင်သင့်၏။ ဤသို့ ထွက်သင့်၏” စသည်ဖြင့် နည်းလမ်း ဥပါယ်ကို ပြကြကုန်၏၊ ထိုမင်းတို့သည် ထိုအသက်ကြီးသော မင်းတို့က ဆုံးမနည်းညွှန်အပ်ကုန်ရကား ဆုံးမသည့်အတိုင်း ကျင့်ကြကုန်သည်ဖြစ်၍ မင်းအစဉ်အဆက် = ရာဇဝင်ကို ကာလမြင့်ရှည် တည်အောင် ရွက်ဆောင်နိုင်စွမ်း ရှိကြလေကုန်၏)။

(၅) ပဉ္စမ ကြီးပွါးကြောင်းတရား

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အမျိုးသမီးကြီး အမျိုးသမီးငယ်တို့ကို အတင်းဆွဲငင်၍ အနိုင်အထက် မသိမ်းပိုက်ပဲ ရှိကြ၏လော၊ သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ ကြားသိရသနည်း။

(အရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. “ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အမျိုးသမီးကြီး အမျိုးသမီးငယ်တို့ကို အတင်းဆွဲငင်၍ အနိုင်အထက် မသိမ်းပိုက်ကြကုန်”ဟု အကျွန်ုပ် ကြားသိရပါသည်။

၂၀၉

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် အမျိုးသမီးကြီး အမျိုးသမီးငယ်တို့ကို အတင်းဆွဲငင်၍ အနိုင်အထက် မသိမ်းပိုက်ကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဝဇ္ဇီမင်းတို့၏အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

(ဤ၌။ ။အိမ့်ရှင်မ အမျိုးသမီးကြီးများနှင့် သမီးပျိုများကို “ငါ မင်းပဲ”ဟု အတင်းဆွဲငင်၍ အနိုင်အထက် သိမ်းပိုက်ကြသော မင်းတို့၏နိုင်ငံ၌ လူတို့သည် “ငါတို့အိမ်မှာ သားသယ်မိခင်တို့ကို၎င်း, တံတွေး, နှပ်-စသည်တို့ကို မရွံမရှာ ခံတွင်းဖြင့် စုတ်ယူ ဖယ်ရှားကြကာ တမြတ်တနိုး ပြုစုမွေးကျွေးသုတ်သင် ကြီးပွါးစေခဲ့ရသော သမီးပျိုများကို၎င်း ဤမင်းတို့သည် အနိုင်အထက် သိမ်းပိုက်ကြ၍ မိမိနန်းအိမ်၌ နေစေကြ ကုန်၏”ဟု အမျက်ထွက်ကြကာ ပစ္စန္တရစ်သို့ ဝင်ရောက်ကြပြီးလျှင် ကိုယ်တိုင်ပင် လူဆိုးသူဆိုးများ ဖြစ်ကြ၍သော်၎င်း, လက်ရှိ လူဆိုးသူဆိုးတို့၏ အပင်းအသင်း သူငယ်ချင်း ဖြစ်ကြ၍သော်၎င်း ဇနပုဒ်တိုက်နယ်ကို လုယက်တိုက်ဖျက် ပုတ်ခတ်ကြလေကုန်၏၊ ဤသို့ ဖြစ်လတ်သော် တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ် မင်းပြုလုပ်သော သူတို့အဖို့ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း ဖြစ်လေတော့၏။

အိမ့်ရှင်မ အမျိုးသမီးကြီးများနှင့် သမီးပျိုများကို အနိုင်အထက် မသိမ်းပိုက်ကြသော မင်းတို့၏ နိုင်ငံ၌ကား လူတို့သည် စိုးရိမ်ကြောင့်ကြခြင်း ကင်းကြလျက် မိမိတို့ဆိုင်ရာ အလုပ်ကိစ္စများကို ရွက်ဆောင်ပြုလုပ်ကြကာ မင်း၏ ဥစ္စာဘဏ္ဍာ ကျီကြကို တိုးပွါးစေကြကုန်၏၊ ဤသို့ ဖြစ်လတ်သော် တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ် မင်းပြုလုပ်သောသူတို့အဖို့ တိုးတက်ကြီးပွါးခြင်း ဖြစ်လေတော့၏)။

(၆) ဆဋ္ဌ ကြီးပွါးကြောင်းတရား

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မြို့တွင်းမြို့ပြင်ရှိ ရှေး ဝဇ္ဇီမင်းတို့၏ နတ်ကွန်း (=စေတီ)များကို အရိုအသေပြုကုန်၏လော၊ အလေးပြုကုန်၏လော၊ မြတ်နိုးကုန်၏လော၊ ပူဇော်ကုန်၏လော၊ ထိုနတ်ကွန်းတို့အား ရှေးက ပေးမြဲ ပြုမြဲဖြစ်သော တရားနှင့်လျော်သည့် ဗလိနတ်စာကိုလည်း မဆုတ်ယုတ်စေပဲ ရှိကုန်၏လော၊ သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ ကြားသိရသနည်း။

၂၁၀

(အရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. “ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မြို့တွင်းမြို့ပြင်ရှိ ရှေး ဝဇ္ဇီမင်းတို့၏ နတ်ကွန်း (=စေတီ)များကို အရိုအသေပြုကုန်၏၊ အလေးပြုကုန်၏၊ မြတ်နိုးကုန်၏၊ ပူဇော်ကုန်၏။ ထိုနတ်ကွန်းတို့အား ရှေးက ပေးမြဲ ပြုမြဲဖြစ်သော တရားနှင့်လျော်သည့် ဗလိနတ်စာကိုလည်း မဆုတ်ယုတ်စေကုန်”ဟု အကျွန်ုပ် ကြားသိရပါသည်။

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မြို့တွင်းမြို့ပြင်ရှိ ရှေးဝဇ္ဇီမင်းတို့၏ နတ်ကွန်း (=စေတီ)များကို အရိုအသေပြုကြလျက် အလေးပြုကြလျက် မြတ်နိုးကြလျက် ပူဇော်ကြလျက် ထိုနတ်ကွန်းတို့အား ရှေးက ပေးမြဲ ပြုမြဲဖြစ်သော ဗလိနတ်စာကိုလည်း မဆုတ်ယုတ်စေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဝဇ္ဇီမင်းတို့ အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

(မြို့တွင်း မြို့ပြင်ရှိ ရှေးဟောင်းနတ်ကွန်း (=စေတီ)များကို ရိုသေ လေးမြတ် ပူဇော်မှု မပြုကြပဲ ရှေးက ပေးမြဲ ပြုမြဲဖြစ်သော တရားနှင့်ညီလျော်သည့် ဗလိနတ်စာကို ဆုတ်ယုတ်စေကြ = မပေးကြသော မင်းတို့အား နတ်တို့သည် အစောင့်အနေ ကောင်းစွာထားမှုကို မပြုကြကုန်၊ မဖြစ်သေးသော ဆင်းရဲဒုက္ခကို ဖြစ်စေရန် မစွမ်းနိုင်ကြသော်လည်း ဖြစ်နေဆဲရှိသော ချောင်းဆိုးနာ ခေါင်းခဲနာ- စသည်တို့ကို တိုးပွါးစေတတ်ကုန်၏။ စစ်ရေးစစ်ပွဲ ကြုံလတ်သော် အဖော်သဟဲ မဖြစ်ကြကုန်၊ ထိုသို့ ဖြစ်လတ်သော် မင်းတို့အဖို့ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း ဖြစ်လေတော့၏။

တရားနှင့်ညီလျော်သည့် ဗလိနတ်စာကို မဆုတ်ယုတ်စေကြ = ပေးမြဲ ပေးကြ, ပြုမြဲ ပြုကြသော မင်းတို့အားကား နတ်တို့သည် အစောင့်အနေ ကောင်းစွာချထားမှု ပြုကြကုန်၏၊ မဖြစ်သေးသော ချမ်းသာသုခကို ဖြစ်စေရန် မစွမ်းနိုင်ကြသော်လည်း ဖြစ်နေဆဲရှိသော ချောင်းဆိုးနာ ခေါင်းခဲနာ- စသည်တို့ကို လျင်စွာ ပျောက်ကင်းစေကုန်၏၊ စစ်ရေးစစ်ပွဲ ကြုံလတ်သော် စစ်ဦး၌ မိမိဖက်က စစ်သည်ဗိုလ်ပါကို နှစ်ဆတက် သုံးဆတက်(တဖက်ရန်သူတို့) ထင်မြင်စေခြင်း, ထိုတဖက်ရန်သူတို့အား ကြောက်မက်ဖွယ်အဖြစ်ကို ပြခြင်း- စသည်ဖြင့် အဖော်သဟဲ ဖြစ်ကြကုန်၏၊ ထိုသို့ ဖြစ်လတ် သော် မင်းတို့အဖို့ တိုးတက်ကြီးပွါးခြင်း ဖြစ်လေတော့၏)။

၂၁၁

(၇) သတ္တမ ကြီးပွါးကြောင်းတရား

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီတိုင်းသို့ မကြွလာသေးသော ရဟန္တာတို့ ကြွလာခြင်းငှါ, ကြွရောက်လာပြီးသော ရဟန္တာတို့လည်း ဝဇ္ဇီတိုင်း၌ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းငှါ ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် ရဟန္တာတို့အား တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်ကာကွယ်လျက် လုံခြုံစေမှုကို ကောင်းစွာ စီမံပေးကုန်၏လော၊ သင်ချစ်သား အဘယ်သို့ ကြားသိရသနည်း။

(အရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. “ဝဇ္ဇီတိုင်းသို့ မကြွလာသေးသော ရဟန္တာတို့ ကြွလာခြင်းငှါ, ကြွရောက်လာပြီးသော ရဟန္တာတို့လည်း ဝဇ္ဇီတိုင်း၌ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းငှါ ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် ရဟန္တာတို့အား တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်ကာကွယ်ကြလျက် လုံခြုံစေမှုကို ကောင်းစွာ စီမံပေးကုန်၏”ဟု အကျွန်ုပ် ကြားသိရပါသည်ဘုရား။

(ဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝဇ္ဇီတိုင်းသို့ မကြွလာသေးသော ရဟန္တာတို့ ကြွလာခြင်းငှါ, ကြွရောက်လာပြီးသော ရဟန္တာတို့လည်း ဝဇ္ဇီတိုင်း၌ ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းငှါ ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် ရဟန္တာတို့အား တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်ကာကွယ်ကြလျက် လုံခြုံစေမှုကို ကောင်းစွာ စီမံပေးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဝဇ္ဇီမင်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

(ဤ၌။ ။အလိုမရှိအပ်သည့် အန္တရာယ်များ မရောက်အောင် ပြုလုပ်ပေးမှုကို စောင့်ရှောက်မှု ကာကွယ်မှုဟု ခေါ်၏။ အလိုရှိအပ်သော အရာဝတ္ထုများ မပျက်စီးအောင် ထိန်းသိမ်းမှုကို လုံခြုံစေမှုဟု ခေါ်၏။ ထိုသို့ စောင့်ရှောက်ကာကွယ် လုံခြုံစေရာ၌ စစ်သည်ဗိုလ်ပါ တပ်ကြီးဖြင့် ဝန်းရံ၍ စောင့်ရှောက်ခြင်းသည် ရဟန်းတို့အဖို့ရာ တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်ကာကွယ် လုံခြုံစေခြင်း မမည်၊ စင်စစ်သော်ကား ကျောင်းတိုက်၏ အနီးဖြစ်သော တော၌ သစ်ပင်များကို မခုတ်လှည်းအောင်, မူဆိုးများ သားကောင်တို့ကို ဖမ်းဆီးပစ်ခတ် သတ်ဖြတ်မှုမပြုအောင်, ကျောင်းတိုက်အနီး ရေကန်များ၌ လူများ ငါးတို့ကို မဖမ်းယူအောင်

၂၁၂

ပြုလုပ်ပေးခြင်း သည် တရားနှင့်အညီ စောင့်ရှောက်ကာကွယ် လုံခြုံစေခြင်း မည်၏။

“တုံ, တ္ထံ, ကာမာ၊ စသည်မှာ၊ စိတ်သာမှတ်သားစွဲ” ပါဠိဘာသာ၌ ကတ္တုံ, ကရဏတ္ထံ, ကာတုကာမော- စသည်ဖြင့်၎င်း၊ မြန်မာဘာသာ၌ ပြုခြင်းငှါ, ပြုလိုသည်ဖြစ်၍- စသည်ဖြင့်၎င်း ဟောကြားရေးသားလျှင် သက်ဆိုင်ရာပုဂ္ဂိုလ်၏ မနသာဝတ္ထာပိတခေါ်သော စိတ်နှလုံးသွင်းကို ဖော်ပြသည်။

ထို့ကြောင့် ဤ၌ “မကြွလာသေးသော ရဟန္တာတို့ ကြွလာခြင်းငှါ, ကြွရောက်လာပြီးသော ရဟန္တာတို့လည်း ချမ်းသာစွာ နေရခြင်းငှါ”ဟူသော စကားရပ်ဖြင့် “ငါတို့နိုင်ငံသို့ ဘယ်လိုနည်းဖြင့် မလာရောက်ကြသေးသော ရဟန္တာများ လာရောက်ကြပါမည်နည်း၊ ဘယ်လိုနည်းဖြင့် ကြွရောက်ပြီးသော ရဟန္တာတို့ချမ်းသာစွာ နေကြရပါမည်နည်း”ဟူ၍ ထိုဝဇ္ဇီမင်းတို့၏ သန္တာန်၌ နှလုံးသွင်း စိတ်ဖြစ်ပုံကို ပြဆိုသည်။

ထိုစကားရပ်၌ မကြွလာသေးသော ရဟန္တာတို့ ကြွလာခြင်းကို အလိုမရှိကြသော မင်းတို့သည် သဒ္ဓါတရားမရှိသူ ရတနာသုံးပါး၌ မကြည်ညိုသူများ ဖြစ်ကြကုန်၏၊ ထိုမျှသာမကသေး ထိုမင်းများသည် မိမိတို့နိုင်ငံသို့ ရဟန်းတော်များ ရောက်ဆိုက်လာသောအခါ ခရီးဦးကို မကြိုကြကုန်၊ သွားရောက်၍ ဖူးတွေ့မှု မပြုကြကုန်၊ အစေ့အစပ်စကား မပြောကြားကြကုန်၊ ပြဿနာကို မမေးလျှောက်ကြကုန်၊ တရားကို မနာကြကုန်၊ အလှူဒါနကို မပေးကြကုန်၊ အနုမောဒနာတရား မနာကြားကြကုန်၊ ထိုရဟန်းတို့အတွက် နေရာထိုင်ခင်း အလျှင်း မစီမံကြကုန်။ ထိုအခါ ထိုမင်းတို့အဖို့ရာ “ဤမည်သောမင်းသည် သဒ္ဓါတရားမရှိ၊ ရတနာသုံးပါး၌ မကြည်ညို၊ ရဟန်းတော်များ မိမိနိုင်ငံသို့ ရောက်ဆိုက်လာသောအခါ ခရီးဦးကြိုဆိုမှုကို မပြု၊ (ပ)၊ နေရာထိုင်ခင်း အလျှင်း မစီမံချေ”ဟူ၍ မကောင်းသတင်း ပြန့်နှံ့ ကျော်စောလေ၏။ ထိုအကြောင်းကိုကြား၍ ရဟန်းတို့သည် ထိုမင်း၏ မြို့တံခါးဖြင့် ခရီးမသွားကြတော့ကုန်၊ မတတ်သာ၍ မြို့တံခါးအနီးမှ ခရီးသွားကြသော်လည်း မြို့တွင်းသို့ မဝင်ကြတော့ကုန်၊ ဤသို့ဖြစ်လတ်သော် မလာရောက်သေးသော ရဟန္တာတို့၏ မလာရောက်ခြင်းသာလျှင် ဖြစ်လေတော့၏။

ကြွရောက်လာပြီးသော ရဟန်းတို့ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရမှု မရှိလျှင်လည်း မသိ၍ လာရောက်ကြသော ရဟန်းတို့ပင် “ငါတို့သည် ဤမြို့၌ နေကုန်အံ့ဟု ကြံစည်၍ လာမိကြကုန်၏၊ သို့သော်လည်း ဤမင်းတို့

၂၁၃

ဤနည်းအတိုင်းသာ ကျင့်ကြံနေကြလျှင် အဘယ်သူသည် နေတော့အံ့နည်း”ဟု ကဲ့ရဲ့ပြောဆိုကာ ထွက်သွားကြလေကုန်၏။ ဤသို့ မလာသေးသော ရဟန်းတို့ မလာရောက်ကြလျှင်၎င်း, ကြွရောက်လာပြီးသော ရဟန်းတို့ ဆင်းရဲစွာ နေကြရကုန်လျှင်၎င်း ထိုအရပ်ဒေသသည် ရဟန်းတို့၏နေရာ မဟုတ်တော့ချေ။ ထိုအခါ နတ်တို့ အစောင့်အရှောက်ဟူ၍ မရှိတော့ချေ၊ နတ်တို့ စောင့်ရှောက်မှု မရှိလတ်သော် ဘီလူးတို့သည် အခွင့်ရကြလေကုန်၏၊ ထိုဘီလူးများ ပြောများလတ်သော် မဖြစ်သေးသော အနာရောဂါ (=မဖြစ်ဘူးသော အနာရောဂါ)ကို ဖြစ်စေကြကုန်၏၊ သီလရှိသူ ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့ကို ဖူးမြော်ခြင်း ပြဿနာ မေးလျှောက်ခြင်း စသည်လျှင် အကြောင်းရင်းရှိသော ကုသိုလ်ကောင်းမှုလည်း မဖြစ်ပွါးတော့ချေ။ ထိုသို့ဖြစ်လတ်သော် မင်းတို့အဖို့ ဆုတ်ယုတ်ခြင်း ဖြစ်လေတော့၏။ ။ဤမှ အပြန်အားဖြင့် တိုးတက်ကြီးပွါးခြင်းကို ရှေးနည်းကိုမှီး၍ သိအပ်၏။)

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မဂဓတိုင်း အမတ်ကြီးဖြစ်သူ ဝဿကာရပုဏ္ဏားကို-

“ပုဏ္ဏား.. အခါတပါး၌ (=တချိန်က) ငါဘုရားသည် ဝေသာလီပြည် သာရန္ဒဒနတ်ကွန်း၌ နေစ၌ ဝဇ္ဇီမင်းတို့အား ဤအပရိဟာနိယ (=ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားခဲ့လေပြီ။

ပုဏ္ဏား.. ဤအပရိဟာနိယ (=ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ခုနစ်ပါးတို့သည် ဝဇ္ဇီမင်းတို့၌တည်၍ ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည်လည်း ဤအပရိဟာနိယတရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ကောင်းစွာ ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဝဇ္ဇီမင်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ”-

ဟု မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“အရှင်ဂေါတမ.. အပရိဟာနိယတရား တပါးပါးနှင့် ပြည့်စုံလျှင်ပင် ဝဇ္ဇီမင်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပါ၏၊

၂၁၄

ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပါ၊ အပရိဟာနိယတရား ခုနှစ်ပါးလုံးတို့နှင့် ပြည့်စုံကြပါမူကား အဘယ်မှာ ဆိုဖွယ်ရာ ရှိပါအံ့နည်း။

အိုအရှင်ဂေါတမ.. အဇာတသတ်မင်းသည် (၁) ဖြားယောင်းမှုကိုဖြစ်စေ (၂) အချင်းချင်း စိတ်ဝမ်းကွဲစေ မှုကိုဖြစ်စေ မပြုလုပ်ပဲ စစ်ထိုးကာမျှဖြင့် ဝဇ္ဇီတိုင်းကို သိမ်းပိုက်နိုင်ဖွယ်မရှိပါ။

အို အရှင်ဂေါတမ.. ကိုင်း.. အကျွန်ုပ်တို့သည် ယခုအခါ သွားပါကုန်အံ့၊ အကျွန်ုပ်တို့သည် များသောကိစ္စ များသော ပြုဖွယ်ရှိသူများ ဖြစ်ကြပါသည်”–

ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝဿကာရပုဏ္ဏားကို “ပုဏ္ဏား.. ယခုအခါ၌ သွားရန်အချိန်ကို သင်သိ၏ (=သွားရန်မှာ သင်၏အလိုအတိုင်းပင် ဖြစ်၏)”ဟု ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် မြတ်စွာဘုရား၏စကားကို အလွန်နှစ်သက်စွာ ခံယူ၍ ဝမ်းမြောက်စွာ ချီးကျူးပြီးနောက် နေရာမှထကာ ပြန်သွားလေ၏။

(မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်တော်မမူမီ ထိုနေရာ၌ သာရန္ဒဒနတ်ဘီလူး၏ နေထိုင်ရာ နတ်ကွန်းစေတီ ဖြစ်ခဲ့၏။ ထို့နောက် ဘုရားရှင် ပွင့်တော်မူလာသောအခါ ထိုနေရာ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်အတွက်ကျောင်းတိုက် ဆောက်လုပ် လှူဒါန်းကြသဖြင့် ထိုကျောင်းတိုက်သည် သာရန္ဒဒနတ်ကွန်း ကျောင်းတိုက်ဟု အမည်တွင်လေသည်။

ပုဏ္ဏားပြန်၍ ပြောကြားသောစကားရပ်၌- (၁) ဖြားယောင်းမှု ဟူသည်မှာ “ငါတို့အဖို့ရာ ခိုက်ရန်ငြင်းခုံမှု ပြုသဖြင့် အကျိုးမရှိပါ၊ ယခုအခါ ညီညွတ်ကြပါစို့”ဟု ငြိမ်းချမ်းရေးစကား ပြောဆိုကာ ဆင်, မြင်း, ရထား, ရွှေ, ငွေ-စသော လက်ဆောင်ပဏ္ဏာများကို ပို့ဆက်၍ ချီးမြှောက် (=ရန်သူ၏စိတ်ကို မိမိအလိုပါအောင် ဆွဲယူမှု) ပြုခြင်းကို ခေါ်ဆိုသည်။ ဤကဲ့သို့ သင်္ဂြိုဟ်ချီးမြှောက်မှု ဖြားယောင်းမှုကို ပြုပြီးမှ ရင်းနှီးခင်မင် အကျွမ်းဝင်လာသောအခါ အလွယ်တကူနှင့် ဖမ်းယူသိမ်းပိုက်နိုင်မည်ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။ (၂) အမှတ်ပါ စကားရပ်ဖြင့် ဝဇ္ဇီမင်းများကို အချင်းချင်း စိတ်ဝမ်းကွဲပြားအောင် ပြုလုပ်၍လည်း

၂၁၅

ဖမ်းယူသိမ်းပိုက်နိုင်မည်-ဟူသော အဓိပ္ပါယ်ကို ဖော်ပြ၏။ ဤနည်းလမ်းဥပါယ် (၂)ရပ်ကို ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဟောကြားချက်ဖြင့် နည်းမှီး၍ လျှောက်ဆိုလေသည်။ ဤ၌ မေးဖြေဖွယ်ရှိသည်ကား-

(မေး)

မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော်မြတ်က ဤကဲ့သို့ ဟောလိုက်လျှင် ဝဿကာရပုဏ္ဏားကြီး (ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို သိမ်းပိုက်ရန်) နည်းရသွားမည်ကို မသိဘူးလော။

(ဖြေ)

မသိမဟုတ် သိပါ၏။

(မေး)

သိတော်မူပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် ဟောတော်မူသနည်း။

(ဖြေ)

ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို သနားစောင့်ရှောက်သဖြင့် ဟောကြားတော်မူ၏။ ချဲ့ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ရွှေဉာဏ်တော်ဝယ် “ငါဘုရား မဟောကြားလျှင်လည်း အဇာတသတ်မင်းသည် နှစ်ရက်သုံးရက်အတွင်း သွားရောက်၍ ဝဇ္ဇီမင်း အားလုံးတို့ကို ဖမ်းယူသိမ်းပိုက် သတ်ဖြတ်လိမ့်မည်။ ဟောကြားလျှင်ကား (အကြမ်းနည်းမဖက်ပဲ) ဘေဒဥပါယ်ကိုသုံးကာ ညီညွတ်နေသော လိစ္ဆဝီ = ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို စိတ်ဝမ်းကွဲပြားအောင် ပြုလုပ်လျက် သုံးနှစ်ကြာမှ သွားရောက်၍ ဝဇ္ဇီမင်း အားလုံးတို့ကို ဖမ်းယူသိမ်းပိုက် သတ်ဖြတ်လိမ့်မည်၊ ဤမျှ သုံးနှစ်ကြာ အသက်ရှည်နေရခြင်းသည်လည်း ချီးမွမ်းအပ် မြတ်လှပေ၏၊ မှန်၏- ဤမျှ သုံးနှစ်ကြာ အသက်ရှင်ကြရကုန်လျှင်ပင် လိစ္ဆဝီ = ဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မိမိတို့၏ ထောက်တည်ရာ ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုလုပ်နိုင်ကြပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင် သိမြင်ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို သနားစောင့်ရှောက်သဖြင့် ဟောကြားတော်မူ၏)။

ဝေသာလီပြည် ပျက်စီးခြင်း

     ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်မှ ဖဲခဲ့လေ၍ အဇာတသတ်မင်းထံသို့ ရောက်ရှိလေလျှင် အဇာတသတ်မင်းသည် ဝဿကာရပုဏ္ဏားကို “ဆရာ.. မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဘယ်လိုများ မိန့်ကြားတော်မူလိုက်ပါသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် “အို အရှင်မင်းမြတ်.. ရဟန်းဂေါတမ၏ စကားအရဆိုလျှင် ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို အခြားနည်းလမ်းဖြင့် ဖမ်းဆီးသိမ်းပိုက်ရန် မစွမ်းနိုင်၊ စင်စစ်သော်ကား ဖြားယောင်းခြင်းဖြင့်သော်၎င်း,

၂၁၆

အချင်းချင်း ကွဲပြားအောင် ပြုလုပ်ခြင်းဖြင့်သော်၎င်း ဤနှစ်နည်းသာ ဖမ်းဆီးသိမ်းပိုက်ခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်၏”ဟု တင်လျှောက်လေ၏။

     ထိုအခါ အဇာတသတ်မင်းသည် ဝဿကာရပုဏ္ဏားကို “ဖြားယောင်းခြင်းဖြင့် (=ဖြားယောင်းသည့် နည်းကိုသုံးလျှင်) ငါတို့၏ ဆင်, မြင်း စသည်တို့ ပျက်စီးကုန်ကြလိမ့်မည်၊ စိတ်ဝမ်းကွဲပြားအောင် ပြုလုပ်ခြင်း = ဘေဒဥပါယ်ဖြင့်သာ ထိုဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို ဖမ်းဆီးသိမ်းပိုက်ပေအံ့၊ အဘယ်သို့ ပြုရမည်နည်း ဆရာ..”ဟု မေးလေ၏။ ၀ဿကာရပုဏ္ဏားက “မြတ်သောမင်းကြီး.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အရှင်မင်းကြီးတို့သည် ဝဇ္ဇီမင်းများကို အကြောင်းပြု၍ မှူးမတ်ဗိုလ်ပါ ပရိသတ်အစုံအညီ၌ ဝဇ္ဇီမင်းများနှင့် စစ်ထိုးမည့် အကြောင်းစကား ပြောကြားတော်မူပါလော့၊ ထိုအခါ အကျွန်ုပ်က ‘မြတ်သောမင်းကြီး.. အရှင်မင်းကြီးမှာ ထိုဝဇ္ဇီမင်းတို့ဖြင့် (=ထိုဝဇ္ဇီမင်းများနှင့် စစ်ထိုးခြင်းဖြင့်) အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း၊ ထိုဝဇ္ဇီမင်းတို့သည် မိမိတို့၏ ဥစ္စာတို့ဖြင့် လယ်လုပ်ခြင်း, ကုန်သွယ်ခြင်း စသည်တို့ကို ပြုလုပ်ကြ၍ အသက်ရှင်ကြပါကုန်စေ’ဟု ပြောဆိုကာ (သဘောမတူသော အမူအရာဖြင့်) နေရာမှထ၍ သွားပါအံ့။ ထိုအခါ အရှင်မင်းကြီးတို့သည် ‘အချင်းတို့.. ဤဝဿကာရပုဏ္ဏားက ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို အကြောင်းပြု၍ ငါ စစ်ထိုးမည်ဟူသော စကားကို အဘယ့်ကြောင့် တားမြစ်ရသနည်း’ဟု အမျက်ထွက်သည့်အဟန် မိန့်ဆိုတော်မူကြပါ။ ထို့ပြင်လည်း ကျွန်ုပ်က နေ့ခင်းကြောင်တောင်မှာပင် ဝဇ္ဇီမင်းတို့ထံ လက်ဆောင်ပဏ္ဏာကို ပို့ဆက်ပါမည်၊ ထိုလက်ဆောင်များကိုလည်း ဖမ်းယူစေ၍ အရှင်မင်းကြီးတို့သည် အကျွန်ုပ်အပေါ်မှာ အပြစ်တင်တော်မူကြပြီးလျှင် နှောင်ဖွဲ့ခြင်း ရိုက်ပုတ်ခြင်း- စသည်ကို မပြုကြပဲ အကျွန်ုပ်ကို ခေါင်းတုံးရိတ်မှု သက်သက်ကိုသာ ပြုပြီးလျှင် မြို့မှ နှင်ထုတ်စေတော်မူပါကုန်လော့။ ထိုအခါ အကျွန်ုပ်သည် ‘သင့်မြို့တော်၌ တံတိုင်းများ ကျုံးများကို အခြားသူ ကြပ်မ ပြုလုပ်အပ်သည်မဟုတ်၊ ငါကြပ်မ ပြုလုပ်အပ်ခဲ့သည်၊ ငါသည် သင့်မြို့တော်၌ တံတိုင်းမီးတား

၂၁၇

အားနည်းသောနေရာ, ကျုံးအပြင်ဝယ် ရေတိမ်သောနေရာ, ရေနက်သောနေရာများကို သိသူဖြစ်သည်။ ယခုအခါ မကြာမြင့်မီပင် ရန်သူမင်းများကို ခေါ်ဆောင်လာကာ ငါသည် ထိုသင့်မြို့တော် တံတိုင်းနှင့် ကျုံးများကို ပျက်စီးအောင် ရွက်ဆောင်ကာ တဖြောင့်တည်း (မြေတပြင်တည်း)ဖြစ်သွားအောင် ပြုလုပ်ပေအံ့’ဟု ဆန့်ကျင်စကား ပြောကြားပါမည်၊ ထိုအကြောင်းကို ကြားသိတော်မူလျှင် အရှင်မင်းကြီးတို့က အကျွန်ုပ်ကို ‘ယခုအမြန် တိုင်းပြည်မှ ထွက်သွားရမည်’ဟု ပြည်နှင်ဒဏ်စကား အပြင်းအထန် မိန့်ကြားတော်မူကြပါလော့”ဟု အကြံပေးစကား လျှောက်ထားလေ၏။ အဇာတသတ်မင်းသည်လည်း ပုဏ္ဏား အကြံပေးသမျှ အားလုံးကို ပြုလုပ်လေ၏။

     လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ဝဿကာရပုဏ္ဏား ရာဇဂြိုဟ်မှ ထွက်လာကြောင်း သတင်းစကားကို ကြားသိကြ၍ “ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် ကောက်ကျစ်စဉ်းလဲသူဖြစ်၏။ သူ့အား ဂင်္ဂါမြစ် ဤဖက်ကမ်းသို့ ကူးသန်းခွင့် မပေးကြနှင့်”ဟု အပြင်းအထန် ကန့်ကွက်စကား ပြောကြားကြကုန်၏။ ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့အနက် အချို့သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့က “ငါတို့ကို အကြောင်းပြု၍ ပြောကြားအပ်သောကြောင့် ထိုဝဿကာရပုဏ္ဏားကို အဇာတသတ်မင်းက ဤသို့ ပြည်နှင်ဒဏ်ခတ်အပ်သတဲ့”ဟု အမျက်ဖြေစကား တင်သွင်း ပြောကြားအပ်သည်ရှိသော် လိစ္ဆဝီမင်းအားလုံးတို့သည် “အချင်းတို့.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ပုဏ္ဏား လာပါစေ”ဟု သဘောတူစကား ပြောကြားကြလေ၏။

     ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် သွားရောက်၍ လိစ္ဆဝီမင်းတို့ကို တွေ့မြင်ပြီးလျှင် “အဘယ့်ကြောင့် လာရောက်ကုန်သနည်း”ဟု လိစ္ဆဝီမင်းတို့က မေးအပ်သည်ရှိသော် ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထားလေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် “အနည်းငယ်မျှ မပြောပလောက်သော အကြောင်းဖြင့် ဤသို့စင် ကြီးလေးသော အပြစ်ဒဏ်ကို ပြုဖို့ရန် မသင့်ချေ”ဟု ပြောဆိုကြ၍ “ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ သင်၏ရာထူးကား အဘယ်ရာထူး နည်း”ဟု မေးကြလေ၏။

၂၁၈

ဝဿကာရပုဏ္ဏားက “အကျွန်ုပ်သည် တရားဆုံးဖြတ်သည့် အမတ်ကြီးဖြစ်ပါသည်”ဟု ပြောဆိုလေလျှင် လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် “သင့်အတွက်တာ ထိုတရားဆုံးဖြတ်သည့် အမတ်ကြီးရာထူးပင် ဖြစ်စေ” ဟု ပြောဆိုကြကာ ပုဏ္ဏားအား တရားဆုံးဖြတ်သည့် အမတ်ရာထူးကို ပေးကြလေကုန်၏။

     ၀ဿကာရပုဏ္ဏားသည် အလွန့်အလွန်ကောင်းမွန်အောင် တရား ဆုံးဖြတ်ပေးလေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းသားတို့သည် ထိုပုဏ္ဏား၏အထံ၌ အတတ်ကို သင်ယူကြကုန်၏။

စိတ်ဝမ်းကွဲအောင် ပြုလုပ်ခြင်း

     ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် ဆရာတယောက် အလေးပြုလောက်အောင် ဂုဏ်ကျေးဇူး ကြီးမြောက်လာသူ ဖြစ်လတ်သော် တနေ့သ၌ လိစ္ဆဝီမင်းတယောက်ကို ခေါ်၍ သင့်လျောက်ပတ်ရာအရပ်သို့ သွားပြီးလျှင် “အရှင်မင်း၏ လူငယ်များ လယ်ထွန်ကြပါ၏လား”ဟု မေးလေ၏။ “လယ်ထွန်ကြပါသည် ဆရာ..”ဟု လိစ္ဆဝီမင်းက ပြောကြားလေလျှင် “နွားနှစ်ကောင်က-၍ ထွန်ကြသလား”ဟု မေးပြန်လေ၏။ လိစ္ဆဝီမင်းကလည်း “ဟုတ်ပါသည် ဆရာ.. နွားနှစ်ကောင်က၍ ထွန်ကြပါ၏”ဟု ဖြေဆိုလေ၏။ ဤမျှသာ ပြောဆိုပြီး မိမိနေရာသို့ ပြန်လာခဲ့လေ၏။ (ဤကဲ့သို့ လိစ္ဆဝီမင်းတယောက်တည်း ခွဲခေါ်၍ အရေးကြီးသည့်စကား ပြောကြားသည့်ဟန် ပြုလုပ်ခြင်းမှာ ထိုမင်းများ စိတ်ဝမ်းကွဲပြားအောင် ဘေဒဥပါယ်သုံးခြင်း တည်း)။ ထိုအခါ ထို(ပုဏ္ဏားနှင့် စကားပြောသည့်) လိစ္ဆဝီမင်းကို အခြားလိစ္ဆဝီမင်း တယောက်က “ဆရာကြီးက ဘာစကားကိုများ ပြောကြားသနည်း”ဟု မေး၍ ထိုအမေးခံ လိစ္ဆဝီမင်းက ပြန်ကြားပြောဆိုအပ်သည်ကို မယုံကြည်နိုင်ပဲ “ဤလိစ္ဆဝီမင်းသည် ငါ့အား ဟုတ်တိုင်းမှန်ရာကို မပြောချေ”ဟု အောက်မေ့ အထင်လွဲကာ ထိုအမေးခံ လိစ္ဆဝီမင်းနှင့် စိတ်ဝမ်းကွဲပြားလေ၏။

၂၁၉

     ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် အခြား တပါးသောနေ့၌ အခြား လိစ္ဆဝီမင်းတယောက်ကို သင့်လျောက်ပတ်ရာ အရပ်သို့ ခေါ်ဆောင်သွားပြီးလျှင် “အရှင်မင်း.. အဘယ်ဟင်းဖြင့် ပွဲတော်စာ စားသုံးခဲ့ပါသနည်း”ဟု ဤမျှသာမေး၍ ပြန်လာခဲ့လေ၏။ ထိုလိစ္ဆဝီမင်းကိုလည်း အခြား လိစ္ဆဝီမင်းတယောက်က မေး၍ ထိုအမေးခံ လိစ္ဆဝီမင်း၏ အမှန်အတိုင်း ဖြေကြားချက်ကို မယုံကြည်နိုင်ပဲ စိတ်ဝမ်းကွဲပြားလေပြန်၏။

     ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် ထို့ပြင် အခြားတပါးသောနေ့၌ လိစ္ဆဝီမင်းတယောက်ကို သင့်လျောက်ပတ်ရာ အရပ်သို့ ခေါ်ဆောင်သွားပြီးလျှင် “အရှင်မင်းသား.. အရှင်မင်းသားသည် အလွန်ဆင်းရဲသတဲ့-ဆိုသည်မှာ မှန်ပါသလား”ဟု မေးလေ၏။ “အဘယ်သူက ဤကဲ့သို့ ပြောသနည်း”ဟု အမေးခံရသော လိစ္ဆဝီမင်းက မေးလေလျှင် “ဤမည်သော လိစ္ဆဝီမင်းက ပြောပါသည်”ဟု ဂုံးချောစကား ပြောကြားလေ၏။ ယင်းသို့ ပုဏ္ဏား ဂုံးချောစကား ပြောကြားမှုကြောင့် ထိုလိစ္ဆဝီမင်းနှစ်ပါးတို့လည်း စေ့စပ်၍ မရနိုင်အောင် စိတ်ဝမ်းကွဲပြားကြလေ၏။

     ပုဏ္ဏားသည် အခြားလိစ္ဆဝီမင်းတပါးကို သင့်လျောက်ပတ်ရာ အရပ်သို့ ခေါ်ဆောင်သွားပြီးလျှင် “အရှင့်သားသည် ကြောက်တတ်သတဲ့-ဆိုသည်မှာ မှန်ပါသလား”ဟု မေးလေ၏။ “အဘယ်သူက ဤသို့ ပြောသနည်း”ဟု အမေးခံရသော လိစ္ဆဝီမင်းက ပြန်၍ မေးလေလျှင် “ဤမည်သော လိစ္ဆဝီမင်းက ပြောပါသည်”ဟု ဂုံးချောစကား ပြောကြားလေ၏။ ထိုလိစ္ဆဝီမင်း နှစ်ပါးတို့လည်း စေ့စပ်၍ မရနိုင်အောင် စိတ်ဝမ်း ကွဲပြားကြလေ၏။

ဝေသာလီတပြည်လုံး ပျက်ပြုန်းခြင်း

     ဤနည်းဖြင့် ၀ဿကာရပုဏ္ဏားသည် အခြား လိစ္ဆဝီမင်းတဦးက မပြောဆိုအပ်သည်ကိုပင် အခြား လိစ္ဆဝီမင်းတဦးအား ပြောကြားလျက် သုံးနှစ်ကာလဖြင့် ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့ကို အချင်းချင်း စိတ်ဝမ်းကွဲအောင် ပြုလုပ်၍ မင်းနှစ်ဦးတို့ အတူတကွ

၂၂၀

လမ်းခရီးတခုဖြင့် မသွားနိုင်ကြအောင် ပြုလုပ်ပြီးလျှင် (မည်မျှ စိတ်ဝမ်းကွဲပြားကြသည်ကို သိသာအောင်) အစည်းအဝေး ဖိတ်ခေါ်သော စည်ကြီးကို လည်စေလေ၏။

     လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် “ချမ်းသာကြွယ်ဝ အစိုးရသော မင်းတို့သည် စည်းဝေးကြကုန်လော့၊ ငါတို့ကား ဆင်းရဲစွာလှ အစိုးမရသူများသာ ဖြစ်ကြကုန်၏။ ရဲရင့်သောမင်းတို့သည် စည်းဝေးကြကုန်လော့၊ ငါတို့ကား သူရဲဘောနည်းသူများ ဖြစ်ကြကုန်၏။ ထိုစည်းဝေးရာ အရပ်သို့သွား၍ ငါတို့ အဘယ်အမှုကို ပြုရကုန်အံ့နည်း”ဟု မခံချင်သောစကား မကျေနပ်သော စကားကို ပြောကြားကြကာ အစည်းအဝေး မတက်ရောက် ကြကုန်။

     ဝဿကာရပုဏ္ဏားသည် “ယခုအခါကား ဝေသာလီပြည်အလုံးကို သိမ်းပိုက်နိုင်ရာ ကာလဖြစ်ပါသည်။ အရှင်မင်းကြီးသည် လျင်မြန်စွာသာ စစ်ချီ၍ လာတော်မူပါလော့”ဟု အဇာတသတ်မင်းထံ လျှို့ဝှက်သတင်းစကားကို ပို့စေလေ၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် ထိုသတင်းကို ကြားသိရလျှင်ပင် စစ်ချီစစ်တက်သော စည်ကို လည်စေ၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှ ထွက်ခဲ့လေ၏။

     ဝေသာလီမင်းတို့သည် ထိုအကြောင်းကို ကြားရ၍ “ငါတို့သည် အဇာတသတ်မင်းအား ဂင်္ဂါမြစ်ကို ကူးဖို့ရန်ပင် အခွင့်မပေးကုန်အံ့”ဟု ဆို၍ အစည်းအဝေးစည်ကြီးကို လည်စေပြန်ကုန်၏။ ထိုအကြောင်းကို ကြား၍လည်း လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် “ရဲရင့်သော မင်းတို့သည် သွားကြကုန်လော့”- အစရှိသဖြင့် မကျေနပ်စကား ပြောကြားကြကာ အစည်းအဝေး မတက်ရောက်ကြကုန်။

     တဖန် ဝေသာလီမင်းတို့သည် အဇာတသတ်မင်း ဂင်္ဂါမြစ် ဤဖက်ကမ်းသို့ ကူးမိသော အခါ “ငါတို့၏ မြို့တွင်းသို့ ဝင်ခွင့်ကို မပေးကြကုန်အံ့၊ မြို့တံခါးများကိုပိတ်၍ အခိုင်အမာ ရပ်တည်ကြကာ ခံစစ်ဆင်ကြကုန်အံ့”ဟု ဆို၍ အစည်းအဝေး စည်ကြီးကို လည်စေကြပြန်ပါသော်လည်း လိစ္ဆဝီမင်းတဦးမျှ အစည်းအဝေး မတက်ရောက်တော့ချေ။

၂၂၁

     အဇာတသတ်မင်းသည် မိမိ၏ စစ်တပ်ကြီးနှင့်တကွ အသင့်ဖွင့်ပြီးသော တံခါးများမှပင် ဝေသာလီပြည်တွင်းသို့ အလွယ်တကူ ဝင်ရောက်ကာ လိစ္ဆဝီမင်းအားလုံးတို့ကို အသက်ဆုံး ပျက်စီး ပြုန်းတီးစေပြီးလျှင် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ စစ်နိုင်ကာ ပြန်သွားလေ၏။ ။ဤကား ဝေသာလီပြည် ပျက်စီးခြင်း အကြောင်းအရာတည်း။

(ဤ “ဝေသာလီပြည် ပျက်စီးခြင်း အကြောင်းအရာ” ဖြစ်ရပ်များကား မြတ်စွာဘုရားရှင် နောက်ဆုံး ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည့်နှစ်နှင့် မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် နှစ်နှစ် = ဤသုံးနှစ်ကာလ အတွင်း၌ဖြစ်သော ဖြစ်ရပ်များတည်း။ ဤဖြစ်ရပ်များကို စကားအလျဉ်းသင့်၍ အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ပြသည့်အတိုင်း ဤကျမ်း၌ ထုတ်ဖော်ရေးသားခြင်း ဖြစ်သည်။ အသင် ဗုဒ္ဓဝင်စာတော်ဖတ် ပရိသတ် သူတော်စင်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဝဿကာရပုဏ္ဏားကြီးအား ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ပေါ်ကျောင်း၌ ရာဇအပရိဟာနိယ (=မင်းတို့၏ ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ခုနစ်ပါးကို ဟောကြားတော်မူပြီးလျှင် ပုဏ္ဏားကြီး ထိုဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ပေါ်ကျောင်းမှ ထွက်ခွါသွားသော အချိန်ကို မှန်းမျှော်အာရုံပြု၍ ထားစေလိုသည်)။

ရဟန်းတို့၏ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ၀ဿကာရပုဏ္ဏားအား မင်းတို့၏ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူစဉ်ကပင် “ဤမင်းတို့ ကြီးပွါးကြောင်း တရားစကားသည် သံသရာဝဋ်မှ မလွတ်မြောက်စေပဲ သံသရာဝဋ်၌သာ မှီသောစကား ဖြစ်ချေသည်။ စင်စစ်သော်ကား ငါဘုရား၏ သာသနာတော်၌ ဤကြီးပွါးကြောင်း = အပရိဟာနိယ တရားစကား ဟောကြားသင့်ပေ၏။ ထိုသာသနာအတွက် ဟောကြားအပ်သည့် အပရိဟာနိယ တရားစကားသည် သံသရာဝဋ်မှ ထွက်မြောက်စေတတ်၍ ဝဋ်မှကင်းရာ နိဗ္ဗာန်ကိုမှီသော တရားစကားဖြစ်၏၊ ယင်း တရားစကားကြောင့် သုံးပါးသိက္ခာ သာသနာသည် ငါဘုရားပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်ပြီးနောက် အဓွန့်ရှည်စွာ ကာလမြင့်ကြာ တည်ရစ်လိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူခဲ့လေသည်။

၂၂၂

     ထို့ကြောင့်ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ၀ဿကာရပုဏ္ဏား ပြန်သွား၍ မကြာမြင့်မီ အရှင်အာနန္ဒာကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင် သွားချေ၊ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို အမှီပြုနေသော ရဟန်းအားလုံးတို့ကို ဓမ္မာရုံ၌ စုဝေးစေလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာသည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံခဲ့၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ကို အမှီပြုနေသော ရဟန်းအားလုံးတို့ကို ဝေးသောကျောင်းတို့၌ နေကြသော ရဟန်းတို့ထံ တန်ခိုးရှင် ရဟန်းတို့ကို စေလွှတ်၍၎င်း, နီးသောကျောင်းတို့၌ နေကြသော ရဟန်းတို့ထံ ကိုယ်တိုင် သွားရောက်၍၎င်း “အရှင်တို့.. စည်းဝေးကြလော့၊ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်တို့၏ စည်းဝေးခြင်းကို အလိုရှိတော်မူ၏”ဟု လျှောက်ထားကာ ဓမ္မာရုံ၌ စည်းဝေးစေပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ဝပ်လျှိုး ရှိခိုးပြီးကာ လျောက်ပတ် သောနေရာ၌ ရပ်တည်ပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ရဟန်းအားလုံး စုဝေးမိကြပါပြီ၊ မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ၌ ကြွတော်မူရန် အချိန်ကို မြတ်စွာဘုရားပင် သိတော်မူပါသည်။ (=ကြွရန်မှာ ရှင်တော်ဘုရား၏ အလိုတော်အတိုင်းပင် ဖြစ်ပါသည်)”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဓမ္မာရုံသို့ ကြွရောက်ပြီးလျှင် ခင်းထားအပ်သော နေရာ၌ ထိုင်တော်မူလျက် ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. သင်တို့အား ငါဘုရားသည် အပရိဟာနိယ (=ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောပေအံ့၊ ထိုတရားကို နာကြကုန်လော့၊ ကောင်းစွာ နှလုံးသွင်းကြကုန်လော့၊ အကျယ်အားဖြင့် ငါဘုရား ဟောကြားပေအံ့”ဟု မိန့်တော်မူလတ်သော် ရဟန်းတို့သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤဆိုလတ္တံ့သော (အပရိဟာနိယ) ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါးကို ဟောကြားတော်မူ၏-

၂၂၃

     (၁) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် မကြာမကြာ စည်းဝေးကြလျက် အကြိမ်များစွာ စည်းဝေးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၂) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် အညီအညွတ် စည်းဝေးကုန်လျက် အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြလျက် သံဃကိစ္စကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၃) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ဘုရားရှင် မပညတ်ခဲ့သော အရာကို မပညတ်ကြပဲ ဘုရားရှင် ပညတ်ပြီးသောအရာကို မပယ်ဖျက်ကြပဲ ဘုရားရှင် ပညတ်ထားသမျှသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ကောင်းစွာ ဆောက်တည်၍ ကျင့်နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၄) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ရဟန်းဝါရင့်ကုန်လျက် ရဟန်းသက်ကြီးကြသည့် သံဃဦးစီး မထေရ်ကြီး ရဟန်းတို့ကို အရိုအသေပြုကုန်လျက် အလေးပြုကုန်လျက် မြတ်နိုးကုန်လျက် ပူဇော်ကုန်လျက် ထိုမထေရ်ကြီးတို့၏ စကားကိုလည်း နာယူသင့်သည်ဟု ထင်မှတ်၍ နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၅) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ဖြစ်ပေါ်လာသော တဖန်ဘ၀သစ် အကျိုးပေးတတ်သည့် တဏှာ၏အလိုသို့ မလိုက်ကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၆) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် တောကျောင်းတို့၌ (နေထိုင်ရန်) လိုလားသောစိတ် ရှိနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

၂၂၄

     (၇) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် မရောက်လာကုန်သေးသော သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကြသည့် သီတင်းသုံးဖော်တို့ ရောက်လာကြခြင်းငှါ, ရောက်လာကုန်ပြီးသော သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကြသည့် သီတင်းသုံးဖော်တို့ ချမ်းသာစွာ နေကြရခြင်းမှ ကိုယ်စီကိုယ်ငှ သတိပြုနေသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     ရဟန်းတို့.. ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ခုနစ်ပါးတို့သည် ရဟန်းတို့၌ တည်နေကြ၍ ရဟန်းတို့သည်လည်း ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။ (မြတ်စွာဘုရားရှင် မိန့်ကြားတော်မူသည့်စကား မပြီးဆုံးသေး)။

(ဤဆိုအပ်ပြီးသည့် တရားခုနစ်ပါးတို့ကို “ပဌမ-ရဟန်းတို့၏ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး”ဟု ခေါ်၏။

(၁) ထိုခုနှစ်ပါးတို့အနက် ရှေးဦးစွာသော အပရိဟာနိယတရားလာ “မကြာမကြာ စည်းဝေးကြမှု”မှာ ဝဇ္ဇီမင်းတို့အတွက် ဟောကြားအပ်သော ၁-အမှတ် အပရိဟာနိယတရား၌ ဆိုအပ်ပြီးသည်နှင့်တူ၏။

ဤပဌမ-အပရိဟာနိယ တရား၌လည်း မကြာမကြာ မစည်းဝေးကြလျှင် ထိုထိုအရပ်တို့၌ ဖြစ်ပေါ်သောသတင်း ထိုထိုအရပ်မှ လာရောက်သော ရဟန်းသံဃာနှင့် ဆိုင်ရာများကို မကြားကြရကုန်၊ ထိုသို့ သတင်းစကား မကြားရခြင်းကြောင့် “ဤမည်သော ကျောင်းတိုက်သိမ်သည် ရောယှက်လျက်ရှိ၏။ ထိုသို့ ရောယှက်ခြင်းကြောင့် ဥပုသ် ပဝါရဏာများ မပြုလုပ်ပဲ ရပ်နားထားရ၏။ ဤမည်သောအရပ်၌ ရဟန်းတို့သည် ဆေးကုခြင်း တမန်မှုကို ပြုခြင်း စသည်များကို ပြုလုပ်နေကြကုန်၏။ အတောင်းအရမ်း ထူပြောကြကာ ပန်းပေးခြင်း- စသည်တို့ဖြင့် အသက်မွေးကြကုန်၏”- ဤသို့ အစရှိသော အကြောင်းတို့ကို မသိနိုင်ကြကုန်။

ရဟန်းယုတ်တို့သည်လည်း “ရဟန်းသံဃာသည် မေ့လျော့၍ နေ၏”ဟု အစုလိုက် အပေါင်းလိုက် ဖြစ်ရှိကြ အင်အားကြီးမားလာကြကာ သာသနာတော်ကို ဆုတ်နစ်စေကြလေကုန်၏။

၂၂၅

မကြာမကြာ စည်းဝေးကြလျှင်ကား ထိုထိုသတင်းစကားကို ကြားသိကြရသောကြောင့် ရဟန်းသံဃာများကို စေလွှတ်ကာ သိမ်ကို ဖြောင့်မတ်အောင် ပြုလုပ်ကြကာ ဥပုသ် ပဝါရဏာကံ- စသည်တို့ကို ဖြစ်စေနိုင်ကုန်၏။ မိစ္ဆာဇီဝမှုဖြင့် အသက်မွေးကြသည့် ရဟန်းယုတ်များ ပြောများရာအရပ်၌ အရိယသာဝက ရဟန်းတော်တို့ကို စေလွှတ်၍ အရိယဝံသတရားစကားကို ဟောကြားစေနိုင်ကုန်၏။ ရဟန်းယုတ်များကို ဝိနည်းဓိုရ် အရှင်မြတ်များကိုလွှတ်၍ နှိပ်ကွပ်စေနိုင်ကုန်၏။ ရဟန်းယုတ်တို့သည်လည်း “ရဟန်းသံဃာသည် မမေ့မလျော့ချေ၊ ငါတို့သည် အသင်းအပင်းဖွဲ့ကာ လှည့်လည်ရန် မစွမ်းနိုင်ကြကုန်”ဟု ပြောဆိုကြကာ အစုခွဲ၍ ကစဉ့်ကရဲ ပြေးသွားကြရလေကုန်၏၊ ဤသို့ ဖြစ်လတ်သော် ရဟန်းတို့အဖို့ရာ သိက္ခာသုံးပါး ကြီးပွါးလေတော့၏။

(၂) ဒုတိယ-အပရိဟာနိယတရား၌ “အညီအညွတ် စည်းဝေးကြသည်” ဟူသည်မှာ- စေတီတော်ကို သုတ်သင်ရန်ဖြစ်စေ, ဗောဓိအိမ် ဥပုသ်အိမ်များ မိုးရန်ဖြစ်စေ, ကတိကဝတ်ကို ထားဖို့ရန်ဖြစ်စေ, အဆုံးအမကို ပေးရန်ဖြစ်စေ “သံဃာသည် စည်းဝေးပါလော့”ဟု စည်ကိုဖြစ်စေ, ခေါင်းလောင်းကိုဖြစ်စေ တီးအပ် နှက်အပ်သည်ရှိသော် “ငါ့မှာ သင်္ကန်းချုပ်ရန်ကိစ္စ ရှိနေသည်, ငါ့မှာ သပိတ်ဖုတ်ရန်ကိစ္စ ရှိနေသည်, ငါ့မှာ နဝကမ္မရှိနေသည်”ဟု ဤသို့စသည် ဆင်ခြေစကား ပြောကြားကြကာ ပြန့်လွင့်မှု အစည်းအဝေးမတက်မှု ပြုလုပ်ကြလျှင် အညီအညွတ် စည်းဝေးကြသည်မမည်။ ဖော်ပြရာပါ သင်္ကန်းချုပ်ခြင်း - အစရှိသော အလုံးစုံသော မိမိတို့၏ ကိုယ်ရေးကိုယ်တာ ကိစ္စများကို ပစ်ထားခဲ့၍ “ငါ အလျင်ရောက်အောင် သွားမည်၊ ငါ အလျင်ရောက်အောင် သွားမည်”ဟူသော နှလုံးသွင်းဖြင့် တပြိုင်နက် စည်းဝေးကြမှသာ အညီအညွတ် စည်းဝေးကြသည်မည်၏။

တိုင်ပင်ဆွေးနွေး စည်းဝေးကြပြီး ပြုသင့်သမျှကို ပြုလုပ်ကြပြီးနောက် တပေါင်းတည်း (=တပြိုင်နက်) အစည်းအဝေးပြုရာဌာနမှ မထကြလျှင် အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြသည်မမည်။ ဤကဲ့သို့ မညီမညွတ် တချို့က-ထ၍ တချို့က-ချန်နေရစ်ခဲ့ကြလျှင် အလျင်လက်ဦး ထ၍သွားကြသော ရဟန်းတို့၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ငါတို့သည် အရေးမကြီးသည့် အပြင်အပ စကားမျှကိုသာ ကြားခဲ့ရကုန်၏၊ ငါတို့ ထလာပြီးနောက် ယခုအခါမှ အရေးကြီးသည့် အဆုံးအဖြတ်စကား ဖြစ်ရစ်တော့မည်”ဟု စိတ်ဝမ်းကွဲပြားဖွယ် အကြံမှား အစည်မှာ အထင်မှား အမြင်မှား ဖြစ်တတ်သည်။

၂၂၆

တိုင်ပင်ဆွေးနွေး စည်းဝေး၍ပြီးလျှင် အားလုံး တညီတညွတ်တည်း စည်းဝေးရာဌာန (=ခန်းမဆောင်)မှ ထွက်ကြ ထကြမှသာ အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြသည် မည်၏။ (တနည်း) “ဤမည်သောအရပ်၌ ကျောင်းတိုက်သိမ်သည် ရောယှက်လျက်ရှိ၏၊ ထိုသို့ ရောယှက်ခြင်းကြောင့် ဥပုသ် ပဝါရဏာများ မပြုလုပ်နိုင်ပဲ ရပ်နားထားရ၏။ ဤမည်သောအရပ်၌ ဆေးကုမှုစသည် ပြုလုပ်ကြသော ရဟန်းယုတ်များ ပြောများလျက် ရှိကြ၏”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ “ထို ရဟန်းယုတ်တို့ကို အဘယ်သူ သွားရောက်၍ နှိမ်နင်းမည်နည်း”ဟု တိုင်ပင်စကား ပြောကြားလတ်သော် “ငါ အလျင် သွားမည်၊ ငါ အလျင် သွားမည်”ဟု ပြောဆို၍ သူ့ထက်ငါဦးအောင် သွားကြလျှင်လည်း အညီအညွတ် အစည်းအဝေးမှ ထကြသည်မည်၏။

ထို့ပြင် အာဂန္တု ရဟန်းတပါးပါး လာရောက်သည်ကို မြင်လျှင် “ဤပရိဝုဏ်သို့ သွားပါလေ၊ ထိုပရိဝုဏ်သို့ သွားပါလေ၊ ဤရဟန်းကား အဘယ်သူနည်း” စသည်ဖြင့် တာဝန်တိမ်းရှောင်သည့်စကား မပြောကြားကြပဲ ရဟန်းအားလုံးတို့ အာဂန္တုကဝတ်ကို တညီတညွတ် ပြုကြလျှင်၎င်း, သပိတ်သင်္ကန်း ဟောင်းနွမ်းရိရှား ခေါင်းပါးသော ရဟန်းကို မြင်ကြလတ်သော် ထိုရဟန်းအတွက် ဆွမ်းခံလှည့်လည်ဝတ်ဖြင့် သပိတ်သင်္ကန်းကို ရှာမှီးကြလျှင်၎င်း, သူနာရဟန်းအတွက် တညီတညွတ်တည်း ဆေးပစ္စည်းကို ရှာကြလျှင်၎င်း, ကိုးကွယ်ရာမဲ့သော သူနာရဟန်းကို “ဤမည်သော ပရိဝုဏ်သို့ သွားလေ၊ ဤမည်သော ပရိဝုဏ်သို့ သွားလေ” စသည်ဖြင့် တာဝန်တိမ်းရှောင်သည့်စကား မပြောကြားကြပဲ မိမိ မိမိတို့၏ ပရိဝုဏ် = ကျောင်းအရာမ်၌ ခေါ်ဆောင်ကြကာ ပြုစုကြလျှင်၎င်း, ဘုရားဟောဒေသနာ ကျမ်းစာတခုခု ပါဠိအားဖြင့်သော်၎င်း အနက်အားဖြင့်သော်၎င်း ပျောက်ပျက်တော့မည့် အဖြစ်မျိုးကို တွေ့ကြုံလာလျှင် ဉာဏ်ပညာထက်မြက်သော ရဟန်းတပါးပါးကို ပစ္စည်းလေးပါးတို့ဖြင့် ဝိုင်းဝန်း ချီးမြှောက်ကြ၍ ထိုဉာဏ်ကောင်းသောရဟန်း ထိုကျမ်းကို ပါဠိ, အနက် မပျောက်ပျက်အောင် သင်ကြားနိုင်ရန် ဝိုင်းဝန်း ချီးမြှောက်ကြလျှင်၎င်း “သံဃကိစ္စကို အညီအညွတ် ဆောင်ရွက်နေကြသည်” မည်၏။

(၃) တတိယ အပရိဟာနိယတရား၌ တရားနှင့်မညီသော ကတိကဝတ် အသစ်ကိုသော်၎င်း, သိက္ခာပုဒ် အသစ်ကိုသော်၎င်း ထားကြဖွဲ့ကြလျှင် ဘုရားရှင် မပညတ်ခဲ့သော အရာကို ပညတ်ကြသည် မည်၏။

၂၂၇

ဝိနယ ပါရာဇိကပါဠိ စာမျက်နှာ ၃၃၆-လာ ၂-ကောသိယဝဂ္ဂ ၅-ခုမြောက် သိက္ခာပုဒ်ကို နိသီဒနသန္ထတ သိက္ခာပုဒ်ဟူ၍၎င်း, ပုရာဏသန္ထတ သိက္ခာပုဒ်ဟူ၍၎င်း ခေါ်၏၊ ထိုသိက္ခာပုဒ်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် သာဝတ္ထိပြည် ဇေတဝန်ကျောင်းဝယ် ကိန်းအောင်းနေတော်မူစဉ် တချိန်၌ ဘုရားရှင်က ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားသည် သုံးလပတ်လုံး တပါးတည်း ကိန်းအောင်း နေထိုင်လိုသည်၊ ငါဘုရားထံမှောက်သို့ ဆွမ်းပို့သော ရဟန်းမှလွဲ၍ အခြား မည်သည့်ရဟန်းမျှ မလာရောက်ရ”ဟု မိန့်တော်မူထားသည်။ ထိုအခါ သာဝတ္ထိပြည်နေ သံဃာတော်များသည် “ငါ့ရှင်တို့.. မြတ်စွာဘုရားသည် သုံးလပတ်လုံး တပါးတည်း ကိန်းအောင်း နေထိုင်တော်မူလိုသည်။ မြတ်စွာဘုရား ထံတော်မှောက်သို့ ဆွမ်းပို့သော ရဟန်းမှလွဲ၍ အခြား မည်သည့်ရဟန်းမျှ မသွားရောက်ရ၊ မြတ်စွာဘုရား ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်သော ရဟန်းကို ပါစိတ်အာပတ်ကို ဒေသနာကြားစေရမည်၊ (=သွားရောက်သော ရဟန်းမှန်က မည်သူမဆို ပါစိတ်အာပတ်ကို ဒေသနာ ကြားကြစတမ်း)”ဟူ၍ ကတိကဝတ် ထားကြလေသည်။ (အကြောင်းအရာအကျယ်ကို ပိဋကမြန်မာပြန် ထိုဝတ္ထု (ဝိမြန် ၁၊ စာမျက်နှာ ၃၅၅-၃၅၉)၌ ကြည့်ရှုကုန်ရာ၏)။ ဤသာဝတ္ထိပြည်နေ သံဃာတို့၏ “ဘုရားထံသို့သွားသော ရဟန်းမှန်က ပါစိတ်အာပတ်သင့်သည်ဟု မှတ်ယူကြစတမ်း၊ ပါစိတ်အာပတ်ကို ဒေသနာကြားကြစတမ်း”ဟူသော ကတိကဝတ်သည် ဓမ္မဝိနယနှင့် လုံးဝမညီ၊ ဤသို့လျှင် ထိုသာဝတ္ထိပြည်နေ ရဟန်းတို့ကဲ့သို့ တရားနှင့် မလျော်ညီသော ကတိကဝတ်အသစ်ကို ထားခြင်း-စသည်ကို ပြုကြလျှင် “ဘုရားရှင် မပညတ်ခဲ့သောအရာကို ပညတ်ကြသည်” မည်၏။

မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် အနှစ်တရာမြောက်ဝယ် ဝေသာလီပြည်သား ဝဇ္ဇီပုတ္တက ရဟန်းများကဲ့သို့ ဘုရားရှင်၏ ပညတ်ချက် သိက္ခာပုဒ်ကို ပယ်ဖျက်ကာ အဓမ္မဝတ္ထု ၁၀-ပါးကို ပြခြင်း- စသည်အမှု ပြုလုပ်ကြလျှင် “ဘုရားရှင် ပညတ်ပြီးသောအရာကို ပယ်ဖျက်ကြသည်” မည်၏။ (ဝဇ္ဇီပုတ္တကရဟန်းတို့ အဓမ္မဝတ္ထု ၁ဝ-ပါး ပြကြပုံကို ပိဋကမြန်မာပြန် ဝိနယ စူဠဝဂ္ဂပါဠိတော် (စာမျက်နှာ ၄၉၅-၅၁၅) သတ္တသတိကက္ခန္ဓက၌ ကြည့်ရှုကုန်ရာ၏)။

ဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါက အဿဇိရဟန်း, ပုနဗ္ဗသုကရဟန်းတို့ကဲ့သို့ ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒကအာပတ်များ (=အာပတ်အငယ်စား)ကို လွန်ကျူးလိုသော စေတနာဖြင့် စေ့ဆော်၍ လွန်ကျူးကြလျှင်

၂၂၈

“ဘုရားရှင် ပညတ်ထားသော သိက္ခာပုဒ်တို့ကို ကောင်းစွာ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ကြသည်” မမည်။

ပုရာဏသန္ထတဝတ္ထုဝယ် အရှင်ဥပသေန (ရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ညီ) ရဟန္တာမထေရ်ကဲ့သို့ တရားနှင့် မညီလျော်သည့် ကတိကဝတ်အသစ်မျိုး သိက္ခာပုဒ်အသစ်မျိုးကို မထားကြ မဖွဲ့ကြလျှင် “ဘုရားရှင် မပညတ်ခဲ့သော အရာကို မပညတ်ကြသည်” မည်၏။

အရှင်ယသ (ဒုတိယသံဂါယနာအမှူး) ရဟန္တာမထေရ်မြတ်ကဲ့သို့ ဓမ္မဝိနယနှင့်အညီ သာသနာ(ဘုရားအဆုံးအမ)ကို ပြကြလျှင် “ဘုရားရှင် ပညတ်ပြီးသောအရာကို မပယ်ဖျက်ကြသည်” မည်၏။

ပဌမသံဂါယနာ တင်ခါနီးအခါဝယ် သံဃအစည်းအဝေး၌ (ဘုရားရှင်က ပရိနိဗ္ဗာန် စံခါနီးတွင် ခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒက (=အငယ်စား) သိက္ခာပုဒ်များကို ကိုယ်တော်မြတ် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် သံဃာက အလိုရှိလျှင် ပယ်နုတ်နိုင်ကြောင်း ခွင့်ပြုခဲ့ချက်ရှိသော်လည်း) ထိုခုဒ္ဒါနုခုဒ္ဒက (=အငယ်စား) သိက္ခာပုဒ်များကို မပယ်နုတ်ရန် ဉတ်ကမ္မဝါစာဖြင့် အခိုင်အမာ အဆိုတင်သွင်းသော အရှင်မဟာကဿပ (ပဌမသံဂါယနာဦးစီး) ရဟန္တာ အရှင်မြတ်ကြီးကဲ့သို့ အငယ်စား သိက္ခာပုဒ်များကိုပင် မပယ်နုတ်ပဲ မလွန်ကျူးကြပဲ လိုက်နာကျင့်သုံးကြလျှင် “ဘုရားရှင် ပညတ်ထားသော သိက္ခာပုဒ်များကို ကောင်းစွာ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ကြသည်” မည်၏။

(၄) စတုတ္ထ အပရိဟာနိယတရား၌ သံဃဦးစီး မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို အရိုအသေမှု-စသည် မပြုကြပဲ ထိုမထေရ်ကြီးတို့ထံ အဆုံးအမခံယူရန် တနေ့လျှင် ၂-ကြိမ် ၃-ကြိမ် မဆည်းကပ်ကြသော ရဟန်းတို့အား သံဃဦးစီး မထေရ်ကြီးတို့သည် အဆုံးအမ ဩဝါဒကို မပေးကြကုန်၊ ဆရာစဉ်ဆက် ဆင်းသက်လာသော တရားစကားကို မဟောကြားကြကုန်၊ အနှစ်သာရဖြစ်သော လက်ဆုပ်တရားများကို သင်ကြား၍ မပေး ကြကုန်။ ထိုသို့ သံဃဦးစီး မထေရ်ကြီးတို့က အစွန့်အပစ်ခံရသော ရဟန်းတို့သည် သီလ-စသော ကျေးဇူးတရားငါးပါး၊ အရိယဥစ္စာခုနစ်ပါး- ဤသို့အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတရားတို့မှ ဆုတ်ယုတ်ကြ ဆုံးရှုံးကြကုန်၏။

သံဃဦးစီး မထေရ်ကြီးရဟန်းတို့ကို အရိုအသေမှု-စသည် ပြုကြ၍ ထိုမထေရ်ကြီးတို့ထံ အဆုံးအမခံယူရန် တနေ့လျှင် ၂-ကြိမ် ၃-ကြိမ်

၂၂၉

ဆည်းကပ်ကြသော ရဟန်းတို့အားကား ထိုမထေရ်ကြီးတို့သည် အဆုံးအမ ဩဝါဒကို ပေးကြကုန်၏။ “ဤသို့ ငါ့ရှင်သည် ရှေ့သို့တက်ရာ၏၊ ဤသို့ ငါ့ရှင်သည် နောက်သို့ ဆုတ်ရာ၏၊ ဤသို့ ငါ့ရှင်သည် တူရူ ကြည့်ရှုရာ၏၊ ဤသို့ ငါ့ရှင်သည် တစောင်းကြည့်ရှုရာ၏၊ ဤသို့ ငါ့ရှင်သည် လက်ကိုကွေးရာ၏၊ ဤသို့ ငါ့ရှင်သည် လက်ကိုဆန့်ရာ၏။ ဤသို့ ငါ့ရှင်သည် ဒုကုဋ်, သပိတ်, သင်္ကန်းများကို ဝတ်ရုံဆောင်ယူရာ၏” ဤသို့စသည်ဖြင့် ဆရာစဉ်ဆက် ဆင်းသက်လာသော တရားစကားကို ဟောကြားကြကုန်၏၊ အနှစ်သာရဖြစ်သော လက်ဆုပ်တရားများကိုလည်း သင်ကြား၍ ပေးကြကုန်၏။ ဓုတင်တဆယ့်သုံးပါး ကထာဝတ္ထု ဆယ်ပါးတို့ဖြင့် ကံမြစ်ကြကုန်၏၊ ထိုရဟန်းတို့သည် ထိုမထေရ်ကြီးတို့၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒ၌ တည်ကြ၍ သီလအစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ဖြင့် ကြီးပွါးကြကုန်လျက် အရိယဖိုလ် တည်းဟူသော ရဟန်းပြုရကျိုး သို့ ရောက်ဆိုက်ကြရကုန်၏။

(၅) ပဉ္စမ အပရိဟာနိယတရား၌ ပစ္စည်းလေးပါး ရလိုမှုကြောင့် ဒါယကာတို့နောက်သို့ ဖဝါးခြေထပ် ထက်ကြပ်မကွာ လိုက်ပါကြ၍ တရွာမှ တရွာသို့ တမြို့မှ တမြို့သို့ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေကြလျှင် တဏှာ၏ အလိုအကြိုက်သို့ လိုက်ပါကြသည် မည်ကုန်၏။ ထိုသို့ လိုက်ပါလျှင် ထိုရဟန်းတို့အဖို့ရာ သီလ-စသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ ဆုတ်ယုတ်ကြကုန်၏။ ထိုသို့ တဏှာ၏အလိုသို့ မလိုက်ပါကြလျှင် သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ ပွါးတိုးစည်ပင်ကုန်၏။

(၆) ဆဋ္ဌ အပရိဟာနိယတရား၌ ကုပ်လုပ်လေးတာ အပြန်ငါးရာ ဝေးသောကျောင်းကို “တောကျောင်း”ဟု ခေါ်၏။ ထိုတောကျောင်းများ၌ နေထိုင်ရန် လိုလားတောင့်တမှု ရှိရမည်ဟု ဆိုလိုသည်။ မှန်၏- မြို့ရွာနှင့် နီးကပ်သော ကျောင်းများ၌ ဈာန်ကိုဝင်စား၍ နေသော်လည်း ထိုဈာန်မှထလျှင်ပင် မိန်းမသံ, ယောက်ျားသံ, ကလေးသံ- စသည်ကို ကြားနေရ၏၊ ယင်းသို့ ကြားနေရခြင်းကြောင့် ထိုရဟန်း၏အဖို့ရာ ရရှိပြီးသော လောကီဈာန်တရားများလည်း လျှောကျပျက်စီး ဆုံးရှုံးတတ်၏။

တောကျောင်း၌ကား အိပ်ရာမှနိုးလျှင်ပင် ခြင်္သေ့, သစ်, ကျား, ဥဒေါင်း- စသည်တို့၏ အသံများကို ကြားရ၏၊ ယင်းသို့ ကြားရသောကြောင့် တော၌ဖြစ်သော မွေ့လျော်ခြင်း နှစ်သက်ခြင်း ပီတိတရားကို ရရှိကာ ထိုပီတိကိုပင် သုံးသပ်လျက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိနိုင်၏။

၂၃၀

ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မြို့ရွာနီးသောကျောင်း၌ ဈာန်ဝင်စား၍နေသော ရဟန်းထက် တောကျောင်းဝယ် အိပ်၍နေသော ရဟန်းကို ချီးမွမ်းတော်မူ၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုတောကျောင်းနေ ရဟန်းအဖို့ရာ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ အလွယ်နှင့် ရောက်ဆိုက်ရန် အထောက်အပံ့ အကြောင်းများကို ရလွယ်မှု တည်းဟူသော အကျိုးကို မျှော်တော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “တောကျောင်းတို့၌ နေထိုင်ရန် လိုလားသောစိတ် ရှိနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ”ဟု ဟောတော်မူ၏။

(၇) သတ္တမ အပရိဟာနိယတရား၌ သီလကို ချစ်မြတ်နိုးကြသည့် သီတင်းသုံးဖော် အရှင်သူမြတ်တို့ မိမိတို့ကျောင်းတိုက်သို့ လာရောက်မှုကို အလိုမရှိကြသော ကျောင်းနေ အာဝါသိက ရဟန်းတို့သည် သဒ္ဓါတရား ခေါင်းပါးသူများ ရတနာသုံးပါး၌ မကြည်ညိုသူများသာ ဖြစ်ကြကုန်၏၊ သို့ရကား ထိုကျောင်းနေ အာဝါသိက ရဟန်းတို့သည် မိမိတို့ကျောင်းတိုက်သို့ ရောက်ဆိုက်လာကြသော အာဂန္တုရဟန်းတို့အား ခရီးဦးကြိုဆိုမှု, သပိတ်သင်္ကန်းကို ဆီးကြိုယူမှု, နေရာခင်းပေးမှု, ယပ်လေခပ်ပေးမှု-စသော ကျောင်းနေ အာဝါသိကရဟန်းတို့ ပြုရမည့် ဝတ်တရားများကို မပြုကြကုန်၊ ထိုအခါ ထိုအာဝါသိက ရဟန်းတို့အဖို့ရာ “ဤမည်သော ကျောင်းနေရဟန်းတို့သည် သဒ္ဓါတရား ခေါင်းပါးသူများ, ရတနာသုံးပါး၌ မကြည်ညိုသူများ ဖြစ်ကြလျက် ကျောင်းတိုက်တွင်းသို့ ဝင်ရောက်လာသော အာဂန္တုရဟန်းတို့အား ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်များကို မပြုကြကုန်”ဟု မကောင်းသတင်း ပြန့်နှံ့လေတော့၏။ ထိုမကောင်းသတင်းကို ကြားကြရ၍ ရဟန်းတို့သည် ကျောင်းတိုက်တံခါးဝမှ ခရီးသွားကြသော်လည်း ထိုကျောင်းတိုက်သို့ မဝင်ရောက်ကြကုန်။ ဤသို့ဖြစ်လတ်သော် မရောက်လာသေးသော လဇ္ဇီရဟန်းတို့၏ မရောက်လာမြဲ မရောက်လာခြင်းသာ ဖြစ်လေ၏။ ထိုမှတပါး ရောက်လာပြီးသော ထိုရဟန်းကောင်းတို့အဖို့ရာ ချမ်းသာစွာ နေထိုင်ရမှု မရှိလျှင် မသိ၍ လာရောက်ကြသော ရဟန်းတို့သည်လည်း “ငါတို့သည် နေထိုင်ကုန်အံ့-ဟု လာရောက်ကြပါသည်၊ ဤကျောင်းနေ ကျောင်းခံ အာဝါသိကရဟန်းတို့၏ ဤသို့ ဝတ်တရားမကျေ နေထိုင်ပုံနည်းဖြင့်ကား အဘယ်သူသည် နေတော့အံ့နည်း”ဟု ရှုတ်ချစကား ပြောကြားကြကာ ထွက်ခွါ၍ သွားကြကုန်၏။ ဤသို့ဖြစ်လတ်သော် ထိုကျောင်းတိုက်သည် အခြား လဇ္ဇီရဟန်းကောင်းတို့၏ မနေထိုင်ရာသာ ဖြစ်လေ၏။ ထိုအခါ ကျောင်းနေ အာဝါသိကရဟန်းတို့သည် လဇ္ဇီ သီလဝန် အရှင်မွန်

၂၃၁

အရှင်မြတ်တို့ကို ဖူးမြော်ခွင့် မရကြကုန်ရကား မိမိတို့၏ ယုံမှားသံသယ ပယ်ဖျောက်နိုင်မှုကို၎င်း, ကိုယ်ကျင့်သိက္ခာကို သင်ကြားပြသပေးမည့် ဆရာကောင်းကို၎င်း, ချိုမြိန်သော တရားစကား နာကြားရခြင်းကို၎င်း အလျှင်းပင် မရကြတော့ကုန်၊ ထိုကျောင်းနေ အာဝါသိကရဟန်းတို့ အဖို့ရာ မသင်ကြားရသေးသော တရားကို သင်ကြားရမှု, သင်ကြားပြီးသော တရားကို ရွတ်ပွါးသရဇ္ဈာယ်မှုဟူ၍ အလျှင်းပင် မရှိတော့ရကား သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတရားတို့သည် တနေ့တခြား လျော့ပါး ဆုတ်ယုတ်လေကုန်၏။

သီတင်းသုံးဖော် လဇ္ဇီရဟန်းကောင်းတို့ မိမိတို့ကျောင်းတိုက်သို့ လာရောက်ခြင်းကို အလိုရှိကြ တောင့်တကြသော ကျောင်းနေ အာဝါသိက ရဟန်းတို့သည်ကား သဒ္ဓါတရား ကြီးမားသူများ ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုသူများ ဖြစ်ကြ၏၊ သို့ရကား မိမိတို့ကျောင်းတိုက်သို့ ရောက်ဆိုက်လာကြသည့် သီတင်းသုံးဖော် လဇ္ဇီ ရဟန်းတော်တို့အား ခရီးဦးကြိုဆိုမှု- စသည်ကို ပြုကြ၍ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာကို ခင်း၍ပေးကြကုန်၏၊ ထိုအာဂန္တု လဇ္ဇီရဟန်းတို့ကို ပင့်ဆောင်၍ ဆွမ်းခံရွာသို့ ဝင်ကြကုန်၏၊ မိမိတို့ယုံမှားသံသယကို ပယ်ဖျောက်ကြကုန်၏၊ ချိုမြိန်သော တရားစကား နာကြားခွင့်ကို ရကြကုန်၏။ ထိုအခါ ထိုကျောင်းနေ အာဝါသိကရဟန်းတို့ အဖို့ရာ “ဤမည်သောကျောင်းတိုက်၌ နေထိုင်ကြသော ရဟန်းတို့သည် ဤသို့ဤပုံ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံကြကုန်၏။ ရတနာသုံးပါး၌ ကြည်ညိုကြကုန်၏၊ ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်နှင့် ပြည့်စုံကြကုန်၏၊ သီတင်းသုံးဖော် အာဂန္တု လဇ္ဇီရဟန်းတော်တို့အား ချီးမြှောက်ကြကုန်၏”ဟူ၍ ကောင်းသောသတင်း ကျော်စောခြင်း ဖြစ်လေ၏။ ထိုသတင်းစကားကို ကြားရ၍ အဝေးမှလည်း လဇ္ဇီရဟန်းကောင်းတို့သည် လာရောက်ကြကုန်၏။ ထိုအာဂန္တု လဇ္ဇီရဟန်းတော်တို့အား ကျောင်းနေ အာဝါသိက ရဟန်းတို့သည် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို ပြုကြကုန်၏၊ အာဂန္တု လဇ္ဇီရဟန်းတော်တို့၏ အနီးသို့ ချဉ်းကပ်ကြကာ သိက္ခာဝါကြီးသော အာဂန္တု လဇ္ဇီုရဟန်းကို ရှိခိုး၍ ရိုသေစွာ ထိုင်နေကြကုန်၏၊ သီတင်းငယ် အာဂန္တုရဟန်း၏အနီး၌ မိမိတို့၏ နေရာထိုင်များကို ယူဆောင်၍ ထိုင်နေကြကုန်၏၊ ထိုသို့ ထိုင်နေကြပြီးသော် “အရှင်မြတ်တို့သည် ဤကျောင်းတိုက်၌ နေတော်မူကြမည်လော၊ သို့မဟုတ် ဆက်၍ပင် ခရီးကြွချီတော်မူကြမည်လော”ဟု မေးကြကုန်၏။ အာဂန္တုရဟန်းက “ခရီးဆက်၍ သွားပါမည်”ဟု ပြောကြားလျှင် “ဤကျောင်းအိပ်ရာ နေရာသည် အရှင်တို့နှင့် သင့်လျော်လျောက်ပတ် သပ္ပါယဖြစ်ပါသည်၊

၂၃၂

ဆွမ်းလည်း ရလွယ်ပါသည်”- ဤသို့စသည်ဖြင့် ဆက်လက်နေချင်ဖွယ် စကားများကို ပြောကြား၍ သွားဖို့ရန် အခွင့်မပေးကြကုန်၊ အာဂန္တုရဟန်းသည် ဝိနည်းဓိုရ်ရဟန်း ဖြစ်ခဲ့လျှင် ထိုရဟန်း၏အထံ၌ ဝိနည်းကို သင်ကြား သရဇ္ဈာယ်ကြကုန်၏၊ သုတ္တန်ဆောင်ရဟန်း-စသည် ဖြစ်လျှင်လည်း ထိုရဟန်း၏အထံ၌ ထိုရဟန်းဆောင်သည့် ထိုထိုတရားစုကို သင်ကြား သရဇ္ဈာယ်ကြကုန်၏။ ထိုကျောင်းနေ အာဝါသိကရဟန်းတို့သည် အာဂန္တု လဇ္ဇီရဟန်းကောင်းတို့၏ အဆုံးအမ ဩဝါဒ၌ တည်ကြ၍ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကြကုန်၏။ (=ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တရဟန္တာ ဖြစ်ကြလေ၏-ဟု ဆိုလိုသည်)။ အာဂန္တု လဇ္ဇီရဟန်းကောင်းတို့သည် “ငါတို့ကား တရက်နှစ်ရက်မျှ နေကြကုန်အံ့ဟု လာခဲ့ကြပါသည်၊ သို့သော် ဤအာဝါသိက ရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ နေထိုင်ရသည်မှာ ချမ်းသာလှသောကြောင့် ဆယ်နှစ် ဆယ့်နှစ်နှစ် ကာလရှည်ကြာ ငါတို့ နေထိုင်ကုန်အံ့”ဟု ဝမ်းမြောက်ဖွယ်စကား ပြောကြားကြကုန်၏။ ထိုသို့ဖြစ်လတ်သော် ထိုရဟန်းတို့အဖို့ရာ သီလစသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတရားတို့ တိုးတက် ကြီးပွါးခြင်းသာလျှင် ဖြစ်လေ၏)။

ဒုတိယ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တဖန်ဆက်၍ ရဟန်းတို့အား ဒုတိယ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူလိုရကား “ရဟန်းတို့.. သင်တို့အား ငါဘုရားသည် ဆိုခဲ့ပြီးသည်မှ တပါးသော အပရိဟာနိယ (=ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ခုနစ်ပါးတို့ကိုလည်း ဟောဦးအံ့၊ ထိုတရားကို နာကြကုန်လော့၊ ကောင်းစွာ နှလုံးသွင်းကြကုန်လော့၊ အကျယ်အားဖြင့် ငါဘုရား ဟောကြားပေအံ့”ဟု မိန့်တော်မူလတ်သော် ရဟန်းတို့သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤဆိုလတ္တံ့ သော အပရိဟာနိယ (=ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ခုနစ်ပါးကို ဟောကြားတော်မူ၏-

     (၁) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ကိစ္စကြီးငယ်၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍ မနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

၂၃၃

     (၂) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် စကားစမြည်ပြောဆိုခြင်း၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍ မနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၃) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ထိုင်းမှိုင်းပျင်းရိလျက် အိပ်စက်မှု၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍ မနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၄) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် အပေါင်းအဖော်တို့နှင့် စုရုံးနေထိုင်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍ မနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၅) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် မရှိသောဂုဏ်ကို ဖော်ပြတတ်သည့် အလိုဆိုးမှ ကင်းကုန်လျက် အလိုဆိုးတို့၏ ဆွဲဆောင်ရာသို့ မလိုက်ကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၆) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ယုတ်ညံ့သော အဆွေခင်ပွန်း အပေါင်းအသင်း မရှိကြ၍ ယုတ်ညံ့သူတို့၌ စိတ်မညွတ်ကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၇) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် အနည်းငယ်သော တရားထူးကို ရရုံမျှဖြင့် (အရဟတ္တဖိုလ်သို့ မရောက်မီ) လမ်းခွတ်လပ်၌ ရပ်စဲ၍ မနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     ရဟန်းတို့.. ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ခုနစ်ပါးတို့သည် ရဟန်းတို့၌ တည်နေကြ၍ ရဟန်းတို့သည်လည်း ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ) တရားတို့ကို

၂၃၄

ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။ (တရားမဆုံးသေး)

(ဤဆိုအပ်ပြီးသည့် တရားခုနစ်ပါးတို့ကို ဒုတိယ ရဟန်းတို့၏ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး”ဟု ခေါ်၏။

(၁) ထိုခုနစ်ပါးတို့အနက် ရှေးဦးစွာသော အပရိဟာနိယတရားလာ “ကိစ္စကြီးငယ်”ဟူသည်မှာ- သင်္ကန်းစီရင်မှု, သင်္ကန်းချုပ်မှု, အထပ်အလွှာတင်မှု = နှစ်ထပ်သုံးထပ် စသည်ပြုမှု, အပ်ကျည်ပြုလုပ်မှု, သပိတ်အိတ်ချုပ်မှု, ပခုံးဖွဲ့ချုပ်မှု, ခါးပန်းချုပ်မှု, ရေစစ်ချုပ်မှု, သပိတ်ပြုလုပ်မှု, ခြေပွတ်အိုးခြမ်းပြုမှု, တံမြက်စည်း ပြုလုပ်မှု- စသည်ကို ခေါ်သည်။

အချို့သော ရဟန်းသည် ဖော်ပြရာပါ ကိစ္စကြီးငယ်တို့ကို ပြုလုပ်သည်ရှိသော် တနေ့ပတ်လုံး ထိုကိစ္စကြီးငယ်တို့ကိုသာ ပြု၍နေ၏။ ထိုကဲ့သို့သော ရဟန်းမျိုးကို ရည်စူး၍ ဤသို့ ပယ်မြစ်ခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုကိစ္စကြီးငယ်တို့ကို ပြုလုပ်သင့်သော အချိန်၌သာ ပြုလုပ်၍ စာသင်ချိန်၌ စာသင်သောရဟန်း, စာအံချိန်၌ စာအံသောရဟန်း, စေတိယင်္ဂဏဝတ်ကို ပြုလုပ်သင့်သော အချိန်၌ ပြုလုပ်သောရဟန်း, ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား နှလုံးသွင်းသင့်သော အချိန်၌ နှလုံးသွင်းသောရဟန်း- ဤရဟန်းမျိုးသည်ကား “ကိစ္စကြီးငယ်၌ မွေ့လျော် ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍နေသော ရဟန်း” မမည်ချေ။

(၂) မိန်းမ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးစကား, ယောက်ျား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးစကား- စသည်အားဖြင့် မဂ်ဖိုလ်အား ကျေးဇူးမများသော စကားမျိုးကိုသာ ပြောဆိုလျက် နေ့ညဉ့်ကို ကုန်စေသောရဟန်း, ဤသို့သော စကားမျိုး၌ အဆုံးအပိုင်းအခြား ထားမှုကို မပြုသော ရဟန်းမျိုးသည် “စကားစမြည် ပြောဆိုခြင်း၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်နေသော ရဟန်း”မည်၏။ ညဉ့်နေ့ဆက်ကာ တရားဟောသောရဟန်း, ပြဿနာကို ဖြေဆိုသော ရဟန်းသည်ကား “စကားနည်းသောရဟန်း, စကားပြောဆိုမှု၌ အပိုင်းအခြားထားရှိကာ နှိုင်းနှိုင်းရှည်ရှည် ပြောဆိုသော ရဟန်း”မည်၏။ အကြောင်းကား- “သန္နိပတိတာနံ ဝေါ ဘိက္ခဝေ ဒွယံ ကရဏီယံ ဓမ္မံ ဝါ ကထာ, အရိယော ဝါ တုဏှီဘာဝေါ = ရဟန်းတို့.. သင်ချစ်သားတို့အဖို့ရာ ပေါင်းဆုံစည်းဝေးမိကြလျှင် ပြုလုပ်ကြရမည့် ကိစ္စမှာ ၁-တရားဟောခြင်း၊ ၂-သမာပတ်ဝင်စားကာ

၂၃၅

ဆိတ်ဆိတ်နေခြင်းဟူ၍ = နှစ်ပါးသာရှိ၏”ဟု (မ၊ ၁၊ ၂၁၇-မျက်နှာ၌) မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူသောကြောင့်တည်း။

(၃) တတိယ အပရိဟာနိယတရား၌ သွားသော်၎င်း, ထိုင်သော်၎င်း, လျောင်းသော်၎င်း, (ဝါ- သွားရင်း ထိုင်ရင်း လျောင်းရင်းပင်) ထိနမိဒ္ဓတရား လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်ကာ အိပ်သောရဟန်းသည် “ထိုင်းမှိုင်းပျင်းရိလျက် အိပ်စက်မှု၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍နေသော ရဟန်း”မည်၏။ ရဟန်းတို့အလုပ်ကို ကြိုးစားအားထုတ်သဖြင့် ကရဇခေါ်ဆို ဤခန္ဓာကိုယ် ပင်ပန်း နွမ်းနယ်သောကြောင့် စိတ်အစဉ် ဘဝင်သို့ သက်ရောက်သော ရဟန်းသည်ကား “အိပ်စက်မှု၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက်သော ရဟန်း”မမည်။

(၄) စတုတ္ထ အပရိဟာနိယတရား၌ အဖော်ရဟန်းတပါးရှိလျှင် မိမိက နှစ်ယောက်မြောက်ဖြစ်၍၎င်း, နှစ်ပါးရှိလျှင် သုံးယောက်မြောက်ဖြစ်၍၎င်း, သုံးပါးရှိလျှင် လေးယောက်မြောက်ဖြစ်၍၎င်း- ဤသို့ စသည်ဖြင့် အဖော်ရဟန်းတို့နှင့် ရောနှောယှက်တင်၍သာ နေသောရဟန်း, တပါးတည်းနေရလျှင် သက်သာရာ မရသော ရဟန်းသည် “အပေါင်းအဖော်တို့နှင့် စုရုံးနေထိုင်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍နေသော ရဟန်း”မည်၏။ လျောင်း, ထိုင်, ရပ်, သွား = ဣရိယာပုထ် လေးပါးတို့၌ အဖော်မမှီး တကိုယ်ထီးနေရမှ သက်သာရာရသော ရဟန်းသည် “အပေါင်းအဖော်တို့နှင့် စုရုံးနေထိုင်ခြင်း၌ မွေ့လျော်ပျော်ပိုက် လုံ့လစိုက်၍နေသော ရဟန်း”မမည်။

(၅) ပဉ္စမ အပရိဟာနိယတရား၌ မိမိက ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ပါလျက် မိမိ၌ မရှိသောဂုဏ်ကို ဖော်ပြတတ်သော ရဟန်းသည် အလိုဆိုးရှိသော ရဟန်းမည်၏။ ထိုမှ အပြန်အားဖြင့် အလိုဆိုးမှကင်းသော ရဟန်းကို သိအပ်၏။

(၆) ဆဋ္ဌ အပရိဟာနိယတရား၌ မေတ္တာသက်ဝင် ချစ်ခင်အပ်သောသူသည် အဆွေခင်ပွန်း (မိတ်ဆွေ) မည်၏၊ အတူတကွ သွားဖော်လာဖက် စားဖော်သောက်ဖက် ဖြစ်သောသူသည် အပေါင်းအသင်း (=သူငယ်ချင်း = သဟာယ်ချင်း) မည်၏။

(၇) သတ္တမ အပရိဟာနိယတရား၌ “သီလစင်ကြယ်ရုံမျှဖြင့်၎င်း, ဝိပဿနာမျှဖြင့်၎င်း ဈာန်တရားမျှဖြင့်၎င်း, သောတာပန် အဖြစ်မျှဖြင့်၎င်း, သကဒါဂါမ် အဖြစ်မျှဖြင့်၎င်း, အနာဂါမ်အဖြစ်မျှဖြင့်၎င်း

၂၃၆

ရပ်စဲတန့်နား၍ မနေကြသမျှ ကာလပဘ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ”ဟု ဆိုလိုသည်)။

တတိယ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တဖန်ဆက်၍ ရဟန်းတို့အား တတိယ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူလိုရကား “ရဟန်းတို့.. သင်တို့အား ငါဘုရားသည် ဆိုခဲ့ပြီးသည်မှ တပါးသော အပရိဟာနိယ (=ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ခုနစ်ပါးတို့ကိုလည်း ဟောဦးအံ့၊ ထိုတရားကို နာကြကုန်လော့၊ ကောင်းစွာ နှလုံးသွင်းကြကုန်လော့၊ အကျယ်အားဖြင့် ငါဘုရား ဟောကြားပေအံ့”ဟု မိန့်တော်မူလတ်သော် ရဟန်းတို့သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤဆိုလတ္တံ့သော အပရိဟာနိယ (ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ခုနစ်ပါးကို ဟောကြားတော်မူ၏-

     (၁) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ယုံကြည်ခြင်း = သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၂) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း = ဟိရီတရား ရှိနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ၊(ပ)၊

     (၃) မကောင်းမှုမှ ကြောက်ခြင်း = ဩတ္တပ္ပတရား ရှိနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ၊(ပ)၊

     (၄) များသော အကြားအမြင် = ဗဟုသုတ ရှိနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ၊(ပ)၊

     (၅) အားထုတ်အပ်သော လုံ့လရှိနေကြသမျှ ကာလပတ် လုံး ၊(ပ)၊

     (၆) စွဲမြဲသော သတိနှင့် ပြည့်စုံနေကြသမျှ ကာလပတ် လုံး ၊(ပ)၊

၂၃၇

     (၇) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ဝိပဿနာပညာနှင့် ပြည့်စုံနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     ရဟန်းတို့.. ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ခုနစ်ပါးတို့သည် ရဟန်းတို့၌ တည်နေကြ၍ ရဟန်းတို့သည်လည်း ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ) တရားတို့ကို ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။ (တရားမဆုံးသေး)

(ဤဆိုအပ်ပြီးသည့် တရားခုနစ်ပါးတို့ကို “တတိယ ရဟန်းတို့၏ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး”ဟု ခေါ်၏။

(၁) ထိုခုနစ်ပါးတို့အနက် ရှေးဦးစွာသော အပရိဟာနိယတရားအရာ၌ သဒ္ဓါတရားသည် (က) အာဂမနီယသဒ္ဓါ (ခ) အဓိဂမသဒ္ဓါ (ဂ) ပသာဒသဒ္ဓါ (ဃ) ဩကပ္ပနသဒ္ဓါဟူ၍ လေးမျိုးရှိ၏၊ ထိုလေးမျိုးတို့တွင် (က) သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရရှိကြောင်း ကောင်းမြတ်သော ပါရမီ, စာဂ, စရိယအကျင့်တရား တည်းဟူသော အာဂမနီယပဋိပဒါကြောင့် ဘုရားအလောင်းတော်တို့၏ သန္တာန်၌ သူတပါးနည်းညွှန်း ဥပဒေသမှကင်းလျက် ကြည်ညိုဖွယ်ရာဝတ္ထုကို မဖောက်မပြန် သက်ဝင်ကာ ကြည်ညိုဖြစ်ပွါးလာသော သဒ္ဓါတရားကို အာဂမနီယသဒ္ဓါတရားဟု ခေါ်၏။

(ခ) သစ္စာလေးပါးတရားကို မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းကြောင့် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်ပွါးလာသော (သုရမ္ဗဋ္ဌအရိယာ၏ သဒ္ဓါတရားကဲ့သို့) မည်သူတဦးတယောက်မျှ ဖျက်ဆီး၍မရသော သဒ္ဓါတရားသည် အဓိဂမသဒ္ဓါမည်၏။ (သုရမ္ဗဋ္ဌ အရိယာအကြောင်းကို သံဃရတနာအခဏ်းသို့ရောက်မှ ရေးသား ဖော်ပြပေအံ့)။

(ဂ) မဟာကပ္ပိနမင်း- စသည်တို့၏ သန္တာန်၌ဖြစ်သော သဒ္ဓါတရားကဲ့သို့ “ဘုရား, တရား, သံဃာ”ဟူ၍ ပြောဆိုအပ်သော် ထိုစကားမျှကို ကြားရလျှင်ပင် သူတပါးတို့က “မြတ်စွာဘုရားသည် ဤသို့ဤသို့သော ဂုဏ်ကျေးဇူးရှိ၏၊ တရားတော်သည် ဤသို့ဤသို့သော ဂုဏ်ကျေးဇူးရှိ၏၊ သံဃာတော်သည် ဤသို့ဤသို့သော ဂုဏ်ကျေးဇူးရှိ၏” စသည်ဖြင့် ရတနာသုံးပါး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို

၂၃၈

အကျယ်ဖော်ပြ မပြောကြားရပဲ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ ဘဂဝါ= မြတ်စွာဘုရားသည် ခပ်သိမ်းသော တရားတို့ကို ပိုင်းခြားထင်ထင် သိမြင်တော်မူပါပေစွာ့” ဤသို့ စသည်ဖြင့် ရတနာသုံးပါးတို့၌ ဖြစ်ပွါးလာသော ကြည်ညိုမှု သဒ္ဓါတရားသည် ပသာဒသဒ္ဓါမည်၏။ (အောက်က (တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၁၈ဝ-မှစ၍) ဖော်ပြခဲ့သော အနာထပိဏ်သူဌေးတို့၏ သဒ္ဓါတရားမျိုးတည်း)။

(ဃ) “ဘုရား, တရား, သံဃာ”ဟူ၍ သူတပါးက ပြောဆိုအပ်သော် ထိုရတနာသုံးပါး၏ ဂုဏ်ကို ဉာဏ်ဖြင့်သက်ဝင် ဆင်ခြင်ကြံစည်ပြီးမှ ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ မျက်မှောက်ပြုရသည့်အလား မတုန်မလှုပ် သက်ဝင်ယုံကြည်သော သဒ္ဓါတရားကို ဩကပ္ပနသဒ္ဓါဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤပဌမ အပရိဟာနိယတရား၌ ပသာဒသဒ္ဓါနှင့် ဩကပ္ပနသဒ္ဓါ = ဤ၂-ပါးကို ယူရမည်။

(၂-၃) ဒုတိယ, တတိယ အပရိဟာနိယ တရားတို့၌ မကောင်းမှုမှ ရှက်ခြင်း စက်ဆုပ်ခြင်း = ဟိရီတရား, မကောင်းမှုမှ ထိတ်လန့်ကြောက်ရွံ့ခြင်း = ဩတ္တပ္ပတရား = ဤ၂-ပါးတို့၏ သဘောသွား ထူးခြားဟန်ကို ဤဆိုလတ္တံ့သော ဥပမာဖြင့် သိရာ၏- ၁-အေးမြ၍ မစင်အညစ်အကြေး လိမ်းထေးပေကျံနေသော သံတွေခဲ၊ ၂-ရဲရဲပြောင်ပြောင် မီးတောက်လောင်ထားသော သံတွေခဲဟူ၍ = သံတွေခဲ ၂-ခဲရှိရာ ပညာရှိသောသူသည် ၁-အမှတ်ပြ သံတွေခဲကို မစင်လူးမည်မှ စက်ဆုပ် ရွံရှာသောကြောင့် မကိုင်ဝံ့၊ ၂-အမှတ်ပြ သံတွေခဲကို ပူလောင်မည်မှ ကြောက်ရွံ့သောကြောင့် မကိုင်ဝံ့၊ ထို့အတူပင် သူတော်ကောင်းဖြစ်သော သူသည်လည်း ၁-မကောင်းမှု ဒုစရိုက်၏ ယုတ်မာညစ်ညမ်းမှုသဘော တည်းဟူသော အညစ်အကြေးမှ စက်ဆုပ်ရွံရှာခြင်း တည်းဟူသော ဟိရီတရားကြောင့် ထိုသံတွေခဲနှင့်တူသော မကောင်းမှု ဒုစရိုက်ကို မကိုင်ဝံ့ မပြုဝံ့ပဲ ရှောင်ဖဲလေသည်၊ ၂-ထိုမကောင်းမှု ဒုစရိုက်၏ မျက်မှောက်ဘ၀ တမလွန်ဘဝတို့၌ ခံရမည့် အပြစ်ဘေး တည်းဟူသော ပူလောင်မည့်အရေးမှ ကြောက်လန့်ခြင်း တည်းဟူသော ဩတ္တပ္ပတရားကြောင့် ထိုသံတွေခဲနှင့်တူသော မကောင်းမှု ဒုစရိုက်ကို မကိုင်ဝံ့ မပြုဝံ့ပဲ ရှောင်ဖဲလေသည်။

(၄) စတုတ္ထ အပရိဟာနိယတရား၌ “များသော အကြားအမြင် = ဗဟုသုတရှိသူ” ဟူရာဝယ် (၁) ပရိယတ္တိဗဟုသုတရှိသူ = ပိဋကတ်ကျမ်းဂန် အကြားအမြင် များစွာရှိသောပုဂ္ဂိုလ်

၂၃၉

(၂) ပဋိဝေဓဗဟုသုတရှိသူ = သစ္စာလေးပါးတို့ကို ထိုးထွင်းသိမြင်သည့် လောကုတ္တရာ မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ် (အကြားအမြင်) များစွာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ ဗဟုသုတပုဂ္ဂိုလ် = အကြားအမြင် များစွာရှိသော ပုဂ္ဂိုလ် ၂-မျိုးရှိရာ ဤအရာ၌ ပရိယတ္တိဗဟုသုတ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုသာ ယူရမည်။ ထိုပရိယတ္တိဗဟုသုတ ပုဂ္ဂိုလ်သည်လည်း ၁-နိဿယမုစ္စနက ဗဟုသုတပုဂ္ဂိုလ် = နိဿယည်း လွတ်လောက်အောင် အကြားအမြင် အရည်အချင်းနှင့် ပြည့်စုံသောပုဂ္ဂိုလ်၊၂-ပရိသုပဋ္ဌာက ဗဟုသုတပုဂ္ဂိုလ် = ပရိသတ် မွေးမြူနိုင်လောက်အောင် (ကျောင်းထိုင်ဘုန်းကြီး ပြုလုပ်နိုင်လောက်အောင်) အကြားအမြင် အရည်အချင်း ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းပုဂ္ဂိုလ်၊ ၃-ဘိက္ခုနောဝါဒက ဗဟုသုတပုဂ္ဂိုလ် = ဘိက္ခုနီမတို့ကို ဆုံးမနိုင်သော ရဟန်းဟူ၍ သမ္မုတိပေးနိုင်လောက်အောင် အကြားအမြင် အရည်အချင်း ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းပုဂ္ဂိုလ်, (ဤပုဂ္ဂိုလ် ၃-မျိုး အကျယ်အဓိပ္ပါယ်ကို သမန္တပါသာဒိက ဝိနယအဋ္ဌကထာ ပါစိတ္တိယအဖွင့် ဩဝါဒဝဂ် (ဝိ-ဋ္ဌ ၂၊ ၅၄-မျက်နှာ)၌ ကြည့်ရှုမှတ်ယူရာ၏)။ ၄-သဗ္ဗတ္ထက ဗဟုသုတပုဂ္ဂိုလ် = ရှေးဗဟုသုတပုဂ္ဂိုလ် သုံးမျိုး တို့ကဲ့သို့ ပိဋကသုံးပုံမှ ပိုင်းခြားသတ်မှတ်ရာပါ တစိတ်တဒေသမျှ အကြားအမြင်ရှိသူမဟုတ်ပဲ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်တို့ကဲ့သို့ ပိဋကသုံးပုံ အလုံးစုံ၌ ပြောဆို ဟောကြားနိုင်သော အကြားအမြင် အရည်အချင်း ဗဟုသုတနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ = လေးမျိုးရှိပြန်ရာ ဤစတုတ္ထ အပရိဟာနိယတရားအရာ၌ လေးယောက်မြောက်ဖြစ်သော သဗ္ဗတ္ထက ဗဟုသုတပုဂ္ဂိုလ်ကို ယူရမည်၊ အကြောင်းကား- ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကမှသာ ပဋိပတ္တိသဒ္ဓမ္မ, ပဋိဝေဓသဒ္ဓမ္မ = နှစ်ပါး၏ မူလရင်းဖြစ်သော ပရိယတ္တိသဒ္ဓမ္မ၌ ကောင်းစွာ တည်သောကြောင့်တည်း။

(၅) ပဉ္စမ အပရိဟာနိယတရား၌ “အားထုတ်အပ်သော လုံ့လဝီရိယ ရှိသူ”ဟူသော စကားရပ်ဝယ် ဝီရိယသည် ၁-ကာယိကဝီရိယ = ကိုယ်၌မှီသော ဝီရိယ, ၂-စေတသိကဝီရိယ = စိတ်၌မှီသော ဝီရိယဟူ၍ = ၂-ပါးရှိရာ ၁-ကာယသင်္ဂဏိကာခေါ်သည့် အပေါင်းအသင်းတို့နှင့် ရောထွေးယှက်တင် နေထိုင်မှုကို ပယ်ဖျောက်၍ လျောင်း, ထိုင်, ရပ်, သွား = ဣရိယာပုထ် လေးပါးတို့၌ ဝီရိယာရမ္ဘဝတ္ထု ရှစ်ပါးကို ပွါးများကာ တကိုယ်ရေတကာယ နေထိုင်ကြသော ရဟန်းတို့သန္တာန်၌ ဖြစ်ပွါးသော ဝီရိယကို ကာယိကဝီရိယ ခေါ်၏။ ၂-စိတ္တသင်္ဂဏိကာခေါ်သည့် စိတ်၏ အာရုံခြောက်ပါးနှင့် ကိလေသာတရား တဖွားဖွားဖြစ်ပွါးကာ ရောထွေးယှက်တင် နေထိုင်မှုကို ပယ်ဖျောက်၍

၂၄၀

ဈာန်သမာပတ် ရှစ်ပါးကို လေ့လာဝင်စားကာ တကိုယ်ရေတကာယ နေထိုင်ကြလျက် သွားသောအခါ၌ဖြစ်သော ကိလေသာအား ရပ်တည်အခါသို့ ရောက်ခွင့်ကို မပေး, ရပ်တည်သောအခါ၌ဖြစ်သော ကိလေသာအား ထိုင်သောအခါသို့ ရောက်ခွင့်ကို မပေး, ထိုင်သောအခါ၌ဖြစ်သော ကိလေသာအား လျောင်းသောအခါသို့ ရောက်ခွင့်ကို မပေးပဲ ဖြစ်ရာဖြစ်ရာဌာန၌ပင် ကိလေသာတို့ကို နှိပ်ကွပ်သောရဟန်းတို့၏ ဝီရိယကို စေတသိကဝီရိယ ခေါ်၏။ “ဖော်ပြရာပါ ကာယိကဝီရိယ, စေတသိကဝီရိယ = နှစ်ပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံ၍ နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ”ဟု ဆိုလိုသည်။

(၆) ဆဋ္ဌ အပရိဟာနိယတရား၌ “စွဲမြဲသတိနှင့် ပြည့်စုံကြသူများ” ဟူသည်မှာ မဟာဂတိမ္ဗယ အဘယမထေရ်, ဒီဃဘာဏက အဘယမထေရ်, တိပိဋက စူဠာဘယမထေရ်တို့ကဲ့သို့ လွန်ခဲ့သည့် အချိန်ကြာမြင့်စွာက ပြုခဲ့ ပြောခဲ့သော ကာယကံမှု ဝစီကံမှုတို့ကို မမေ့မပျောက် အောက်မေ့နိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်များကို ဆိုလိုသည်။ ဥပမာအဖြစ်ဖြင့် ဖော်ပြအပ်သော ထိုမထေရ်သုံးပါးတို့အနက်-

၁-မဟာဂတိမ္ဗယ အဘယမထေရ်သည် မိမိဖွားမြင်ပြီးနောက် ၅-ရက်မြောက်၌ မင်္ဂလာနို့ထမင်း ကျွေးမွေးသော ပွဲလမ်းသဘင်ဝယ် နို့ထမင်းခွက်မှ နို့ထမင်းကို စားဖို့ရန် နှုတ်သီးကိုဆန့်တန်းသည့် ကျီးကိုမြင်၍ “ဟုံ ဟုံ”ဟူသော အသံကို ပြုခဲ့လေသည်။ ထို့နောက် ထိုသူငယ်သည် ရဟန်းဖြစ်၍ မထေရ်ကြီးဖြစ်သောအခါ တပည့်ရဟန်းတို့က “အရှင်ဘုရား.. အဘယ်အချိန်ကစ၍ ကာယကံမှု ၀စီကံမှုများကို အောက်မေ့ အမှတ်ရပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်အပ်လေလျှင် “မွေးဖွားပြီးနောက် ၅-ရက်မြောက်၌ ကျီးကိုချောက်လှန့်ရန် “ဟုံ ဟုံ”ဟု ပြုခဲ့သော အသံမှစ၍ အမှတ်ရ၏ ငါ့ရှင်တို့..”ဟူ၍ မိန့်ကြားတော်မူသတဲ့။

၂-ဒီဃဘာဏက အဘယမထေရ်ဖြစ်မည့် သူငယ် မွေးဖွားပြီးနောက် ၉-ရက်မြောက်နေ့၌ မိခင်ဖြစ်သူသည် သားကို ချစ်မြတ်နိုးလှ၍ “နမ်းစုတ်မည်”ဟု သားမျက်နှာပေါ်သို့ ညွတ်လိုက်ရာ မိခင်ဖြစ်သူ၏ ဆံထုံးကြီးသည် ပြေ၍ကျလေ၏၊ ထိုအခါ တပြည်သားမျှသော မုလေး (မြတ်လေး)ပန်းတို့သည် သူငယ်၏ ရင်ပပ်ပေါ်၌ ကျရောက်ကုန်၍ ဆင်းရဲနာကျင်မှုကို ဖြစ်စေကြလေသည်၊ ထိုသူငယ်သည် ဒီဃဘာဏက အဘယမထေရ်ကြီး ဖြစ်သောအခါ၌ တပည့်ရဟန်းတို့က “အဘယ်အချိန်ကစ၍

၂၄၁

အမှတ်ရကြပါသနည်း အရှင်ဘုရား..”ဟု မေးလျှောက်အပ်လေလျှင် “မွေးဖွားပြီးနောက် ၉-ရက်မြောက်နေ့မှစ၍ အမှတ်ရ၏ ငါ့ရှင်တို့..”ဟု ဖြေကြားတော်မူလေ၏။

၃-တိပိဋကစူဠာဘယ မထေရ်မြတ်သည်ကား တပည့်ရဟန်းတို့က “အဘယ်မျှလောက် အောက်မေ့ မှတ်ဆောင်နိုင်ပါသနည်း အရှင်ဘုရား”ဟု မေးလျှောက်အပ်လေလျှင် “အနုရာဓမြို့တော်၌ တံခါးမကြီး လေးပေါက်ရှိရာ တံခါးမကြီးသုံးပေါက်ကို ပိတ်ဆို့ထား၍ လူတို့ကို တံခါးပေါက်တခုတည်းမှ အထွက်ခိုင်းလျက် ‘သင်သည် အဘယ်အမည်ရှိသနည်း၊ သင်သည် အဘယ်အမည်ရှိသနည်း’ဟု တယောက်စီ တယောက်စီ လူစေ့မေးပြီး ထိုလူအားလုံးတို့ ပြောကြားဖြေဆိုသော အမည်များကို မှတ်သားထားပြီးနောက် ညနေချမ်း၌ တဖန် မြို့တွင်းသို့ အဝင်ခိုင်းပြီးလျှင် အသစ်မမေးရတော့ပဲ ထိုလူများ၏ အမည်များကို မမှားရအောင် ‘ဤသူကား ဤအမည်ရှိ၏၊ ဤသူကား ဤအမည်ရှိ၏’ဟု သူ့အမည်နှင့်သူ တပ်၍ ပြောနိုင်၏ ငါ့ရှင်တို့..”ဟု ဖြေကြားတော်မူလေ၏။

(၇) သတ္တမ အပရိဟာနိယတရား၌ “ဝိပဿနာ ပညာ”ဟူသည် ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ ဖြစ်ခြင်းပျက်ခြင်းကို သိမ်းဆည်းသိမြင်သော = ဥဒယဗ္ဗယပညာကို ဆိုလို၏။ တနည်း ၆,၇-ဆဋ္ဌ,သတ္တမ အပရိဟာနိယ တရားတို့၌လာသော သတိ,ပညာဟူသော စကားနှစ်ရပ်ဖြင့် ဝိပဿနာရှုကြသော ရဟန်းတို့၏ ဝိပဿနာ အဆောက်အဦဖြစ်သော သမ္မာသတိနှင့် ဝိပဿနာပညာကို ဆိုအပ်ကုန်၏၊ (ဝိပဿနာရှုစဉ်အခါဖြစ်သော သတိနှင့် ပညာကို ယူလေဟု ဆိုလိုသည်)။ ဤကား မှတ်ဖွယ်အထူးတည်း)။

စတုတ္ထ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရှေးနည်းအတူ တဖန်ဆက်၍ အပရိဟာနိယတရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူပြန်သည်မှာ-

     (၁) ရဟန်းတို့..ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏အကြောင်းဖြစ်သော အောက်မေ့မှု = သတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

၂၄၂

     (၂) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော ပညာ = ဓမ္မဝိစယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ၊(ပ)၊

     (၃) မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော လုံ့လ = ဝီရိယသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ၊(ပ)၊

     (၄) မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော နှစ်သိမ့်မှု = ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ၊(ပ)၊

     (၅) မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော ငြိမ်းအေးမှု = ပဿဒ္ဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ၊(ပ)၊

     (၆) မဂ်၏ အကြောင်းဖြစ်သော တည်ကြည်မှု = သမာဓိသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ၊(ပ)၊

     (၇) ရဟန်းတို့..ရဟန်းတို့သည် မဂ်၏အကြောင်းဖြစ်သော လျစ်လျူရှုမှု = ဥပေက္ခာသမ္ဗောဇ္ဈင်ကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     ရဟန်းတို့.. ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ခုနစ်ပါးတို့သည် ရဟန်းတို့၌ တည်နေကြ၍ ရဟန်းတို့သည်လည်း ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ) တရားတို့ကို ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။ (တရားမဆုံးသေး)

(ဤဗောဇ္ဈင်ခုနစ်ပါး ကြီးပွါးကြောင်းတရားဖြင့် ဝိပဿနာ, မဂ်, ဖိုလ်နှင့်ယှဉ်သော လောကီ လောကုတ္တရာအရောဖြစ်သော ဗောဇ္ဈင်တရားတို့ကို ဟောတော်မူသည်)။

ပဉ္စမ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရှေးနည်းအတူ တဖန်ဆက်၍ အပရိဟာနိယတရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူပြန်သည်မှာ-

၂၄၃

     (၁) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် မမြဲဟု သိမှတ်မှု = အနိစ္စသညာကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၂) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် အတ္တမဟုတ်ဟု သိမှတ်မှု = အနတ္တသညာကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ၊(ပ)၊

     (၃) မတင့်တယ်ဟု သိမှတ်မှု = အသုဘသညာကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ၊(ပ)၊

     (၄) အပြစ်ကို သိမှတ်မှု = အာဒီနဝသညာကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ၊(ပ)၊

     (၅) ပယ်ဖို့ရန် သိမှတ်မှု = ပဟာနသညာကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ၊(ပ)၊

     (၆) တပ်မက်ခြင်းကင်းရန် သိမှတ်မှု တပ်ခြင်းကင်းရာ နိဗ္ဗာန်ကို သိမှတ်မှု = ဝိရာဂသညာကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ၊(ပ)၊

     (၇) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် ချုပ်ခြင်းကို သိမှတ်မှု (တနည်း) ချုပ်ရာနိဗ္ဗာန်ကို သိမှတ်မှု = နိရောဓသညာကို ပွါးများနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     ရဟန်းတို့.. ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ခုနစ်ပါးတို့သည် ရဟန်းတို့၌ တည်နေကြ၍ ရဟန်းတို့သည်လည်း ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။ (တရားမဆုံးသေး)

(ဤ၌။ ။အနိစ္စဟု အဖန်ဖန်ရှုသော အနုပဿနာပညာနှင့် တကွဖြစ်သော သညာသည် အနိစ္စသညာမည်၏၊ အနတ္တသညာ- စသည်တို့၌လည်း ဤနည်းအတူသာတည်း။ တေဘူမက သင်္ခါရတို့ကို အနိစ္စဟူ၍ ရှုကြောင်းဖြစ်သော ပညာ (=အနိစ္စဝိပဿနာ)သည် အနိစ္စာနုပဿနာ မည်၏၊

၂၄၄

ထိုပညာနှင့် တကွဖြစ်သော သညာကို ပွါးများလျှင် (=ဖြစ်စေလျှင်) ပညာကိုလည်း ပွါးများအပ် (=ဖြစ်စေအပ်)သည်သာ မည်၏။ ထို့ကြောင့် ပါဠိတော်၌ “အနိစ္စသညာ” စသည်ဖြင့် ဟောတော်မူအပ်လေသည်။ (တနည်း) သညာကို အဦးမူသဖြင့် ဝိပဿနာပညာကိုသာ ညွှန်ပြဟောဆိုခြင်း ဖြစ်သည်။ အနတ္တသညာ- စသည်တို့၌လည်း ဤနည်းအတူသာတည်း။

ဤသညာခုနစ်ပါး ကြီးပွါးကြောင်းတရားတို့အနက် ရှေ့၅-ပါးသည် လောကီတို့သာ ဖြစ်၏၊ နောက်နှစ်ပါးကား လောကီ လောကုတ္တရာ အရောဖြစ်၏။ ဤကား အထူးမှတ်ရန်တည်း)။

ရဟန်းတို့၏ ကြီးပွါးကြောင်းတရား ၆-ပါး

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တဖန်ဆက်၍ ရဟန်းတို့အား ကြီးပွါးကြောင်းတရား ၆-ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူလိုရကား “ရဟန်းတို့.. သင်တို့အား ငါဘုရားသည် ကြီးပွါးကြောင်းတရား ၆-ပါးတို့ကို ဟောပေအံ့၊ ထိုတရားကို နာကုန်ဦးလော့၊ ကောင်းစွာ နှလုံးသွင်းကုန်ဦးလော့၊ အကျယ်အားဖြင့် ငါဘုရား ဟောကြားပေအံ့”ဟု မိန့်တော်မူလတ်သော် ရဟန်းတို့သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤဆိုလတ္တံ့သော အပရိဟာနိယ (=ကြီးပွါးကြောင်း)တရား ၆-ပါးကို ဟောကြားတော်မူ၏-

     (၁) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် သီတင်းသုံးဖော်တို့၏အပေါ်၌ မေတ္တာစိတ်ဖြင့်ပြုအပ်သော ကိုယ်အမူအရာ (=ကာယကံ)ကို မျက်မှောက်,မျက်ကွယ် = နှစ်သွယ်လုံး၌ ရှေးရှုထင်စေကြသမျှ (=ဖြစ်စေကြသမျှ) ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၂) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် သီတင်းသုံးဖော်တို့၏အပေါ်၌ မေတ္တာစိတ်ဖြင့်ပြုအပ်သော နှုတ်အမူအရာ (=ဝစီကံ)ကို မျက်မှောက်,မျက်ကွယ် = နှစ်သွယ်လုံး၌ ရှေးရှုထင်စေကြသမျှ (=ဖြစ်စေကြသမျှ) ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

၂၄၅

     (၃) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် သီတင်းသုံးဖော်တို့၏အပေါ်၌ မေတ္တာစိတ်ဖြင့်ပြုအပ်သော စိတ်အမူအရာ (=မနောကံ)ကို မျက်မှောက်,မျက်ကွယ် = နှစ်သွယ်လုံး၌ ရှေးရှုထင်စေကြသမျှ (=ဖြစ်စေကြသမျှ) ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၄) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းတို့သည် တရားနှင့်အညီရသော ပစ္စည်းလေးရပ် = ဓမ္မိယလာဘ်ကို အယုတ်ဆုံးအားဖြင့် သပိတ်အတွင်းရှိ ဆွမ်းမျှကိုသော်လည်း သီးခြားခွဲ၍ မသုံးဆောင်ပဲ သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် သက်ဆိုင်စေ၍ သုံးဆောင်ကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၅) ရဟန်းတို့.. တဏှာ၏ကျွန်အဖြစ်မှ ကျွတ်လွတ်စေတတ်ကုန်သော, ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းအပ်ကုန်သော, မှားယွင်းစွာ မသုံးသပ်အပ်ကုန်သော, သမာဓိကို ဖြစ်စေတတ်ကုန်သော, မကျိုး, မပေါက်, မကျား, မပြောက်ကုန်သော သီလတို့ဖြင့် ရဟန်းတို့သည် မျက်မှောက်,မျက်ကွယ် = နှစ်သွယ်လုံး၌ပင် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် သီလချင်း တူမျှလျက် နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏၊ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     (၆) ရဟန်းတို့.. နိဗ္ဗာန်သို့ဆောင်တတ်သော အကြင် အရိယပညာသည် ထိုပညာကို လိုက်နာပြုကျင့်သူအား ဆင်းရဲစင်စစ် ကုန်ဖို့ရန် ဆောင်တတ်၏။ ထိုသို့သော အရိယပညာအားဖြင့် ရဟန်းတို့သည် မျက်မှောက်,မျက်ကွယ် = နှစ်သွယ်လုံး၌ပင် သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် ပညာချင်းတူမျှလျက် နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ။

     ရဟန်းတို့.. ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ၆-ပါးတို့သည် ရဟန်းတို့၌ တည်နေကြ၍ ရဟန်းတို့သည်လည်း ဤကြီးပွါးကြောင်း (=အပရိဟာနိယ)တရား ၆-ပါးတို့ကို

၂၄၆

ကျင့်သုံးနေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ကြီးပွါးရန်သာ ရှိပေ၏။ ဆုတ်ယုတ်ရန် အလျှင်းမရှိပေ-ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့အား ကြီးပွါးကြောင်းတရား ခုနစ်ပါး ၅-စု, ခြောက်ပါး ၁-စု = ဤသို့ ခြောက်စုထား၍ ဟောကြားတော်မူ၏။

(၁-၂-၃) မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြုအပ်သမျှသော ကာယကံ = ကိုယ်အမူအရာ အားလုံးကို မေတ္တာကာယကံဟူ၍ ခေါ်၏၊ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြောဆိုအပ်သမျှသော ဝစီကံ = နှုတ်အမူအရာ အားလုံးကို မေတ္တာဝစီကံဟူ၍ ခေါ်၏။ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ကြံစည်အပ်သမျှ မနောကံ = စိတ်အမူအရာ အားလုံးကို မေတ္တာမနောကံဟူ၍ ခေါ်၏။

ပါဠိတော်၌ ဤမေတ္တာကာယကံ, မေတ္တာဝစီကံ, မေတ္တာမနောကံတို့ကို ပရိသတ်လေးပါးတို့တွင် ရဟန်းပရိသတ်က အမြတ်ဆုံးဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့နှင့်စပ်၍ ဟောကြားတော်မူအပ်၏၊ သို့သော်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်သည် ပရိသတ်လေးပါးတို့နှင့် ဆက်ဆံသောကြောင့် လူဝတ်ကြောင်တို့၌လည်း ဤမေတ္တာကာယကံ, မေတ္တာ၀စီကံ, မေတ္တာမနောကံတို့ကို ရအပ်ကုန်၏။ ရပုံမှာ-

ရဟန်းတို့အဖို့ရာ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်ကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်းသည် မေတ္တာကာယကံမည်၏။ လူတို့အဖို့ရာ စေတီတော်ကို ဖူးမြော်ရန် ဗောဓိပင်ကို ရှိခိုးရန် သံဃာတော်ကို ပင့်ဖိတ်ရန် သွားခြင်းမှ ရွာတွင်းသို့ ဆွမ်းခံဝင်လာသော ရဟန်းကိုမြင်လျှင် ခရီးဦးကြိုဆိုခြင်း, သပိတ်ကို ဆီးကြိုယူငင်ခြင်း, နေရာခင်းခြင်း, ရဟန်းပြန်ကြွသောအခါ လိုက်၍ပို့ခြင်း- အစရှိသည်များသည် မေတ္တာကာယကံမည်၏။

ရဟန်းတို့အဖို့ရာ မေတ္တာစိတ်ဖြင့် လိုက်နာကျင့်သုံးရမည့် သိက္ခာပုဒ်များကို ပြောကြားပြခြင်း,

၂၄၇

ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား ဟောကြားပြသခြင်း, အခြားတရား ဟောပြောခြင်း, အချုပ်အားဖြင့် ပိဋကသုံးပုံကို သင်ကြားပြသ ပို့ချပေးခြင်းသည် မေတ္တာဝစီကံမည်၏။ လူတို့အဖို့ရာ “စေတီတော်ကို ဖူးမြော်ရန် သွားကြကုန်အံ့၊ ဗောဓိပင်ကို ဖူးမြော်ရန် သွားကြကုန်အံ့၊ တရားနာ သွားကြကုန်အံ့၊ တရားနာမှု ပြုကြကုန်အံ့၊ ဆီမီး ရေချမ်း ပန်းပူဇော်မှု ပြုကြကုန်အံ့၊ သုစရိုက်သုံးမျိုးတို့ကို ကောင်းစွာ ဆောက်တည်၍ ကျင့်ကြကုန်အံ့၊ စာရေးတံဆွမ်း- စသည်တို့ကို ပေးလှူကြကုန်အံ့၊ ဝါဆိုသင်္ကန်း လှူဒါန်းကြကုန်အံ့၊ ယနေ့ သံဃာတော်အား ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို ပေးလှူကြကုန်အံ့၊ (သံဃာတော်တို့ကို ပင့်ဖိတ်ပြီးသောအခါ) ခဲဖွယ်-စသည်တို့ကို စီမံကြကုန်လော့၊ နေရာတို့ကို ခင်းကြကုန်လော့၊ သောက်ရေကို တည်ထားကြကုန်လော့၊ သံဃာတော်များကို ခရီးဦးကြိုဆို၍ ပင့်ဆောင်ခဲ့ကြကုန်လော့၊ ခင်းထားအပ်ပြီးသော နေရာ၌ ထိုင်စေကြကုန်လော့၊ ထက်သန်သောဆန္ဒ ထက်သန်သောလုံ့လ ဖြစ်ရှိကြကာ ဝေယျာဝစ္စကို ပြုကြကုန်လော့” ဤသို့စသည် ပြောဆိုသောအခါ မေတ္တာဝစီကံမည်၏။

ရဟန်းတို့အဖို့ရာ စောစောထ၍ ကိုယ်လက်သုတ်သင်ကာ စေတိယင်္ဂဏဝတ် စသည်တို့ကို ပြုလုပ်ပြီးလျှင် ဆိတ်ငြိမ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေ၍ “ဤကျောင်းတိုက်၌ နေကြသော ရဟန်းတို့သည် ချမ်းသာကြပါစေ, ရန်ကင်းကြပါစေ, ဒေါသဗျာပါဒ ကင်းကြပါစေ” ဤသို့ ကြံစည်စဉ်းစား နှလုံးထားခြင်းသည် မေတ္တာမနောကံ မည်၏။ လူတို့အဖို့ရာ “အရှင်မြတ်တို့သည် ချမ်းသာကြပါစေ, ရန်ကင်းကြပါစေ, ဒေါသဗျာပါဒ ကင်းကြပါစေ”- ဤသို့စသည် ကြံစည်စဉ်းစား နှလုံးထားခြင်းသည် မေတ္တာမနောကံမည်၏။

၂၄၈

သမ္မုခါမေတ္တာ, ပရမ္မုခါမေတ္တာ

(မျက်မှောက်မေတ္တာ, မျက်ကွယ်မေတ္တာ)

မျက်မှောက်ရှေ့တွင် မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြုအပ် ပြောအပ် ကြံအပ်သမျှသော အမူအရာစုသည် သမ္မုခါမေတ္တာ မည်၏၊ မျက်ကွယ်တွင် မေတ္တာစိတ်ဖြင့် ပြုအပ် ပြောအပ် ကြံအပ်သမျှသော အမူအရာစုသည် ပရမ္မုခါမေတ္တာ မည်၏။

ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် သီတင်းငယ်ရဟန်းတို့၏ သင်္ကန်းချုပ်မှု- စသည်တို့၌ ထေရ်ကြီးတို့က ကူညီဝိုင်းဝန်း ပြုလုပ်ပေးမှုသည် ထေရ်ကြီးတို့၏ သမ္မုခါမေတ္တာကာယကံ = မျက်မှောက်မေတ္တာကာယကံ မည်၏။ သီတင်းငယ်တို့က ထေရ်ကြီးတို့အား ခြေဆေးပေးခြင်း, ရှိခိုးခြင်း, ယပ်လေခပ်ပေးခြင်း-စသော အရိုအသေပြုမှု အားလုံးသည် သီတင်းငယ်တို့၏ သမ္မုခါမေတ္တာကာယကံ မည်၏။ သီတင်းငယ်, ထေရ်ကြီး = နှစ်ဦးတို့ အထားမတော်သော သစ်ဘဏ္ဍာ- စသည်တို့ကို ထိုပစ္စည်းရှင် သီတင်းငယ်, ထေရ်ကြီးတို့၌ မထီမဲ့မြင်မှု (အထင်သေးမှု) လုံးဝမပြုပဲ မိမိပင် အထားမတော်သည့် ဘဏ္ဍာများကိုကဲ့သို့ တရိုတသေ သိမ်းဆည်းမှုသည် ပရမ္မုခါမေတ္တာကာယကံ = မျက်ကွယ်မေတ္တာကာယကံ မည်၏။

မျက်မှောက်ရှေ့တွင် စကားပြောဆိုသောအခါ “ဒေဝမထေရ်သူမြတ်၊ တိဿမထေရ် သူမြတ်” ဤသို့စသည်ဖြင့် ချီးချီးမြှောက်မြှောက် ပြောကြားခြင်းသည် သမ္မုခါမေတ္တာဝစီကံ = မျက်မှောက် မေတ္တာဝစီကံ မည်၏။ ကျောင်းတိုက်၌မရှိသော ရဟန်းကို မေးမြန်းလိုလတ်သော် “အကျွန်ုပ်တို့၏ ဒေဝမထေရ်သူမြတ်သည် အဘယ်မှာနည်း၊ အကျွန်ုပ်တို့၏ တိဿမထေရ်သူမြတ်သည် အဘယ်မှာနည်း၊ အဘယ်အခါ၌ ကြွလာတော်မူပါမည်နည်း”

၂၄၉

ဤသို့စသည်ဖြင့် မြတ်နိုးတနာ ပြောကြားမေးမြန်းခြင်းသည် ပရမ္မုခါမေတ္တာဝစီကံ = မျက်ကွယ်မေတ္တာဝစီကံ မည်၏။

မျက်မှောက်ထင်ထင် မေတ္တာအစေးတို့ဖြင့် ပြေပြစ်သော စိုစွတ်သော မျက်လုံးတို့ကို ဖွင့်၍ အလွန် ကြည်လင်ရွှင်ပျသော မျက်နှာဖြင့် ကြည့်ရှုသောအခါ ယင်းသို့ ကြည့်ရှုကြောင်းဖြစ်သော မေတ္တာစိတ်စေတနာသည် သမ္မုခါမေတ္တာမနောကံ = မျက်မှောက် မေတ္တာမနောကံမည်၏။ (မေတ္တာအစေးဖြင့် ပြေပြစ်စိုစွတ်သော မျက်လုံးတို့ကို ဖွင့်ခြင်း, ကြည်လင်ရွှင်ပျသော မျက်နှာဖြင့် ကြည့်ရှုခြင်းများကား မေတ္တာကာယကံဖြစ်သည်)။ မျက်ကွယ်၌ “ဒေဝမထေရ်သူမြတ် တိဿမထေရ်သူမြတ်သည် ရောဂါအနာ ကင်းရှင်းတော်မူပါစေ”ဟု နှလုံးသွင်းခြင်းသည် ပရမ္မုခါမေတ္တာမနောကံ = မျက်ကွယ် မေတ္တာမနောကံမည်၏။

(၄) စတုတ္ထ အပရိဟာနိယတရား၌ “သီးခြားခွဲ၍ မသုံးဆောင်ပဲ” ဟူရာဝယ် သီးခြားခွဲမှုသည် ၁-အာမိသ (ပစ္စည်းလာဘ်လာဘ)ကို သီးခြားခွဲမှု, ၂-ပုဂ္ဂိုလ်ကို သီးခြားခွဲမှုဟူ၍ = နှစ်မျိုးရှိ၏။ ထိုတွင် ၁-“ဤမျှကိုသာ ငါပေးဝေအံ့၊ ဤမျှကိုကား ငါမပေးဝေအံ့” ဤကဲ့သို့ စိတ်ဖြင့် ခွဲဝေမှုသည် အာမိသကို သီးခြားခွဲမှု မည်၏။ ၂-“ဤမည်သော ရဟန်းအား ငါပေးမည်၊ ဤမည်သော ရဟန်းအားတော့ ငါမပေး” ဤကဲ့သို့ စိတ်ဖြင့် ခွဲဝေမှုသည်ကား ပုဂ္ဂိုလ်ကို သီးခြားခွဲမှုမည်၏။

ဤစတုတ္ထ အပရိဟာနိယတရားပါ “သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် သက်ဆိုင်စေ၍”ဟူသော စကားရပ်၌ သီလဝန္တသီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့် သက်ဆိုင်စေ၍ သုံးဆောင်သော ရဟန်း၏ လက္ခဏာကား-

၂၅၀

အကြင် အကြင် ကောင်းမွန်သောဆွမ်းကို ရအပ်၏၊ ထိုထိုရအပ်သည့် မွန်မြတ်သောဆွမ်းကို လာဘ်ဖြင့် လာဘ်ကို ရှာမှီးခြင်းကို အဦးမူသဖြင့် လူတို့အားလည်း မပေး၊ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း လက်ဦးမစား၊ သံဃာအား ခွဲဝေပေးပြီးမှ ကျန်လျှင် မိမိစား၏၊ ခံယူစဉ်ကပင် “သံဃာနှင့် သက်ဆိုင်စေ”ဟူသော နှလုံးသွင်းဖြင့် ခံယူပြီးလျှင် ခေါင်းလောင်း ကျောက်စည်ထိုး၍ စားသုံးရမည့် သံဃလာဘ် သံယိကဥစ္စာကဲ့သို့ ရှုကြည့်၏။ ဤအကျင့်ကို သာသနာတော်၌ သာရဏီယဝတ်အကျင့်ဟူ၍ ခေါ်၏။

သာရဏီယဝတ်အကျင့်နှင့်စပ်၍ သိမှတ်ဖွယ်

ဤသာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို အဘယ်ရဟန်းသည် ကျင့်နိုင်သနည်း၊ အဘယ်ရဟန်းသည် မကျင့်နိုင်သနည်းဟူမူ- ရှေးဦးစွာ ဒုဿီလရဟန်းသည် မဖြည့်ကျင့်နိုင်၊ မှန်၏- ထိုဒုဿီလရဟန်း၏ ဥစ္စာကို သီလဝန္တ ရဟန်းတော်တို့သည် အဘယ်နည်းဖြင့်မျှ မခံယူကြကုန်၊ ထို့ကြောင့် ဒုဿီလရဟန်းသည် ဤသာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို မဖြည့်ကျင့်နိုင်။

ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော သီလရှိသော ရဟန်းသည်သာ ဖြည့်ကျင့်နိုင်၏။ ထိုသီလဝန္တရဟန်းသည်လည်း ဤသာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို မကျိုးမပြတ်စေပဲ ဖြည့်ကျင့်ရ၏၊ ထိုသာရဏီယ ဓမ္မအရာ၌ ဤဆိုလတ္တံ့သည်ကား ကျင့်ပုံတည်း-

အကြင်ရဟန်းသည် ရည်ညွှန်းပိုင်းခြားမှုကိုပြု၍ အမိအားဖြစ်စေ, အဖအားဖြစ်စေ, ဆရာဥပဇ္ဈာယ် စသည် တို့အားဖြစ်စေ ပေးငြားအံ့၊ ထိုရဟန်းသည် ပေးသင့်သည်ကို ပေးသောရဟန်းသာ ဖြစ်၏။ သူ၏ပေးခြင်းသည် သာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်း မဟုတ်ပေ၊ ပလိဗောဓကို သုတ်သင်ခြင်းဟူ၍သာ သာသနာတော်၌ ခေါ်၏။

၂၅၁

မှန်၏- သာရဏီယ ဝတ်အကျင့်သည် ပလိဗောဓ ကျွတ်လွတ်ပြီးသော ရဟန်းအားသာ သင့်၏။

သာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို တကယ်ဖြည့်ကျင့်လိုသော ရဟန်းသည် ရည်ညွှန်းပိုင်းခြား မှုပြု၍ ပေးလိုလျှင် သူနာရဟန်း, သူနာပြုရဟန်း, အာဂန္တုရဟန်း, ခရီးသွားရဟန်းနှင့် သင်္ကန်းကိုင်ပုံ သပိတ်ကိုင်ပုံ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသေးသည့် ရဟန်းသစ် = ဤသူများအား ပေးသင့်၏၊ ပေးနိုင်၏။ ထိုသူများအား ပေးပြီးနောက် (သပိတ်ထဲ၌ ဆွမ်းကျန်သေးလျှင်) မထေရ်ကြီး၏ နေရာမှစ၍ (အနည်းငယ်သာ မပေးပဲ) ထေရ်ကြီးစသော ရဟန်းတို့ ခံယူလိုသလောက် ပေးရာ၏။ သပိတ်ထဲ၌ ဆွမ်းကျန်မရှိခဲ့သော် (ဆွမ်းကုန်၍ ဆွမ်းခံရန်အချိန် ရှိသေးသော်) တဖန် ဆွမ်းခံလှည့်လည်၍ မထေရ်ကြီးနေရာမှစ၍ (=ထေရ်ကြီးက စ၍ဟု ဆိုလိုသည်) ထိုအရှင်မြတ်တို့ အလိုရှိအပ်သည့် မွန်မြတ်ရာရာ ဆွမ်းကို အလိုရှိသမျှ ပေးလှူပြီးမှ သပိတ်၌ ဆွမ်းကျန်သေးလျှင် မိမိစားရာ၏။ (သပိတ်၌လည်း ဆွမ်းမကျန်, ဆွမ်းခံချိန်ကလည်း မရှိတော့လျှင် စိတ်မပျက်ရ၊ မိမိ ဖြည့်ကျင့်အပ်သော သာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို အောက်မေ့ကာ ဝမ်းမြောက်နှစ်သက်စွာ ပီတိပါမောဇ္ဇဖြင့် နေရာ၏)။ အထူးမှတ်ရန်ကား- ပါဠိတော်၌ “သီလရှိသော သီတင်းသုံးဖော်တို့နှင့်”ဟူ၍ ဝိသေသနဖြင့် ဟောတော်မူအပ်သောကြောင့် ဒုဿီလရဟန်းအား မပေးခြင်းငှါလည်း အပ်ပါ၏၊ ပေးလိုကလည်း သနားသဖြင့် ပေးနိုင်ပါ၏။ ဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်သောအနေဖြင့်ကား ပေးရန်မဟုတ်ပေ။

သာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ပုံ အစီအရင်၌ ကောင်းစွာတတ်သိ ကျွမ်းကျင် လိမ္မာသော သံဃပရိသတ်၌ ဤသာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ရန် လွယ်ကူ၏။ သံဃပရိသတ်က ထိုအကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ပုံ အစီအရင်၌

၂၅၂

မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသော ပရိသတ်ဖြစ်လျှင် ဖြည့်ကျင့်ရန် မလွယ်ကူချေ၊ ဆင်းရဲလှဘိ၏။

ကောင်းစွာတတ်သိ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော သံဃပရိသတ်ဖြစ်က ဖြည့်ကျင့်ရန် လွယ်ကူ ချမ်းသာပုံမှာ- ထိုတတ်သိ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသော သံဃပရိသတ်၌ အခြားမှ ဆွမ်းရသော ရဟန်းသည် မခံယူချေ၊ အခြားမှ ဆွမ်းမရသော ရဟန်းကလည်း (ထိုဝတ်ကျင့်သောရဟန်း ပင်ပန်းဆင်းရဲမှု မရှိစေရန်) အတိုင်းအရှည်ပမာဏနှင့် ယှဉ်၍သာလျှင် ခံယူ၏၊ အပိုအလျှံ မခံယူပေ၊ သို့ရကား တတ်သိ ကျွမ်းကျင် လိမ္မာသော သံဃပရိသတ်ဖြစ်က ထိုသာရဏီယ ဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ရန် လွယ်ကူ ချမ်းသာလှ၏။ ထိုအကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ပုံ အစီအရင်၌ မတတ်သိ မလိမ္မာ မကျွမ်းကျင်သော သံဃပရိသတ်၌ကား အခြားမှ ဆွမ်းရခဲ့သော ရဟန်းကလည်း လောဘတိုက်ကာ ခံယူတတ်၏။ အခြားမှ ဆွမ်းမရသော ရဟန်းကလည်း အတိုင်းအရှည် ပမာဏထက် အပိုအလျှံ ခံယူတတ်၏။ ထိုအခါ အချိန်ရှိသမျှ ထပ်ခါထပ်ခါ ဆွမ်းခံရ၊ ရသမျှကလည်း ကုန်၊ ဝတ်ကျင့်သော ရဟန်းမှာ ဆွမ်းငတ်ရမှုနှင့် နေ့ဆက် ရက်ဆက် ကြုံရတတ်သောကြောင့် မတတ်သိ မကျွမ်းကျင် မလိမ္မာသော သံဃပရိသတ်ဖြစ်က ထိုသာရဏီယ ဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ရန် မလွယ်ကူချေ၊ ဆင်းရဲလှဘိ၏။

ဆယ့်နှစ်နှစ်ကြာ ဖြည့်ကျင့်မှ အောင်မြင်ခြင်း

ဤဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း ထပ်ခါထပ်ခါ ဆွမ်းခံ၍ ရတိုင်းရတိုင်းသော ဆွမ်းကို သီတင်းသုံးဖော် သီလဝန္တ ရဟန်းတော်တို့အား လှူဒါန်းသော (ဝတ်ဖြည့်သည့်) ရဟန်းအဖို့ရာမှာလည်း ဆယ့်နှစ်နှစ် တင်းတင်းပြည့်အောင် ဖြည့်ကျင့်မှ ဤသာရဏီယ ဝတ်အကျင့်

၂၅၃

ပြည့်စုံအောင်မြင်လေသည်၊ ဆယ့်နှစ်နှစ် မပြည့်လျှင် မအောင်မြင်နိုင်။

အကယ်၍ ဆယ့်နှစ်နှစ် ပြည့်သောနေ့၌ သာရဏီယ ဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်သော ရဟန်းသည် ဆွမ်းဖြင့် ပြည့်သောသပိတ်ကို ဆွမ်းစားကောင်း၍ ရေချိုးရန် သွားနေစဉ် သံဃမထေရ်ကြီးက “ဤသပိတ်သည် အဘယ်သူ၏ သပိတ်နည်း”ဟု မေး၍ အခြားရဟန်းတို့က “သာရဏီယဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်သော ရဟန်း၏ သပိတ်ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် သံဃမထေရ်ကြီးသည် “ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ထိုသပိတ်ကို ယူခဲ့ကြလော့”ဟု မိန့်တော်မူကာ အလုံးစုံသောဆွမ်းကို ဝါစဉ်လိုက် ပေးဝေဘုဉ်းပေး၍ အချည်းနှီးသော သပိတ်ကို ထားငြားအံ့၊ ထို့နောက်မှ သာရဏီယ၀တ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်သော ရဟန်းသည် ဆွမ်းမရှိသည့် အချည်းနှီးသော သပိတ်ကိုမြင်၍ “ငါ့အတွက်တာ လုံးဝမချန်ကြပဲ စားရက် ကြပေကုန်၏”ဟု နှလုံးမသာယာမှုကို ဖြစ်စေခဲ့လျှင် သာရဏီယ၀တ်အကျင့် ပျက်လေတော့၏။ နောက်ထပ် ဆယ့်နှစ်နှစ်ကြာ ဖြည့်ကျင့်ရပြန်၏။ မှန်၏- ဤသာရဏီယ ဝတ်အကျင့်သည် တိတ္တိယပရိဝါသ်နှင့် တူ၏၊ တကြိမ် ကျိုးပြတ်လျှင် တဖန် အသစ်ထပ်၍ ဖြည့်ကျင့်ရပြန်၏။

အကြင် သာရဏီယ၀တ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်သော ရဟန်းသည်ကား ထိုကဲ့သို့ သီတင်းသုံးဖော်တို့က မိမိမျက်ကွယ်တွင် ဘုဉ်းပေးကြ၍ သပိတ်အချည်းနှီးကို မြင်လေလျှင် (ယခင်ရဟန်းကဲ့သို့ မဟုတ်ပဲ) “ဩ.. ငါ၏ သပိတ်အတွင်းရှိ ဆွမ်းကို မပန်မကြားကြပဲပင် သီတင်းသုံးဖော် အရှင်သူမြတ်တို့သည် ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူကြကုန်၏၊ ငါ့အဖို့ရာ အရတော်လေစွာ့”ဟု ဝမ်းမြောက်မှုကို ဖြစ်စေ၏၊ ထို ရဟန်း၏ သာရဏီယ ဝတ်အကျင့်သည် ပြည့်စုံအောင်မြင်သည်မည်၏။

၂၅၄

သာရဏီယဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်ရခြင်းအကျိုး

ဤသို့ ဆယ့်နှစ်နှစ်ကြာ အောင်မြောက်စွာ သာရဏီယ ဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ပြီးသော ရဟန်း၏ သန္တာန်၌ ကာလမြင့်ကြာ ပွါးအပ်သောဘာဝနာဖြင့် ခါတွက်ပယ်ဖျောက်အပ်သောကြောင့် မနာလိုမှု = ဣဿာတရား, ဝန်တိုမှု = မစ္ဆရိယတရားများ မဖြစ်ပေ (၁)၊ ထိုရဟန်းကို စွန့်ကြဲလေ့ရှိသည်၏ အဖြစ်ဖြင့် စင်ကြယ်သူဖြစ်သောကြောင့် မြင်မြင်သမျှ လူအပေါင်းတို့ကလည်း ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်လေသည် (၂)၊ ထိုရဟန်းသည် ဒါနနှင့်စပ်၍ ကုသိုလ်ဆန္ဒ ပြင်းပြအားကြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အလှူဒါနက ဤဘဝ၌ပင် ပစ္စည်းကိုရမှု တည်းဟူသော အာနိသံသ အကျိုးပေးခြင်း သဘောရှိသောကြောင့် ပစ္စည်းလေးဖြာကို လွယ်ကူစွာ ရရှိ၏ (၃)၊ သပိတ်အတွင်းရှိ ဆွမ်းဖြင့် ဆယ့်နှစ်နှစ်ကြာ မြတ်လှစွာသော ဝတ်အကျင့်ကို မပြတ်အောင် ဖြည့်ကျင့်တော်မူခဲ့သောကြောင့် ထိုရဟန်း၏ သပိတ်အတွင်းရှိ ဆွမ်းသည် သူတပါးတို့အား မည်မျှပင် ပေးငြားသော်လည်း မကုန်ခန်းနိုင် (၄)၊ နေ့စဉ်နေ့တိုင်း မြတ်သော အလှူခံ သီတင်းသုံးဖော်တို့အား အကြီးအဦး ပုဂ္ဂိုလ်မှစ၍ ဆွမ်းအလှူဒါန ပေးလှူအပ်ခဲ့သောကြောင့် သံဃာတော်များ ပစ္စည်းဥစ္စာ ဘဏ္ဍာ ခွဲဝေပေးရာဌာန၌ အကောင်းဆုံး အမြတ်ဆုံးသော ဘဏ္ဍာကို ရရှိ၏ (၅)၊ လှူဖွယ်ဝတ္ထု, အလှူခံပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ခွဲခြမ်းမှုမပြုပဲ မိမိအတွက် ငဲ့ကွက်လိုစိတ် ပိတ်မရှိပဲ ကာလရှည်စွာ ဒါနဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်ခြင်းဖြင့် ကြည်လင်စေအပ်သော စိတ်နှလုံးရှိခဲ့သောကြောင့် တစုံတရာသော ဘေးရန် ဆာလောင်မွတ်သိပ်ခြင်းများ (ဒုဗ္ဘိက္ခဘေးများ) ဖြစ်ပွါးရောက်ဆိုက်သောအခါ နတ်များက ထိုဘေးတို့မှ လွတ်မြောက်အောင် ကြောင့်ကြစိုက် ကူညီကြကုန်၏ (၆)။

၂၅၅

အကျိုးပြ ဝတ္ထုများ

(၁) သေနမည်သော တောင်ကျောင်း၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူသော တိဿမထေရ်သည် မဟာဂိရိ-မည်သော ရွာကို ဂေါစရဂါမ် အမှီပြု၍ နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ မထေရ်ငါးဆယ်တို့သည် နာဂဒီပ-စေတီတော်ကို ဖူးမြော်ရန် သွားကြသည်တွင် မဟာဂိရိရွာ၌ ဆွမ်းခံလှည့်လည်ကြ၍ တစုံတရာ တစိုးတစိမျှ မရရှိကြပဲ ရွာမှ ထွက်တော်မူခဲ့ကြကုန်၏။ အာဝါသိကဖြစ်သော ဖော်ပြရာပါ တိဿမထေရ်သူမြတ်သည် ဆွမ်းခံဝင်လတ်သော် ထိုမထေရ် ငါးဆယ်တို့ကို မြင်၍ “ဆွမ်းရတော်မူခဲ့ကြပါ၏လော အရှင်ဘုရားတို့..”ဟူ၍ မေးလေ၏။ “ဆွမ်းခံလှည့်လည်ခဲ့ကြပါပြီ ငါ့ရှင်..”ဟူ၍ မထေရ်ငါးဆယ်တို့က အရိပ်အမြွက်မျှ မိန့်ဆိုကြလေလျှင် တိဿမထေရ်သူမြတ်သည် ထိုမထေရ်ငါးဆယ်ကို ဆွမ်းမရခဲ့ကြောင်း ကောင်းစွာရိပ်မိ သိရှိတော်မူ၍ “အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော် ပြန်လာသည်တိုင်အောင် ဤနေရာမှာပင် သီတင်းသုံး နေတော်မူနှင့်ကြပါဦး”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်ငါးဆယ်တို့က “ငါ့ရှင်.. ငါတို့ငါးဆယ်လုံးမှာ သပိတ်စွတ်ရုံမျှသော ဆွမ်းကိုမျှလည်း မရခဲ့ကြပါကုန်၊ (သင်တပါးတည်း အဘယ်သို့ ရနိုင်အံ့နည်း)”ဟု မိန့်ဆိုကြလေသော် တိဿမထေရ်သည် “အရှင်တို့ဘုရား.. ရပ်ရွာ၌ အမြဲနေကြသည့် (နေဝါသိက) အာဝါသိကပုဂ္ဂိုလ်တို့မည်သည် စွမ်းနိုင်ကြပါသည်ဘုရား၊ ဘုန်းအလွန်မကြီး၍ လာဘ်မများကြသူများပင် ဖြစ်လင့်ကစား ဆွမ်းရနိုင်သည့် ဆွမ်းခံလမ်းခရီးကို သိတတ်ကြပါသည်ဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်ငါးဆယ်တို့သည် ထိုနေရာ၌ပင် စောင့်ဆိုင်းငံ့လင့်၍ နေတော်မူကြကုန်၏။

တိဿမထေရ်သည် မဟာဂိရိရွာတွင်းသို့ ဆွမ်းခံကြွဝင်တော်မူလေ၏၊ ရွာအဝင်စ ပဌမလက်ဦးအိမ်၌ပင်

၂၅၆

အိမ်ရှင် ဒါယိကာမကြီးသည် နွားနို့ဆွမ်းကို စီမံပြီး၍ တိဿမထေရ်ကို စောင့်မျှော် ရပ်တည်လျက် ရှိလေသည်။ ထို့နောက် မိမိအိမ်တံခါးဝသို့ ရောက်လျှင်ရောက်ခြင်းပင် တိဿမထေရ်မြတ်အား နို့ဆွမ်းကို သပိတ်အပြည့် လောင်းလှူလိုက်လေ၏။

တိဿမထေရ်သည် ထိုဒါယိကာမကြီး လောင်းလှူလိုက်သော နွားနို့ဆွမ်းကို ယူဆောင်ခဲ့၍ မထေရ်တို့ထံ သွားရောက်ပြီးလျှင် သံဃမထေရ်ကြီးကို “အလှူခံတော် မူကြပါ အရှင်ဘုရားတို့..”ဟု လျှောက်ဆိုလေ၏။ သံဃမထေရ်ကြီးသည် “ဤမျှများကြွယ် ငါးဆယ်သော ငါတို့သည် သပိတ်စွတ်ရုံမျှ တစိုးတစိ မရရှိအပ်ခဲ့ချေ၊ ဤရဟန်းသည်ကား လျင်မြန်စွာ နွားနို့ဆွမ်းကို ယူဆောင်၍ လာပေ၏၊ ဘယ်လို သဘောနည်း”ဟု စဉ်းစားဆင်ခြင်ကာ အံ့ဩသောအမူအရာဖြင့် ကျန်သောရဟန်း (၄၉)လေးကျိပ်ကိုးပါးတို့၏ မျက်နှာကို ကြည့်ရှုလေ၏။ တိဿမထေရ်သူမြတ်သည် ကြည့်ပုံအခြင်းအရာဖြင့်ပင် မထေရ်ကြီး၏ စိတ်အကြံကို ရိပ်မိသိရှိတော်မူ၍ “အရှင်ဘုရား.. တရားနှင့်အညီ ရအပ်သောဆွမ်း ဖြစ်ပါသည်၊ ယုံမှားသံသယ ကုက္ကုစ္စကင်းစွာသာ ခံယူတော်မူကြပါကုန်”ဟု လျှောက်ထားကာ အစ (သံဃမထေရ်ကြီး)မှ အစပြု၍ မထေရ် ငါးဆယ်လုံးတို့အား အလိုရှိသမျှ ပြည့်ဝအောင် ဆွမ်းလှူပြီးလျှင် နောက်ဆုံးမှ မိမိလည်း အလိုရှိသမျှ ပြည့်ဝအောင် နွားနို့ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူလေ၏။

ထိုအခါ တိဿမထေရ်သူမြတ်ကို ဆွမ်းစားခြင်းကိစ္စ ပြီးဆုံးသောအခါ၌ မထေရ် ငါးကျိပ်တို့က “ငါ့ရှင်.. သင်သည် အဘယ်အခါလောက်က လောကုတ္တရာတရားကို ထိုးထွင်းသိခဲ့ပါသနည်း”ဟု မေးမြန်းကြလေ၏။ “အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော်မှာ လောကုတ္တရာတရား မရှိသေးပါဘုရား”ဟု တိဿမထေရ်က ပြန်ကြားလျှောက်ထားလေလျှင်

၂၅၇

မထေရ်ငါးကျိပ်တို့က တဖန် “ငါ့ရှင်.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သင်သည် လောကီဈာန်ကို ရရှိသူ = ဈာနလာဘီပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လေသလော”ဟု မေးမြန်းကြပြန်၏။ တိဿမထေရ်က “အရှင်ဘုရားတို့ မိန့်ကြားသည့် ထိုဈာန်တရားလည်း တပည့်တော်မှာ မရှိပါဘုရား”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေလျှင် မထေရ်ငါးကျိပ်တို့က “ငါ့ရှင်.. ငါတို့ငါးကျိပ်လုံး သပိတ်စွတ်ရုံမျှ ဆွမ်းမရကြပါလျက် သင့်မှာမှ အလွန်မွန်မြတ်သော နွားနို့ဆွမ်းကို အလွယ်တကူ ရရှိခြင်းသည် သင်၏တန်ခိုး ပြာဋိဟာပင် မဟုတ်လော”ဟု မိန့်ဆိုကြလေ၏။ ထိုအခါ တိဿမထေရ်သူမြတ်သည် သာရဏီယအကျင့်မှာ ဥတ္တရိမနုဿဓမ္မ မဟုတ်သောကြောင့်၎င်း, မထေရ်ငါးကျိပ်တို့၏ ယုံမှားသံသယကို ပယ်ဖျောက်လိုသောကြောင့်၎င်း “အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော်သည် သာရဏီယဝတ်ကို အပြည့်အစုံ ဖြည့်ကျင့်အပ်ခဲ့ပါပြီ၊ တပည့်တော်၏အဖို့ရာ ထိုသာရဏီယဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်ပြီးသော အခါမှစ၍ သီတင်းသုံးဖော် ရဟန်းတော်ပေါင်း တသိန်းပင်ဖြစ်လင့်ကစား ထိုရဟန်းတော်တို့အား ဆွမ်းကို လှူပါသော်လည်း သပိတ်အတွင်းရှိဆွမ်းသည် မကုန်နိုင်ပါဘုရား”ဟု ဖွင့်ဟဝန်ခံ လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ်ငါးကျိပ်တို့သည် “အို သူတော်ကောင်း.. ကောင်းစွာ့ ကောင်းစွာ့၊ ဤတန်ခိုးပြာဋိဟာသည် သင်ကဲ့သို့သော သူတော်ကောင်းအား လျောက်ပတ် သင့်လျော်လှပါပေ၏”ဟု ဝမ်းမြောက်စကား မိန့်ကြားတော်မူကြလေ၏။ ။ဤဆိုအပ်ပြီးသည်ကား “ထိုရဟန်း၏ သပိတ်အတွင်းရှိဆွမ်းသည် သူတပါးတို့အား မည်မျှပင် ပေးငြားသော်လည်း မကုန်ခန်းနိုင်”ဟူသော ၄-အမှတ်ပြ အကျိုး၌ ဝတ္ထုသက်သေတည်း။

“လူအပေါင်းတို့က ချစ်ခင်မြတ်နိုးခြင်း”ဟူသော ၂-အမှတ်ပြအကျိုး, “ပစ္စည်းလေးဖြာကို လွယ်ကူစွာ ရရှိခြင်း”ဟူသော

၂၅၈

၃-အမှတ်ပြ အကျိုးများအတွက်လည်း ဤဝတ္ထုပင် သက်သေဖြစ်၏။ သို့သော်လည်း ဤဝတ္ထု၌ သပိတ် အတွင်းရှိ ဆွမ်းမကုန်နိုင်မှုက အထူးသဖြင့် ထင်ရှားသောကြောင့် ဤဝတ္ထု ကို ၄- အမှတ်ပြ အကျိုးအတွက် ဝတ္ထုသက်သေတည်းဟု အဋ္ဌကထာ၌ မိန့်ဆိုတော်မူလေသည်။

(၂) ဤအရှင်တိဿမထေရ်သည်ပင် စေတိယတောင်ကျောင်းဝယ် ^*ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာသဘင် ကျင်းပရာ၌ အလှူပေးရာအရပ်သို့ ရောက်ရှိ၍ “ဤအလှူပေးရာဌာန၌ အကောင်းဆုံး အမြတ်ဆုံးသော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကား အဘယ်ဝတ္ထုနည်း”ဟု သီတင်းသုံးဖော် ရဟန်းတို့ကိုမေး၍ ရဟန်းတို့က “ချောမွေ့နုညက်သော သင်္ကန်းလျာ အဝတ်နှစ်ထည်တို့သည် အကောင်းဆုံး အမြတ်ဆုံး လှူဖွယ်ဝတ္ထု ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် တိဿမထေရ်သူမြတ်သည် “ထိုအဝတ်နှစ်ထည်တို့သည် ငါ့အား ရောက်ကြလိမ့်မည်”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။ ထိုစကားကိုကြား၍ အမတ်တယောက်သည် မင်းကြီးအား “ရဟန်းငယ်တပါးက ဤကဲ့သို့ ပြောကြားပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မင်းကြီးသည်လည်း “ရဟန်းငယ်၏ သန္တာန်၌ ဤကဲ့သို့ စိတ်ဖြစ်သော်လည်း မထေရ်ကြီးတို့အားသာ ထိုချောမွေ့နုညက်သော သင်္ကန်းလျာအဝတ်တို့သည် သင့်လျော် လျောက်ပတ်ကုန်၏”ဟု ပြောဆိုကာ “မထေရ်ကြီးတို့အား လှူအံ့”ဟု ကြံစည်၍ ထားရှိလေသည်။

---

     * ဂိရိဘဏ္ဍမဟာပူဇာသဘင်- ဟူသည်မှာ စေတိယတောင်၌၎င်း, သီဟိုဠ်ကျွန်း တကျွန်းလုံး၌၎င်း တယူဇနာမျှလောက်သော သမုဒြာ၌လည်း လှေတွဲ-စသည် တည်ထားပြုလုပ်ကြ၍ ဆီမီး, ပန်း, နံ့သာ- စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်ကျင်းပအပ်သော “ကျွန်းလုံးကျွတ် ပူဇော်ပွဲသဘင်ကြီး” ဖြစ်သည်။

၂၅၉

ထို့နောက် ရဟန်းသံဃာတော်များ ထေရ်စဉ်ဝါလိုက် ရပ်တည်လတ်သော် မင်းကြီးကိုယ်တိုင် ဆက်ကပ်လှူဒါန်းသောအခါ ထိပ်ဦး၌ ထားရှိအပ်ပါကုန်သော်လည်း ထိုအဝတ်နှစ်ထည်တို့သည် မင်းကြီး၏လက်သို့ မတက်ရောက်လာကြပဲ အခြားလှူဖွယ်ဝတ္ထုများသာ တက်ရောက်လာကြကုန်၏။ ရဟန်းငယ် အရှင်တိဿအား လှူဒါန်းသောအခါ၌ကား အံ့ဩဖွယ်ရာ ထိုအဝတ်နှစ်ထည်တို့သည် မင်းကြီးလက်သို့ တက်ရောက်လာကုန်၏။

မင်းကြီးသည် ထိုအဝတ်နှစ်ထည်တို့ကို အရှင်တိဿ၏လက်၌ ဆက်ကပ်လှူဒါန်း၍ အမတ်၏မျက်နှာကို ကြည့်လျက် ရဟန်းငယ်ဖြစ်သော အရှင်တိဿကို ထိုင်နေစေပြီးလျှင် လှူဖွယ်များကို ဆက်လက်လှူဒါန်း၍ သံဃာတော်ကို လွှတ်လိုက်ပြီးနောက် ရဟန်းငယ် အရှင်တိဿ၏အထံ၌ ထိုင်နေပြီးလျှင် “အရှင်ဘုရား.. ဤတရားထူးကို အရှင်ဘုရားတို့သည် အဘယ်အခါက ရတော်မူခဲ့ကြပါသနည်း”ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ အရှင်တိဿမထေရ်သည် ပရိယာယ်အားဖြင့်သော်လည်း မိမိ၌ ထင်ရှားမရှိသော လောကုတ္တရာတရားကို ပြောကြားတော်မမူလိုရကား “မြတ်သောမင်းကြီး.. ငါ့မှာ လောကုတ္တရာတရား ထင်ရှားမရှိသေးပါ”ဟု ရိုးသားစွာပင် ဖြေကြားတော်မူလေ၏။ မင်းကြီးက “အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် မလှူမီ ရှေးအဖို့ကပင် “ထိုအဝတ်နှစ်ထည်တို့သည် ငါ့အား ရောက်ကြလိမ့်မည်”ဟု မိန့်တော်မူခဲ့ကြသည် မဟုတ်လော”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် အရှင်တိဿမထေရ်မြတ်သည် “မြတ်သောမင်းကြီး.. အိမ်း ငါပြောခဲ့သည် မှန်ပါ၏။ ငါကား သာရဏီယဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်သော ရဟန်းဖြစ်သည်၊ ထိုသာရဏီယဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်ပြီးသော အခါမှစ၍ သံဃာအား လှူဖွယ်ဝတ္ထု ဘဏ္ဍာများကို ဝေဘန်ရာဌာန၌ အဦးအမြတ်ဖြစ်သော

၂၆၀

လှူဖွယ်ဝတ္ထု ဘဏ္ဍာသည် ငါ့အားသာ ရောက်ရှိပေ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ မင်းကြီးသည် “အရှင်ဘုရား.. ကောင်းစွာ့ ကောင်းစွာ့၊ ဤတန်ခိုးပြာဟာသည် အရှင်ဘုရားအား လျောက်ပတ် သင့်လျော်လှပါပေ၏”ဟု ပြောဆို လျှောက်ထားကာ ရှိခိုး၍ ရွှေနန်းတော်သို့ ပြန်သွားလေ၏။ ။ဤကား “သံဃာတော်များ ပစ္စည်းဥစ္စာ ဘဏ္ဍာ ခွဲဝေပေးရာဌာန၌ အကောင်းဆုံး အမြတ်ဆုံးသော ဘဏ္ဍာကို ရရှိ၏”ဟူသော ၅-အမှတ်ပြ အကျိုး၌ ဝတ္ထုသက်သေတည်း။

(၃) ထိုမှတပါး သီဟိုဠ်ကျွန်းဝယ် ဗြာဟ္မဏတိဿဘေးကြီး ဆိုက်ရောက်သောအခါ၌ ဘာတရ-မည်သော ရွာနေသူ လူအပေါင်းတို့သည် နာဂ-မည်သော ထေရီမကြီးအား (အသိမပေး) မပြောကြားကြပဲ ဗြာဟ္မဏတိဿ သူပုန်ဘေးကြောင့် အရပ်တပါးသို့ ရှောင်ရှား ပြေးသွားကြလေ၏။ နာဂ-ထေရီမကြီးသည် မိုးသောက်ထအခါ၌ “ဘာတရရွာကြီးသည် အလွန်လျှင် အသံတိတ်ဆိတ်လှ၏။ စုံစမ်းကြဦးလော့”ဟု ဘိက္ခုနီမငယ်တို့ကို ပြောဆို စေလွှတ်လိုက်လေ၏။ ဘိက္ခုနီမငယ်တို့သည် သွားရောက်ကြ၍ ရွာနေသူ လူအားလုံးတို့ ထွက်ပြေးသွားကြကြောင်းကို သိရှိကြကာ ပြန်လာကြ၍ နာဂထေရီမကြီးအား ထိုအကြောင်းကို လျှောက်ထား ပြောကြားကြလေ၏။

နာဂထေရီမကြီးသည် ထိုအကြောင်းကို ကြားသိရလေလျှင် “ရှင်မတို့သည် ထိုရွာနေ လူအားလုံးတို့၏ ထွက်ပြေးသွားကြသည်၏အဖြစ်ကို ထွေရာလေးပါး အကြံများကာ မစိုးရိမ်ကြလင့်၊ မိမိတို့ဆိုင်ရာ ပါဠိသင်ခြင်း, အဋ္ဌကထာသင်ခြင်း, ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ် အားထုတ် နှလုံးသွင်းခြင်းတို့၌သာလျှင် လုံ့လကြိုးကုတ် အားထုတ်ကြလော့”ဟု မိန့်ဆို၍ ဆွမ်းခံချိန် ကျရောက်သောအခါ၌ သင်္ကန်းရုံ၍ မိမိလျှင် တကျိပ်နှစ်ပါးမြောက်ရှိလျက်

၂၆၁

(မိမိနောက်က ထေရီမတကျိပ်တပါးကို ခေါ်ဆောင်လျက်) ဘာတရရွာတံခါးအနီးရှိ ပညောင်ပင်ကြီးအရင်း၌ ရပ်တည်လေ၏။ ပညောင်ပင်စောင့် နတ်မင်းသည် ထေရီမ တကျိပ်နှစ်ပါးလုံးတို့အား ဆွမ်းအပြည့်အစုံ လှူဒါန်းပြီးလျှင် “အရှင်မတို့.. အရပ်တပါးသို့ မသွားကြပါလင့်၊ အမြဲတမ်း ဤညောင်ပင်သို့သာ ကြွတော်မူခဲ့ကြပါလော့”ဟု ဖိတ်မန်စကား ပြောကြားလေ၏။

အထူးအားဖြင့် နာဂထေရီမကြီး၏ မောင်အငယ်ဖြစ်သော နာဂ-မည်သော မထေရ်တပါး ရှိလေသည်။ ထိုနာဂမထေရ်သည်“ဘေးကား ကြီးလှ၏၊ ဤသီဟိုဠ်ကျွန်း၌ မျှတခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်၊ သမုဒြာတဖက်ကမ်းသို့ ငါသွားအံ့”ဟု ကြံစည်ကာ မိမိလျှင် တကျိပ်နှစ်ပါးမြောက်ဖြစ်၍ (မိမိနောက်ပါ ရဟန်းတကျိပ်တပါးကို ခေါ်ဆောင်ခဲ့၍) မိမိနေရာ ကျောင်းတိုက်မှ ထွက်လတ်သော် “အမကြီး နာဂထေရီကို တွေ့မြင်ပြီးမှ သွားအံ့”ဟူသော အကြံဖြင့် ဘာတရရွာသို့ ကြွလာတော်မူခဲ့လေ၏။ နာဂထေရီမကြီးသည် “မထေရ်မြတ်များ လာရောက်ကြသည်”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ မထေရ်တို့ထံ သွားရောက်ပြီးလျှင် “အရှင်တို့.. အကြောင်း အသို့နည်း”ဟု မေးလျှောက်လေသော် နာဂမထေရ်သည် ထိုအကြောင်းကို ပြောကြားလေ၏။ နာဂထေရီမကြီးသည် “အရှင်တို့.. အရှင်တို့သည် ယနေ့တရက်တော့ဖြင့် ကျောင်းတိုက်၌သာ အပန်းဖြေ နားနေတော်မူကြ၍ နက်ဖြန်ကျမှ ကြွတော်မူကြပါကုန်လော့”ဟု တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ မထေရ် တကျိပ်နှစ်ပါးတို့သည် ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက် နေထိုင်ကြလေကုန်၏။

နာဂထေရီမကြီးသည် နောက်တနေ့၌ ပညောင်ပင်ရင်းဝယ် ဆွမ်းခံလှည့်လည်ခဲ့၍ နာဂမထေရ်ထံသို့ ဆည်းကပ်လျက် “ဤဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူကြပါဘုရား”ဟု

၂၆၂

လျှောက်ထားလေ၏။ နာဂမထေရ်မြတ်သည် “ထေရီမကြီး.. အပ်စပ်မှ အပ်စပ်ပါရဲ့လား”ဟု မိန့်ကြားကာ ဆိတ်ဆိတ်သာ ရပ်တည်နေတော်မူလေ၏။ “မောင်ငယ်ဘုရား.. ဤဆွမ်းကား တရားသဖြင့်ရအပ်သော ဆွမ်းဖြစ်ပါသည်၊ အပ်လေသလော မအပ်လောဟု ကုက္ကုစ္စမှု လုံးဝမပြုပဲ ဘုဉ်းပေးတော်မူကြပါဘုရား”ဟု နာဂထေရီမကြီးက ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေလျှင် နာဂမထေရ်မြတ်သည် တဖန်ထပ်၍ “အပ်စပ်မှ အပ်စပ်ပါမည်လား ထေရီမကြီး..”ဟု အလို့လို့ ကုက္ကုစ္စစကား မိန့်ကြားတော်မူပြန်လေသည်။

နာဂမထေရ်၏ ရဲရဲတောက် နှလုံးရည်

ထိုအခါ နာဂထေရီမကြီးသည် သပိတ်ကို ယူတည့်၍ ကောင်းကင်သို့ ပစ်လိုက်လေ၏။ သပိတ်သည် ကောင်းကင်၌ တည်လေ၏။ နာဂမထေရ်သည် “ထန်းခုနစ်ဆင့်မျှ၌ တည်စေကာမူ ဘိက္ခုနီမ၏ဆွမ်းပင် ဖြစ်ပါသည် ထေရီမကြီး..”ဟု မိန့်တော်မူ၍ “ဘေးမည်သည် အခါခပ်သိမ်း ဖြစ်နိုင်သည်မဟုတ်ပါ၊ ဤဒုဗ္ဘိက္ခဘေး ငြိမ်းအေးလတ်သော် အရိယဝံသ ဓမ္မကထာစကား ပြောကြားသော ငါသည် မိမိကိုယ်ကို ‘အို ပိဏ္ဍပါတ်ဓုတင်ဆောင်.. ဘိက္ခုနီမဆွမ်းကို စားသုံး၍ ဗြာဟ္မဏတိဿဘေးကို သင် လွန်မြောက်ခဲ့ရလေပြီ’ဟု မိမိစိတ်က ကဲ့ရဲ့စွပ်စွဲစကား အပြောကြားခံရသည်ဖြစ်၍ ကြံ့ကြံ့ခိုင်ကျည် ရပ်တည်နိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်၊ မမေ့မလျော့သာ နေရစ်ကြလော့ ထေရီမတို့..”ဟု အပ္ပမာဒ ဩဝါဒစကား မိန့်ကြားတော်မူခဲ့၍ လမ်းခရီးသို့ တက်တော်မူလေ၏။

ပညောင်ပင်စောင့် နတ်သည်လည်း “အကယ်၍ နာဂမထေရ်သည် နာဂထေရီမကြီး၏လက်မှ ဆွမ်းကို ခံယူ သုံးဆောင်တော်မူခဲ့လျှင် ထိုနာဂမထေရ်ကို ပြန်နစ်ဖို့ရန်

၂၆၃

ငါ မလျှောက်ထားအံ့၊ အကယ်၍ ဘုဉ်းပေးသုံးဆောင်တော်မမူလျှင် ပြန်နစ်ဖို့ရန် တောင်းပန်စကား ငါ လျှောက်ထားမည်”ဟု ကြံစည်လျက် ရပ်တည်နေရင်းက နာဂမထေရ်သူမြတ်၏ ထေရီမကြီး၏ဆွမ်းကို မဘုဉ်းပေးပဲ ခရီးဆက်လက် ကြွသွားခြင်းကို ပက်ပင်းပါ ဖူးမြင်ရသဖြင့် ပညောင်ပင်ထက်မှ ဆင်းသက်၍ “သပိတ်ကို ပေးတော်မူကြပါ အရှင်ဘုရားတို့..”ဟု လျှောက်ထားကာ မထေရ်လက်မှ သပိတ်ကို ယူဆောင်လျက် နာဂမထေရ်ကို ပညောင်ပင်ရင်းသို့ပင် ပင့်ဆောင်သွားပြီး နေရာကို ခင်းကျင်းပေး၍ ဆွမ်းလှူပြီးနောက် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးခြင်းကိစ္စ ပြီးပြီးသော နာဂမထေရ်မြတ်ကို ဤအရပ်၌ပင် နေထိုင်ရန် တောင်းပန် လျှောက်ထားကာ မထေရ်မြတ်ထံမှ “နေထိုင်မည်”ဟူသော ဝန်ခံချက်ကို ရယူပြီးလျှင် ရဟန်းမ- တကျိပ်နှစ်ပါး, ရဟန်းယောက်ျား- တကျိပ်နှစ်ပါးတို့ကို ခုနစ်နှစ်ကြာ ပြုစုလုပ်ကျွေးလေ၏။ ။ဤကား “နတ်များက ထိုဘေးတို့မှ လွတ်မြောက်အောင် ကြောင့်ကြစိုက် ကူညီကြကုန်၏”ဟူသော ၆-အမှတ်ပြ အကျိုး၌ ဝတ္ထုသက်သေတည်း။ ဤဝတ္ထု၌ နာဂထေရီမကြီးသည် သာရဏီယ ဝတ်အကျင့်ကို ဖြည့်ကျင့်ပြီးသူ ဖြစ်လေသည်။ နာဂမထေရ်အတွက်ကား သီလတန်ခိုးကြောင့်ပင် နတ်က ကြောင့်ကြစိုက်လေသည်။

(၅) ပဉ္စမ အပရိဟာနိယတရား၌ “မကျိုး, မပေါက်, မကျား, မပြောက်သော သီလတို့” ဟူရာဝယ် ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ဥဒ္ဒေသ အစဉ်အလိုက် အာပတ်ခုနစ်ပုံတို့အနက်, လူသာမဏေတို့အဖို့ရာ ဆောက်တည်အပ်သော အစဉ်အလိုက် သိက္ခာပုဒ်များ ရှိသည့်အနက် အစ၌ဖြစ်စေ အဆုံး၌ဖြစ်စေ သိက္ခာပုဒ်ပျက်စီးလျှင် ထိုသူ၏သီလသည် အစွန်း အဖျား ကလနား၌ စုတ်ပြတ်သော အဝတ်ကဲ့သို့ ကျိုးပြတ်သော သီလမည်၏။ အလယ်၌ သိက္ခာပုဒ်ပျက်စီးလျှင်

၂၆၄

ထိုသူ၏ သီလသည် အလယ်၌ပေါက်သော အဝတ်ကဲ့သို့ ပေါက်သောသီလမည်၏။ အစဉ်အတိုင်း သိက္ခာပုဒ် နှစ်ပါး သုံးပါး ပျက်စီးလျှင် ထိုသူ၏ သီလသည် ကျော၌ဖြစ်စေ ဝမ်း၌ဖြစ်စေ ဖြစ်ပေါ်သော မတူသောအဆင်းဖြင့် ကျားသော နွားမကဲ့သို့ ကျားသောသီလမည်၏။ အကြားအကြား၌ သိက္ခာပုဒ်များ ပျက်စီးလျှင် နွားပျောက်မကဲ့သို့ ထိုရဟန်း၏ သီလသည် ပြောက်သောသီလမည်၏။ ဆိုအပ်ပြီးသည့် အစ၌ဖြစ်စေ အဆုံး၌ဖြစ်စေ သိက္ခာပုဒ်၏ ပျက်စီးခြင်း, အလယ်၌ သိက္ခာပုဒ်ပျက်စီးခြင်း, အစဉ်အတိုင်း သိက္ခာပုဒ် နှစ်ပါး သုံးပါး ပျက်စီးခြင်း, အကြားအကြား၌ သိက္ခာပုဒ်များ ပျက်စီးခြင်း = ဤလေးမျိုးသော ပျက်စီးခြင်းဖြင့် အလျှင်းပင် မပျက်စီးသော သီလသည်သာ “မကျိုး, မပေါက်, မကျား, မပြောက်သော သီလတို့” မည်ကုန်၏။ (မဟာဗုဒ္ဓဝင်၊ ပဌမတွဲ၊ ပဌမပိုင်း၊ အနုဒီပနီ၊ စာမျက်နှာ-ပါး-ဖ-လည်းရှု)

ထိုဖော်ပြရာပါ ဂုဏ်လေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံသော သီလတို့သည် မဂ်ဖိုလ်၏ ဥပနိဿယည်း ပစ္စည်းအဖြစ်သို့ ရောက်စေနိုင်ကုန်ရကား ထိုသီလနှင့် ပြည့်စုံသူသည် မိမိအလိုအတိုင်း လွတ်လပ်ချမ်းသာစွာ နေထိုင်နိုင်၍ တဏှာ၏ကျွန်အဖြစ်မှ ကျွတ်လွတ်စေတတ်သော သီလတို့ မည်ကုန်၏။ အလွန်စင်ကြယ်သော သီလတို့ဖြစ်၍ ဘုရားအစရှိသော ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းအပ်သော သီလတို့ မည်ကုန်၏။ “ငါသည် ဤသီလဖြင့် ထင်ရှားသောနတ် မထင်ရှားသောနတ် တမျိုးမျိုး ဖြစ်ရလို၏”ဟု တဏှာဖြင့်ဖြစ်စေ၊ ထိုနတ်ဘဝ၌ “မြဲ၏၊ ခိုင်၏၊ အခါခပ်သိမ်း ဖြစ်နိုင်၏”ဟု ဒိဋ္ဌိဖြင့်ဖြစ်စေ မသုံးသပ်အပ်သောကြောင့်၎င်း, “ဤကား သင်၏ သီလတို့၌ အပြစ်တည်း”ဟု ဝိပတ္တိလေးပါးတို့တွင် တပါးပါးသော ဝိပတ္တိဖြင့်မျှ ပြ၍ သူတပါးတို့ မစွပ်စွဲ မဖျက်ဆီးနိုင်သောကြောင့်၎င်း

၂၆၅

မှားယွင်းစွာ မသုံးသပ်အပ်သောသီလ (=အပရာမဋ္ဌသီလ)တို့ မည်ကုန်၏။ ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိ နှစ်ပါးတို့ကို လှလှကြီး ဖြစ်စေနိုင်သောကြောင့် သမာဓိသံဝတ္တနိကသီလ (=သမာဓိကို ဖြစ်စေတတ်ကုန်သော သီလ)တို့ မည်ကုန်၏။ ပုထုဇန်တို့၏ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလမှာ ဧကန်စင်စစ် ထပ်မျှညီတူ မဖြစ်နိုင်၊ အရိယာတို့၏ သီလကသာလျှင် ဧကန်စင်စစ် ထပ်မျှညီတူ ဖြစ်နိုင်သောကြောင့် ဤပဉ္စမ အပရိဟာနိယ တရားအရာ၌ လောကုတ္တရာ မဂ်သီလကိုရည်၍ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သည်။ ထို့အတူပင် (၆)အမှတ်ပြ အပရိဟာနိယ တရားအရာ၌လည်း လောကုတ္တရာ အရိယမဂ္ဂ သမ္မာဒိဋ္ဌိပညာကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သည်။ ။(ဤယခု အပရိဟာနိယတရား ၆-ပါးတို့ကို (အံ ၂-၂၅၅၊ ဒီ ၃၊ ၂၀၂-တို့၌) သာရဏီယတရား ၆-ပါးဟူ၍လည်း မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်၏)။

သီလ,သမာဓိ,ပညာ = တရားစကားကိုသာ

များစွာဟောတော်မူခြင်း

     ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ကျောင်း၌ ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် နေတော်မူစဉ် (လာမည့် တနှစ်လွန်မြောက် သုံးလရောက်လျှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူတော့မည် ဖြစ်ရကား) ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူရန်အချိန် နီးကပ်လာပြီဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့ကို ဆုံးမတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားစကားကိုသာ ရဟန်းတို့အား အကြိမ်များစွာ ဟောကြား တော်မူ၏-

     “ဤကား သီလတည်း၊ ဤကား သမာဓိတည်း၊ ဤကား ပညာတည်း။ သီလ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော သမာဓိသည် များသော အကျိုး,အာနိသင်ရှိ၏။ သမာဓိ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော ပညာသည် များသော အကျိုး,အာနိသင်ရှိ၏။ ပညာ၌တည်၍

၂၆၆

ဖြစ်စေအပ်သောစိတ်သည် ကာမာသဝ ဘဝါသဝ အဝိဇ္ဇာသဝ တည်းဟူသော အာသဝတရားတို့မှ အရိပ်အမြွက်မျှ မကျန်ရအောင် ကောင်းစွာပင်လျှင် လွတ်မြောက်၏”ဟု ဟောတော်မူ၏။

အမ္ဗလဋ္ဌိကာ(သရက်ဥယျာဉ်)သို့ ကြွတော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ အလိုရှိသမျှ နေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြကုန်စို့၊ အမ္ဗလဋ္ဌိကာ (သရက်ဥယျာဉ်)သို့ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံ လျှောက်ကြားလေ၏။

(ဤ၌။ ။အရှင်အာနန္ဒာက မြတ်စွာဘုရားရှင် အနီးအပါး၌ အမြဲတစေ နေတော်မူသောကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာကို မြတ်စွာဘုရားရှင် ခေါ်ဝေါ် မိန့်ကြားခြင်းဖြစ်သည်၊ ထိုအချိန်၌ ဘုရားရှင်ထံတော်ဝယ် နေသောရဟန်းများ မရှိသောကြောင့် မဟုတ်၊ မှန်၏.. ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်ဝယ် နေသောရဟန်းတို့ကား အရေအတွက် အပိုင်းအခြား များလှပေ၏)။

     အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံ ဝန်ခံစကား လျှောက်ကြားပြီးနောက် ရဟန်းတို့အား “ငါ့ရှင်တို့.. သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူကြလော့၊ မြတ်စွာဘုရားသည် အမ္ဗလဋ္ဌိကာ (သရက်ဥယျာဉ်)သို့ ကြွတော်မူလို၏”ဟု ပြောကြားနှိုးဆော်လေသည်။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းများစွာ ခြံရံလျက် အမ္ဗလဋ္ဌိကာ (သရက်ဥယျာဉ်)သို့ ကြွတော်မူ၍ မင်းကွန်း (=မင်းတဲ)၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုအမ္ဗလဋ္ဌိကာ (သရက်ဥယျာဉ်)အတွင်း မင်းကွန်း (=မင်းတဲ)၌ နေတော်မူစဉ်လည်း ရှေးဖော်ပြရာပါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူရန် အချိန်နီးကပ်လာပြီ ဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့ကို ဆုံးမတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားစကားကိုသာ ရဟန်းတို့အား အကြိမ်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏-

၂၆၇

     “ဤကား သီလတည်း၊ ဤကား သမာဓိတည်း၊ ဤကား ပညာတည်း။ သီလ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သောသမာဓိသည် များသော အကျိုး,အာနိသင်ရှိ၏၊ သမာဓိ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော ပညာသည် များသော အကျိုး,အာနိသင်ရှိ၏၊ ပညာ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သောစိတ်သည် ကာမာသဝ ဘဝါသဝ အဝိဇ္ဇာသဝ တည်းဟူသော အာသဝတရားတို့မှ အရိပ်အမြွက်မျှ မကျန်ရအောင် ကောင်းစွာပင်လျှင် လွတ်မြောက်၏”ဟု ဤတရားစကားကိုသာ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏။

(ဤ၌။ ။“ဤကား သီလ, ဤကား သမာဓိ, ဤကား ပညာ”ဟူသော စကားရပ်ဝယ် သီလ, သမာဓိ, ပညာတို့အရ မဂ်၏ အဆောက်အဦဖြစ်သော လောကီ စတုပါရိသုဒ္ဓိသီလ, လောကီ ဥပစာရသမာဓိ အပ္ပနာသမာဓိ, လောကီ ဝိပဿနာပညာတို့ကို ယူအပ်၏။

“သီလ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော သမာဓိ” ဟူရာ၌ သမာဓိအရ လောကုတ္တရာ မဂ်သမာဓိ ဖိုလ်သမာဓိကို ကောက်ယူရာ၏။ ထိုမဂ်သမာဓိ, ဖိုလ်သမာဓိ နှစ်ပါးတို့တွင် မင်္ဂသမာဓိသည် အရိယဖိုလ် တည်းဟူသော များမြတ်သော အကျိုးရှိ၏၊ (အကျိုးရင်းကို ဖလ = အကျိုးဟု ဆိုသည်)။ ဝဋ်ဆင်းရဲ၏ ငြိမ်းအေးခြင်း တည်းဟူသော များမြတ်သော အာနိသင်ရှိ၏။ (အကျိုးဆက် အကျိုးဖျားကို အာနိသံသ = အကျိုးဆက်ဟု ဆိုသည်)။ နောက်၌လည်း ဤနည်းအတူတည်း။ ။ဖိုလ်သမာဓိသည် ကိလေသာတို့ကို ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာန်ဖြင့် ပယ်ခြင်းတည်းဟူသော အကျိုးရင်း ကိလေသာငြိမ်းအေးမှု = နိဗ္ဗုတိချမ်းသာသုခကို ဖြစ်စေခြင်း တည်းဟူသော အကျိုးဆက်ရှိ၏။

“သမာဓိ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော ပညာ” ဟူရာ၌ ပညာအရ လောကုတ္တရာ မဂ်ပညာ ဖိုလ်ပညာကို ကောက်ယူရာ၏။ ထိုပညာနှစ်ပါး၏ အကျိုးရင်း အကျိုးဆက် များမြတ်ပုံမှာ သမာဓိနှင့် အလားတူဖြစ်၏။

“ပညာ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သောစိတ်” ဟူရာ၌ ပညာအရ လောကီ ဝိပဿနာပညာ, ဈာန်သမာဓိနှင့် တကွဖြစ်သော ပညာတို့ကို ကောက်ယူရ၏။ စိတ်အရ လောကုတ္တရာ မဂ်စိတ် ဖိုလ်စိတ်တို့ကို ကောက်ယူရာ၏။ မဂ်စိတ်သည် သမုစ္ဆေဒပဟာန်အနေဖြင့်၎င်း ဖိုလ်စိတ်သည် ပဋိပ္ပဿဒ္ဓိပဟာန် အနေဖြင့်၎င်း အာသဝတရားတို့မှ အရိပ်အမြွက်မျှ အငွေ့အသက်မျှ မကျန်ရအောင် လွတ်မြောက်၏-ဟု ဆိုလိုသည်)။

၂၆၈

နာဠန္ဒမြို့သို့ ကြွတော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အမ္ဗလဋ္ဌိကာ (သရက်ဥယျာဉ်)၌ အလိုရှိသမျှ နေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြကုန်စို့၊ နာဠန္ဒမြို့သို့ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပြီး မြတ်စွာဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံလျှောက်ကြားပြီးနောက် ရဟန်းတို့ကို ရှေးနည်းအတူ ပြောကြား နှိုးဆော်တော်မူလေသည်။

အရှင်သာရိပုတ္တရာ ရဲရင့်သောစကားကို ဆိုခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ နာဠန္ဒမြို့သို့ ကြွရောက်တော်မူ၍ ပါဝါရိကသူဌေး၏ သရက်ဥယျာဉ်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူ၏။

     ထိုအခါ အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်သူမြတ် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ လာရောက်ချဉ်းကပ် တုံ့ဝပ်ရိုကျိုး ရှိခိုးပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အပြန်အလှန် ရဲရဲတောက်စကား လျှောက်ထား မေးမြန်းတော်မူကြသည်မှာ-

     (အရှင်သာရိပုတ္တရာ) မြတ်စွာဘုရား.. သဗ္ဗညုတဉာဏ်အရာ၌ ရှင်တော်ဘုရားထက် သာလွန်၍ သိသော အခြား သမဏ,ဗြာဟ္မဏမည်သည် ရှိလည်း မရှိခဲ့၊ ရှိလိမ့်မည်လည်း မဟုတ်၊ ယခုလည်း မရှိဟု ရှင်တော်ဘုရားအပေါ်၌ အကျွန်ုပ်သည် ဤသို့ ယုံကြည်လျက်ရှိပါသည်။

     (ဗုဒ္ဓ) ချစ်သား သာရိပုတ္တရာ.. သင်ချစ်သားသည် “မြတ်စွာဘုရား.. သဗ္ဗညုတ ဉာဏ်အရာ၌ ရှင်တော်ဘုရားထက် သာလွန်၍ သိသော အခြား သမဏဗြာဟ္မဏမည်သည် ရှိလည်းမရှိခဲ့၊ ရှိလိမ့်မည်လည်း မဟုတ်၊ ယခုလည်း မရှိဟု ရှင်တော်ဘုရားအပေါ်၌ အကျွန်ုပ်သည် ဤသို့ ယုံကြည်လျက်ရှိပါသည်”ဟူသော ဤကြီးကျယ်ခံ့ညားလှသော စကားကို ဆိုဘိ၏၊ တိကျလှသော စကားကို ဆိုဘိ၏။ ခြင်္သေ့ဟောက်သံကဲ့သို့ ရဲရဲတောက်စကားကို ဆိုဘိ၏။

၂၆၉

ချစ်သား သာရိပုတ္တရာ.. အသို့နည်း ရှေးအခါက ပွင့်တော်မူကြပြီးသော အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် မြတ်စွာဘုရားသခင် အားလုံးတို့ကို “ထိုမြတ်စွာဘုရားတို့သည် ဤသို့သော သီလ, ဤသို့သော သမာဓိ, ဤသို့သောပညာ ရှိကြကုန်၏၊ ဤသို့သောနေခြင်း, ဤသို့သော လွတ်မြောက်ခြင်း ရှိကြကုန်၏”ဟု ထိုအတိတ် မြက်စွာဘုရားတို့၏ စိတ်ကို သင်၏စိတ်ဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိပါ၏လော။

     (အရှင်သာရိပုတ္တရာ) မသိပါ မြတ်စွာဘုရား..။

     (ဗုဒ္ဓ) ချစ်သား သာရိပုတ္တရာ.. အသို့နည်း အနာဂတ်ကာလ၌ ပွင့်တော်မူကြမည့် အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် မြတ်စွာဘုရားသခင် အားလုံးတို့ကို “ထိုမြတ်စွာဘုရားတို့သည် ဤသို့သောသီလ, ဤသို့သောသမာဓိ, ဤသို့သောပညာ ရှိကြလိမ့်မည်၊ ဤသို့သောနေခြင်း, ဤသို့သော လွတ်မြေက်ခြင်း ရှိကြလိမ့်မည်”ဟု ထိုအနာဂတ် မြတ်စွာဘုရားတို့၏ စိတ်ကို သင်၏စိတ်ဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိပါ၏လော။

     (အရှင်သာရိပုတ္တရာ) မသိပါ မြတ်စွာဘုရား..။

     (ဗုဒ္ဓ) ချစ်သား သာရိပုတ္တရာ.. အသို့နည်း ယခုအခါ ပွင့်တော်မူဆဲဖြစ်သည့် အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ငါဘုရားကို “မြတ်စွာဘုရားသည် ဤသို့သောသီလ, ဤသို့သောသမာဓိ, ဤသို့သောပညာ ရှိတော်မူ၏၊ ဤသို့သောနေခြင်း, ဤသို့သော လွတ်မြောက်ခြင်း ရှိတော်မူ၏”ဟု ငါဘုရား၏စိတ်ကို သင်၏စိတ်ဖြင့် ပိုင်းခြား၍ သိပါ၏လော။

     (အရှင်သာရိပုတ္တရာ) မသိပါ မြတ်စွာဘုရား..။

     (ဗုဒ္ဓ) ချစ်သား သာရိပုတ္တရာ.. ဤအရာဝယ် ပွင့်ပြီး, ပွင့်လတ္တံ့, ပွင့်ဆဲဖြစ်ကြသည့် အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် မြတ်စွာဘုရားသခင်တို့၏ စိတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိနိုင်သော = စေတောပရိယဉာဏ်သည် သင်ချစ်သားမှာ မရှိပါပဲလျက် “မြတ်စွာဘုရား.. သဗ္ဗညုတဉာဏ်အရာ၌ ရှင်တော်ဘုရားထက် သာလွန်၍သိသော အခြား သမဏ,ဗြာဟ္မဏမည်သည် ရှိလည်း မရှိခဲ့၊ ရှိလိမ့်မည်လည်း မဟုတ်၊

၂၇၀

ယခုလည်း မရှိဟု ရှင်တော်ဘုရားအပေါ်၌ အကျွန်ုပ်သည် ဤသို့ ယုံကြည်လျက်ရှိပါသည်”ဟူသော ဤကြီးကျယ်ခံ့ညား တိကျပြတ်သား၍ ခြင်္သေ့ဟောက်သံကဲ့သို့ ရဲရဲတောက်စကားကို အဘယ့်ကြောင့် သင်ချစ်သား ဆိုဘိသနည်း။

     (အရှင်သာရိပုတ္တရာ) မြတ်စွာဘုရား.. ပွင့်ပြီး, ပွင့်လတ္တံ့, ပွင့်ဆဲဖြစ်ကြသည့် အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် မြတ်စွာဘုရားသခင်တို့၏ စိတ်ကို ပိုင်းခြား၍ သိနိုင်သော = စေတောပရိယဉာဏ်သည် အကျွန်ုပ်မှာ မရှိပါ။ ထိုသို့ မရှိငြားသော်လည်း အကျွန်ုပ်သည် မျက်မှောက်သိဖြင့် ချင့်ချိန်နိုင်သော = ဓမ္မနွယဉာဏ်ကို ရရှိထားပါသည်။

     မြတ်စွာဘုရား.. ဥပမာသော်ကား ခိုင်ခံသော မြို့ရိုးအခြေနှင့်တကွ ခိုင်ခံသောတံတိုင်း, တုရိုဏ်တိုင်ရှိသော တံခါးတပေါက်တည်းသာရှိသော မင်း၏ တိုင်းစွန်ပြည်ဖျားမြို့သည် ရှိရာပါ၏။ ထိုမြို့၌ လိမ္မာတတ်သိ ပညာရှိ၍ (မိမိ) မသိသောသူတို့ကို တားမြစ်လျက် သိသူတို့အားသာ ဝင်ခွင့်ပြုသော တံခါးစောင့်သည် ရှိရာပါ၏၊ ထိုတံခါးစောင့်သည် ထိုမြို့၏ ထက်ဝန်းကျင်ပတ်၍ သွားသော (မြို့ပတ်)လမ်းကို လှည့်လည် ကြည့်ရှုလတ်သော် အယုတ်ဆုံး ကြောင်ကလေးတကောင် ထွက်လောက်ရုံမျှသော တံတိုင်းအစပ်, တံတိုင်း အပေါက်ကိုသော်မျှ မတွေ့မြင်ရသည်ဖြစ်ရာ၏။ ထိုအခါ ထိုတံခါးစောင့်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ်-

“ဤမြို့၌ ဝင်ကြ ထွက်ကြသမျှ ကြီးသော သတ္တဝါ အားလုံးတို့သည် ဤတံခါးဖြင့်သာ ဝင်ကြထွက်ကြကုန်၏”-

ဟု ဆင်ခြင်ဉာဏ် ဖြစ်လေရာသကဲ့သို့-

     မြတ်စွာဘုရား.. ဤအတူပင်လျှင် အကျွန်ုပ်သည် မျက်မှောက်သိဖြင့် ချင့်ချိန်နိုင်သော = ဓမ္မနွယဉာဏ်ကို ရရှိထားပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. အတိတ်အခါ ပွင့်တော်မူကုန်ပြီးသော အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်အားလုံးတို့သည် စိတ်ကို ညစ်ညူးစေတတ် ပညာကို အားနည်းအောင် ပြုလုပ်တတ်သည့်

၂၇၁

နီဝရဏတရား ငါးပါးတို့ကို ပယ်၍ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး တရားတို့၌ စွဲမြဲသောသတိ ကောင်းစွာတည်သော စိတ်ရှိကြကုန်လျက် နိဗ္ဗာန်ကိုသိကြောင်း ဗောဇ္ဈင်တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟုတ်မှန်သောအတိုင်း ပွါးများ၍ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်သို့ ဆိုက်ရောက်၍ ဘုရားဖြစ်တော်မူကြလေပြီ၊ (မြတ်စွာဘုရားတို့နှင့်သာ သက်ဆိုင်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် သဗ္ဗညုတဉာဏ်တို့ကို သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ဟု ဆိုသည်)။

     မြတ်စွာဘုရား.. နောင်အနာဂတ်အခါ ပွင့်တော်မူကြမည့် အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင် အားလုံးတို့သည်လည်း စိတ်ကိုညစ်ညူးစေတတ် ပညာကို အားနည်းအောင် ပြုလုပ်တတ်သည့် နီဝရဏတရား ငါးပါးတို့ကို ပယ်၍ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး တရားတို့၌ စွဲမြဲသောသတိ ကောင်းစွာတည်သော စိတ်ရှိကြကုန်လျက် နိဗ္ဗာန်ကိုသိကြောင်း ဗောဇ္ဈင်တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟုတ်မှန်သောအတိုင်း ပွါးများကြ၍ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူကြကာ ဘုရား ဖြစ်တော်မူကြပေလိမ့်မည်။

     မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ ပွင့်တော်မူဆဲဖြစ်သော အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ရှင်ပင်ဘုရားသည်လည်း စိတ်ကို ညစ်ညူးစေတတ် ပညာကို အားနည်းအောင် ပြုလုပ်တတ်သည့် နီဝရဏတရား ငါးပါးတို့ကို ပယ်၍ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး တရားတို့၌ စွဲမြဲသောသတိ ကောင်းစွာတည်သော စိတ်ရှိတော်မူလျက် နိဗ္ဗာန်ကိုသိကြောင်း ဗောဇ္ဈင်တရား ခုနစ်ပါးတို့ကို ဟုတ်မှန်သောအတိုင်း ပွါးများတော်မူ၍ အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူကာ ဘုရားဖြစ်တော်မူပေ၏ဟု မျက်မှောက်သိဖြင့် ချင့်ချိန်နိုင်သော ဓမ္မနွယဉာဏ်ကို အကျွန်ုပ်မှာ ရရှိထားပါသည်။ ။(ဤကား အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်နှင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့ ရဲရဲတောက်စကား လျှောက်ထား မေးမြန်းတော်မူကြပုံတည်း)။

၂၇၂

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုနာဠန္ဒမြို့ ပါဝါရိကသူဌေး၏ သရက်ဥယျာဉ်အတွင်း သီတင်းသုံး နေတော်မူစဉ်လည်း ရှေးဖော်ပြရာပါအတိုင်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူရန် အချိန်နီးကပ်လာပြီ ဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့ကို ဆုံးမတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားစကားကိုသာ ရဟန်းတို့အား အကြိမ်များစွာ ဟောကြားတော် မူ၏-

     “ဤကား သီလတည်း၊ ဤကား သမာဓိတည်း၊ ဤကား ပညာတည်း။ သီလတည်၍ ဖြစ်စေအပ်သောသမာဓိသည် များသော အကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏။ သမာဓိ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော ပညာသည် များသောအကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏၊ ပညာ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော စိတ်သည် ကာမာသဝ ဘဝါသဝ အဝိဇ္ဇာသ၀ တည်းဟူသော အာသ၀တရားတို့မှ အရိပ်အမြွက်မျှ မကျန်ရအောင် ကောင်းစွာပင်လျှင် လွတ်မြောက်၏”ဟု ဤတရားစကားကိုသာ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏။

သီလပျက်စီးသူ၏ အပြစ် ၅-ပါး

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် နာဠန္ဒမြို့၌ အလိုရှိသမျှ နေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြကုန်စို့၊ ပါဋလိရွာဆီသို့ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရား၏ မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံ လျှောက်ကြားပြီးနောက် ရဟန်းတို့ကို ရှေးနည်းအတူ ပြောကြား နှိုးဆော်တော်မူလေသည်။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ပါဋလိရွာသို့ ကြွရောက်တော်မူ၏။

     ပါဋလိရွာသား ဥပါသကာများသည် “မြတ်စွာဘုရားရှင် ပါဋလိရွာသို့ ရောက်တော်မူ၏”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိကြရလျှင်ပင် “ငါတို့သည် တမင် သွားရောက်၍သော်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပင့်ဖိတ်ရမည်ဖြစ်သည်၊ ယခုမူ ထိုမြတ်စွာဘုရားသည် ငါတို့နေရာ ပါဋလိရွာသို့ မပင့်ဖိတ်ရပဲ အလိုလို

၂၇၃

ကိုယ်တော်တိုင်ပင် ကြွရောက်တော်မူလာလေပြီ၊ ယနေ့ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပင့်ဖိတ်ကာ ငါတို့တည်ဆောက်ပြီးစဖြစ်သည့် ဧည့်တည်းရာစရပ်၌ အနုမောဒနာ မင်္ဂလာတရား ဟောကြားတော်မူစေကြမည်”ဟု ကြံစည်တိုင်ပင်ကြပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ဝပ်လျှိုး ရှိခိုး ဦးညွတ်ကြကာ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြ၍ “မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်ပင်ဘုရားသည် တပည့်တော်များ တည်ထား ဆောက်လုပ်ပြီးစဖြစ်သည့် ဧည့်တည်းရာစရပ်ကို လက်ခံတော်မူပါဘုရား”ဟု တောင်းပန် လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မူသဖြင့် လျှောက်ထားချက်ကို လက်ခံတော်မူလေ၏။

     ထိုအခါ ပါဋလိရွာသား ဥပါသကာများသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ခံတော်မူသည်ကို သိကြ၍ နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးကြပြီးလျှင် ဧည့်တည်းရာစရပ်သို့ သွားရောက်ကြ၍ ထိုစရပ်၌ ခင်းနှီးအပြည့်ခင်းခြင်း, နေရာထိုင်တို့ကို ပြင်ထားခြင်း, ရေပြည့်အိုးကြီး တည်ထားခြင်း, ဆီမီးညှိထွန်းခြင်း အမှုတို့ကို ပြုကြပြီးနောက် ရွာတွင်းရှိ ကလေးများကိုလည်း စောစောစီးစီး အစာကျွေးနို့တိုက်၍ သိပ်ထားကြရန် စီမံကြပြီးသော် ဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ တဖန်လာရောက် ဝပ်လျှိုး ရှိခိုးရပ်တည်ကြ၍-

“မြတ်စွာဘုရား.. ဧည့်တည်းရာစရပ်ကို ခင်းနှီးအပြည့် ခင်းပြီးပါပြီ၊ နေရာထိုင်တို့ကိုလည်း ပြင်ထားပြီးပါပြီ၊ ရေပြည့်အိုးကြီးကိုလည်း တည်ထားပြီးပါပြီ၊ ဆီမီးကိုလည်း ညှိထွန်းပြီးပါပြီ၊ မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ၌ ကြွတော်မူရန်အချိန်ကို ရှင်ပင်ဘုရား သိတော်မူပါသည် (=ကြွရန်မှာ ရှင်ပင်ဘုရား၏ အလိုတော်အတိုင်း ဖြစ်ပါသည်”-

ဟု တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။

(ဤ၌။ ။လိစ္ဆဝီမင်း မဂဓမင်းတို့၏ မင်းချင်းများသည် အမြဲမပြတ် နယ်စပ်ဖြစ်သော ပါဋလိရွာ၌ လာရောက်ကြကာ ရွာနေလူများကို

၂၇၄

မိမိတို့အိမ်မှ ဖယ်ရှားစေ၍ တလ, လဝက်စသည် နေထိုင်ကြလေသည်။ ထိုရွာနေလူများသည် အမြဲမပြတ် နေထိုင်မှု ကြပ်တည်းကုန်ရကား “ထိုမင်းချင်းများ လာရောက်ကြသောအခါ နေထိုင်စရာ ဖြစ်စိမ့်မည်”ဟု တိုင်ပင်ညီညွတ်ကြ၍ ရွာအလယ်တွင် စရပ်ကြီးတဆောင် တည်ဆောက်ကြပြီးလျှင် နေရန် ထိုင်ရန် ဘဏ္ဍာထားရန် အခန်းများ သားနားသပ်ယပ်စွာ ပြုလုပ်ကြလေသည်။ ထိုဧည့်တည်းရာစရပ်ကြီး ဆောက်လုပ်ပြီးစ အချိန်တွင်ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင် မိမိတို့ရွာသို့ ကြွရောက်တော်မူလာကြောင်း သတင်းကောင်းကြားသိရ၍ ဖော်ပြရာပါအတိုင်း အကြံဖြစ်ကာ သွားရောက် ပင့်လျှောက်ကြလေသည်။

ထိုရွာသားတို့သည် ပဌမ၌ကား “မြတ်စွာဘုရားတို့သည် တောအရပ်၌ မွေ့လျော်တော်မူကြသဖြင့် ရွာတွင်း၌နေရန် အလိုတော် ရှိချင်မှရှိမည်”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စိတ်အလိုတော်ကို မသိကြသည့်အတွက် ဧည့်တည်းရာစရပ်ကို မသုတ်သင် မပြင်ဆင်ကြပဲ ဘုရားရှင်ထံသို့ လာရောက်ကြလေသည်။ ယခုသော်မူ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စိတ်အလိုတော်ကို သိရ၍ အလျင်လက်ဦး သွားရောက်၍ ဧည့်တည်းရာစရပ်ကို ပြင်ဆင်ကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ပင့်လျှောက်ကြလေသည်)။

     ထိုသို့ ပင့်လျှောက်ကြသောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ညချမ်းအခါ၌ သင်္ကန်းကို ပြင်ဝတ်တော်မူ၍ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူတော်မူလျက် ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ဧည့်တည်းရာစရပ်သို့ ကြွရောက်တော်မူပြီးလျှင် ခြေဆေးတော်မူ၍ ဧည့်တည်းရာစရပ်သို့ ဝင်ပြီးသော် အလယ်တိုင်ကိုမှီလျက် အရှေ့အရပ်သို့ မျက်နှာမူကာ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။ ရဟန်းအပေါင်းသည်လည်း ခြေဆေး၍ ဧည့်တည်းရာစရပ်သို့ ဝင်ပြီးသော် အနောက်ဖက်နံရံကို မှီလျက် အရှေ့အရပ်သို့ မျက်နှာမူကာ မြတ်စွာဘုရားကိုသာလျှင် ရှေ့ထား၍ ထိုင်နေလေ၏။ ပါဋလိရွာသား ဥပါသကာတို့သည်လည်း ခြေဆေးကြ၍ ဧည့်တည်းရာစရပ်သို့ ဝင်ကုန်ပြီးသော် အရှေ့ဖက်နံရံကို မှီကုန်လျက် အနောက်အရပ်သို့ မျက်နှာမူကြကာ မြတ်စွာဘုရားကိုသာလျှင် ရှေ့ထား၍ ထိုင်နေကြလေကုန်၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ပါဋလိရွာသား ဥပါသကာများကို ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း သီလပျက်စီးသူ၏ အပြစ် ၅-ပါး,

၂၇၅

သီလရှိသူ၏ အကျိုး ၅-ပါးတို့ကို အစဉ်အတိုင်း ဟောကြားတော်မူလေ၏-

     ဥပါသကာတို့.. သီလမရှိသူ၏ သီလပျက်ခြင်း၌ ဤ၅-ပါးသော အပြစ်တို့သည် ဖြစ်ကုန်၏၊ အဘယ်၅-ပါးတို့နည်းဟူမူ-

     (၁) ဥပါသကာတို့.. ဤလောက၌ သီလမရှိသော သီလပျက်သောသူသည် မေ့လျော့ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် များစွာသော (ကြီးစွာသော) စည်းစိမ် ဆုံးရှုံးခြင်းသို့ ရောက်ရ၏။ ဤကား သီလမရှိသူ၏ သီလပျက်ခြင်း၌ ရှေးဦးစွာသော အပြစ်တည်း။

     (၂) ဥပါသကာတို့.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း သီလမရှိသော သီလပျက်သောသူ၏ မကောင်းသော ကျော်စောသတင်းသည် ပြန့်နှံ့၍ထွက်၏၊ ဤကား သီလမရှိသူ၏ သီလပျက်ခြင်း၌ နှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော အပြစ်တည်း။

     (၃) ဥပါသကာတို့.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း သီလမရှိသော သီလပျက်သောသူသည် မင်းပရိသတ်, ရဟန်းပရိသတ်, ပုဏ္ဏားပရိသတ်, သူကြွယ်ပရိသတ် အလယ်သို့ ချဉ်းကပ်လတ်သော် ကြောက်ကြောက်ရွံ့ရွံ့ မျက်နှာညှိုးငယ်လျက် ချဉ်းကပ်ရ၏။ ဤကား သီလမရှိသူ၏ သီလပျက်ခြင်း၌ သုံးခုမြောက်ဖြစ်သော အပြစ်တည်း။

     (၄) ဥပါသကာတို့.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း သီလမရှိသော သီလပျက်သောသူသည် တွေတွေဝေဝေဖြစ်လျက် သေရ၏၊ ဤကား သီလမရှိသောသူ၏ သီလပျက်ခြင်း၌ လေးခုမြောက်ဖြစ်သော အပြစ်တည်း။

     (၅) ဥပါသကာတို့.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း သီလမရှိသော သီလပျက်သောသူသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်ကြွေ စုတေသည်မှနောက်၌ မကောင်းသောလားရာ ပျက်စီး၍ ကျရောက်ရာ ငရဲ၌ဖြစ်ရ၏။ ဤကား သီလမရှိသောသူ၏ သီလပျက်ခြင်း၌ ငါးခုမြောက်ဖြစ်သော အပြစ်တည်း။

၂၇၆

     ဥပါသကာတို့.. သီလမရှိသူ၏ သီလပျက်ခြင်း၌ အပြစ်တို့သည် ဤ၅-ပါးတို့တည်း။

သီလရှိသူ၏ အကျိုး၅-ပါး

     (၁) ဥပါသကာတို့.. ဤလောက၌ သီလရှိသော သီလနှင့် ပြည့်စုံသောသူသည် မမေ့မလျော့ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် များစွာသော စည်းစိမ်အစုကို ရရှိ၏၊ ဤကား သီလရှိသူ၏ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၌ ရှေးဦးစွာသော အကျိုးတည်း။

     (၂) ဥပါသကာတို့.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း သီလရှိသော သီလနှင့်ပြည့်စုံသောသူ၏ ကောင်းသော ကျော်စောသတင်းသည် ပြန့်နှံ့၍ထွက်၏၊ ဤကား သီလရှိသူ၏ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၌ နှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော အကျိုးတည်း။

     (၃) ဥပါသကာတို့.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း သီလရှိသော သီလနှင့်ပြည့်စုံသောသူသည် မင်းပရိသတ်, ရဟန်းပရိသတ်, ပုဏ္ဏားပရိသတ်, သူကြွယ်ပရိသတ် အလယ်သို့ ချဉ်းကပ်လတ်သော် မကြောက်မရွံ့ မျက်နှာ မညှိုးငယ်ပဲ ချဉ်းကပ်ရ၏၊ ဤကား သီလရှိသူ၏ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၌ သုံးခုမြောက်ဖြစ်သော အကျိုးတည်း။

     (၄) ဥပါသကာတို့.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း သီလရှိသော သီလနှင့်ပြည့်စုံသောသူသည် တွေဝေခြင်း အလျှင်းမရှိပဲ သေရ၏။ ဤကား သီလရှိသူ၏ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၌ လေးခုမြောက်ဖြစ်သော အကျိုးတည်း။

     (၅) ဥပါသကာတို့.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း သီလရှိသော သီလနှင့်ပြည့်စုံသောသူသည် ကိုယ်ခန္ဓာပျက်ကြွေ စုတေသည်မှနောက်၌ ကောင်းသောလားရာ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရ၏။

၂၇၇

ဤကား သီလရှိသူ၏ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၌ ငါးခုမြောက်ဖြစ်သော အကျိုးတည်း။

     ဥပါသကာတို့.. သီလရှိသူ၏ သီလနှင့်ပြည့်စုံခြင်း၌ အကျိုးတို့သည် ဤ၅-ပါး တို့တည်း-ဟု ဟောကြားတော်မူ၏။

(ဤ၌-

“စည်းစိမ်ပျက်လျှင်း၊ သတင်းဆိုးနှံ့၊ ကြောက်ရွံ့ပရိသာ၊ သေခါတွေဝေ၊ သေငရဲလား၊ ပြစ်ငါးပါး၊ မှတ်သား ဒုဿီလ။

စည်းစိမ်ရလျှင်း၊ သတင်းကောင်းပြန့်၊ မရွံ့ပရိသာ၊ သေခါမတွေ၊ သေရွာနတ်လား၊ ကျိုးငါးပါး၊ မှတ်သား သီလဝန္တ”-

ဟူသော ဤဆောင်ပုဒ်လင်္ကာကို အရဆောင်ထားရာ၏၊ ဤတရားတော်ကို လူတို့နှင့်စပ်၍ ဟောကြားအပ်သော်လည်း ရဟန်းတို့အတွက်လည်း ရအပ်သည်သာ၊ လူ,ရဟန်း နှစ်ဦးလုံးအတွက် ရအပ်ပုံမှာ-

လူဖြစ်သောသူသည် မိမိတတ်သိသော လယ်ထွန်ခြင်း ကုန်သွယ်ခြင်း စသည်ဖြင့် အသက်မွေးမှု အပြစ်ကင်းစွာ ပြုနေရာမှ ကိုယ်ကျင့်သီလ ဖောက်ပြန်ကာ သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်း စသည်ဖြင့် မေ့လျော့လတ်သည်ရှိသော် မိမိပြုနေကျဖြစ်သည့် ထိုထို လယ်ထွန်မှု ကုန်သွယ်မှု စသည်ကို အချိန်မှန်မှန် မပြုလုပ်နိုင်တော့ချေ။ ထိုအခါ ထိုသူ၏အဖို့ရာ အမြတ်အစွန်း မဆိုထားဘိ၊ အရင်းဥစ္စာပင်သော်လည်း ဆုံးရှုံး ပျက်စီးသွားလေ၏။ ပြည့်ရှင်မင်းများက သားငါးကို မသတ်ရဟု စည်လည် ကျေညာထားသော အခါမျိုး၌ ပါဏာတိပါတ = သူ့သက်သတ်မှုကို ပြုခဲ့မိသော်၎င်း, သူတပါးဥစ္စာကို ခိုးယူမှု ပြုခဲ့သော်၎င်း မင်းပြစ်စိုးဒဏ် သင့်ရောက်ကာ များစွာသော စည်းစိမ်ဥစ္စာ ပျက်ပြုန်း ဆုံးရှုံးခြင်းသို့ ရောက်ရလေ၏။ သီလမရှိသော သီလပျက်စီးသော ရှင်ရဟန်းသည် မေ့လျော့ခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် သီလတရားမှ၎င်း, ဘုရားစကားတော်မှ၎င်း, ဈာန်တရားမှ၎င်း, အရိယဥစ္စာ ခုနစ်ပါးမှ၎င်း ပျက်စီးဆုံးရှုံးခြင်းသို့ ရောက်ရလေ၏။ (၁)

သီလမရှိသော သီလပျက်သော လူ၏အဖို့ရာ “ဤမည်သော အမျိုး၌ဖြစ်သော ဤမည်သောသူသည် သီလမရှိ၊ ယုတ်မာသော ကိုယ်ကျင့်ရှိ၏၊ ပစ္စုပ္ပန်တမလွန် နှစ်တန်သော လောကမှ စွန့်ပစ်အပ်ပြီးသူ ဖြစ်၏။ စာရေးတံဆွမ်းမျှကိုလည်း လှူသူမဟုတ်၊ စေးနှဲ ကပ်ကုပ်လှ၏” ဤသို့

၂၇၈

စသည်ဖြင့် ပရိသတ်လေးပါး အလယ်၌ မကောင်းသော ကျော်စောသတင်းသည် ပြန့်နှံ့၍ထွက်၏။ သီလမရှိသော ရှင်ရဟန်း၏ အဖို့ရာလည်း “ဤမည်သော ရှင်ရဟန်းသည် သီလကို လုံခြုံအောင် မစောင့်ရှောက်နိုင်၊ ဘုရားစကားကို မသင်ကြား မနာယူနိုင်၊ ဘုရားရှင် စက်ဆုပ်အပ်သည့် ဆေးကုခြင်းအမှု စသည်တို့ဖြင့် အသက်မွေးသူ မိစ္ဆာဇီဝသမား ဖြစ်သည့်ပြင် အဂါရဝတရား ၆-ပါးတို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံသူဖြစ်၏” ဤသို့စသည်ဖြင့် ပရိသတ်လေးပါးအလယ်၌ မကောင်းသော ကျော်စောသတင်းသည် ပြန့်နှံ့၍ထွက်၏။ (၂)

သီလမရှိသော သီလပျက်သော လူဝတ်ကြောင်သည် “ဧကန်ပင် လူအများ စည်းဝေးရာဌာန၌ အချို့သောသူတို့သည် ငါ့အမှုကို သိကြပေလိမ့်မည်၊ ထိုအခါ ငါ့ကို နှိပ်ကြလိမ့်မည်” ဟူ၍၎င်း, “မင်းထံစိုးမှောက် ပို့ရောက် ပြသကြလိမ့်မည်” ဟူ၍၎င်း ကြောက်ကြောက်ရွံ့ရွံ့ ပရိသတ်လေးပါးသို့ ချဉ်းကပ်ရ၏။ ပရိသတ်အလယ်သို့ ရောက်သောအခါလည်း မျက်နှာမလှ ပခုံးကျလျက် ဦးခေါင်းငိုက်ဆိုက်(ပရိသတ်ကို မျှော်မကြည့်ဝံ့ပဲ) မြေ၌သာ ရေးခြစ်၍ ထိုင်နေရ၏၊ ရဲဝံ့စွာ စကားမဆိုနိုင်ချေ။ သီလမရှိသော သီလပျက်သော ရှင်ရဟန်းသည်လည်း “ရဟန်းများစွာ စည်းဝေးနေကြသည်။ ဧကန်ပင် ထိုရဟန်းတို့အထဲမှ ရဟန်းတပါးပါးသည် ငါ့အမှုကို သိပေလိမ့်မည်။ ထိုအခါ ငါ့အား ဥပုသ်, ပဝါရဏာ-စသော သံဃကံများကို မြစ်တား၍ ရဟန်းအဖြစ်မှ လျှောကျရွေ့စေကြကာ သာသနာမှ နှင်ထုတ်ကြပေလိမ့်မည်”ဟု အောက်မေ့ကာ ကြောက်ကြောက်ရွံ့ရွံ့ ရဟန်းပရိသတ်သို့ ချဉ်းကပ်ရ၏၊ ရဲဝံ့စွာ စကားမဆိုနိုင်ချေ။ အထူးအားဖြင့် အချို့သော ဒုဿီလရဟန်းသည် မိမိက ဒုဿီလပင် ဖြစ်လင့်ကစား ဝင့်ကြွား ခေါင်းထောင်ကာ လှည့်လည် ကျက်စားတတ်သေး၏၊ ထိုဒုဿီလ ရဟန်းသည်ကား အပေါ်ယံက မည်မျှပင် ဝင့်ကြွားခေါင်းထောင်၍ နေစေကာမူ ထိုသူ၏ အတွင်းစိတ် အလိုအားဖြင့်ကား မျက်နှာမသာ လွန်စွာ ညှိုးငယ်လှသည်သာ ဖြစ်ပေ၏။ (၃)

ရှင်ရဟန်းဖြစ်စေ, လူဖြစ်စေ ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်၏ အဖို့ရာ ပကတိ ကျန်းမာစဉ်အခါ၌ ဟန်လုပ်၍ တဝင့်ကြွားကြွား သွားလာနေထိုင်နိုင်စေကာမူ သေရာညောင်စောင်း လျောင်းစက်ရသောအခါ၌ကား သူ၏ ဒုဿီလအမှုတို့ကို ပြုလုပ်ရာဌာနများသည် ဆိုင်ရာဒွါရ၌ ထင်လာကုန်တော့၏၊ ထိုသူသည် မျက်စိကိုဖွင့်၍ ဤလောကကို ကြည့်လိုက်, မျက်စိကိုမှိတ်၍ တမလွန်လောကကို ကြည့်လိုက်နှင့် အားကိုးရာမဲ့ဖြစ်၍

၂၇၉

နေလေ၏၊ ထိုသူအား အပါယ်လေးပါးတို့သည် ထင်ရှား၍ လာကုန်၏။ လှံမအရာဖြင့် ဦးခေါင်း၌ ထိုးစိုက်အပ်သကဲ့သို့ ဖြစ်လေ၏။ ထိုသူသည် “တားကြပါ၊ မြစ်ကြပါ” တစာစာ မြည်တမ်းလျက်သာ စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ရလေ၏။ ထို့ကြောင့် “တွေတွေဝေဝေဖြစ်လျက် သေရ၏”ဟု မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်လေသည်။ (၄)။ ၅-ခုမြောက်အပြစ်ကား ထင်ရှားပေါ်လွင်၏။ ဤကား သီလမရှိသူ၏ အပြစ် ၅-ပါးနှင့် စပ်၍ မှတ်ဖွယ်တည်း။ သီလရှိသူ၏ အကျိုး၅-ပါးနှင့်စပ်၍ မှတ်ဖွယ်ကိုလည်း ဆိုအပ်ပြီးသည်မှ အပြန်အားဖြင့် သိရာ၏)။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပါဋလိရွာသား ဥပါသကာများကို ညဉ့်နက်သည်တိုင်အောင် ဒုဿီလ၏ အပြစ်၅-ပါး, သီလဝန္တ၏ အကျိုး၅-ပါးတို့မှတပါး အခြားသော တရားစကားဖြင့်၎င်း, ဧည့်တည်းရာစရပ်အလှူနှင့်စပ်သော အနုမောဒနာ တရားစကားဖြင့်၎င်း အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက် တရားကို ဆောက်တည်ကြစေကာ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်ရွှင်လန်းစေပြီးလျှင် “ဥပါသကာတို့.. ညဉ့်ဦးယံ လွန်လေပြီ၊ ယခုအခါ၌ သွားရန်အချိန်ကို သင်တို့ သိကုန်၏ (=သွားရန်မှာ သင်တို့၏ အလိုအတိုင်းပင် ဖြစ်၏)”ဟု မိန့်ဆိုကာ ပြန်လွှတ်တော်မူလေ၏။

     “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု ပါဋလိရွာသား ဥပါသကာများ ဘုရားရှင်၏ မိန့်ဆိုချက်ကို ဝန်ခံစကား လျှောက်ထားကြကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးကြကာ ပြန်သွားကြသောအခါ၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ပါဋလိရွာသား ဥပါသကာများ ပြန်သွား၍ မကြာမြင့်မီပင် ဆိတ်ငြိမ်ရာသို့ ကပ်ဝင်တော်မူလေ၏။

(ဤ၌။ ။ဆိတ်ငြိမ်ရာအရပ် အသီးအခြားမရှိ၊ စင်စစ်သော်ကား ထိုဧည့်တည်းရာ စရပ်၌ပင် နံပါးတနေရာဝယ် တင်းထိမ်ကန့်လန့်ကာ ဝန်းရံကာ၍ “ဤနေရာ၌ မြတ်စွာဘုရားသည် အပန်းဖြေတော်မူလိမ့်မည်”ဟု ပါဋလိရွာသား ဥပါသကာများသည် စောစောကပင် ကြိုတင်၍ ခဋင်ညောင်စောင်းကို ခင်းထားကြလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “လျောင်း, ထိုင်, ရပ်, သွား = ဣရိယာပုထ် လေးပါးတို့ဖြင့် ဧည့်တည်းရာစရပ်ကို အသုံးအစွဲပြုအပ်လျှင် ထိုဥပါသကာတို့ အဖို့ရာ လွန်စွာ အကျိုးကြီးပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍

၂၈၀

ထိုခဋင်ညောင်စောင်း၌ လက်ျာနံတောင်းဖြင့် လျောင်းတော်မူကာ အပန်းဖြေတော်မူလေသည်)။

ပါဋလိပုတ်ပြည် တည်ထောင်ဖန်ဆင်းခြင်း

     ထိုစဉ်အခါ မဂဓတိုင်း အမတ်ကြီးများ ဖြစ်ကြသော သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ဝဿကာရ ပုဏ္ဏားတို့သည် ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို တားဆီး ပိတ်ဆို့ခြင်းငှါ ပါဋလိရွာ၌ မြို့တည်ဆောက်လျက် ရှိကြကုန်၏။ ထိုအခါ များစွာသော နတ်တို့သည် ထောင်လိုက် ထောင်လိုက် (=တထောင်စီ တထောင်စီ) စုရုံး၍ ပါဋလိရွာ၌ အိမ်ရာတို့ကို သိမ်းပိုက်လျက် ရှိကြကုန်၏။

     တန်ခိုးကြီးသောနတ်တို့ အိမ်ရာသိမ်းပိုက်သော ရပ်ကွက်၌ တန်ခိုးကြီးသော မင်းနှင့် အမတ်ကြီးတို့၏ အိမ်ရာတည်ဆောက်ရန် မြို့နန်းတည်ဆောက်သူ ပညာရှိတို့၏ စိတ်တို့သည် ညွတ်ကြကုန်၏၊ တန်ခိုးအလတ်စားနတ်တို့ အိမ်ရာသိမ်းပိုက်သော ရပ်ကွက်၌ တန်ခိုးအလတ်စား မင်းနှင့်အမတ်တို့၏ အိမ်ရာတည်ဆောက်ရန် မြို့နန်းတည်ဆောက်သူ ပညာရှိတို့၏ စိတ်တို့သည် ညွတ်ကြကုန်၏၊ တန်ခိုးငယ်သောနတ်တို့ အိမ်ရာသိမ်းပိုက်သော ရပ်ကွက်၌ တန်ခိုးငယ်သော မင်းနှင့် အမတ်တို့၏ အိမ်ရာတည်ဆောက်ရန် မြို့နန်းတည်ဆောက်သူ ပညာရှိတို့၏ စိတ်တို့သည် ညွတ်ကြကုန်၏။

(ဤ၌။ ။မြေကြန်အတတ် တတ်သိကြသူ မြို့နန်းတည်ဆောက်သူ ပညာရှိတို့သည် မိမိတို့၏ အတတ်ပညာ အာနုဘော်ဖြင့် အောက်မြေအတွင်း အတောင်သုံးဆယ်ခန့်တိုင်အောင်သော အရပ်၌ “ဤမြေအရပ်ဝယ် နဂါးသိမ်းပိုက်ခြင်းရှိသည်။ ဤမြေအရပ်ဝယ် ယက္ခနတ် သိမ်းပိုက်ခြင်းရှိသည်၊ ဤမြေအရပ်ဝယ် ဘုတ်ပြိတ္တာ သိမ်းပိုက်ခြင်းရှိသည်။ ဤမြေအရပ်ဝယ် ကျောက်ဖျာရှိသည် သစ်ငုတ်ရှိသည်”ဟူ၍ သိမြင်ကြကုန်၏၊ ထိုအခါ ထိုပညာရှိတို့သည် မိမိတို့၏ အတတ်ပညာ ဂါထာ မန္တာန်ကို မန်းမှုတ်ပြီးလျှင် နတ်တို့နှင့်တိုင်ပင်၍ တည်ဆောက်သည့်အလား မြို့နန်းကို တည်ဆောက်ကြလေသည်။

၂၈၁

တနည်း- ထိုပညာရှိတို့၏ကိုယ်၌ နတ်များ ပူးဝင်ကြကာ ထိုထိုနေရာတို့၌ နန်းအိမ်တို့ကို တည်ဆောက်ရန် စိတ်ကို ညွတ်စေကြကုန်၏။ ထိုနတ်များသည် နန်းအိမ်ရာအတွက် ထောင့်လေးထောင့်က ပန္နက်တိုင်များ စိုက်နှက်သတ်မှတ်၍ နန်းအိမ်ရာကို ယူပြီးသောအခါမှ ထိုမြို့နန်းတည် ပညာရှိတို့၏ကိုယ်မှ ထွက်ကြကုန်၏။ သဒ္ဓါတရား ရှိသူများအတွက် သဒ္ဓါတရားရှိသော နတ်များက ထိုကဲ့သို့ ပူးဝင်၍ အိမ်ရာသတ်မှတ် သိမ်းပိုက်မှုကို ပြုကြလေသည်။ သဒ္ဓါတရား မရှိသူများအတွက် သဒ္ဓါတရားမရှိသော နတ်များက ထိုကဲ့သို့ ပူးဝင်၍ အိမ်ရာသတ်မှတ် သိမ်းပိုက်မှုကို ပြုကြလေသည်။ အကြောင်းကား- သဒ္ဓါတရားရှိသော နတ်တို့၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ဤနေရာ၌ သဒ္ဓါတရားရှိသူ လူတို့သည် နေအိမ်တို့ကို တည်ဆောက်ကြကာ ရှေးဦးစွာ ရဟန်းသံဃာကို ပင့်ဖိတ် နေရာထိုင်ခင်း ပေးကြပြီးလျှင် မင်္ဂလာတရား တိုးပွါးစေကြလိမ့်မည်၊ ထိုအခါ ငါတို့သည် သီလရှိသော ရဟန်းတို့ကို ဖူးမြော်ခွင့်ကို ရကြပေလိမ့်မည်၊ ထိုအရှင်မြတ်တို့ ဟောကြားအပ်သည့် တရားစကား အမေးအဖြေ အနုမောဒနာတရားများကို နာကြားခွင့် ရကြပေလိမ့်မည်၊ လူများသည် အလှူဒါနကို ပေးလှူကြကာ ငါတို့အား ကောင်းမှုကုသိုလ် အဖို့အစုကို အမျှပေးကြပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားမိကြသောကြောင့် ထိုကဲ့သို့ ပူးဝင်ကာ အိမ်နေရာကို သိမ်းပိုက် သတ်မှတ်ကြလေသည်)။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထောင်လိုက် ထောင်လိုက် (တထောင်စီ တထောင်စီ) စုရုံး၍ ပါဋလိရွာ၌ အိမ်ရာသိမ်းပိုက်ကြသော ထိုနတ်တို့ကို ဒိဗ္ဗစက္ခု ရွှေဉာဏ်တော်ဖြင့် မြင်တော်မူသောအခါ ညဉ့်၏အဆုံး မိုးသောက်ယံ၌ လျောင်းစက်ရာမှ ထတော်မူ၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အဘယ်သူများသည် ပါဋလိရွာ၌ မြို့ကို တည်ဆောက်နေကြသနည်း”ဟု မေးတော်မူ၍ “မြတ်စွာဘုရား.. မဂဓတိုင်း အမတ်ကြီးများဖြစ်ကြသော သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ၀ဿကာရပုဏ္ဏားတို့သည် ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို တားဆီးပိတ်ဆို့ခြင်းငှါ ပါဋလိရွာ၌ မြို့ကို တည်ဆောက်နေကြပါသည်”ဟု အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်က ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်-

၂၈၂

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မဂဓတိုင်း အမတ်ကြီးများ ဖြစ်ကြသော သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ၀ဿကာရပုဏ္ဏားတို့ ဝဇ္ဇီမင်းတို့ကို တားဆီးပိတ်ဆို့ခြင်းငှါ ပါဋလိရွာ၌ မြို့ကို တည်ဆောက်နေကြသည်မှာ တာဝတိံသာ နတ်တို့နှင့် တိုင်ပင်၍ တည်ဆောက်ကြသကဲ့သို့ ရှိချေ၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထောင်လိုက် ထောင်လိုက် (တထောင်စီ တထောင်စီ) စုရုံး၍ ပါဋလိရွာ၌ အိမ်ရာ သိမ်းပိုက်ကြသော နတ်တို့ကို ငါဘုရားသည် ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်ဖြင့် မြင်ရ၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တန်ခိုးကြီးသောနတ်တို့ အိမ်ရာသိမ်းပိုက်သော ရပ်ကွက်၌ တန်ခိုးကြီးသော မင်းနှင့် အမတ်ကြီးတို့၏ အိမ်ရာတည်ဆောက်ရန် မြို့နန်းတည်ဆောက်သူ ပညာရှိတို့၏ စိတ်တို့သည် ညွတ်ကြကုန်၏။ တန်ခိုးအလတ်စားနတ်တို့ အိမ်ရာသိမ်းပိုက်သော ရပ်ကွက်၌ တန်ခိုးအလတ်စား မင်းနှင့် အမတ်တို့၏ အိမ်ရာတည်ဆောက်ရန် မြို့နန်းတည်ဆောက်သူ ပညာရှိတို့၏ စိတ်တို့သည် ညွတ်ကြကုန်၏။ တန်ခိုးငယ်သောနတ်တို့ အိမ်ရာသိမ်းပိုက်သော ရပ်ကွက်၌ တန်ခိုးငယ်သော မင်းနှင့် အမတ်တို့၏ အိမ်ရာတည်ဆောက်ရန် မြို့နန်းတည်ဆောက်သူ ပညာရှိတို့၏ စိတ်တို့သည် ညွတ်ကြကုန်၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အရိယ(=အရိယန်) လူမျိုးတို့၏ စုဝေးနေထိုင်ရာ, ကူးသန်းရောင်းဝယ်ရာ မြို့တကာတို့တွင် ဤမြို့သစ်သည် ကုန်ထုပ်များကို ဖွင့်လှစ်ရောင်းချရာ “ပါဋလိပုတ်”မည်သော အကြီးဆုံးမြို့ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ပါဋလိပုတ်မြို့၌ မီးကြောင့်၎င်း, ရေကြောင့်၎င်း, အချင်းချင်း စိတ်ဝမ်းကွဲပြားမှုကြောင့်၎င်း = ဤသုံးပါးသော အကြောင်းကြောင့် မြို့ပျက်ခြင်း အန္တရာယ်တို့ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”-

၂၈၃

ဟူ၍ မိန့်တော်မူလေ၏။ ။(ပါဋလိပုတ်ပြည် တစုသည် မီးသင့်လောင်သဖြင့် ပျက်စီးလိမ့်မည်။ တစုကို ဂင်္ဂါမြစ်က တိုက်မျောစား၍ သွားလိမ့်မည်၊ အခြားတစုကား ဂုံးချောသမားတို့၏ စကားကို ယုံကြည်မိသဖြင့် လူများအချင်းချင်း စိတ်ဝမ်းကွဲပြား၍ ပျက်စီးလိမ့်မည်ဟု မိန့်တော်မူလိုရင်းဖြစ်သည်)။ ။မြတ်စွာဘုရားသည် ဤကဲ့သို့ မိန့်တော်မူပြီးလျှင် မိုးသောက်ထအခါ ဂင်္ဂါမြစ်ကမ်းသို့ ကြွတော်မူ၍ မျက်နှာတော်သစ်ပြီးကာ ဆွမ်းခံချိန်ကို စောင့်ဆိုင်း၍ ထိုင်နေတော်မူ၏။

     ထိုအခါ သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ၀ဿကာရ ပုဏ္ဏားတို့သည် “ငါတို့၏အရှင် ဘုရင်အဇာတသတ်မင်းသည် ရဟန်းဂေါတမ၏ ပစ္စည်းလေးပါး ဒါယကာတဦး ဖြစ်သည်၊ ထိုအဇာတသတ်မင်းသည် ငါတို့ကို ‘မြတ်စွာဘုရားသည် ပါဋလိရွာသို့ ကြွသွားတော်မူသတဲ့၊ အသင်တို့သည် ထိုမြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ သွားရောက်ခဲ့ကြ၏လော၊ မသွားရောက်ခဲ့ကြဘူးလော’ဟု မေးလိမ့်မည်။ ‘သွားရောက်ခဲ့ကြပါသည်’ဟု ပြောဆိုလျှင် လည်း ‘ဖိတ်ကြား၍ ဆွမ်းများ ဆက်ကပ်ခဲ့ကြ၏လော၊ မဆက်ကပ်ခဲ့ကြဘူးလော’ဟု မေးပေလိမ့်ဦးမည်။ ‘မဖိတ်မကြားမိကြပါ’ဟု ပြောဆိုလျှင်လည်း ငါတို့အပေါ် အပြစ်တင်၍ နှိပ်ပေလိမ့်ဦးမည်။ ငါတို့သည် ယခုလာရောက်ရာ ဤပါဋလိရွာ၌ မြို့သစ်တည်ဖန်ဆဲ ဖြစ်ကြလေသည်။ အထူးအားဖြင့် ရဟန်းဂေါတမ၏ ရောက်ရာ ရောက်ရာ အရပ်တိုင်း၌ ကြက်သရေမဲ့သည့် ကာဠကဏ္ဏီသတ္တဝါတို့သည်(*)

---

     * ကာဠကဏ္ဏီသတ္တဝါ- ဟူသည်မှာ မိမိကိုယ်တိုင်က မည်းနက်သည့် အကုသိုလ်တရားများသူ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း, သူတပါးတို့အဖို့လည်း မည်းနက်သော အကုသိုလ်အကျိုး အကျိုးမဲ့ဖြစ်ခြင်း၏အကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း “ကာဠကဏ္ဏီ = ဘုန်းကံအသရေမဲ့သူ”ဟူ၍ အများပညတ် ရအပ်သောအမည်ရှိသော သူတပါးတို့အား ဘေးဥပဒ်ကို ဖြစ်စေတတ်သည့် ဘုန်းမဲ့ကံမဲ့ သတ္တဝါတို့တည်း။ (လောသကတိဿတို့ကဲ့သို့သော ပုဂ္ဂိုလ်မျိုးတည်း)။

     ကာဠကဏ္ဏီ သတ္တာတိ အတ္တနာ ကဏှဓမ္မဗဟုလတာယ ပရေသဉ္စ ကဏှဝိပါကာနတ္ထနိဗ္ဗတ္တိနိမိတ္တတာယ “ကာဠကဏ္ဏီ”တိ လဒ္ဓနာမာ ပရူပဒ္ဒဝကရာ အပ္ပေသက္ခသတ္တာ။ [သုတ်မဟာဝါဋီကာ၊ မျက်နှာ ၁၃၉-မှ)]

၂၈၄

ဖဲရှားကြမြဲဖြစ်သည်။ ငါတို့သည် ထိုရဟန်းဂေါတမကို ပင့်ဖိတ်ကြကာ မြို့သစ်နန်းတည် မင်္ဂလာစကား ဟောကြားကြစေအံ့”ဟု ကြံစည်ကြကာ မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ သွားရောက်ကြ၍ လျောက်ပတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်ကြကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် ဝမ်းမြောက်စဖွယ် အသက်ထက်ဆုံး အောက်မေ့ဖွယ်စကား ပြောကြားကြပြီးလျှင် “အရှင်ဂေါတမသည် ရဟန်းသံဃာနှင့်တကွ ယနေ့အဖို့ အကျွန်ုပ်တို့၏ဆွမ်းကို လက်ခံတော်မူပါ”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖိတ်မန်စကား လျှောက်ထားကြလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိတ်ဆိတ်နေသဖြင့် ပုဏ္ဏားတို့ ပင့်လျှောက်ချက်ကို လက်ခံတော်မူလေ၏။

     ထိုအခါ မဂဓတိုင်း အမတ်ကြီးများဖြစ်ကြသော သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ၀ဿကာရပုဏ္ဏားတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ လက်ခံတော်မူကြောင်းကို ကောင်းစွာသိကြ၍ မိမိတို့ တည်းခိုအိမ်သို့ သွားရောက်ကြပြီးလျှင် ထိုအိမ်၌ မွန်မြတ်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို စီမံစေပြီးသော် “အရှင်ဂေါတမ.. အချိန်တန်ပါပြီ၊ ဆွမ်းပြင်ပြီးပါပြီ”ဟု မြတ်စွာဘုရားအား အချိန်တန်ကြောင်းကို လျှောက်ကြားစေကြကုန်၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် နံနက်အခါ၌ သင်္ကန်းကို ပြင်ဝတ်တော်မူ၍ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူတော်မူလျက် ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ မဂဓတိုင်း အမတ်ကြီးများဖြစ်ကြသော သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ၀ဿကာရပုဏ္ဏားတို့၏ တည်းခိုအိမ်သို့ ကြွရောက်တော်မူ၍ ခင်းထားအပ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။ သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ဝဿကာရပုဏ္ဏားတို့သည် မြတ်စွာဘုရား အမှူးရှိသော ရဟန်း အပေါင်းကို မွန်မြတ်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ဖြင့် ရောင့်ရဲတင်းတိမ်၍ “တန်ပြီ”ဟု တားမြစ်သည်တိုင်အောင် ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ လုပ်ကျွေးကြလေ၏။ ထို့နောက် သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ၀ဿကာရပုဏ္ဏားတို့သည် မြတ်စွာဘုရား ဆွမ်းစားပြီး၍ သပိတ်မှ လက်တော်ကို ဖယ်ပြီးသောအခါ နိမ့်သော ထိုင်စရာတခုကို ယူကြ၍ သင့်လျောက်ပတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေကြကုန်၏။

၂၈၅

     သင့်လျောက်ပတ်ရာ အရပ်၌ ထိုင်နေကြသော သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ဝဿကာရပုဏ္ဏားတို့ကို မြတ်စွာဘုရားသည် ဤဂါထာတို့ဖြင့် အနုမောဒနာ ပြုတော်မူ၏-

ယသ္မိံ ပဒေသေ ကပ္ပေတိ၊ ဝါသံ ပဏ္ဍိတဇာတိယော။

သီလဝန္တေတ္ထ ဘောဇေတွာ၊ သညတေ ဗြဟ္မစာရယော။ (၁)

ယာ တတ္ထ ဒေဝတာ အာသုံ၊ တာသံ ဒက္ခိဏမာဒိသေ။

တာ ပူဇိတာ ပူဇယန္တိ၊ မာနိတာ မာနယန္တိ နံ။ (၂)

တတော နံ အနုကမ္ပန္တိ၊ မာတာ ပုတ္တံဝ ဩရသံ။

ဒေဝတာနုကမ္ပိတော ပေါသော၊ သဒါ ဘဒြာနိ ပဿတိ။ (၃)

ဗြာဟ္မဏာ = သုနိဓနှင့် ၀ဿကာရပုဏ္ဏား အမတ်များတို့..။ ယသ္မိံ ပဒေသေ = အကြင်အရပ်၌။ ပဏ္ဍိတဇာတိယော = ပညာရှိငြား အမျိုးကောင်းသားသည်။ ဝါသံ = အိမ်ရာဆောက်လုပ် နေထိုင်ခြင်းကို။ ကပ္ပေတိ = ပြု၏။ ဧတ္ထ = ဤအရပ်၌။ သီလဝန္တေ = ကောင်းသော အကျင့်သီလနှင့် ပြည့်စုံကြကုန်သော။ သညတေ = ကိုယ်,နှုတ်,နှလုံး စောင့်သုံးကြကုန်သော။ ဗြဟ္မစာရယော = မြတ်သောအကျင့်ကို ကျင့်ကြံပေတတ် ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့ကို။ ဘောဇေတွာ = သဒ္ဓါရှေး ဆွမ်းကျွေးကြပြီးလျှင်။ (၁)

တတ္ထ = ထိုအိမ်ရာအရပ်၌။ ယာ ဒေဝတာ = အိမ်ရာစောင့်ကြပ် အကြင်နတ်တို့သည်။ အာသုံ = ထင်ရှားရှိကြကုန်၏။ တာသံ = အိမ်ရာစောင့်ကြပ် ထိုနတ်တို့အား။ ဒက္ခိဏံ = မိမိလှူရ အလှူ၏ အဖို့ဘာဂကို။ အာဒိသေ = အမျှနှုတ်ခွန်း မြွက်ညွှန်းလှစ်ခြွေ ပေးဝေရာ၏။ ဧဝံ = ဤသို့ အမျှခွန်း ညွှန်းမြွက်သောထွေ ပေးဝေလတ်သည်ရှိသော်။ ပူဇိတာ = မိမိတို့က အမျှပေးလတ် ပူဇော်အပ်ကုန်သော။ တာ ဒေဝတာ = အိမ်ရာစောင့်ကြပ် ထိုနတ်တို့သည်။ နံ = ထိုအိမ့်ရှင်ယောက်ျား အမျိုးသားကို။ ပူဇယန္တိ = ဘေးမရောက်အောင် စောင့်ရှောက်သောအားဖြင့်

၂၈၆

ပူဇော်တုံ့တဖန် ပူဇော်ကြပြန်ကုန်၏။ မာနိတာ = ဗလိနတ်စာ ပူဇာသက္ကာရမှု ပြုလုပ်တုံလတ် မိမိက မြတ်နိုးအပ်ကုန်သော။ တာ ဒေဝတာ = အိမ်ရာစောင့်ကြပ် ထိုနတ်တို့သည်။ နံ = ထိုအိမ်ရှင်ယောက်ျား အမျိုးသားကို။ မာနယန္တိ = ဖြစ်ပေါ်လာသော ဘေးရန်ကို တွန်းလှန်ပယ်ချိုးသဖြင့် မြတ်နိုးတုံ့တဖန် မြတ်နိုးကြပြန်ကုန်၏။ (၂)

တတော = ထို့ကြောင့်။ မာတာ = အမိသည်။ ဩရသံ ပုတ္တံ =ရင်၌ပွေ့ထား ကြီးပွါးစေအပ်သော သားကို။ အနုကမ္ပန္တိ ဣ၀ = စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့။ ဒေဝတာ = အိမ်ရာစောင့်ကြပ် နတ်တို့သည်။ နံ = ထိုပညာရှိငြား အမျိုးကောင်းသားကို။ အနုကမ္ပန္တိ = မေတ္တာရှေ့ထား သနားစောင့်ရှောက်ကြကုန်၏။ ဒေဝတာနုကမ္ပိတော = အိမ်စောင့်နတ်များ မေတ္တာထား၍ သနားစောင့်ရှောက်အပ်သော။ ပေါသော = ပညာရှိငြား အမျိုးသားသည်။ သဒါ = နေ့ညဉ့်ဆက်ကာ ခပ်သိမ်းသောအခါ၌။ ဘဒြာနိ = ကောင်းမြတ်ချမ်းသာ မင်္ဂလာတို့ကို။ ပဿတိ = နှစ်သက်ဖွယ်အလား ကြား,သိ,တွေ့,မြင်ရလေ၏။ (၃)

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မဂဓတိုင်း အမတ်ကြီးများဖြစ်ကြသည့် သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ဝဿကာရပုဏ္ဏားတို့ကို ဤဂါထာတို့ဖြင့် အနုမောဒနာ ပြုတော်မူပြီးလျှင် နေရာမှထ၍ ကြွတော်မူ၏။

     ထိုစဉ်အခါ သုနိဓပုဏ္ဏားနှင့် ၀ဿကာရ ပုဏ္ဏားတို့သည် “ယနေ့ အရှင်ဂေါတမထွက်သွားရာ တံခါးကို ‘ဂေါတမတံခါး’ဟု တွင်စေမည်။ အရှင်ဂေါတမ ကူးသွားရာ ဂင်္ဂါမြစ်ဆိပ်ကို ‘ဂေါတမဆိပ်’ဟု တွင်စေမည်”ဟူ၍ ကြံရွယ်ကြလျက် မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်မှ နောက်မှ အစဉ်တစိုက် လိုက်ကြလေကုန်၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရား ထွက်သွားရာတံခါးသည် ‘ဂေါတမတံခါး’ဟု အမည်တွင်လေ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည်

၂၈၇

ဂင်္ဂါမြစ်သို့ ကြွရောက်တော်မူ၏။ ထိုစဉ်အခါ၌ ဂင်္ဂါမြစ်သည် ကမ်းမှာနား၍ ကျီးသောက်နိုင်လောက်အောင်ပင် ကမ်းနှင့်အညီ ရေပြည့်လျက်ရှိ၏။

     ကမ်းတဖက်မှ ကမ်းတဖက်သို့ သွားရောက်လိုသော အချို့သူတို့သည် လှေကို ရှာကုန်၏။ အချို့သူတို့သည် သစ်ဖောင်ကို ရှာကုန်၏။ အချို့သူတို့သည် ဝါးဖောင်ကို ဖွဲ့ကုန်၏။

     ထိုအခါ အားရှိသော ယောက်ျားသည် ကွေးသောလက်ကို ဆန့်သကဲ့သို့၎င်း, ဆန့်သောလက်ကို ကွေးသကဲ့သို၎င်း, ထို့အတူပင် မြတ်စွာဘုရားသည် ဂင်္ဂါမြစ်၏ ဤမှာဖက်ကမ်းမှ ကွယ်တော်မူခဲ့၍ ထိုမှာဖက်ကမ်း၌ ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ထင်ရှား ဖြစ်တော်မူလေ၏။

     မြတ်စွာဘုရားသည် ကမ်းတဖက်မှ ကမ်းတဖက်သို့ သွားရောက်လိုကုန်၍ အချို့က လှေကိုရှာလျက်, အချို့က သစ်ဖောင်ကိုရှာလျက်, အချို့က ဝါးဖောင်ကိုဖွဲ့လျက်နေသော ထိုသူတို့ကို မြင်တော်မူ၏၊ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤအကြောင်းအရာကို သိတော်မူ၍ ထိုအချိန်တွင် ဤဆိုလတ္တံ့သော ဥဒါန်းစကားကို ကျူးရင့်တော်မူ၏-

ယေ တရန္တိ အဏ္ဏဝံ သရံ။

သေတုံ ကတွာ ဝိသဇ္ဇ ပလ္လလာနိ။

ကုလ္လံ ဟိ ဇနော ဗန္ဓတိ။။

တိဏ္ဏာ မေဓာဝိနော ဇနာ။

ယေ = အကြင် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အဏ္ဏဝံ = အပြောကျယ်လျက် နက်လည်း နက်စွာထသော။ သရံ = တဏှာတည်းဟူသော မြစ်ကြီးကို။ တရန္တိ = ကူးကြကုန်၏။ တေ = ထိုအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ သေတုံ = အရိယမဂ်တည်းဟူသော တံတားကို။ ကတွာ = ဆောက်လုပ်ကြ၍။ ပလ္လလာနိ = သံသရာခေတ် တဏှာမြစ်ဝယ် ကျွံနစ်ရန်အကြောင်း ကိလေသာ ညွန်ပျောင်းတို့ကို။

၂၈၈

ပဟာယ = ပယ်စွန့်ကုန်လျက်။ တရန္တိ = ကူးသွားကြကုန်၏။ ဇနော ဟိ = မပြောပလောက် ဤဂင်္ဂါမြစ်မျှလောက်ကို ကူးမြောက်လိုတောင်း လူအပေါင်းသည်ကား။ ကုလ္လံ = ဖောင်ကို။ ဗန္ဓတိ = ဖွဲ့၍နေရ၏။ မေဓာဝိနော ဇနာ = ဘုရား ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရိယာသူတော်ကောင်း ပညာရှိအပေါင်းတို့သည်ကား။ တိဏ္ဏာ = ဖောင်မဖွဲ့လစ် တဏှာမြစ်ကို ရှစ်ရပ်သော မဂ်တံတားဖြင့် ကူးသွားတော်မူကြကုန်ပြီ။

အရိယသစ္စာလေးပါးကို ဟောကြားတော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြစို့၊ ကောဋိရွာသို့ သွားကြကုန်အံ့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံစကား လျှောက်ထား၍ ရှေးနည်းအတူ ရဟန်းတို့ကို စည်းဝေးစေလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ကောဋိရွာသို့ ကြွရောက်တော်မူပြီးလျှင် ထိုရွာ၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူ၏။ ။(ဤ၌ မဟာပနာဒမင်း၏ ပြာသာဒ်စွန်း ကျရာဌာန၌ တည်သောရွာ ဖြစ်သောကြောင့် ထိုရွာ၏အမည်မှာ ကောဋိရွာဟု တွင်လေသည်)။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့ကို ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း အရိယသစ္စာလေးပါး တရားကို ဟောကြားတော်မူ၏-

     “ရဟန်းတို့.. အရိယသစ္စာ လေးပါးတို့ကို လျော်ကန်စွာ မသိခြင်း ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်းကြောင့် ငါဘုရားသည်၎င်း သင်ချစ်သားတို့သည်၎င်း ရှည်လျားလှစွာ ဤသံသရာ ကာလပတ်လုံး ဘဝတခုမှ ဘဝတခုသို့ မရပ်မနား ပြေးသွားအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ဘဝတခု၌ ထပ်ခါထပ်ခါ မရပ်မတည် ကျင်လည်ခဲ့အပ်လေပြီ။ အဘယ် လေးပါးတို့ကို မသိခြင်းကြောင့်နည်း ဟူမူကား-

၂၈၉

     ရဟန်းတို့.. ဆင်းရဲအမှန် (=ဒုက္ခအရိယသစ္စာ)ကို လျော်ကန်စွာ မသိခြင်း ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်းကြောင့် ငါဘုရားသည်၎င်း သင်ချစ်သားတို့သည်၎င်း ရှည်လျားလှစွာ ဤသံသရာ ကာလပတ်လုံး ပြေးသွားခဲ့ရလှလေပြီ၊ ကျင်လည်ခဲ့ရလှလေပြီ။ (၁)။ ရဟန်းတို့.. ဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းအမှန် (=သမုဒ္ဒယအရိယသစ္စာ)ကို (ပ) (၂)။ ရဟန်းတို့.. ဆင်းရဲချုပ်ရာအမှန် (=နိရောဓ အရိယသစ္စာ)ကို (ပ) (၃)။ ရဟန်းတို့.. ဆင်းရဲချုပ်ရာသို့ရောက်ကြောင်း လမ်းစဉ်အမှန် (=မဂ္ဂအရိယသစ္စာ)ကို လျော်ကန်စွာ မသိခြင်း ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်းကြောင့် ငါဘုရားသည်၎င်း သင်ချစ်သားတို့သည်၎င်း ရှည်လျားလှစွာ ဤသံသရာ ကာလပတ်လုံး ပြေးသွားခဲ့ရလှလေပြီ၊ ကျင်လည်ခဲ့ရလှလေပြီ။

     ရဟန်းတို့.. ယခုအခါ ငါဘုရားသည် ထိုဆင်းရဲအမှန် (=ဒုက္ခအရိယသစ္စာ)ကို လျော်ကန်စွာ သိအပ်ပြီ၊ ထိုးထွင်း၍လည်း သိအပ်ပြီ။ ထိုဆင်းရဲဖြစ်ကြောင်းအမှန် (=သမုဒယအရိယသစ္စာ)ကို ။ပ။ ထိုဆင်းရဲချုပ်ရာအမှန် (=နိရောဓ အရိယသစ္စာ)ကို ။ပ။ ထိုဆင်းရဲချုပ်ရာသို့ရောက်ကြောင်း လမ်းစဉ်အမှန် (=မဂ္ဂအရိယသစ္စာ)ကို လျော်ကန်စွာ သိအပ်ပြီ၊ ထိုးထွင်း၍လည်း သိအပ်ပြီ၊ ဘဝ၌ တပ်မက်တတ်သော ဘဝတဏှာကို အကြွင်းမဲ့ အမြစ်ပြတ် ဖြတ်အပ်လေပြီ၊ ငါဘုရား၏ သန္တာန်ဝယ် ဘဝသစ်သို့ ဆွဲဆောင်တတ်သည့် ကြိုးနှင့်တူစွာ ဘဝတဏှာသည် ကုန်ခဲ့လေပြီ၊ ယခုအခါ ငါဘုရားအဖို့ရာ တဖန်ဘဝအသစ်၌ ဖြစ်ခြင်းမရှိ တော့ပြီ”ဟု ဟောကြားတော်မူ၏။ ။(ဤ၌ မဂ်၏ ရှေးအဖို့ လောကီဝိပဿနာဉာဏ်ဖြင့် သိခြင်းကို ပါဠိလို အနုဗောဓသိ, မြန်မာလို လျော်ကန်စွာ သိခြင်းဟု ခေါ်၏။ မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် ကိလေသာကို ဖြိုခွဲဖျက်ဆီး ဖောက်ထွင်းပြီး သိခြင်းကို ပါဠိလို ပဋိဝေဓသိ, မြန်မာလို ထိုးထွင်း၍ သိခြင်းဟု ခေါ်၏)။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဤစကားကို မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ဤဆိုလတ္တံ့သော စကားကိုလည်း မိန့်တော်မူပြန်၏-

၂၉၀

“စတုန္နံ အရိယသစ္စာနံ၊ ယထာဘူတံ အဒဿနာ။

သံသိတံ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ တာသု တာသွေဝ ဇာတိသု။

ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..။ စတုန္နံ = လေးပါးကုန်သော။ အရိယသစ္စာနံ = အရိယာအဖြစ်ကို စင်စစ်ပြုတတ်သည့် လေးရပ်သစ္စာ နက်နဲစွာတို့ကို။ ယထာဘူတံ = မဖောက်မပြန် အမှန်အတိုင်း။ အဒဿနာ = ဝိပဿနာဉာဏ် မဂ်ဉာဏ်တို့ဖြင့် ဝေဘန်ထိုးထွင်း မသိမမြင်ခြင်းကြောင့်။ ဒီဃမဒ္ဓါနံ = ရှည်လျားလှစွာ သံသရာကာလပတ်လုံး။ တာသု တာသွေဝ ဇာတိသု = ထိုထိုယုတ်မြတ် ဘဝဇာတ်တို့၌သာလျှင်။ သံသိတံ = မရပ်မတည် ကျင်လည်အပ်ခဲ့လှလေပြီ။

တာနိ ဧတာနိ ဒိဋ္ဌာနိ၊ ဘဝနေတ္တိ သမူဟတာ။

ဥစ္ဆိန္နံ မူလံ ဒုက္ခဿ၊ နတ္ထိ ဒါနိ ပုနဗ္ဘဝေါ။

ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အို ချစ်သားတို့..။ မယာ = လူသုံးပါးတို့၏ဆရာ ဘုရားငါသည်။ တာနိ ဧတာနိ = ထိုလေးရပ်သစ္စာ နက်နဲစွာတို့ကို။ ဒိဋ္ဌာနိ = ကိစ္စလေးထောက် အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်ရောက်အောင် ပြီးမြောက်ကုန်စင် သိမြင်အပ်ကုန်ပြီ။ ဘဝနေတ္တိ = ဘဝလွန်ကြိုး တဏှာဆိုးကို။ သမူဟတာ = ကောင်းစွာပယ်ဖျောက် နုပ်နုပ်ဖြတ်တောက်အပ်လေပြီ။ ဒုက္ခဿ = စက်သံသာရ ၀ဋ်ဒုက္ခ၏။ မူလံ = ဖြစ်စေတုံလျှင်း အကြောင်းရင်း တဏှာလောဘကို။ ဥစ္ဆိန္နံ = အနုသယ အမြစ်မကျန် ပယ်လှန် ဖြတ်တောက်အပ်လေပြီ။ မေ = လူသုံးပါးတို့၏ဆရာ ဘုရားငါ၏ အဖို့ရာ။ ပုနဗ္ဘဝေါ = တဖန်ဘဝသစ်ဝယ် ဖြစ်ရခြင်း ပဋိသန္ဓေသည်။ နတ္ထိ = တစိုးတစိ မရှိတော့ပြီ” -

ဤတရားဂါထာကိုလည်း ဟောတော်မူပြန်၏။

၂၉၁

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုကောဋိရွာ၌ နေတော်မူစဉ်လည်း ရှေးဖော်ပြရာပါအတိုင်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူရန် အချိန်နီးကပ်လာပြီ ဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့ကို ဆုံးမတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားစကားကိုသာ ရဟန်းတို့အား အကြိမ်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏-

     “ဤကား သီလတည်း၊ ဤကား သမာဓိတည်း၊ ဤကား ပညာတည်း။ သီလ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော သမာဓိသည် များသော အကျိုး,အာနိသင်ရှိ၏၊ သမာဓိ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော ပညာသည် များသောအကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏။ ပညာ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော စိတ်သည် ကာမာသဝ ဘဝါသဝ အဝိဇ္ဇာသဝ တည်းဟူသော အာသဝတရားတို့မှ အရိပ်အမြွက်မျှ မကျန်ရအောင် ကောင်းစွာပင်လျှင် လွတ်မြောက်၏”ဟု ဤတရားစကားကိုသာ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏။

နာတိကရွာသို့ ကြွတော်မူ၍

ဆုတ်နစ်ခြင်းသဘောမရှိ အထက်မဂ်လျှင် လားရာရှိသူတို့ကို

ဟောတော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကောဋိရွာ၌ အလိုရှိသမျှ နေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြကုန်စို့၊ နာတိကရွာသို့ သွားရောက်ကြကုန်အံ့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံစကား လျှောက်ထား၍ ရှေးနည်းအတူ ရဟန်းတို့ကို စည်းဝေးစေလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ နာတိကရွာသို့ ကြွရောက်တော်မူပြီးလျှင် ထိုနာတိကရွာ အုတ်ကျောင်း၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူ၏။ ။(ဤ၌ တဖက်ဆည်ကန်ကြီးတခုကို အမှီပြု၍ ဘကြီး, ဘထွေး (=ညီအစ်ကိုနှစ်ဦး)တို့၏ သားနှစ်ယောက်တို့ ဦးဆောင်တည်သော ရွာနှစ်ရွာတို့ ရှိကြ၏၊ ထိုရွာတို့ကို ဉာတိကရွာ = ဆွေမျိုးရွာဟု ဆိုလိုလျက် ဉ-အက္ခရာကို

၂၉၂

န-အက္ခရာပြု၍ နာတိကရွာဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ ထိုနာတိကရွာ နှစ်ရွာရှိကြသည့်အနက် တရွာ၌ အုတ်ကျောင်းတော်ဝယ် ဘုရားရှင် သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူသည်)။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက် မေးမြန်းလျှောက်ထားသည်မှာ-

“မြတ်စွာဘုရား.. နာတိကရွာ၌ သာဠမည်သော ရဟန်းသည် စုတေသွားပါ၏၊ ထိုရဟန်း၏ လားရာ = ဂတိကား အဘယ်ပါနည်း၊ တမလွန်ဘဝကား အဘယ်ပါနည်း။

မြတ်စွာဘုရား.. နာတိကရွာ၌ နန္ဒာမည်သော ရဟန်းမိန်းမသည် စုတေသွားပါ၏၊ ထိုရဟန်းမိန်းမ၏ လားရာ = ဂတိကား အဘယ်ပါနည်း၊ တမလွန်ဘဝကား အဘယ် ပါနည်း။

မြတ်စွာဘုရား.. နာတိကရွာ၌ သုဒတ္တမည်သော ဥပါသကာသည် စုတေသွားပါ၏၊ ထိုဥပါသကာ၏ လားရာ = ဂတိကား အဘယ်ပါနည်း၊ တမလွန်ဘဝကား အဘယ်ပါနည်း။

မြတ်စွာဘုရား.. နာတိကရွာ၌ သုဇာတာမည်သော ဥပါသိကာမသည် စုတေသွားပါ၏။ ထိုဥပါသိကာမ၏ လားရာ = ဂတိကား အဘယ်ပါနည်း၊ တမလွန်ဘ၀ကား အဘယ်ပါနည်း။

မြတ်စွာဘုရား.. နာတိကရွာ၌ ကုက္ကုဋမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ ကာဠိမ္ဗမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ နိကဋမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ ကဋိဿဟမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ တုဋ္ဌမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ သန္တုဋ္ဌမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ ဘဒ္ဒမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ သုဘဒ္ဒမည်သော ဥပါသကာသည် စုတေသွားပါ၏။ ထိုဥပါသကာ၏

၂၉၃

လားရာ = ဂတိကား အဘယ်ပါနည်း၊ တမလွန်ဘဝကား အဘယ်ပါနည်း”-

ဤကဲ့သို့ မေးမြန်း လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရား အစဉ်အတိုင်း ဖြေကြားတော်မူသည်မှာ-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သာဠမည်သော ရဟန်းသည် အာသဝေါတရားတို့ ကုန်ခြင်းကြောင့် အာသဝေါကင်းသော ကိလေသာမှ လွတ်မြောက်သည့် အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိနှင့် အရဟတ္တဖိုလ်ပညာကို ယခုဘဝ၌ပင် ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် မျက်မှောက်ပြုလျက် ရောက်၍နေသော ရဟန္တာပေတည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. နန္ဒာမည်သော ရဟန်းမိန်းမသည် အောက်ကာမဘုံ၌ ပဋိသန္ဓေတည်နေခြင်း အဖို့ရှိသည့် ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇဉ် ၅-မျိုးတို့ အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်းကြောင့် ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဥပပတ်ပဋိသန္ဓေနေ၍ ထိုဘုံ၌သာလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုလိမ့်မည့် ထိုဘုံမှ (အောက်ကာမဘုံသို့) ပြန်နစ်ခြင်း သဘောမရှိသော အနာဂါမ်အရိယာပေတည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သုဒတ္တမည်သော ဥပါသကာသည် (သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ဝိစိကိစ္ဆာ, သီလဗ္ဗတပရာမာသ တည်းဟူသော) သံယောဇဉ်အနှောင်အဖွဲ့ သုံးမျိုးတို့ အကြွင်းမဲ့ ကုန်သည့်ပြင် တပ်မက်ခြင်း = ရာဂ, အမျက်ထွက်ခြင်း = ဒေါသ, တွေဝေခြင်း = မောဟတို့ ခေါင်းပါးလှခြင်းကြောင့် ထိုလူ့ပြည်သို့ တကြိမ်သာ ပဋိသန္ဓေ အနေလာ၍ ဆင်းရဲ၏အဆုံးကို ပြုလိမ့်မည်ဖြစ်သော သကဒါဂါမ် အရိယာပေတည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သုဇာတာမည်သော ဥပါသိကာမသည် (သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ဝိစိကိစ္ဆာ, သီလဗ္ဗတပရာမာသ တည်းဟူသော) သံယောဇဉ်အနှောင်အဖွဲ့ သုံးမျိုးတို့

၂၉၄

အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်းကြောင့် အပါယ်သို့ ကျခြင်းသဘော အလျှင်းမရှိသော ကိန်းသေမြဲသော အထက်မဂ်သုံးပါးလျှင် နောက်ဆုံး လားရောက်ရာရှိသော သောတာပန် အရိယာပေတည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကုက္ကုဋမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ ကာဠိမ္ဗမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ နိကဋမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ ကဋိဿဟမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ တုဋ္ဌမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ သန္တုဋ္ဌမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ ဘဒ္ဒမည်သော ဥပါသကာသည် ။ပ။ သုဘဒ္ဒမည်သော ဥပါသကာသည် အောက်ကာမဘုံ၌ ပဋိသန္ဓေတည်နေခြင်း အဖို့ရှိသည့် ဩရမ္ဘာဂိယသံယောဇဉ် ၅-မျိုးတို့ အကြွင်းမဲ့ကုန်ခြင်းကြောင့် ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဥပပတ် ပဋိသန္ဓေနေ၍ ထိုဘုံ၌သာလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုလိမ့်မည့် ထိုဘုံမှ အောက် ကာမဘုံသို့ ပြန်နစ်ခြင်း သဘောမရှိသော အနာဂါမ် အရိယာပေတည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. နာတိကရွာမှ စုတေသွားကြသော ဥပါသကာ ငါးကျိပ်ကျော်တို့သည် အောက်ကာမဘုံ၌ ပဋိသန္ဓေတည်နေခြင်း အဖို့ရှိသည့် ဩရမ္ဘာဂိယ သံယောဇဉ် ၅-မျိုးတို့ အကြွင်းမဲ့ကုန်ခြင်းကြောင့် ဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဥပပတ် ပဋိသန္ဓေနေ၍ ထိုဘုံ၌သာလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုလိမ့်မည့် အောက်ကာမဘုံသို့ ပြန်နစ်ခြင်းသဘောမရှိသော အနာဂါမ် အရိယာတို့ပေတည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. နာတိကရွာမှ စုတေသွားကြသော ဥပါသကာ ကိုးကျိပ်ကျော်တို့သည် (သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ဝိစိကိစ္ဆာ, သီလဗ္ဗတပရာမာသ တည်းဟူသော) သံယောဇဉ် အနှောင်အဖွဲ့ သုံးမျိုးတို့ အကြွင်းမဲ့ကုန်သည့်ပြင် တပ်မက်ခြင်း = ရာဂ, အမျက်ထွက်ခြင်း = ဒေါသ, တွေဝေခြင်း = မောဟတို့ ခေါင်းပါးလှခြင်းကြောင့် ဤလူ့ပြည်သို့

၂၉၅

တကြိမ်သာ ပဋိသန္ဓေ အနေလာ၍ ဆင်းရဲ၏အဆုံးကို ပြုလိမ့်မည်ဖြစ်သော သကဒါဂါမ် အရိယာတို့ပေတည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. နာတိကရွာမှ စုတေသွားကြသော ဥပါသကာ ငါးရာကျော်တို့သည် (သက္ကာယဒိဋ္ဌိ, ဝိစိကိစ္ဆာ, သီလဗ္ဗတပရာမာသ တည်းဟူသော) သံယောဇဉ်အနှောင်အဖွဲ့ သုံးမျိုးတို့ အကြွင်းမဲ့ကုန်ခြင်းကြောင့် အပါယ်သို့ ကျခြင်းသဘော အလျှင်းမရှိသော ကိန်းသေမြဲသော အထက်မဂ်သုံးပါးလျှင် နောက်ဆုံး လားရာရှိသော သောတာပန် အရိယာတို့ပေတည်း။

ဓမ္မာဒါသ ဓမ္မပရိယာယ = ကြေးမုံတရားကို

ဟောတော်မူခြင်း

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသေသွားသူ၏ လားရာ = ဂတိနှင့် တမလွန်ဘဝ အကြောင်းအရာကို ပြောကြားမှုသည် တရားနှင့် ပြည့်စုံသူတိုင်း ကိုယ်တိုင်ပင် ပြုလုပ်နိုင်သော အမှုဖြစ်၍ ဘုရားရှင်ကိုယ်တိုင် ဆောင်ရွက် ရလောက်အောင် ခက်ခဲသော အံ့ဖွယ်အထူးအဆန်း မဟုတ်၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လူသေတိုင်း သေတိုင်းပင် မြတ်စွာဘုရားသို့ ချဉ်းကပ်၍ ဤအကြောင်းအရာကို မေးမြန်းနေကြလျှင် မြတ်စွာဘုရားအား ပင်ပန်းစေရုံမျှသာ ဖြစ်ရာ၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ဖြစ်ရကား အကြင် ကြေးမုံတရားနှင့် ပြည့်စုံသော အရိယသာဝကသည် ပြောကြားလိုပါမူ “ငါသည် ငရဲဂတိ ကုန်ပြီးသူဖြစ်၏၊ တိရစ္ဆာန်ဂတိ ကုန်ပြီးသူဖြစ်၏၊ ပြိတ္တာဂတိ ကုန်ပြီးသူဖြစ်၏။ ကြီးပွါးချမ်းသာခြင်း ကင်းရာ ဒုက္ခ၏မှီခိုရာ ဖရိုဖရဲ ပြိုကွဲပျက်စီး၍ ကျရောက်ရာ အပါယဂတိ ကုန်ပြီးသူဖြစ်၏။ ငါသည် သောတာပန်ဖြစ်ပြီ၊ ပျက်စီးကျရောက်ခြင်းသဘော မရှိပြီ၊ ကိန်းသေမြဲသူ ဖြစ်လေပြီ၊ အထက်မဂ်သုံးပါးလျှင် နောက်ဆုံး လားရာရောက်ရာရှိသူ ဖြစ်လေပြီ”ဟု မိမိကိုယ်တိုင်ပင်

၂၉၆

မိမိအကြောင်းကို ပြောကြားနိုင်ပေ၏။ ထိုကြေးမုံတရားမည်သော ဒေသနာတော်ကို ဟောကြားပေအံ့၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကြေးမုံတရားမည်သော ထိုဒေသနာကား အဘယ်နည်း-

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသာသနာတော်၌ အရိယသာဝက (=ငါဘုရား၏ တပည့်သား, တပည့်မ)သည်-

‘ထိုမြတ်စွာဘုရားသည် ဤသို့ ဤသို့သော အကြောင်းကြောင့် အရဟံဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူပါပေ၏၊ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်, ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နဂုဏ်, သုဂတဂုဏ်, လောကဝိဒူဂုဏ်, အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိဂုဏ်, သတ္ထာဒေ၀မနုဿာနံဂုဏ်, ဗုဒ္ဓဂုဏ်, ဘဂဝဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူပါပေ၏’ဟု ဘုရားမြတ်စွာ ရတနာ၌ ကျေးဇူးဂုဏ်တို့ကို ဉာဏ်ဖြင့်သက်ဝင် တွေ့မြင်သိရှိကာ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၏။ (၁)

‘မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော တရားတော်သည် အပြစ်ကင်းကွာ ကောင်းစွာ ဟောကြားအပ်သဖြင့် သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပါပေ၏၊ မျက်မှောက်ဘဝ အကျိုးရနိုင်သဖြင့် သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံပါပေ၏၊ အခါမလင့် အကျိုးပေးတတ်သဖြင့် အကာလိကဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံပါပေ၏။ လာလှည့် ရှုလှည့် ကျင့်ကြံလှည့်ဟု ဖိတ်ခေါ်ကာပြထိုက်သဖြင့် ဧဟိပဿိကဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံပါပေ၏၊ မိမိကိုယ်ထဲ စိတ်ထဲ၌ ဆောင်ယူ သွင်းထားထိုက်သဖြင့် ဩပနေယျိကဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံပါပေ၏၊ အရိယာ ပညာရှိတို့သာ ကိုယ်စီကိုယ်င သိနိုင် ခံစားနိုင်သဖြင့် ပစ္စတ္တံဝေဒိတဗ္ဗဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံပါပေ၏’ဟု တရားရတနာ၌ ကျေးဇူးဂုဏ်ကို ဉာဏ်ဖြင့်သက်ဝင် တွေ့မြင်သိရှိကာ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၏။ (၂)

၂၉၇

‘မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သား သာဝက သံဃာတော်သည် အဓိသီလ, အဓိစိတ္တ, အဓိပညာ = သိက္ခာသုံးရပ် တည်းဟူသော အလွန်ကောင်းမြတ်သည့် ပဋိပတ်ဂုဏ်, အလွန်ဖြောင့်မတ်သည့် ပဋိပတ်ဂုဏ်, အလွန်သင့်မြတ်သည့် ပဋိပတ်ဂုဏ်, ရိုသေလေးစားအပ်သည့် ပဋိပတ်ဂုဏ် = ဤအကြောင်းဖြစ်သော ကျေးဇူးဂုဏ်လေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံသည့်ပြင် အစုံအားဖြင့် လေးစုံ ပုဂ္ဂိုလ်အားဖြင့် ရှစ်ပါး အရေအတွက်ရှိသော ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သား သာဝက သံဃာတော်သည် အရပ်ဝေးမှ ဆောင်လာ၍သော်လည်း ပေးလှူပူဇော်ရန် ထိုက်တန်သောဂုဏ်, ဧည့်သည်တို့အတွက် စီမံထားသော ဝတ္ထုကိုသော်လည်း (ဧည့်သည်ကို ခေတ္တဆိုင်းထား၍) ပေးလှူပူဇော်ရန် ထိုက်တန်သောဂုဏ်, တမလွန်အတွက် ရည်မြော်သော အလှူကို ခံယူထိုက်သောဂုဏ်, လက်အုပ်ချီမိုး ရှိခိုးထိုက်သောဂုဏ်, သတ္တဝါအပေါင်းတို့၏ ကောင်းမှုပြုရန် အမြတ်ဆုံးသော လယ်မြေသဖွယ်ဖြစ်သောဂုဏ် = ဤအကျိုးဂုဏ်ငါးပါးတို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူပါပေ၏’ဟု သံဃာရတနာ၌ ကျေးဇူးဂုဏ်တို့ကို ဉာဏ်ဖြင့်သက်ဝင် တွေ့မြင်သိရှိကာ မတုန်မလှုပ် ကြည်ညိုခြင်းနှင့် ပြည့်စုံ၏။ (၃)

တဏှာ၏ ကျွန်အဖြစ်မှ ကျွတ်လွတ်စေတတ်ကုန်သော, ပညာရှိတို့ ချီးမွမ်းအပ်ကုန်သော, မှားယွင်းစွာ မသုံးသပ်အပ်ကုန်သော, သမာဓိကို ဖြစ်စေတတ်ကုန်သော, မကျိုး, မပေါက်, မကျား, မပြောက်ကုန်သော, အရိယာတို့ မြတ်နိုးအပ်သည့် သီလတို့နှင့် ပြည့်စုံ၏။ (၄)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အကြင် ဆိုအပ်ပြီးသည့် ကြေးမုံတရား ၄-ပါးနှင့် ပြည့်စုံသော အရိယသာဝကသည် ပြောကြားလိုပါမူ “ငါသည် ငရဲဂတိ ကုန်ပြီးသူဖြစ်၏၊ တိရစ္ဆာန်ဂတိ ကုန်ပြီးသူဖြစ်၏၊ ပြိတ္တာဂတိ ကုန်ပြီးသူဖြစ်၏၊

၂၉၈

ကြီးပွါးချမ်းသာခြင်း ကင်းရာ, ဒုက္ခ၏မှီခိုရာ ဖရိုဖရဲ ပြိုကွဲပျက်စီး၍ ကျရောက်ရာ အပါယဂတိ ကုန်ပြီးသူဖြစ်၏၊ ငါသည် သောတာပန်ဖြစ်ပြီ၊ ပျက်စီးကျရောက်ခြင်းသဘော မရှိပြီ၊ ကိန်းသေမြဲသူ ဖြစ်လေပြီ၊ အထက်မဂ်သုံးပါးလျှင် နောက်ဆုံးလားရာ ရောက်ရာရှိသူ ဖြစ်လေပြီ”ဟု မိမိကိုယ်တိုင်ပင် မိမိအကြောင်းကို ပြောကြားနိုင်ပေ၏။ ကြေးမုံတရားမည်သော ထိုဒေသနာကား ဤသည်ပင်တည်း”–

ဟု မိန့်တော်မူ၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုနာတိကရွာ အုတ်ကျောင်းတော်၌ နေတော်မူစဉ်လည်း ရှေး ဖော်ပြရာပါအတိုင်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူရန် အချိန်နီးကပ်လာပြီ ဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့ကို ဆုံးမတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားစကားကိုသာ ရဟန်းတို့အား ကြိမ်ဖန်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏-

     “ဤကား သီလတည်း၊ ဤကား သမာဓိတည်း၊ ဤကား ပညာတည်း။ သီလ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော သမာဓိသည် များသော အကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏၊ သမာဓိ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော ပညာသည် များသောအကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏။ ပညာ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော စိတ်သည် ကာမာသဝ ဘဝါသဝ အဝိဇ္ဇာသဝ တည်းဟူသော အာသဝတရားတို့မှ အရိပ်အမြွက်မျှ မကျန်ရအောင် ကောင်းစွာပင်လျှင် လွတ်မြောက်၏”ဟု ဤတရားစကားကိုသာ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏။

ဝေသာလီပြည် အမ္ဗပါလီသရက်ဥယျာဉ်သို့

ကြွတော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နာတိကရွာ၌ အလိုရှိသမျှ နေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြကုန်စို့၊ ဝေသာလီပြည်သို့ သွားရောက်ကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံစကား လျှောက်ထား၍ ရှေးနည်းအတူ ရဟန်းတို့ကို စည်းဝေးစေလ၏။

၂၉၉

ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ဝေသာလီပြည်သို့ ကြွရောက်တော်မူပြီးလျှင် ထိုဝေသာလီပြည်ဝယ် အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမ၏ သရက်ဥယျာဉ်အရာမ်၌ သီတင်းသုံးနေတော်မူ၏။

     ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်တော်ပါ ရဟန်းပေါင်း များစွာတို့အနက် ငါးရာမျှသော ရဟန်းတို့သည် အသက်အရွယ် နုနယ်သူများ ဖြစ်ကြသည့်ပြင် ရဟန်းပြု၍လည်း မကြာသေးသူများ ဖြစ်ကြ၏။ လုံ့လဝီရိယ လျော့ပါးသူများလည်း ဖြစ်ကြ၏။ မကြာမြင့်မီ အချိန်မှာပင် အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည်လည်း မြတ်စွာဘုရား ထံတော်မှောက်သို့ လာရောက်လိမ့်မည် ဖြစ်၏။ ထိုသို့ လာရောက်လျှင် အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမကို ကြည့်ရှုရာ၌ ထိုရဟန်းငယ်ငါးရာတို့ သတိထားနိုင်ကြစိမ့်သောငှါ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့ကို ကြိုတင်၍ သတိပေးသောအနေဖြင့်-

“ရဟန်းတို့.. ရဟန်းသည် သတိရှိလျက် ဆင်ခြင်လျက် နေရာ၏၊ ဤကား သင်တို့အတွက် ငါဘုရားတို့၏ အဆုံးအမပေတည်း။

ရဟန်းတို့.. အဘယ်သို့လျှင် ရဟန်းသည် သတိရှိရာသနည်း။ ရဟန်းတို့.. ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် ပြင်းစွာအားထုတ်လျက် ဆင်ခြင်လျက် သတိရှိလျက် ရုပ်ကိုယ်၌ ရုပ်ကိုယ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် လောက၌ဖြစ်တတ်သော လိုချင်တပ်မက်ခြင်းနှင့် နှလုံးမသာခြင်းကို ပယ်ဖျောက်၍ နေ၏။ ပြင်းစွာအားထုတ်လျက် ဆင်ခြင်လျက် သတိရှိလျက် ခံစားမှု = ဝေဒနာတို့၌ ခံစားမှု = ဝေဒနာဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် (ပ)။ စိတ်၌ စိတ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် (ပ)။ သဘောတရားတို့၌ သဘောတရားဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် လောက၌ဖြစ်တတ်သော လိုချင်တပ်မက်ခြင်းနှင့် နှလုံးမသာခြင်းကို ပယ်ဖျောက်၍ နေ၏။ ရဟန်းတို့.. ဤသို့လျှင် ရဟန်းသည် သတိရှိပေ၏။

၃၀၀

ရဟန်းတို့.. အဘယ်သို့လျှင် ရဟန်းသည် ဆင်ခြင်သနည်း။ ရဟန်းတို့.. ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် ရှေ့သို့တက်ရာ၌ နောက်သို့ဆုတ်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုလေ့ရှိ၏၊ တူရူ (တည့်တည့်)ကြည့်ရာ တစောင်းကြည့်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုလေ့ရှိ၏။ ကွေးရာ ဆန့်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုလေ့ရှိ၏၊ ဒုကုဋ်, သပိတ်, သင်္ကန်းကို ဆောင်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုလေ့ရှိ၏၊ စားရာ, သောက်ရာ, ခဲရာ, လျက်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုလေ့ရှိ၏။ ကျင်ကြီး,ကျင်ငယ် စွန့်ရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုလေ့ရှိ၏။ သွားရာ, ရပ်ရာ, ထိုင်ရာ, အိပ်ရာ, နိုးရာ, ပြောရာ, ဆိတ်ဆိတ်နေရာ၌ ဆင်ခြင်လျက် ပြုလေ့ရှိ၏။ ရဟန်းတို့.. ဤသို့လျှင် ရဟန်းသည် ဆင်ခြင်လျက် နေရာ၏။

ရဟန်းတို့.. ရဟန်းသည် သတိရှိလျက် ဆင်ခြင်လျက် နေရာ၏၊ ဤကား သင်တို့အတွက် ငါဘုရားတို့၏ အဆုံးအမပေတည်း”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။

ဘုရားထံသို့ အမ္ဗပါလီ လာရောက်ဆည်းကပ်ခြင်း

     အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ဝေသာလီပြည်သို့ ဆိုက်ရောက်၍ မိမိ၏ သရက်ဥယျာဉ်၌ နေတော်မူကြောင်းကို ကြားသိလေလျှင် အလွန့်အလွန် ကောင်းမွန်သော ယာဉ်တို့ကို က-စေ၍ ကောင်းမွန်သော ယာဉ်ကိုစီးလျက် အလွန့်အလွန် ကောင်းမွန်သော အရံယာဉ်တို့နှင့်တကွ ဝေသာလီပြည်မှ ထွက်ခဲ့၍ မိမိအရာမ် ဥယျာဉ်ဆီသို့ သွားလေ၏။ ယာဉ်ဖြင့် သွားသင့်သမျှသောအရပ်ကို ယာဉ်ဖြင့်သွား၍ ယာဉ်မှသက်ပြီးသော် ခြေလျင်သာလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုးပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာ တခုသောနေရာ၌ ထိုင်နေလေ၏။

၃၀၁

     ယင်းသို့ အပြစ်လွတ်ရာ တခုသောနေရာ၌ ထိုင်နေသော အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမကို မြတ်စွာဘုရားသည် တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက်, တရားကို ဆောက်တည်စေကာ, တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန် ရွှင်လန်းစေတော်မူ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက်, တရားကို ဆောက်တည်စေကာ, တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန် ရွှင်လန်းစေအပ်ပြီးသော အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်းနှင့်တကွ နက်ဖြန်အဖို့ တပည့်တော်မ၏ဆွမ်းကို လက်ခံတော်မူပါ”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆိတ်ဆိတ်နေသဖြင့် အမ္ဗပါလီ၏ ပင့်လျှောက်ချက်ကို လက်ခံတော်မူလေ၏။

     ထိုအခါ အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် မြတ်စွာဘုရား လက်ခံတော်မူသည်ကို သိ၍ နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးလျက် ဖဲခွါသွားလေ၏။

လိစ္ဆဝီမင်းတို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို အဖူးအမြော်

လာရောက်ကြခြင်း

     ဝေသာလီပြည်၌ နေကုန်သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ဝေသာလီပြည်သို့ ဆိုက်ရောက်၍ အမ္ဗပါလီ၏ သရက်ဥယျာဉ်၌ နေတော်မူကြောင်းကို ကြားသိကြလေလျှင် အလွန့်အလွန် ကောင်းမွန်သော ယာဉ်တို့ကို က-စေကြ၍ ကောင်းမွန်သော ယာဉ်တို့ကို စီးကြလျက် အလွန့်အလွန် ကောင်းမွန်သော အရံယာဉ်တို့နှင့်တကွ ဝေသာလီပြည်မှ ထွက်ခဲ့ကြလေကုန်၏။

     ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့အနက် အချို့သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ညိုသောအဝတ်, ညိုသော တန်းဆာ ရှိကြ၍ ညိုသော အဆင်းအရောင် ရှိကုန်၏။ အချို့သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ဝါသောအဝတ်, ဝါသော တန်းဆာ ရှိကြ၍ ဝါသော အဆင်းအရောင် ရှိကုန်၏။ အချို့သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် နီသောအဝတ်, နီသော တန်းဆာ ရှိကြ၍ နီသော အဆင်းအရောင် ရှိကုန်၏။

၃၀၂

အချို့သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ဖြူသောအဝတ်, ဖြူသော တန်းဆာ ရှိကြ၍ ဖြူသော အဆင်းအရောင် ရှိကုန်၏။

(ဤ၌- လိစ္ဆဝီမင်းတို့၏ ပကတိအဆင်းကား ညိုသည်မဟုတ်။ ညိုသော အဆင်းရှိသော နံ့သာပျောင်းကို လိမ်းကျံထားအပ်သောကြောင့် ထိုမင်းတို့၏ အဆင်းအရောင်သည် နီလာရောင်ထွက်ကာ ညို၍ နေကုန်၏။ ထိုမင်းတို့၏ ဝတ်စုံများမှာလည်း ညိုသော အဆင်းရှိသော ဝတ်စုံများသာ ဖြစ်သည့်အပြင် ညိုသော အဆင်းရှိသော ကျောက်မျက်ရတနာ ညိုသောပန်းတို့ဖြင့် ထိုမင်းတို့ကိုယ်မှာ တန်းဆာဆင်၍ ထားအပ်ပေ၏။ ထိုမင်းတို့၏ ရထားများမှာလည်း နီလာကျောက်တို့ဖြင့် ခြယ်စီအပ်၍ ညိုသော အဝတ်တို့ဖြင့် ဖုံးအုပ်အပ်ကုန်သည့်ပြင် ညိုသောအလံတို့ကို တလူလူ လွှင့်ထူအပ်ကုန်လျက် ညိုသော ချပ်ဝတ်တန်းဆာ ဆင်ယင်အပ်သည့် မြင်းတို့ဖြင့် က-အပ်ကုန်၏။ ကြိမ်တို့မှာလည်း ညိုသောအဆင်း ရှိကုန်၏။ ဤနည်းဖြင့် ကျန်သော ဝါသောအဆင်း, နီသောအဆင်း, ဖြူသောအဆင်း ရှိရာတို့၌လည်း အနက်ကို သိအပ်၏)။

     ထိုအခါ အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် အသက်အရွယ် ငယ်ကုန် ငယ်ကုန်သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့၏ ရထားတို့ကို မိမိရထားနှင့် ဝင်ရိုး ဝင်ရိုးချင်း, ဘီး ဘီးချင်း, ထမ်းပိုး ထမ်းပိုးချင်း တိုက်ခိုက်စေ၏။ ထိုအခါ ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမကို “ဟယ် အမ္ဗပါလီ.. မယ်မင်းသည် အသက်အရွယ် ငယ်ကုန် ငယ်ကုန်သော လိစ္ဆဝီမင်းတို့၏ ရထားတို့ကို မယ်မင်း၏ ရထားနှင့် ဝင်ရိုး ဝင်ရိုးချင်း, ဘီး ဘီးချင်း, ထမ်းပိုး ထမ်းပိုးချင်း အဘယ့်ကြောင့် တိုက်ခိုက်စေဘိသနည်း”ဟု မေးမြန်း ပြောဆိုကြကုန်၏။ ထိုအခါ အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် လိစ္ဆဝီမင်းတို့ကို “အရှင့်သားတို့.. ရဟန်းအပေါင်းနှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို နက်ဖြန်ခါ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးရန် အကျွန်ုပ် ပင့်ဖိတ်အပ်ခဲ့ပြီ။ ထို့ကြောင့် တိုက်ခိုက်စေပါသည်”ဟု ပြန်ကြားပြောဆိုလေ၏။

     ထိုအခါ လိစ္ဆဝီမင်းများက “ဟယ် အမ္ဗပါလီ.. ထိုဆွမ်းကို အသပြာတသိန်းဖြင့် ငါတို့အား ပေးပါလော့”ဟု တောင်းခံစကား ပြောကြားကြလေလျှင် အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် “အရှင့်သားတို့.. စားကျေး = တိုင်းခရိုင်နှင့်တကွ

၃၀၃

ဝေသာလီပြည်ကိုပင် အကျွန်ုပ်အား ပေးကြစေကာမူ ထိုဆွမ်းကို အကျွန်ုပ် မပေးနိုင်ပါ”ဟု ရဲရဲတောက်စကား ပြန်ကြားပြောဆိုလေ၏။ ထိုအခါ လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် “ငါတို့ကို မိန်းမငယ်က နိုင်သွားလေပြီ အမောင်တို့..၊ ငါကို မိန်းမငယ်က နိုင်သွားလေပြီ အမောင်တို့..”ဟု ပြောဆိုကုန်လျက် လက်ဖျားကို ခါကြကုန်၏။

     ထို့နောက် ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမ၏ သရက်ဥယျာဉ်ရှိရာသို့ ရထားတို့ကို မောင်းနှင်၍ သွားကြလေကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အစုလိုက် အငန်းလိုက် ခမ်းနားကြီးကျယ်စွာ လာနေကြသော ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့ကို အဝေးမှပင် မြင်တော်မူ၍ ရဟန်းတို့ကို-

“ရဟန်းတို့.. တာဝတိံသာနတ်တို့ကို မမြင်ဘူးသော ရဟန်းတို့သည် လိစ္ဆဝီမင်းပရိသတ်ကို ကြည့်ရှုကုန်လော့၊ လိစ္ဆဝီမင်းပရိသတ်ကို အဖန်ဖန် ကြည့်ရှုကုန်လော့၊ လိစ္ဆဝီမင်းပရိသတ်ကို တာဝတိံသာ နတ်ပရိသတ်နှင့် အတူထား၍ ကြည့်ရှုကုန်လော့”-

ဟု တိုက်တွန်းစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။

(ဤ၌ “လိစ္ဆဝီမင်းပရိသတ်ကို တာဝတိံသာ နတ်ပရိသတ်နှင့် အတူထား၍ ကြည့်ရှုကုန်လော့”ဟူသော ဤမိန့်ကြားတော်မူချက်သည် ရဟန်းတို့ကို သုဘနိမိတ်ဟု စွဲယူရန် တိုက်တွန်းခြင်း မဟုတ်ပါပေ၊ စင်စစ်သော်ကား “ဤလိစ္ဆဝီမင်းတို့၏ ဣဿရိယ မင်းစည်းစိမ်သည် နတ်စည်းစိမ်နှင့် တူလှပေ၏”ဟု (ဒါနကထာ, သီလကထာ, သဂ္ဂကထာ, ကာမာနံ အာဒီနဝကထာ တည်းဟူသော) အနုပုဒ္ဓိကထာ- တရားဒေသနာ ဟောစဉ်တွင် သဂ္ဂကထာကဲ့သို့သော တရားဒေသနာသာ ဖြစ်၏။ သို့သော်လည်း ထိုတရားနာ ရဟန်းတို့အနက် အချို့သော ရဟန်းတို့အဖို့ရာ ထိုစကားရပ်၌ သုဘနိမိတ်ဟု စွဲယူမှုလည်း ဖြစ်နိုင်လေရာ၏။ သို့ရကား ဤမိန့်ကြားတော်မူချက်၌-

“မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သုတ္တန်ရာပေါင်း များစွာတို့ဖြင့် စက္ခု-စသည်တို့၏ ရူပါရုံ-စသည်တို့၌ သုဘနိမိတ်- စသည် စွဲယူမှုကို တားမြစ်တော်မူပါလျက် ဤအရာသို့ကျမှ အဘယ့်ကြောင့် ကြီးစွာသော လုံ့လဖြင့် သုဘနိမိတ်ဟု စွဲယူရန် တိုက်တွန်းတော်မူပါသနည်း”ဟု မေးရန်ရှိ၏။

၃၀၄

အဖြေကား- “ရဟန်းတို့၏ အကျိုးစီးပွါးကို လိုလားတော်မူသောကြောင့်” တိုက်တွန်းတော်မူသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- ထိုတရားနာရဟန်းပေါင်း များစွာတို့တွင် အချို့သောရဟန်းတို့သည် သမ္မာပဋိပတ်၌ ဆုတ်နစ်သော လုံ့လဝီရိယ ရှိကြကုန်၏၊ ထိုရဟန်းတို့အား ဣဿရိယ မင်းစည်းစိမ်ဖြင့် ဖြားယောင်း သွေးဆောင်တော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ “မမေ့မလျော့ ရဟန်းတရားကို ပွါးများကုန်သူတို့ အဖို့ရာ ဤသို့သော ဣဿရိယ မင်းစည်းစိမ်ကို အလွယ်တကူ ရနိုင်ပေ၏”ဟု ညွှန်ပြတော်မူကာ (အရှင်နန္ဒမထေရ်အား အကျိုးစီးပွါးကို လိုလားတော်မူသောကြောင့် နတ်ရွာစည်းစိမ်ကို ပြတော်မူခြင်းကဲ့သို့ပင်) ဤ၌လည်း ရဟန်းတရား ပွါးများကြိုးကုတ် အားထုတ်ကြစေရန် ဤကဲ့သို့ ဟောတော်မူသည်။

ထို့ပြင်လည်း “ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့၏ စည်းစိမ်နှင့် ဆက်စပ်၍ ရဟန်းတို့အဖို့ရာ အနိစ္စလက္ခဏာ ထင်ရှားရန်လည်း” ထိုကဲ့သို့ ဟောတော်မူသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- ထိုလိစ္ဆဝီမင်း အားလုံးတို့သည်ပင် နောက်အခါ မကြာမြင့်မီ အဇာတသတ်မင်း၏ တိုက်ဖျက်မှုကြောင့် ပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်ကြပေလိမ့်မည်။ ထိုသို့ ပျက်စီးသောအခါ ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့၏ မင်းအဖြစ် အသရေစည်းစိမ်ကို မြင်၍ တည်ကြသော ရဟန်းတို့သည် (ယခု ဒိဋ္ဌထင်ထင် တွေ့မြင်ရသော ရဟန်းတို့သည် ထိုသို့ပျက်စီးသောအခါ၌) “ထိုသို့သဘောရှိသော ကြီးကျယ်ခမ်းနားလှသည့် မင်းအဖြစ် အသရေ စည်းစိမ်ကြီး၏သော်မှလည်း ပျက်စီးခြင်းသည် ထင်လင်းဘိ၏”ဟု အောက်မေ့ကြကာ အနိစ္စလက္ခဏာကို ပွါးများကြ၍ ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့နှင့်တကွ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ကြပေလိမ့်မည်။ သို့ရကား ထိုရဟန်းတို့အဖို့ရာ အနိစ္စလက္ခဏာ ထင်ရှားရန် ဤကဲ့သို့ ဟောတော်မူသည်။ ။ဤကား အဖြေတည်း)။

     ထိုအခါ ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ယာဉ်ဖြင့် သွားသင့်သမျှသောအရပ်ကို ယာဉ်ဖြင့်သွား၍ ယာဉ်မှ သက်ကြပြီးသော် ခြေလျင်သာလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်ကြ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုးကြပြီးလျှင် အပြစ်လွတ်ရာ တခုသောနေရာ၌ ထိုင်နေကြလေ၏။ ယင်းသို့ ထိုင်နေပြီးသော လိစ္ဆဝီမင်းတို့ကို မြတ်စွာဘုရားသည် တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက်, တရားကို ဆောက်တည်စေကာ, တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန် ရွှင်လန်းစေတော်မူ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက်,

၃၀၅

တရားကို ဆောက်တည်စေကာ, တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန် ရွှင်လန်းစေအပ်ပြီးသော လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်းနှင့်တကွ နက်ဖြန်အဖို့ တပည့်တော်တို့၏ဆွမ်းကို လက်ခံတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားကြလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “လိစ္ဆဝီမင်းတို့.. နက်ဖြန်အဖို့ အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမ၏ ဆွမ်းကို ငါဘုရား လက်ခံပြီးပြီ”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် “ငါတို့ကို မိန်းမငယ်က နိုင်သွားလေပြီ အမောင်တို့..၊ ငါတို့ကို မိန်းမငယ်က နိုင်သွားလေပြီ အမောင်တို့..”ဟု ပြောဆိုကုန်လျက် လက်ဖျားကို ခါကြကုန်၏။

     ထို့နောက် လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရား ဟောတော်မူအပ်သော တရားတော်ကို အလွန်နှစ်သက်၍ အနုမောဒနာ ပြုကြပြီးသော် နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးကုန်လျက် ဖဲသွားကြလေကုန်၏။

(ဤ၌- “လိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမက မြတ်စွာဘုရား အမှူးပြုသော ရဟန်းသံဃာကို ပင့်ဖိတ်အပ်ပြီးဖြစ်ကြောင်း (အမ္ဗပါလီ ပြောဆိုချက်အရ) သိရှိကြပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် ပင့်ဖိတ်ကြသနည်း”ဟု မေးမြန်းဖွယ်ရှိ၏။

အဖြေကား- (၁) အမ္ဗပါလီအပေါ်၌ မယုံကြည်ခြင်းကြောင့်၎င်း, (၂) ဒါယကာတို့ လိုက်နာကျင့်သုံးရမည့်ဝတ်ကို အဦးမူသောကြောင့်၎င်း ပင့်ဖိတ်ကြသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- (၁) ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့၏ သန္တာန်ဝယ် “ဤအမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် မိန်းမပေါ့ မိန်းမပျက် ဖြစ်ရကား မဖိတ်ကြားခဲ့ပါပဲလျက်လည်း ဖိတ်ကြားခဲ့သည်ဟု ပြောလေရာ၏”ဟု ကြံစည် စဉ်းစားမိကြလေသည်။ (၂) ထို့ပြင်လည်း တရားနာပြီး၍ ပြန်သွားအံ့သောအခါ၌ ပင့်ဖိတ်၍ သွားခြင်းမည်သည်လည်း လူဒါယကာတို့၏ ဓမ္မဝတ်တပါး ဖြစ်လေသည်။ သို့ရကား အမ္ဗပါလီအပေါ်၌ မယုံကြည်ခြင်း, ဒါယကာတို့၏ဝတ်ကို အဦးမူခြင်း = ဤအကြောင်းနှစ်ပါးကြောင့် ပင့်ဖိတ်ကြလေသည်)။

၃၀၆

အမ္ဗပါလီ သရက်ဥယျာဉ်ကို လှူဒါန်းခြင်း

     ထိုအခါ အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် ထိုညဉ့်လွန်မြောက်ပြီးနောက် မိမိအရာမ်၌ မွန်မြတ်သော ခဲဖွယ် ဘောဇဉ်ကို စီမံစေပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန် တန်ပြီ၊ ဆွမ်းပြင်ပြီးပါပြီ”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်အား အချိန်တန်ကြောင်း ကြားလျှောက်စေလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် နံနက်အခါ၌ သင်္ကန်းကို ပြင်ဝတ်တော်မူ၍ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူတော်မူလျက် ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမ၏ အိမ်သို့ (*) ကြွရောက်တော်မူ၍ ခင်းထားအပ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။

(ဤ၌* (ခရားပွင့်အမှတ်ပြ) အမ္ဗပါလီ၏ အိမ်အရကို ဝေသာလီပြည် အတွင်းမှာရှိသည့် ၎င်း၏အိမ်ကို မယူပဲ သရက်ဥယျာဉ်အတွင်း တနေရာ၌ ဆောက်လုပ်ထားအပ်သည့် တည်းခိုအိမ်ကို ယူမှသာလျှင် ဝိနည်း မဟာဝဂ္ဂပါဠိ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓကလာ စကားရပ်နှင့်၎င်း, ဤသုတ်မဟာဝါပါဠိ ဤအခဏ်း ရှေ့နောက်စကားရပ်များနှင့်၎င်း ညီညွတ်ပေမည်။ မှန်၏- ဝိနည်းမဟာဝါ ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက၌ အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် မိမိ၏ အရာမ်ဥယျာဉ်အတွင်း တည်းခိုအိမ်၌ ဘုရားအမှူးရှိသော သံဃာတော်ကို ဆွမ်းဆက်ကပ်ပြီးနောက် မိမိပိုင် သရက်ဥယျာဉ်ကို ဗုဒ္ဓပမုခ ဘိက္ခုသံဃာအား လှူဒါန်းကြောင်း လာရှိသည့်ပြင် ဤသုတ်မဟာဝါ ဤအခဏ်း ဤစာပိုဒ်အစ၌ “မိမိပိုင် အရာမ်အတွင်း၌ ဆွမ်းခဲဖွယ် ဘောဇဉ်တို့ကို စီမံစေကြောင်း”နှင့် နောက်၌လည်း “ဣမာဟံ ဘန္တေ အာရာမံ ဗုဒ္ဓပမုခဿ ဘိက္ခုသံဃဿ ဒမ္မိ = မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ဤအရာမ်ဥယျာဉ်ကို ဘုရားအမှူးရှိသော ရဟန်းသံဃာအား လှူပါ၏”ဟူ၍ ဣမ-ဟူသော ပါဠိသဒ္ဒါ, ဤ-ဟူသော မြန်မာသဒ္ဒါတို့ဖြင့် လျှောက်ထား လှူဒါန်းကြောင်း လာရှိသောကြောင့် ဤယခု အမ္ဗပါလီ ၏ အိမ်အရကို ဝေသာလီပြည် အတွင်းမှာရှိသည့် ၎င်း၏နေအိမ်ကို မယူပဲ သရက်ဥယျာဉ်အတွင်း တနေရာ၌ ဆောက်လုပ်ထားအပ်သည့် ၎င်းပိုင် တည်းခိုအိမ်ကို ယူသင့်ပေသည်)။

     ထိုအခါ အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမသည် မြတ်စွာဘုရား အမှူးရှိသော ရဟန်းအပေါင်းကို မွန်မြတ်သော ဆွမ်းခဲဖွယ် ဘောဇဉ်တို့ဖြင့် ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ သာဟတ္ထိက သက္ကစ္စမြောက်

၃၀၇

ဆက်ကပ်ပြီးနောက် လျောက်ပတ်သော နေရာ၌ ထိုင်ပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ဤအရာမ်ဥယျာဉ်ကို ဘုရားအမှူးရှိသော ရဟန်းသံဃာအား လှူပါ၏”ဟု မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားလှူဒါန်းလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုအရာမ်ဥယျာဉ်ကို အလှူခံတော်မူပြီးလျှင် အမ္ဗပါလီ ပြည့်တန်းဆာမကို တရားစကား ဟောကြားပြီးနောက် နေရာမှထ၍ ကြွသွားတော်မူ၏။

     မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုဝေသာလီပြည် အမ္ဗပါလီ သရက်ဥယျာဉ်၌ နေတော်မူစဉ်လည်း ရှေးနည်းအတူပင် သီလ, သမာဓိ, ပညာ = သိက္ခာသုံးပါး တရားစကားကိုသာ ကြိမ်ဖန်များစွာ ဟောကြားတော်မူလေ၏။

ဝေဠုဝရွာ၌ နောက်ဆုံးဝါ ကပ်တော်မူခြင်း

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အမ္ဗပါလီ သရက်ဥယျာဉ်၌ အလိုရှိသမျှ နေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို ရှေးနည်းအတူပင် ဝေဠုဝရွာသို့ သွားရောက်ရန် မိန့်ကြားတော်မူ၍ များစွာသော ရဟန်းအပေါင်းနှင့် အတူတကွ ဝေသာလီပြည်၏ အနီးမှာပင်ရှိသော ဝေဠုဝရွာငယ်သို့ ကြွရောက်တော်မူ၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုဝေဠုဝရွာငယ်၌ နေတော်မူစဉ် (နောက်ဆုံး လေးဆယ့်ငါးဝါမြောက် ဝါဆိုလပြည့်နေ့လောက်၌) ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. သွားကြကုန်လော့၊ သင်တို့သည် ဝေသာလီပြည်၏ ပတ်ဝန်းကျင် မိတ်ဆွေအသိအကျွမ်း ရဟန်းများရှိရာ ကျောင်းတိုက်၌ ဝါကပ်ကြကုန်လော့၊ ငါဘုရားမူကား ဤဝေဠုဝရွာငယ်၌ပင် ဝါကပ်ဆိုအံ့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ရဟန်းတို့သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံကြ၍ ဝေသာလီပြည်၏ ပတ်ဝန်းကျင် မိတ်ဆွေအသိအကျွမ်း ရဟန်းများရှိရာ ထိုထိုကျောင်းတိုက်တို့၌ ဝါကပ်ကြကုန်၏၊ မြတ်စွာဘုရားသည်ကား ထိုဝေဠုဝရွာငယ်၌ပင် ဝါကပ်တော်မူ၏။

၃၀၈

(ဤ၌- ဝေဠုဝရွာငယ်မှာ ထိုရဟန်းများစွာ နေထိုင်လောက်အောင် ကျောင်းလည်းမရှိ၊ ဆွမ်းလည်း မျှတမည်မဟုတ်။ ဝေသာလီပြည်၏ ပတ်ဝန်းကျင်၌ကား ကျောင်းတို့လည်း အလွန်များသည့်ပြင် ဆွမ်းပစ္စည်းလည်း ရလွယ်၏၊ ထို့ကြောင့် ထိုရဟန်းတို့ ချမ်းသာစွာ ဝါကပ်နေနိုင်ကြရန် ဤကဲ့သို့ “ဝေသာလီပြည်၏ ပတ်ဝန်းကျင် မိတ်ဆွေအသိအကျွမ်း ရဟန်းများရှိရာ ကျောင်းတိုက်၌ ဝါကပ်ကြကုန်လော့”ဟု မိန့်တော်မူလေသည်။

ထိုသို့ဖြစ်လျှင် “ရဟန်းတို့.. သင်တို့အလိုရှိတိုင်း ချမ်းသာရာအရပ်သို့ သွားရောက်ကာ ဝါကပ်ကြကုန်လော့”ဟု အဘယ့်ကြောင့် လွတ်လွတ်ကျွတ်ကျွတ် လွှတ်တော်မမူသနည်းဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။

အဖြေကား- ထိုရဟန်းတို့ကို သနားစောင့်ရှောက်တော်မူသောကြောင့် လွတ်လွတ်ကျွတ်ကျွတ် လွှတ်တော်မမူ။ ချဲ့ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ငါဘုရားသည် ဆယ်လမျှသာ တည်နေပြီးလျှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံလိမ့်မည်။ အကယ်၍ ဤရဟန်းများ အလွန်ဝေးသောအရပ်၌ သွားရောက် နေထိုင်ကြလျှင် ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံသောအခါ၌ ဖူးမြော်နိုင်ကြလိမ့်မည်မဟုတ်။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ထိုရဟန်းတို့ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ‘မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော့မည် ဖြစ်တော်မူပါလျက် ငါတို့အား သတိပေးတော်မမူချေ။ အကယ်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူမည်ကို ငါတို့ကြိုတင် သိရှိကြပါမူ ယခုလို ဝေးသောအရပ်၌ မနေမိကြကုန်လေရာ’ဟု နှလုံးမသာယာမှု ဖြစ်လေရာ၏။ ဝေသာလီပြည်၏ ပတ်ဝန်းကျင်၌ ဝါကပ်နေထိုင်ကြလျှင်ကား တလတလလျှင် ရှစ်ကြိမ်ရှစ်ကြိမ်ကျ လာရောက်ကြ၍ တရားနာကြရသဖြင့် ဘုရားရှင်အဆုံးအမကို ရကြပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်ခြင်း ဖြစ်ရှိလေသည်။ သို့ရကား ထိုရဟန်းတို့ကို သနားစောင့်ရှောက်တော်မူသောကြောင့် လွတ်လွတ်ကျွတ်ကျွတ် (သွားလိုရာ သွားကြလော့)ဟု လွှတ်တော်မမူ)။

မြတ်စွာဘုရားအား ပရိနိဗ္ဗာန်စံလောက်အောင်

ကြမ်းတမ်းသောရောဂါ ကပ်လာခြင်း

     ထို့နောက် ဝေဠုဝရွာငယ်၌ ဝါကပ်တော်မူပြီးလျှင်ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်၌ ကြမ်းတမ်းသောရောဂါ ကပ်ရောက်လျက် သေလောက်အောင် ပြင်းထန်သော ဝေဒနာသည်

၃၀၉

ဖြစ်ပေါ်လာ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုရောဂါဝေဒနာကို သတိသမ္ပဇဉ် ကိုယ်တော်ယှဉ်လျက် ပင်ပန်းသည်ဟု မရေတွက်ပဲ သည်းခံတော်မူ၏။ ။(ဤ၌ ရောဂါဝေဒနာ၏ အနိစ္စသဘော ဒုက္ခသဘော အနတ္တသဘောကို ဝိပဿနာဉာဏ်ဖြင့် ပိုင်းခြားရှုမြင် ဆင်ခြင်တော်မူခြင်းဖြင့် ထိုရောဂါဝေဒနာကို သည်းခံတော်မူသည်)။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ငါသည် အလုပ်အကျွေးကို အသိမပေးပဲ, ရဟန်းသံဃာကို မပန်ကြားပဲ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခြင်းငှါ မလျောက်ပတ်ချေ၊ ငါသည် ဤယခု စွဲကပ်သော ရောဂါဝေဒနာကို အရဟတ္တဖလသမာပတ်၏ အခြေခံ ရှေ့ပိုင်း ဝိပဿနာဝီရိယ, ဖလသမာပတ္တိ ဝီရိယဖြင့် ပယ်ခွါ တွန်းလှန်၍ အသက်ရှည်စေနိုင်သော သမာပတ်ကို ၀င်စားလျက် နေရမူ ကောင်းလေစွာ့”ဟု အကြံဖြစ်တော်မူ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကြံစည်တော်မူသည့်အတိုင်း ထိုစွဲကပ်သော ရောဂါဝေဒနာကို အခြေခံ ရှေ့ပိုင်း ဝိပဿနာဝီရိယ, ဖလသမာပတ္တိဝီရိယ = နှစ်ပါးတို့ဖြင့် ပယ်ခွါတွန်းလှန်၍ အသက်ရှည်စေနိုင်သော သမာပတ်ကို ၀င်စားလျက် နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုယ်တော်၌ စွဲကပ်သော ထိုရောဂါသည် ငြိမ်းလေ၏။

(ဤ၌- ရုပ်ဇီဝိတ နာမ်ဇီဝိတ သန္တာန်အစဉ်ကိုလည်း ဇီဝိတသင်္ခါရ (ကံသည် ပြုပြင်အပ်သော ဇီဝိတ)ဟု ခေါ်၏။ ထိုဇီဝိတမည်သော ရုပ်သက် နာမ်သက်ကို ကာလဆက်စည် ရှည်စေနိုင်သော ဖလသမာပတ်ကိုလည်း ဇီဝိတသင်္ခါရဟု ခေါ်၏။ ထိုဇီဝိတသင်္ခါရကိုပင် အာယုသင်္ခါရဟူ၍လည်း ခေါ်၏။

ဤ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ အရဟတ္တသမာပတ်ကို (၁) မဂ္ဂါနန္တရ ဖလသမာပတ်, (၂) ဝဠဉ္ဇန ဖလသမာပတ်, (၃) အာယုသင်္ခါရ ဖလသမာပတ် (တနည်း) အာယုပါလက ဖလသမာပတ်ဟူ၍ = သုံးမျိုးခွဲခြား မှတ်သားသင့်၏။

ထိုသုံးမျိုးတို့တွင် (၁) မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ အရဟတ္တမဂ္ဂဝီထိဝယ် အရဟတ္တမဂ်၏ အခြားမဲ့၌ (မဂ်ဇော၏ အခါမလင့် အကျိုးပေးခြင်း

၃၁၀

တည်းဟူသော အကာလိက ဂုဏ်ကျေးဇူးသတ္တိကြောင့်)ဖြစ်သော ဖိုလ်သုံးကြိမ်ကို မဂ္ဂါနန္တရ ဖလသမာပတ်ဟူ၍ မှတ်ယူသင့်၏။ (၂) နောက်အခါ အလိုတော်ရှိသည့်အချိန်၌ အချိန်မရွေး ဝင်စားအပ်သော မြတ်စွာဘုရား၏ အရဟတ္တဖလသမာပတ်ကို ဝဠဉ္ဇန ဖလသမာပတ်ဟူ၍ မှတ်ယူသင့်၏၊ (နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို အသုံးအစွဲပြုသော ဖလသမာပတ်ကို ဆိုလိုသည်)။ ဤဝဠဉ္ဇနဖလသမာပတ်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် တရားဒေသနာ ဟောတော်မူသော အခါ၌လည်း တရားနာပရိသတ်တို့ သာဓုအနုမောဒနာ ခေါ်ဆိုနေခိုက် အားလပ်သော အချိန်ကလေးမှာပင် စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်ရှင် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့် ဝင်စားတော်မူကာ နိဗ္ဗာန်ချမ်းသာကို သုံးစွဲခံစားတော်မူလေသည်။ အခြားတပါး အားလပ်ခွင့်ရသော အချိန်၌ကား ဆိုဖွယ်ရာ မရှိပြီ။

(၃) ဤယခု ဝေဠုဝရွာငယ်၌ ဝါကပ်တော်မူပြီးနောက် အသက်ကို ဖြတ်တောက် ခြွေနိုင်လောက်အောင် ပြင်းထန်ကြမ်းတမ်းသော ရောဂါဝေဒနာ ကပ်ရောက်လာသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မဟာဗောဓိပင်၌ ဘုရားဖြစ်တော်မူခါနီး အခါကကဲ့သို့ ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့၏ အနိစ္စသဘော ဒုက္ခသဘော အနတ္တသဘောများကို ရူပသတ္တက နာမသတ္တက နည်းတို့ဖြင့် လက္ခဏယာဉ် သုံးချက်တင်၍ အခြေခံ ဝိပဿနာတရား ပွါးများတော်မူပြီးမှ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ်ကို ၀င်စားလုလတ်သော် “ဤမှနောက် ကဆုန်လပြည့်တိုင်အောင် ဆယ်လတို့ပတ်လုံး ဤရောဂါ ဝေဒနာတို့သည် မဖြစ်ပါစေကုန်သား”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူပြီးမှ အရဟတ္တဖိုလ် သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူလေသည်။ (ရူပသတ္တက နာမသတ္တက နည်းများအကြောင်းကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ် (ဒုတိယတွဲ ၂၅၃-၂၆၄)မှ ထုတ်နုတ်မှတ်သားကုန်ရာ၏)။ ထိုအရဟတ္တဖိုလ် သမာပတ်၏ တန်ခိုးသတ္တိကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သန္တာန်တော်၌ ထိုသေလောက်သည့် ရောဂါဝေဒနာများ ဆယ်လတိုင်တိုင် မဖြစ်ပွါးတော့ပဲ ငြိမ်းစဲနေကြလေသည်။ သို့ဖြစ်ရကား ရူပသတ္တက နာမသတ္တကနည်းဖြင့် ပွါးများအပ်သော ဝိပဿနာကို အခြေခံပြု၍ ယခုကဲ့သို့ ဝင်စားအပ်သော ဖလသမာပတ်ကို (အသက်ရှည်အောင် ပြုပြင်နိုင်စွမ်းရှိသောကြောင့်) ဇီဝိတသင်္ခါရဖလသမာပတ် (တနည်း) အာယုပါလက ဖလသမာပတ် (တနည်း) အာယုသင်္ခါရ ဖလသမာပတ်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်၏။

ထိုဖလသမာပတ်သုံးမျိုးတို့တွင် (၁) မဂ္ဂါနန္တရ ဖလသမာပတ်နှင့် (၂) ဝဠဉ္ဇန ဖလသမာပတ် နှစ်ပါးတို့ကို အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ ခဏိကဖလသမာပတ်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုသုံးနှုန်းကြသည်။ (၃) အမှတ်ပြ

၃၁၁

ဖလသမာပတ်ကိုကား ဇီဝိတသင်္ခါရ (တနည်း) အာယုသင်္ခါရ ဖလသမာပတ်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုသုံးနှုန်းကြပါသည်။

ဤဝေဠုဝရွာငယ်၌ နောက်ဆုံး ဝါကပ်တော်မူပြီးနောက် အသက်တော်ကို ဖြတ်တောက်နိုင်လောက်အောင် ပေါ်ပေါက် ဖြစ်ပွါးလာသော ရောဂါဝေဒနာကို မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဖော်ပြရာပါ ဇီဝိတသင်္ခါရဖလသမာပတ် (တနည်း) အာယုသင်္ခါရဖလသမာပတ် - ( တနည်း ) အာယုပါလက အရဟတ္တဖိုလ် သမာပတ်ဖြင့် ဟန့်တား ပယ်ရှားတော်မူလေသည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုရောဂါဝေဒနာသည် ကဆုန်လပြည့်တိုင်ရောက်အောင် မပေါ်တော့ပဲ ငြိမ်းစဲသွားလေသည်ဟု ဆိုလိုသည်။

ဤ၌ “မြတ်စွာဘုရားသည် ဤအခါမှ ရှေးကာလက ဖလသမာပတ်ကို မဝင်စားဘူးလား”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- မဝင်စားသည်မဟုတ်၊ ဝင်စားတော်မူပါ၏၊ ထိုဝင်စားအပ်သော ဖလသမာပတ်ကား ခဏိကသမာပတ်သာ ဖြစ်၏။ (ဝင်စားလိုသော ခဏမှာပင် ဝိပဿနာ သာမန် အခြေခံ၍ ဝင်စားအပ်သော ဖလသမာပတ် ဖြစ်၏ဟု ဆိုလိုသည်)။ ဆက်ဦးအံ့- ခဏိကဖလသမာပတ်သည် သမာပတ်၏ အတွင်း၌သာလျှင် ရောဂါဝေဒနာကို ပယ်ခွါတွန်းလှန်နိုင်၏။ မှော်ရှိသော ရေအိုင်အတွင်း၌ ကျောက်ခဲ အုတ်ခဲကို ပစ်ချလိုက်လျှင် ထိုကျောက်ခဲ အုတ်ခဲ ကျရောက်ချိန် ခဏလောက်သာ မှော်ရှဲ၍ ထိုကျောက်ခဲ အုတ်ခဲတို့ ရေထဲသို့ ကျရောက်သွားသောအခါ မှော်များသည် တဖန် လွှမ်းမိုးမြဲ လွှမ်းမိုးသကဲ့သို့ ထိုခဏိက ဖလသမာပတ်ကို ၀င်စားသောအခါမှာလည်း သမာပတ် ဝင်စားချိန်အတွင်း၌သာ ရောဂါဝေဒနာတို့ ခွါရှဲ၍ သမာပတ် မှထသောအခါ ရောဂါဝေဒနာများ တဖန်ပြန်၍ လွှမ်းမိုးမြဲ လွှမ်းမိုးလေသည်။

ယခု ဝေဠုဝရွာငယ်၌ အသက်တော်ကို ခြွေနိုင်လောက်သည့် ရောဂါဝေဒနာ စွဲရောက်သောအခါ ဝင်စားတော်မူအပ်သော ဖလသမာပတ်ကား ရူပသတ္တက နာမသတ္တက နည်းများဖြင့် ကြီးစွာသော မဟာဝိပဿနာကို အခြေခံ၍ ဝင်စားအပ်သော ဖလသမာပတ် ဖြစ်လေသည်။ ထိုဖလသမာပတ်ဖြင့် ရောဂါဝေဒနာကို အချိန်ကြာမြင့်စွာ ဖယ်ရှား ဟန့်တားထားနိုင်လေသည်။ ဥပမာအားဖြင့်- အားကောင်းသော ယောက်ျားသည် ရေကန်တွင်းသို့ သက်ဆင်း၍ လက်ခြေတို့ဖြင့် တအားကုန် ဖယ်ရှားအပ်သော မှော်အစုသည် အချိန် အလွန်ကြာမြင့်မှ ရေပြင်ကို တဖန်ပြန်၍ ဖုံးလွှမ်းသကဲ့သို့ ဤအတူပင် ဖော်ပြရာပါ

၃၁၂

မဟာဝိပဿနာ အခြေခံ၍ ဝင်စားအပ်သော ဖလသမာပတ် (အာယုပါလက ဖလသမာပတ်)မှ ထသော မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်ခန္ဓာတော်မှာ ထိုသောက်သည့် ရောဂါဝေဒနာများ ဆယ်လအချိန် ကြာမြင့်စွာ ငြိမ်းစဲ၍ သွားလေသည်။

ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုသေလောက်သောရောဂါ စွဲကပ်သောနေ့၌ မဟာဗောဓိပလ္လင်ဝယ် ဘုရားဖြစ်ခါနီးတုန်းက မဟာဝိပဿနာကို ပွါးများတော်မူသကဲ့သို့ ရူပသတ္တက နာမသတ္တက နည်းတို့ဖြင့် မဟာဝိပဿနာကို ပွါးများ၍ ထိုမဟာဝိပဿနာဖြင့် ရောဂါဝေဒနာကို ခွါရှဲတော်မူပြီးလျှင် “ဆယ်လတို့တိုင်တိုင် ဤရောဂါဝေဒနာများ မဖြစ်ကြစေသား”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူပြီးမှ အရဟတ္တ ဖလသမာပတ်ကို ဝင်စားတော်မူလေသည်။ ထိုဇီဝိတသင်္ခါရခေါ်သည့် အာယုပါလက ဖလသမာပတ်ဖြင့် ပယ်ခွါအပ်သော ရောဂါဝေဒနာတို့သည် ဆယ်လတိုင်တိုင် မဖြစ်ပွါးတော့ပဲ ငြိမ်းစဲ၍ နေလေကုန်၏)။

     ထို့နောက် အနာရောဂါမှ ထမြောက်ပြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် နာလန်ထ၍ မကြာမီ ကျောင်းမှ ထွက်တော်မူ၍ ကျောင်းအရိပ်တွင် ခင်းထားအပ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် အထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်၍ ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးနောက် သင့်လျောက်ပတ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ချမ်းသာတော်မူခြင်းကို တွေ့မြင်ရပါပြီ၊ မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ရှင်တော်ဘုရား၏ ကျန်းမာတော်မူခြင်းကို တွေ့မြင်ရပါပြီ၊ မြတ်စွာဘုရား.. ယခု ဤသို့ တွေ့မြင်ရသော်လည်း ရှင်တော်ဘုရား မကျန်းမာခြင်းကြောင့် အကျွန်ုပ်၏ ခန္ဓာကိုယ်သည် လေးလံ တောင့်တင်းနေသကဲ့သို့ ဖြစ်ပါသည်။ အကျွန်ုပ်၏အဖို့ရာ အရပ်မျက်နှာတို့လည်း မကွဲပြားပါကုန်၊ သတိပဋ္ဌာန် အစရှိသော တရားတို့သည်လည်း အကျွန်ုပ်၏ဉာဏ်၌ မထင်လင်းပါကုန်။

မြတ်စွာဘုရား.. ထိုသို့ဖြစ်သော်လည်း ရှင်တော်ဘုရားသည် ရဟန်းသံဃာနှင့် စပ်လျဉ်း၍ တစုံတရာ

၃၁၃

မှာထားချက်ကို မြွက်ကြားတော် မမူရသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ရှင်တော်ဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလိမ့်မည် မဟုတ်ဟု အောက်မေ့နေသောကြောင့်သာ အကျွန်ုပ်၏အဖို့ရာ အနည်းငယ် သက်သာခွင့် ရရှိပါတော့သည်ဘုရား”-

ဟူ၍ လျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း ဖြေရှင်း ဟောကြားတော်မူ၏-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ရဟန်းသံဃာသည် ငါဘုရားထံမှ အဘယ်အရာကို မျှော်လင့်နေသေးသနည်း၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် အတွင်းအပြင်မထားပဲ တရားကို ဟောခဲ့ပြီ၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရား၏အဖို့ရာ တရားအရာတို့၌ ဆရာ့လက်ဆုပ် ပြုလုပ်ထားသော လျှို့ဝှက်ချက် မရှိချေ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ‘ရဟန်းသံဃာကို ငါသာလျှင် သိမ်းယူထားအံ့’ ဟူ၍၎င်း ‘ရဟန်းသံဃာသည် ငါ့ကိုသာလျှင် အားကိုးရာရှိ၍ နေစေ’ ဟူ၍၎င်း အကြင်သူ့မှာ ဤကဲ့သို့ လိုလားခြင်း ရှိရာ၏၊ ထိုသူသည်သာလျှင် ရဟန်းသံဃာနှင့် စပ်လျဉ်း၍ တစုံတရာ မှာထားချက်ကို မြွက်ဆိုရာ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားမှာမူကား ‘ရဟန်းသံဃာကို ငါသာလျှင် သိမ်းယူထားအံ့’ ဟူ၍၎င်း ‘ရဟန်းသံဃာသည် ငါ့ကိုသာ အားကိုးရာရှိ၍ နေစေ’ ဟူ၍၎င်း ဤသို့သော လိုလားချက်သည် လုံးဝမရှိချေ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုသို့ လိုလားချက် လုံးဝမရှိသော ငါဘုရားသည် ရဟန်းသံဃာနှင့် စပ်လျဉ်း၍ တစုံတရာ မှာထားချက်ကို အဘယ်မှာ မြွက်ဆိုတော့အံ့နည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ယခုအခါ ငါဘုရားသည် အိုမင်း ကြီးရင့်လှလေပြီ၊ အရွယ်လွန်၍ အဆုံးပိုင်းသို့ ရောက်နေချေပြီ၊ ယခု ငါဘုရား၏အသက်မှာ အနှစ်ရှစ်ဆယ်ရှိနေပြီ၊

၃၁၄

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လှည်းအိုကြီးသည် ဖွဲ့စည်း တုပ်နှောင်ခြင်းဖြင့် တည်တံ့သကဲ့သို့ ဤအတူပင် ငါဘုရား၏ ခန္ဓာကိုယ်သည်လည်း ဖွဲ့စည်း တုပ်နှောင်ခြင်းနှင့်တူသော အာယုပါလက ဖလသမာပတ်ဖြင့် တည်တံ့လျက်ရှိ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အကြင်အခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အလုံးစုံသော အာရုံနိမိတ်တို့ကို နှလုံးမသွင်းခြင်းကြောင့်၎င်း, အချို့သော (လောကီ) ဝေဒနာတို့ ချုပ်ခြင်းကြောင့်၎င်း သင်္ခါရနိမိတ်ကို အာရုံမပြု (သင်္ခါရဆိတ်သည့် နိဗ္ဗာန်ကိုသာ အာရုံပြု)သော အရဟတ္တဖိုလ်သမာဓိသို့ ရောက်၍နေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုအခါ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ခန္ဓာကိုယ်သည် သာလွန်၍ ချမ်းသာ၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုသို့ဖြစ်ရကား သင်ချစ်သားတို့သည် မိမိကိုယ်ကိုသာ မှီခိုရာပြု၍ မိမိမှတပါး ကိုးကွယ်ရာမရှိပဲ မိမိသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍ နေကြကုန်လော့၊ တရားကိုသာ မှီခိုရာပြု၍ တရားမှတပါး ကိုးကွယ်ရာမရှိပဲ တရားသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍ နေကြကုန်လော့။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အဘယ်သို့လျှင် ရဟန်းသည် မိမိကိုယ်ကိုသာ မှီခိုရာပြု၍ မိမိမှတပါး ကိုးကွယ်ရာမရှိပဲ မိမိသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍ နေသနည်း၊ တရားကိုသာ မှီခိုရာပြု၍ တရားမှတပါး ကိုးကွယ်ရာမရှိပဲ တရားသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍ နေသနည်းဟူမူ-

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသာသနာတော်၌ ရဟန်းသည် ပြင်းစွာအားထုတ်လျက် ဆင်ခြင်လျက် သတိရှိလျက် ရုပ်ကိုယ်၌ ရုပ်ကိုယ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် လောက၌ ဖြစ်တတ်သော လိုချင်တပ်မက်ခြင်းနှင့် နှလုံးမသာခြင်းကို ပယ်ဖျောက်၍ နေ၏။ ပြင်းစွာအားထုတ်လျက် ဆင်ခြင်လျက် သတိရှိလျက် ခံစားမှု = ဝေဒနာတို့၌ ခံစားမှု = ဝေဒနာဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် (ပ)။ စိတ်၌ စိတ်ဟု အဖန်ဖန်ရှုလျက် (ပ)။ သဘောတရားတို့၌ သဘောတရားဟု

၃၁၅

အဖန်ဖန်ရှုလျက် လောက၌ ဖြစ်တတ်သော လိုချင်တပ်မက်ခြင်းနှင့် နှလုံးမသာခြင်းကို ပယ်ဖျောက်၍ နေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသို့လျှင် ရဟန်းသည် မိမိကိုယ်ကိုသာ မှီခိုရာပြု၍ မိမိမှတပါး ကိုးကွယ်ရာမရှိပဲ မိမိသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍ နေ၏။ တရားကိုသာ မှီခိုရာပြု၍ တရားမှတပါး ကိုးကွယ်ရာမရှိပဲ တရားသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍ နေ၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အကြင်ရဟန်းတို့သည် ယခုအခါ၌ဖြစ်စေ ငါဘုရား ကွယ်လွန်သောအခါ၌ဖြစ်စေ မိမိကိုယ်ကိုသာ မှီခိုရာပြု၍ မိမိမှတပါး ကိုးကွယ်ရာမရှိပဲ မိမိသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍, တရားကိုသာ မှီခိုရာပြု၍ တရားမှတပါး ကိုးကွယ်ရာမရှိပဲ တရားသာလျှင် ကိုးကွယ်ရာရှိသည်ဖြစ်၍ နေကြမည်ဆိုလျှင် ထိုအလုံးစုံသော ရဟန်းတို့သည် သိက္ခာသုံးပါး လိုလားကြသည့် ရဟန်းဟူသမျှတို့တွင် အမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ် (=ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်)စင်စစ် ဖြစ်ကြပေလိမ့်မည်”–

ဟု အရဟတ္တဖိုလ် အထွတ်တပ်၍ ဓမ္မဒေသနာတရား ဖြေရှင်း ဟောကြားတော်မူ၏။

အဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါး ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်း

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝေဠုဝရွာငယ်၌ နောက်ဆုံး ဝါဆိုတော်မူ၍ ဝါကျွတ်လတ်သော် ထိုရွာငယ်မှ ထွက်ကြွတော်မူကာ “သာဝတ္ထိပြည်သို့ သွားအံ့”ဟူ၍ ကြွလာတော်မူရင်း လမ်းစဉ်အတိုင်း ပြန်၍လာခဲ့ရာ အစဉ်သဖြင့် သာဝတ္ထိပြည်သို့ရောက်၍ ဇေတဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ ဝင်တော်မူလေ၏။ (ထိုနေ့ကား တန်ဆောင်မုန်းလဆန်း ၈-ရက်နေ့လောက်ဖြစ်သည်)။

     ထိုနေ့မှာပင် အရှင်သာရိပုတ္တရာသည် မိမိ၏ အာယုသင်္ခါရ ခုနစ်ရက်သာ ကျန်ရှိတော့ကြောင်း ဆင်ခြင်သိရှိတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံ ခွင့်ပန်ပြီးလျှင် ခုနစ်ရက်ခရီးဖြင့် ဖွားတော်မူရာ

၃၁၆

ရာဇဂြိုဟ်ပြည်နယ် နာဠကရွာသို့ ကြွရောက်၍ မိမိဖွားတော်မူရာ တိုက်ခန်း၌ တန်ဆောင်မုန်းလပြည့်နေ့တွင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူသည်။ (အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို သံဃရတနာအခဏ်းသို့ရောက်မှ ဖော်ပြပေအံ့)။

     အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ ဈာပနကိစ္စ ပြီးသောအခါ ညီတော် အရှင်စုန္ဒမထေရ် ဆောင်ယူခဲ့သော အရှင်သာရိပုတ္တရာ၏ သက်န်း,သပိတ်-စသော ပရိဘောဂများ သာရီရိက ဓာတ်တော်များကို မြတ်စွာဘုရားသည် သာဝတ္ထိပြည်၌ စေတီတည်စေတော်မူပြီးနောက် သာဝတ္ထိပြည်မှ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ကြွရောက်တော်မူသည်။ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်တော်မူသောအခါ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်မထေရ် တန်ဆောင်မုန်း လကွယ်နေ့တွင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလေသည်။ (အကြောင်းအရာ အကျယ်ကို သံဃရတနာအခဏ်းသို့ရောက်မှ ဖော်ပြပေအံ့)။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန်၏ သာရီရိက ဓာတ်တော်များကို စေတီတည်ထားစေပြီးနောက် ခရီးဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူခဲ့ရာ အစဉ်သဖြင့် ဥက္ကစေလသို့ ရောက်တော်မူ၍ ထိုဥက္ကစေလမြို့ ဂင်္ဂါမြစ်ဆိပ်၌ အဂ္ဂသာဝကနှစ်ပါး ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းနှင့်စပ်သော တရားဒေသနာ (သံ၊ ၃၊ ၁၄၁-မျက်နှာ ဥက္ကစေလသုတ်)ကို ဟောတော်မူ၍ ထိုဥက္ကစေလမြို့မှ ထွက်ကြွတော်မူခဲ့ရာ အစဉ်သဖြင့် ဝေသာလီပြည်သို့ ဆိုက်ရောက်တော်မူလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နံနက်အချိန် ဝေသာလီပြည်တွင်းသို့ ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူ၍ ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးနောက် ဆွမ်းစားရာမှ ဖဲခွါခဲ့ပြီးသော် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုင်စရာအခင်းကို ယူခဲ့လော့၊ နေ့သန့်စင်နေခြင်းငှါ စာပါလစေတီသို့ သွားရောက်ကြကုန်အံ့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူချက်ကို ဝန်ခံစကား လျှောက်ထား၍

၃၁၇

ထိုင်စရာအခင်းကို ယူပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ နောက်မှ နောက်မှ အစဉ်လိုက်လေ၏။

နိမိတ်အရိပ်အရောင် ပြတော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် စာပါလစေတီသို့ ကြွရောက်၍ ပြင်ထားသောနေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုး၍ အပြစ်ကင်းလွတ် လျောက်ပတ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို ထင်ရှားသော နိမိတ် အရိပ်အရောင်စကား မိန့်ကြားတော်မူသည်မှာ-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝေသာလီပြည်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ ဥဒေနစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏။ ဂေါတမကစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ သတ္တမ္ဗစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ ဗဟုပုတ္တစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏။ သာရန္ဒဒစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ စာပါလစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမှတ်မထင် အကြင် တစုံတယောက်သောသူသည် (ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ) = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထား၏၊ လေ့ကျင့်ထား၏၊ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထား၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထား၏။ ဆောက်တည်ထား၏၊ ကောင်းစွာဆည်းပူး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထား၏၊ ထိုသူသည် အလိုရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည်ကား (ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ) = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထားပြီးဖြစ်၏။ လေ့ကျင့်ထားပြီးဖြစ်၏၊ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏။ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏။ ဆောက်တည်ထားပြီး ဖြစ်၏၊ ကောင်းစွာ ဆည်းပူးထားပြီး

၃၁၈

ကောင်းစွာ အားထုတ်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ချစ်သား အာနန္ဒာ.. သို့ရကား ငါဘုရားသည် အလိုတော်ရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ထင်ရှားသော နိမိတ်အရိပ်အရောင်ကို ဤသို့ပင် ပြပါသော်လည်း အရှင်အာနန္ဒာသည်ကား သဘောပေါက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ချေ။ ထို့ကြောင့် “မြတ်စွာဘုရား.. လူအများ၏ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါးနှင့် ချမ်းသာအလို့ငှါ လောကကို သနားစောင့်ရှောက်တော်မူပါရန် ရှင်တော်ဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်နေတော်မူပါလော့”ဟု မြတ်စွာဘုရားကို မတောင်းပန်မိချေ။ အခြားမာရ်နတ် အနှောက်အယှက် ခံရသော စိတ်ရှိသူကဲ့သို့ပင် အရှင်အာနန္ဒာသည်လည်း ဖြစ်၍နေလေ၏။

(ဤ၌။ ။ဥဒေနဘီလူး၏ နတ်ကွန်းနေရာ၌ ဆောက်လုပ်အပ်သော ကျောင်းကို “ဥဒေနစေတီ”ဟု ခေါ်သည်။ ဂေါတမကစေတီ- စသည်တို့၌လည်း ဤနည်းအတူပင်တည်း။

ဤ၌- “ကပ္ပံ ဝါ တိဋ္ဌေယျ ကပ္ပါဝသေသံ ဝါ = ( ) ကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ, ( ) ကပ်ထက်ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ နေနိုင်ပေ၏”ဟူသော စကားရပ်ဝယ် ကပ်အရကို အဋ္ဌကထာဆရာတော် ဋီကာဆရာတော်တို့က (အာယု)ကပ်ခေါ်သော ထိုခေတ်လူတို့၏ အသက်တမ်း = အနှစ်တရာကို တညီတညွတ်တည်း ယူတော်မူကြ၏။

မဟာသီဝမထေရ်သည်ကား “မြတ်စွာဘုရားတို့မှာ အရာမဟုတ်သည်၌ ကြုံးဝါးခြင်းမည်သည် မရှိ။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- ဝေဠုဝရွာငယ်တုန်းက ဖြစ်ပေါ်သည့် သေလောက်သော ရောဂါဝေဒနာကို အာယုပါလက ဖလသမာပတ်ဖြင့် ဆယ်လတို့ပတ်လုံး ဟန့်တားပယ်ခွါသကဲ့သို့ ဤအတူ ထပ်ခါထပ်ခါ ထိုအာယုပါလက ဖလသမာပတ်ကို ဝင်စား၍ ဆယ်လ ဆယ်လတို့ပတ်လုံး ထိုရောဂါဝေဒနာကို ဟန့်တားပယ်ခွါလျက် ဤဘဒ္ဒကပ်ကမ္ဘာပတ်လုံး တည်နေနိုင်၏။ (ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အဘယ့်ကြောင့်

၃၁၉

မတည်နေသနည်းဟူမူ)၊ ဥပါဒိန္နက ရုပ်ခန္ဓာကိုယ် သက်ရှိလူတို့၏ ခန္ဓာကိုယ်မည်သည်ကို ဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်းစသော ဇရာတရားသည် လွှမ်းမိုးနှိပ်စက်အပ်၏၊ ဘုရားတို့သည်လည်း ဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်း- စသည်သို့ မရောက်မီ လက်ရှိ သတ္တဝါတို့၏ အသက်တမ်း = အာယုကပ်ကို ငါးပုံပြု၍ စတုတ္ထအပုံပြည့်မြောက် ပဉ္စမအပုံသို့ရောက်လျှင်ပင် လူများအပေါင်း ချစ်ခင်ကြည်ညို လေးစားမြတ်နိုးအပ်သည့် အချိန်၌သာ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံမြဲဓမ္မတာ ဖြစ်ကြကုန်၏။ ထို့ပြင်လည်း ဗုဒ္ဓါနုဗုဒ္ဓ မဟာသာဝကကြီးများ ပရိနိဗ္ဗာန် စံဝင်တော်မူကြပြီးနောက် ကိုယ်တော်အထီးတည်းသော်၎င်း သို့မဟုတ် ရဟန်းငယ်, သာမဏေများ ခြံရံအပ် လျက်၎င်း မတင့်မတယ် တည်ရှိနေရစ်လေရာ၏။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ‘ဩ.. ဘုရားရှင်တို့၏ ပရိသတ်ကား ဖြစ်မှဖြစ်ရလေ’ဟု လူသူလေးပါး ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချဖွယ်ရာ ဖြစ်လေရာ၏။ ထို့ကြောင့် တည်နေတော်မမူ”ဟူ၍ အခိုင်အမာ မိန့်ဆို၏။ ထိုသို့ပင် ဆိုအပ်သော်လည်း ထိုမထေရ်၏ဝါဒကို မနှစ်သက်အပ်။ ကပ်အရ အာယုကပ် ဟူ၍သာလျှင် ရှေးပကိဏ္ဏကဒေသနာ အဋ္ဌကထာ၌ အခိုင်အမာ မိန့်ဆိုအပ်ကြောင်း အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ပြအပ်လေသည်။ (ဒီ ဋ္ဌ ၂။ ၁၄၄-၁၄၅-မှ)။

ဤမဟာသီဝမထေရ်၏ ဝါဒကို သုတ်မဟာဝါဋီကာ ဆရာတော်မြတ်ကလည်း “ထိုမထေရ်၏ ဝါဒစကားရပ်ဝယ် ‘သက်ရှိလူတို့၏ ခန္ဓာကိုယ်မည်သည်ကို ဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်း-စသော ဇရာတရားသည် လွှမ်းမိုး နှိပ်စက်အပ်၏’-စသော စကားရပ်ဖြင့်ပင် ဇရာတရားကို တန်ခိုးဣဒ္ဓိပါဒ်ဖြင့် မတားနိုင်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် မရဏတရားကိုလည်း တန်ခိုးဣဒ္ဓိပါဒ်အစွမ်းဖြင့် မတားနိုင်ဟူသော အနက်အဓိပ္ပါယ် ရောက်နေသောကြောင့် ‘မြှားပစ်ရာတခြား မြှားကျရာတပါး’ကဲ့သို့ ဖြစ်နေသော ထိုမထေရ်၏ဝါဒထက် အဋ္ဌကထာစကားသည်သာလျှင် ခိုင်မာလှ၏”ဟူ၍ မိန့်ဆိုအပ်လေသည်။ (ဒီ ဋီ ၂၊ ၁၄၉-မျက်နှာမှ)။

ဤ၌- မဟာသီဝမထေရ်ကား ဘုရားအလောင်းတော်တို့၏ နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘဝ ပဋိသန္ဓေကျိုး ပေးလိုက်သောကံမှာ နှစ်ပေါင်းအသင်္ချေ အသက်ရှည်မှုကို ဖြစ်စေနိုင်သော အစွမ်းသတ္တိ ရှိသည်ကိုသာ နှလုံးပိုက်တော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ အာယုပါလက ဖလသမာပတ်၏ အသက်ဘေးရန်ကို တွန်းလှန်ပယ်ခွါနိုင်ကြောင်း ပါဠိတော်၌ တိုက်ရိုက်လာသောကြောင့် “ဤဘဒ္ဒကမ္ဘာပတ်လုံး တည်နေနိုင်၏”ဟု ဆိုတော်မူလေသည်။ ထိုသို့ပင် ဆိုအပ်သော်လည်း ထိုထိုသတ္တဝါတို့၏ ပဋိသန္ဓေကျိုး ပေးလိုက်သော ကံသည် နှစ်ပေါင်းအသင်္ချေ အသက်ရှည်မှုကို

၃၂၀

ဖြစ်စေနိုင်သောကံပင် ဖြစ်လင့်ကစား လူတို့၏ အသက်တမ်းက နှစ်ပေါင်းအသင်္ချေ အသက်ရှည်သောကာလမျိုး (=အာယုကပ်မျိုးပဲဖြစ်မှ နှစ်ပေါင်းအသင်္ချေ အသက်ရှည်စေနိုင်လေသည်။ လူ၏အသက်တမ်း က အနှစ်တရာတမ်းမျိုး ဖြစ်နေလျှင် အာယုကပ်ကာလ အပိုင်းအခြားအရ အနှစ်တရာသာ အသက်ရှည်စေနိုင်လေသည်၊ မှန်၏- ကံသည် ကာလ, ဥပဓိ, ပယောဂ, ဂတိတို့၏ သမ္ပတ္တိ ဝိပတ္တိသို့လိုက်၍ အကျိုး ပေးလေသည်။ ထို့ကြောင့် ပကိဏ္ဏကဒေသနာ ရှေးအဋ္ဌကထာ၌ အာယုကပ်ကို ဖွင့်ပြ ကောက်ယူလေသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ, အရှင်မဟာဓမ္မပါလ-စသော အဋ္ဌကထာသစ်ဆရာတော်များ ဋီကာဆရာတော်များကလည်း အာယုကပ်ကိုသာ လက်ခံ ကောက်ယူတော်မူကြလေသည်။

မာရ်နတ်နှောက်ယှက်သော အခဏ်း၌ မှတ်ဖွယ်ကား- ဝိပလ္လာသတရား = ဖောက်ပြန်စွာ ဖြစ်တတ်သောတရား (၁၂)-ပါးရှိသည်၊ (၁၂)-ပါးဟူသည်မှာ-

အနိစ္စတရား၌ နိစ္စဟူ၍ဖြစ်သော ၁-သညာဝိပလ္လာသ, ၂-စိတ္တဝိပလ္လာသ, ၃-ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသဟူ၍ = သုံးပါး၊ ဒုက္ခတရား၌ သုခဟူ၍ဖြစ်သော ၁-သညာဝိပလ္လာသ, ၂-စိတ္တဝိပလ္လာသ, ၃-ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသဟူ၍ =သုံးပါး၊ အနတ္တတရား၌ အတ္တဟူ၍ဖြစ်သော ၁-သညာဝိပလ္လာသ, ၂-စိတ္တဝိပလ္လာသ, ၃-ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသဟူ၍ = သုံးပါး၊ အသုဘတရား၌ သုဘဟူ၍ဖြစ်သော ၁-သညာဝိပလ္လာသ, ၂-စိတ္တဝိပလ္လာသ, ၃-ဒိဋ္ဌိဝိပလ္လာသဟူ၍=သုံးပါး၊ ဤသို့ ဝိပလ္လာသတရား (၁၂)-ပါးရှိသည်။

ထိုဝိပလ္လာသတရား (၁၂)-ပါးလုံး ကင်းရှင်း ပယ်ခွါပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ်၏စိတ်ကို မာရ်နတ်သည် အနှောက်အယှက်မပေးနိုင်။ (ရှင်မောဂ္ဂလ္လာန်ဝတ္ထုကို ပြန်၍စဉ်းစားရာ၏)။ ထိုဝိပလ္လာသတရား (၁၂)-ပါးလုံး မကင်းရှင်း မပယ်ခွါရသေးသော ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်များနှင့် ထိုဝိပလ္လာသတရားတို့မှ အချို့အဝက်ကိုသာ ပယ်ပြီးဖြစ်၍ အချို့အဝက် ကျန်ရှိနေသေးသော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်များ၏ စိတ်ကိုကား မာရ်နတ်သည် အနှောက်အယှက်ပေးနိုင်၏။

အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မှာ ဖော်ပြရာပါ ဝိပလ္လာသ (၁၂)-ပါးတို့အနက် ဒုက္ခတရား၌ သုခဟူ၍ဖြစ်သော သညာဝိပလ္လာသနှင့် စိတ္တဝိပလ္လာသ ၂-ပါး, အသုဘတရား၌ သူဘဟူ၍ဖြစ်သော သညာဝိပလ္လာသနှင့် စိတ္တဝိပလ္လာသ ၂-ပါး = ဤလေးပါးသော ဝိပလ္လာသတရားတို့ကို

၃၂၁

မပယ်ရှားရသေး၊ (ကျန်ဝိပလ္လာသတရား ရှစ်ပါးတို့ကိုသာ ပယ်ရှားအပ်ပြီးဖြစ်သည်)၊ ထို့ကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာ၏စိတ်ကို မာရ်နတ်သည် အနှောက်အယှက်ပေးနိုင်၏။

မာရ်နတ်သည် သတ္တဝါတို့၏ စိတ်အနှောက်အယှက်ကို ပြုလုပ်လိုသည်ရှိသော် အဘယ်သို့ ပြုလုပ်သနည်းဟူမူ အဖြေကား- ကြောက်မက်ဖွယ်သော အဆင်း = ရူပါရုံကိုမူလည်း ဖန်ဆင်း၍ ပြ၏၊ ကြောက်မက်ဖွယ်သော အသံ = သဒ္ဒါရုံကိုသော်မူလည်း ဖန်ဆင်း၍ ကြားစေ၏၊ ထိုအခါ ဝိပလ္လာသ မကင်းကြသေးသော သတ္တဝါတို့သည် မာရ်နတ် ဖန်ဆင်း၍ ပြအပ်သော ထိုအဆင်းရူပါရုံကို မြင်၍သော်၎င်း အသံသဒ္ဒါရုံကို ကြား၍သော်၎င်း သတိလွတ်ကာ ခံတွင်းဖွင့်ဟလျက် နေကြကုန်၏။ ထိုသူတို့၏ ခံတွင်းမှ မာရ်နတ်သည် မိမိလက်ကိုသွင်း၍ နှလုံးသားကို ကြိတ်ချေသည့်အလား ဆုပ်ကိုင်၍ ထားလေသည်၊ ထိုအခါ ထိုသတ္တဝါတို့သည် သတိသညာ လွတ်ကင်းကြကာ မိန်းမောတွေဝေ နစ်မြော၍ နေကြလေသည်။ ဤနည်းဖြင့် သတ္တဝါ တို့၏စိတ်ကို အနှောက်အယှက် ပြုလေသည်။

အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်အားကား ထိုမာရ်နတ်သည် ခံတွင်းမှ လက်ကိုသွင်း၍ နှလုံးသားကို ကြိတ်ချေသည့်အလား ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်၊ စင်စစ်သော်ကား ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော အာရုံကို ပြလေသည်၊ ထိုမာရ်နတ်ပြသော ကြောက်မက်ဖွယ်အာရုံကို မြင်ရ၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ညွှန်ကြားသည့် စကားနိမိတ် အရိပ်အရောင်ကို မသိပဲ ရှိလေသည်)။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နှစ်ကြိမ်မြောက်လည်း ။(ပ)။ သုံးကြိမ်မြောက်လည်း အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝေသာလီပြည်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ ဥဒေနစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ ဂေါတမကစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ သတ္တမ္ဗစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ ဗဟုပုတ္တစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ သာရန္ဒဒစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ စာပါလစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏။

၃၂၂

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမှတ်မထင် အကြင် တစုံတယောက်သောသူသည် (ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ) = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထား၏၊ လေ့ကျင့်ထား၏၊ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထား၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထား၏။ ဆောက်တည်ထား၏၊ ကောင်းစွာဆည်းပူး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထား၏၊ ထိုသူသည် အလိုရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည်ကား (ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ) = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထားပြီးဖြစ်၏။ လေ့ကျင့်ထားပြီးဖြစ်၏၊ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏။ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏။ ဆောက်တည်ထားပြီး ဖြစ်၏၊ ကောင်းစွာ ဆည်းပူးထားပြီး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ရကား ငါဘုရားသည် အလိုတော်ရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏”-

ဟု ထင်ရှားသော နိမိတ် အရိပ်အရောင်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ထင်ရှားသောနိမိတ် အရိပ်အရောင်ကို ဤသို့ပင် ပြပါသော်လည်း အရှင်အာနန္ဒာသည်ကား သဘောပေါက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ချေ။ ထို့ကြောင့် “မြတ်စွာဘုရား.. လူအများ၏ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါးနှင့် ချမ်းသာအလို့ငှါ လောကကို သနားစောင့်ရှောက်တော်မူပါရန် ရှင်တော်ဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်နေတော်မူပါလော့”ဟု မြတ်စွာဘုရားကို မတောင်းပန်မိချေ၊ အခြား မာန်နတ်အနှောက်အယှက် ခံရသော စိတ်ရှိသူကဲ့သို့ပင် အရှင်အာနန္ဒာသည်လည်း ဖြစ်၍နေလေ၏။

၃၂၃

(ဤ၌- “မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မာရ်နတ် နှောက်ယှက်ထားသည်ကို သိတော်မူလျက်ပင် အဘယ့်ကြောင့် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် ဤသို့ မိန့်ကြားတော်မူပါသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။

အဖြေကား- နောက်၌ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့”- စသည်ဖြင့် (မာရ်နတ် အနှောက်အယှက်လွတ်၍ သတိရလာသောအခါ) အရှင်အာနန္ဒာသည် တောင်းပန်လိမ့်ဦးမည်၊ ထိုသို့ တောင်းပန်သောအခါ “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုသို့ မတောင်းပန်ခြင်းသည် သင်၏ အပြစ်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏။ သင်၏ ချို့ယွင်းချက်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏”- စသည်ဖြင့် အပြစ်တင် စကား မိန့်ကြားတော်မူကာ အရှင်အာနန္ဒာ၏ စိုးရိမ်သောကတရား ပါးအောင် ပြုတော်မူလိုသောကြောင့် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် ဤသို့ မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ဤကား အဖြေတည်း)။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင် သွားလော့၊ ယခုအခါ၌ သွားရန်အချိန်ကို သင်သိ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံပြီးလျှင် နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးလျက် မြတ်စွာဘုရားနှင့် မနီးမဝေး တခုသော သစ်ပင်ရင်း၌ ထိုင်နေလေ၏။

မာရ်နတ် တောင်းပန်ခြင်း

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာ ဖဲသွား၍ မကြာမြင့်မီ မာရ်နတ်အယုတ်သည် မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်၍ တခုသောနေရာ၌ ရပ်တည်ပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း (ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန်) လျှောက်ထားလေ၏-

“မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့။ မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါသည်

၃၂၄

ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန် အချိန်တန်ပါပြီ။

မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ဤစကားကို မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ဘူးပါသည်- ‘မာရ်နတ်.. ငါဘုရား၏ တပည့်ရဟန်းတို့သည် တတ်သိလိမ္မာ မရှိကြသေးသမျှ, ကောင်းစွာဆုံးမပြီး မဖြစ်ကြသေးသမျှ, မရဲရင့်ကြသေးသမျှ, အကြားအမြင် မများကြသေးသမျှ, တရားတော်ကို မဆောင်နိုင်ကြသေးသမျှ, လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သော တရားကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, လျော်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, တရားနှင့်လျော်စွာ မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, မိမိတို့ဆရာ့ဝါဒကို သင်ယူ၍ မပြောနိုင် မဟောနိုင် မပြနိုင် မတည်တံ့စေနိုင် မဖွင့်နိုင် မဝေဘန်နိုင် မပေါ်လွင်စေနိုင်ကြသေးသမျှ, ပေါ်ပေါက်လာသော သူတပါး၏ဝါဒကို အကြောင်းမှန်ဖြင့် ကောင်းစွာ နှိမ်နင်း၍ အံ့ဖွယ်ရှိသောတရားကို မပြနိုင်ကြသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ငါဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူမည် မဟုတ်’ဟု မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ဘူးပါသည်။

မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ ရှင်တော်ဘုရား၏ တပည့်ရဟန်းတို့သည် တတ်သိလိမ္မာ ရှိကြပါပြီ၊ ကောင်းစွာဆုံးမပြီး ဖြစ်ကြပါပြီ၊ ရဲရင့်ကြပါပြီ၊ အကြားအမြင် များကြပါပြီ၊ တရားတော်ကို ဆောင်နိုင်ကြပါပြီ၊ လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သော တရားကို ကျင့်နိုင်ကြပါပြီ၊ လျော်သောအကျင့်ကို ကျင့်နိုင်ကြပါပြီ၊ တရားနှင့်လျော်စွာ ကျင့်နိုင်ကြပါပြီ၊ မိမိတို့ဆရာ့ဝါဒကို သင်ယူ၍ ပြောနိုင် ဟောနိုင် ပြနိုင် တည်တံ့စေနိုင် ဖွင့်နိုင် ဝေဘန်နိုင် ပေါ်လွင်စေနိုင်ကြပါပြီ၊ ပေါ်ပေါက်လာသော သူတပါး၏ဝါဒကို အကြောင်းမှန်ဖြင့် ကောင်းစွာနှိမ်နင်း၍ အံ့ဖွယ်ရှိသောတရားကို ဟောပြနိုင်ကြပါပြီ။

၃၂၅

မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့။ မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါသည် ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန် အချိန်တန်ပါပြီ။ (၁)

မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ဤစကားကို မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ဘူးပါသည်- ‘မာရ်နတ် ငါဘုရား၏ တပည့် ရဟန်းမိန်းမတို့သည် (ပ)။ (၂)

ငါဘုရား၏ တပည့် ဥပါသကာတို့သည် (ပ)။ (၃)

ငါဘုရား၏ တပည့် ဥပါသိကာမတို့သည် တတ်သိလိမ္မာ မရှိကြသေးသမျှ, ကောင်းစွာဆုံးမပြီး မဖြစ်ကြသေးသမျှ, မရဲရင့်ကြသေးသမျှ, အကြားအမြင် မများကြသေးသမျှ, တရားတော်ကို မဆောင်နိုင်ကြသေးသမျှ, လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သော တရားကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, လျော်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, တရားနှင့်လျော်စွာ မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, မိမိတို့ဆရာ့ဝါဒကို သင်ယူ၍ မပြောနိုင် မဟောနိုင် မပြနိုင် မတည်တံ့စေနိုင် မဖွင့်နိုင် မဝေဘန်နိုင် မပေါ်လွင်စေနိုင်ကြသေးသမျှ, ပေါ်ပေါက်လာသော သူတပါး၏ဝါဒကို အကြောင်းမှန်ဖြင့် ကောင်းစွာနှိမ်နင်း၍ အံ့ဖွယ်ရှိသောတရားကို မပြနိုင်ကြသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ငါဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည်မဟုတ်’ဟု မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ဘူးပါသည်။

မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ ရှင်တော်ဘုရား၏တပည့် ဥပါသိကာမတို့သည် တတ်သိလိမ္မာ ရှိကြပါပြီ၊ ကောင်းစွာဆုံးမပြီး ဖြစ်ကြပါပြီ၊ ရဲရင့်ကြပါပြီ၊ အကြားအမြင် များကြပါပြီ၊ တရားတော်ကို ဆောင်နိုင်ကြပါပြီ၊ လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သော တရားကို ကျင့်နိုင်ကြပါပြီ၊

၃၂၆

လျော်သောအကျင့်ကို ကျင့်နိုင်ကြပါပြီ၊ တရားနှင့်လျော်စွာ ကျင့်နိုင်ကြပါပြီ၊ မိမိတို့ဆရာ့ဝါဒကို သင်ယူ၍ ပြောနိုင် ဟောနိုင် ပြနိုင် တည်တံ့စေနိုင် ဖွင့်နိုင် ဝေဘန်နိုင် ပေါ်လွင်စေနိုင်ကြပါပြီ၊ ပေါ်ပေါက်လာသော သူတပါး၏ဝါဒကို အကြောင်းမှန်ဖြင့် ကောင်းစွာနှိမ်နင်း၍ အံ့ဖွယ်ရှိသော တရားကို ဟောပြနိုင်ကြပါပြီ။

မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့။ မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါသည် ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန် အချိန်တန်ပါပြီ။ (၄)

မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ဤစကားကို မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ဘူးပါသည်- ‘မာရ်နတ်.. ငါဘုရား၏ မြတ်သောအကျင့်ဟု ဆိုအပ်သော ဤသာသနာတော်သည် ပညာရှိနတ်လူတို့ ကောင်းစွာ ပြနိုင်သည့်တိုင်အောင် မပြည့်စုံသေးသမျှ, မစည်ပင်သေးသမျှ, မပြန့်ပွါးသေးသမျှ, လူအများ မသိသေးသမျှ, များစွာ မဖြစ်ထွန်းသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ငါဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူမည် မဟုတ်’ဟု မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ ဘူးပါသည်။

မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ ရှင်တော်ဘုရား၏ မြတ်သောအကျင့်ဟု ဆိုအပ်သော ဤသာသနာတော်သည် ပညာရှိနတ်လူတို့ ကောင်းစွာ ပြနိုင်သည်တိုင်အောင် ပြည့်စုံပါပြီ၊ စည်ပင်ပါပြီ၊ ပြန့်ပွါးပါပြီ၊ လူအများ သိပါပြီ၊ များစွာ ဖြစ်ထွန်းပါပြီ။

မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော

၃၂၇

မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့။ မြတ်စွာဘုရား ယခုအခါသည် ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန် အချိန်တန်ပါပြီ။ (၅)

ဟု လျှောက်ထားတောင်းပန်လေ၏။

(ဤ၌။ ။မာရ်နတ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီးစ ရှစ်ခုမြောက် သတ္တာဟဝယ် ဗောဓိမဏ္ဍိုင်ကုန်း၌ပင် လာရောက်၍ “မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ဘုရားဖြစ်ရန် ပါရမီတော်များကို ဖြည့်ကျင့်တော်မူခဲ့သည့်အတိုင်း ယခုအခါ ဘုရားဖြစ်တော်မူပါပြီ၊ သဗ္ဗညုတရွှေဉာဏ်တော်ကို ထိုးထွင်းရရှိ သိအပ်ပါပြီ၊ အရှင်ဘုရား၏အဖို့ရာ သတ္တလောက အကျိုးအတွက် တမြို့မှ တမြို့သို့ တရွာမှ တရွာသို့ လှည့်လည်ကျက်စား တရားဟောခြင်းဖြင့် အဘယ်အကျိုးရှိအံ့နည်း”ဟု စကားပလ္လင်ခံ၍ ဤယခု (အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူသော) နေ့၌ကဲ့သို့ပင် “မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့” စသည်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန် တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားခဲ့လေသည်။

ထင်ရှားစေဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားရှင် ဘုရားဖြစ်ပြီးစ သတ္တသတ္တာဟ စံတော်မူပြီးနောက်အချိန်ဝယ် အဇပါလညောင်ပင်ရင်း၌ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီးအား၎င်း, သိကြားနတ်မင်းအား၎င်း တရားဟောဖို့ရန် ဝန်ခံတော်မူပြီးသော မြတ်စွာဘုရားကို သိရှိကာ မာရ်နတ်မင်းသည် “ယခုအခါ၌ မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္တဝါတို့ကို တရားဟောပြောခြင်းဖြင့် ငါ၏နယ်ပယ်ကို လွန်မြောက်စေတော့မည်”ဟု နှလုံးမသာယာ ဖြစ်ရှိကာ ရပ်တည်ရင်းကပင် “ကိုင်း.. ယခုအခါ ငါသည် မြတ်စွာဘုရားကို ဥပါယ်တမျဉ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန်စံစေအံ့၊ ဤသို့ ပြုမူခြင်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်နှလုံးအလို တမျိုးတမည် ပြောင်းလဲသွားကာ ငါ၏ စိတ်နှလုံးအလိုဆန္ဒ ပြည့်ဝပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည်၍ ဘုရားထံမှောက် သွားရောက်ချဉ်းကပ်လျက် လျောက်ပတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်ပြီးလျှင် ရှေးဖော်ပြရာပါအတိုင်း စကားပလ္လင်ခံ၍ ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူရန် တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားခဲ့လေသည်။

ထိုစဉ်အခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကလည်း ကိုယ်တော်မြတ်၏ တပည့်သာဝက ရဟန်း, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာ, ဥပါသိကာမတို့သည် တတ်သိလိမ္မာ မရှိကြသေးသမျှ (ပ) ပေါ်ပေါက်လာသော သူတပါး၏ဝါဒကို အကြောင်းမှန်ဖြင့် ကောင်းစွာနှိမ်နင်း၍ အံ့ဖွယ်ရှိသောတရားကို

၃၂၈

မဟောပြနိုင်သေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ကိုယ်တော်မြတ်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည်မဟုတ်ကြောင်း မိန့်တော်မူ၍ မာရ်နတ်၏ လျှောက်ထားချက်ကို ပယ်ချတော်မူခဲ့လေသည်။ ထိုအကြောင်းကို ရည်ရွယ်၍ မာရ်နတ်မင်းသည် ယခုအခါ “မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ဤစကားကို မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ဘူးပါသည်” အစရှိသော စကားကို တင်ပြလျှောက်ထား တောင်းပန်လေသည်)။

ဤသို့လျှောက်သော် မြတ်စွာဘုရားသည် မာရ်နတ် အယုတ်ကို-

“ဟယ် မာရ်နတ်ယုတ်.. သင် မကြောင့်ကြလင့်၊ မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းသည် မကြာမီ ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ဤနေ့မှ သုံးလလွန်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန်စံလိမ့်မည်”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။

အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် စာပါလစေတီ၌ နေတော်မူစဉ်ပင် သတိရှိလျက် ဆင်ခြင်တော်မူလျက် အာယုသင်္ခါရ (=အသက်ရှည်ရန် ပြုပြင်နိုင်သော အာယုပါလက ဖလသမာပတ်)ကို လွှတ်တော်မူ၏။ ထိုအခါ ကြက်သီးမွေးညှင်းထလျက် ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ မြေငလျင် အကြီးအကျယ် တုန်လှုပ်လေ၏။ တော်လည်းသံ (နတ်စည်)တို့သည်လည်း တခြိမ့်ခြိမ့် မြည်ဟည်းကြကုန်၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤအကြောင်းအရာကို သိတော်မူ၍ ထိုအခိုက်ဝယ် ဤဥဒါန်းစကားကို ကျူးရင့်တော်မူ၏-

တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ၊

ဘဝသင်္ခါရမဝဿဇိ မုနိ။

အဇ္ဈတ္တရတော သမာဟိတော၊

အဘိန္ဒိ ကဝစမိဝတ္တသမ္ဘဝံ။

၃၂၉

မုနိ = ဗုဒ္ဓမုနိ ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်။ သမ္ဘဝံ = ပဝတ္တအကျိုး၏ ဖြစ်ပွါးရာ အကြောင်းဖြစ်သော။ ဘဝသင်္ခါရံ = ကာမဘဝ စသည်ဖြစ်ရန် စီမံပြုပြင်တတ်သော။ တုလဉ္စ = ပိုင်းဖြတ်၍ရသည့် ကာမာဝစရကံကို၎င်း။ အတုလဉ္စ = ပိုင်းဖြတ်၍မရသည့် မဟဂ္ဂုတ်ကံကို၎င်း။ အဝဿဇိ = အရိယမဂ်ဖြင့် ထွေးဟက်စွန့်ပစ်တော်မူပြီ။ အဇ္ဈတ္တရတော = ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာဖြင့် ခန္ဓာပဉ္စက အဇ္ဈတ္တဝယ် လက္ခဏယာဉ် သုံးချက်တင်လျက် ဆင်ခြင်ရှုမြော် မွေ့လျော်တော်မူသည်ဖြစ်၍။ သမာဟိတော = ဥပစာရ, အပ္ပနာ နှစ်ဖြာသောသမာဓိဖြင့် တည်ကြည်ခြင်း ရှိတော်မူသည်ဖြစ်၍။ ကဝစမိဝ = ချပ်ဝတ်ကဲ့သို့။ အတ္တသမ္ဘဝံ = မိမိသန္တာန်ဝယ် ဖန်ဖန်ဖြစ်ပွါး ကိလေသာတရားကို။ အဘိန္ဒိ = မဂ်ဉာဏ်လေးပါး သန်လျက်ဓားဖြင့် ပယ်ရှား ဖျက်ဆီးတော်မူခဲ့လေပြီ။

(တနည်း) မုနိ = ဗုဒ္ဓမုနိ ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်။ အတုလဉ္စ = မနှိုင်းရှည်အပ်ငြား နိဗ္ဗာန်တရားကို၎င်း။ သမ္ဘဝဉ္စ = အဖန်ဖန်ဖြစ်ပွါး ဘဝသုံးပါးကို၎င်း။ တုလံ = တုလေန္တော = “ခန္ဓာငါးဝ သင်္ခါရကား အနိစ္စသာ မှန်လှစွာ၏၊ ခန္ဓာငါးတန် ချုပ်ရာမှန်သည့် နိဗ္ဗာန်မည်ငြား ဤတရားမူ ပျက်ပြားမရှိ မြဲလှဘိ”ဟု နှိုင်းရှည့်သုံးသပ် ပညာမြတ်ဖြင့် ဆုံးဖြတ်တော်မူသည်ဖြစ်၍။ ဘဝသင်္ခါရံ = ဘဝအသစ် ဖြစ်ဖို့စီမံ ဘဝဂါမိကံကို။ အဝဿဇိ = အရိယမဂ်ဖြင့် ထွေးဟက်စွန့်ပစ်တော်မူပြီ။ (ကထံ အဝဿဇိ = ဘယ်ပုံဘယ်နည်း စွန့်ပစ်သနည်းဟူမူ)။ အဇ္ဈတ္တရတော = ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာဖြင့် ခန္ဓာပဉ္စက အဇ္ဈတ္တဝယ် လက္ခဏယာဉ် သုံးချက်တင်လျက် ဆင်ခြင်ရှုမြော် မွေ့လျော်တော်မူသည်ဖြစ်၍။ သမာဟိတော = ဥပစာရ, အပ္ပနာ နှစ်ဖြာသောသမာဓိဖြင့် တည်ကြည်ခြင်း ရှိတော်မူသည်ဖြစ်၍။ ကဝစမိဝ = ချပ်ဝတ်ကဲ့သို့။ အတ္တသမ္ဘဝံ = မိမိသန္တာန်ဝယ် ဖန်ဖန်ဖြစ်ပွါး ကိလေသာတရားကို။ အဘိန္ဒိ = မဂ်ဉာဏ်လေးပါး သန်လျက်ဓားဖြင့် ပယ်ရှား ဖျက်ဆီးတော်မူခဲ့လေပြီ။

၃၃၀

     အဓိပ္ပါယ်မှာ- သမထ, ဝိပဿနာ ဘဝနာနှစ်ပါး ပွါးများတော်မူသဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် အရိယမဂ်လေးပါးကို ရတော်မူသည်။ စစ်မြေဦး၌ စစ်သူရဲကောင်းသည် မိမိကိုယ်ဝယ် အတင်းအကြပ် ဝတ်ဆင်၍ထားအပ်သော ချပ်ဝတ်ကို ထက်လှစွာသော သန်လျက်ဖြင့် ခုတ်ဖျက်၍ပစ်သကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း အရိယမဂ်ဉာဏ်လေးပါး သန်လျက်ဓားဖြင့် ကိလေသာတရားများကို အကြွင်းမဲ့ခုတ်ဖြတ် ဖျက်ဆီးတော်မူလေသည်။ ထိုကဲ့သို့ ကိလေသာတရားတို့ကို အကြွင်းမဲ့ ဖျက်ဆီးလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် (ရေသောက်မြစ်ကို ဖြတ်လိုက်သော သစ်ပင်ကြီး၏ အတွင်းဝယ် ရှိရင်းစွဲဖြစ်သော သီးစေနိုင်သော သတ္တိတို့သည် ငြိမ်းစဲသွားကာ မသီးစေနိုင်တော့သကဲ့သို့) မြတ်စွာဘုရား၏ သန္တာန်တော်ဝယ် အတိတ်သံသရာက လိုက်ပါခဲ့သော ဝဋ္ဋဂါမိ လောကီကံများသည်လည်း ပဋိသန္ဓေကျိုး ပဝတ္တိကျိုး ပေးစွမ်းနိုင်သော သတ္တိများ ငြိမ်းစဲသွားကြကာ ပယ်ရှားပြီး ဖြစ်လေတော့၏ဟု ဆိုလိုသည်။

(ဤ၌- “မြတ်စွာဘုရားသည် သတိရှိလျက် ဆင်ခြင်တော်မူလျက် အာယုသင်္ခါရကို စွန့်လွှတ်တော်မူ၏”ဟူသော စကားရပ်ဝယ်-

“သတိရှိလျက်”ဟူသော ဝိသေသနဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ကာယ, ဝေဒနာ, စိတ္တ, ဓမ္မအားဖြင့် = လေးထွေပြားသည့် ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘော တည်းဟူသော ဒုက္ခဝန်ထုပ်ကြီးကို ငါဘုရားသည် ရှည်လျားလှစွာ သံသရာ ကာလပတ်လုံး ပင်ပန်းကြီးစွာ ထမ်းဆောင်ခဲ့ရလေပြီ၊ ယခုအခါ၌ကား ထမ်းဆောင်ရတော့မည်မဟုတ်၊ ဤဒုက္ခဝန်ထုပ်ကြီးကို မထမ်းဆောင်ဖို့ရန် စွန့်ပယ်နိုင်ဖို့ရန် ငါဘုရားသည် လေးအသင်္ချေ ကမ္ဘာတသိန်းကြာအောင် အရိယမဂ်၏ အဆောက်အဦ အဆူဆူသော ပါရမီကောင်းမှုတို့ကို ဆည်းစုအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ထိုငါမြော်ကိုး တောင့်တသည့် အရိယမဂ်ကို ယခုအခါ ကောင်းစွာ ထိုးထွင်းသိမြင် ရရှိအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ယင်းသို့ ရသောကြောင့်ပင် ဤကာယ, ဝေဒနာ, စိတ္တ, ဓမ္မအားဖြင့် လေးပါးသော တရားတို့ကို အသုဘ, ဒုက္ခ, အနိစ္စ, အနတ္တအားဖြင့် ပိုင်းခြားထင်ထင် အမှန်အတိုင်း သိမြင်အပ်လေပြီ”ဟု သတိလေးပါးကို သက်ဆိုင်ရာ ကာယ, ဝေဒနာ, စိတ္တ, ဓမ္မအာရုံတို့၌

၃၃၁

ထားပြီးလျှင် သတိလက်မလွတ်ပဲ အာယုသင်္ခါရကို စွန့်လွှတ်တော်မူကြောင်း ပြဆိုသည်။

“ဆင်ခြင်တော်မူလျက်”ဟူသော ဝိသေသနဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဤခန္ဓာဝန်ထုပ်ကြီးကို ထမ်းဆောင်နေရခြင်း၌ ၁-အတ္တဟိတ = မိမိအကျိုးစီးပွါး, ၂-ပရဟိတ = သူတပါး၏ အကျိုးစီးပွါးဟူ၍ အကျိုးစီးပွါး = နှစ်မျိုးနှစ်စားရှိရာဝယ် ငါဘုရား၏အတွက် ၁-အတ္တဟိတ = မိမိအကျိုးစီးပွါးကို မဟာဗောဓိပင်ရင်းမှာပင် ပြီးဆုံးစေအပ်ခဲ့လေပြီ။ ဗုဒ္ဓဝေနေယျတို့ကို ဆုံးမချေချွတ်ခြင်း တည်းဟူသော ၂-ပရဟိတ = သူတပါးတို့၏ အကျိုးစီးပွါးကို ရွက်ဆောင်မှုကား မကြာမြင့်မီ လာမည့် သုံးလမြောက် (=ကဆုန်လပြည့်နေ့)၌ ပြီးဆုံးတော့မည်”ဟု ဗုဒ္ဓဉာဏ်တော်ဖြင့် အလုံးစုံကို ဆုံးဖြတ်ပြီးမှ အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူကြောင်းကို ပြဆိုသည်။

“မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူ၏” ဟူရာဝယ် အာယုသင်္ခါရ-ဟူသည်ကား ရှေး၌ ဆိုအပ်ခဲ့ပြီးသောအတိုင်း ရုပ်ဇီဝိတ နာမ်ဇီဝိတ သန္တာန်အစဉ်ကိုလည်း (ကံသည် ပြုပြင်အပ်သောတရား ဖြစ်သောကြောင့်) အာယုသင်္ခါရဟု ခေါ်၏။ ရှေးဖော်ပြရာပါ အာယုပါလက ဖလသမာပတ်ကိုလည်း အသက်ရှည်အောင် ပြုပြင်စောင့်ရှောက် ပေးတတ်သောကြောင့် အာယုသင်္ခါရဟု ခေါ်၏။

ဤသို့ အာယုသင်္ခါရ နှစ်မျိုးရှိရာ ဤယခု “အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူ၏”ဟူသော စကားရပ်၌ အာယုသင်္ခါရအရ အာယုပါလက ဖလသမာပတ်ကို ကောက်ယူရာ၏။ ထို့ကြောင့် “အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူ၏” ဟူသည်မှာ- မြတ်စွာဘုရားသည် လက်ဖြင့် ခဲကို စွန့်လွှတ်သကဲ့သို့ အာယုသင်္ခါရကို စွန့်လွှတ်တော်မူသည်မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား “ငါဘုရားသည် ဤမှနောက် သုံးလတိုင်ရုံသာ (ကဆုန်လပြည့်နေ့ တိုင်ရုံသာ) အာယုပါလက ဖလသမာပတ်ကို ဝင်စားတော့မည်။ ထိုမှနောက်၌ကား မဝင်စားတော့ဘူး”ဟု စိတ်တော်ကို ဖြစ်စေခြင်း = ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်တော်မူလိုက်ခြင်းကို အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူခြင်းဟု ခေါ်ဆိုသည်။ ထိုသို့ “သုံးလမှ နောက်၌ အာယုပါလက ဖလသမာပတ်ကို ငါမဝင်စားတော့ဘူး”ဟု ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်လိုက်သဖြင့်ပင်လျှင် ထိုအာယုပါလက ဖလသမာပတ်ဖြင့် ပြုပြင် စီရင်အပ်သော ဇီဝိတသန္တာန်အစဉ် တည်းဟူသော အကျိုးအာယုသင်္ခါရကို “ငါမဖြစ်စေတော့ဘူး”ဟူ၍ စွန့်လိုက်ပြီး ဆုံးဖြတ်လိုက်ပြီး ဖြစ်လေတော့၏။

၃၃၂

ထိုသို့ အာယုသင်္ခါရကို စွန့်လွှတ်တော်မူလိုက်သောအခါ စကြဝဠာ တိုက်တသောင်းတိုင်အောင် မဟာပထဝီ ဤမြေကြီးသည် ၁-အရှေ့မှ အနောက်သို့ ယိမ်း၍တမျိုး, ၂-အနောက်မှ အရှေ့သို့ ယိမ်း၍တမျိုး, ၃-တောင်မှ မြောက်သို့ ယိမ်း၍တမျိုး, ၄-မြောက်မှ တောင်သို့ ယိမ်း၍တမျိုး, ၅-အောက်မှ အထက်သို့ တက်၍တမျိုး, ၆-အထက်မှ အောက်သို့ သက်၍တမျိုး = ဤသို့ ၆-မျိုးသော အခြင်းအရာဖြင့် ကိလေသာ မကင်းသူများအဖို့ မွေးညှင်းရွှင်ပျ ကြက်သီးထလျက် ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ တုန်လှုပ်လေသည်။

ထိုသို့ အာယုသင်္ခါရကို စွန့်လွှတ်တော်မူလိုက်ပြီးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စိတ်တော်အစဉ်ဝယ် “ငါဘုရားသည် ရှည်လျားလှစွာ သံသရာကာလပတ်လုံး ပင်ပန်းကြီးစွာ ထမ်းဆောင်ခဲ့ရသော ခန္ဓာဝန်ထုပ်ကြီးကို ယခုအခါ မကြာမြင့်မီ သုံးလမြောက်လျှင် စွန့်ချရတော့ပေမည်”ဟု ကြံစည်စဉ်းစား နှစ်သက်ခြင်း ဝမ်းမြောက်ခြင်း = ပီတိသောမနဿတရား တဖွားဖွား ဖြစ်လေတော့သည်၊ သို့ရကား (ဆီအိုးအတွင်းသို့ ဆီကို လောင်းထည့် သွန်းသောအခါ ပိုလျှံသော ဆီများသည် ဆီအိုးအပေါ်သို့ လျှံ၍တက်သကဲ့သို့) မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်၌ ဖြစ်ပွါးသော ပီတိတရား သောမနဿတရားတို့သည် တကိုယ်လုံး လွှမ်းခြုံကာ ရင်တွင်းမဆံ့ပဲ အပေါ်သို့ လျှံ၍တက်သည့်အလား “တုလမတုလဉ္စ သမ္ဘဝံ”- အစရှိသော ဥဒါန်းဂါထာစကား ကျူးရင့် ဖြစ်ပွါးလာလေသည်။

ထိုသို့ ဥဒါန်းကျူးရင့်တော်မူသဖြင့်ပင် “မြတ်စွာဘုရားသည် မာရ်နတ်ကိုကြောက်၍ အာယုသင်္ခါရ လွှတ်သည်မဟုတ်”ဟူသော အနက်လည်း ပြီးလေ၏။ မှန်၏- ကြောက်ရွံ့သောသူအဖို့ရာ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဥဒါန်းကျူးရင့်ခြင်းမည်သည် မရှိ။ ယခု မြတ်စွာဘုရား အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူသည်မှာ မည်သူကိုမျှ မရွံ့မကြောက် “ခန္ဓာဝန်ကို စွန့်ချ၍ ဒုက္ခဇာတ်သိမ်းရတော့မည်”ဟု ဗုဒ္ဓဉာဏ်ဖြင့် သိမြင်တော်မူလျက် ဥဒါန်းကျူးရင့်ကာ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူလေသည်)။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာ၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “အိုး.. အံ့ဖွယ် ရှိပါပေစွာ့၊ မဖြစ်စဘူး အထူးဖြစ်ပါပေစွာ့၊ ကြက်သီးမွေးညှင်း ထစေလျက် ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော ဤမြေ(ငလျင်) လှုပ်ခြင်းသည် ကြီးကျယ်လေစွာ့တကား၊ အလွန် ကြီးကျယ်လေစွာ့တကား၊

၃၃၃

တော်လည်းသံ (နတ်စည်)တို့သည်လည်း တခြိမ့်ခြိမ့် မြည်ဟည်းသွားကုန်၏။ အကြီးအကျယ် မြေ(ငလျင်) လှုပ်ခြင်း၏ ဇနကအကြောင်းကား အဘယ်ပါလိမ့်နည်း၊ ဥပတ္ထမ္ဘကအကြောင်းကား အဘယ်ပါလိမ့်နည်း”ဟု အကြံအစည် ဖြစ်ရှိလေ၏။

     ထို့နောက် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက် ဆည်းကပ်လျက် မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးသော် သင့်လျော်လျောက်ပတ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “အံ့ဖွယ်ရှိပါပေစွာ့ မြတ်စွာဘုရား..၊ မဖြစ်စဘူး အထူးဖြစ်ပါပေစွာ့ မြတ်စွာဘုရား..၊ ကြက်သီးမွေးညှင်း ထစေလျက် ကြောက်မက်ဖွယ်ကောင်းသော ဤမြေ(ငလျင်) လှုပ်ခြင်းသည် ကြီးကျယ်ပါပေစွာ့၊ အလွန်ကြီးကျယ်ပါပေစွာ့၊ တော်လည်းသံ (နတ်စည်)တို့သည်လည်း တခြိမ့်ခြိမ့် မြည်ဟည်းသွားကုန်၏၊ မြတ်စွာဘုရား.. မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ ဇနကအကြောင်းကား အဘယ်ပါနည်း၊ ဥပတ္ထမ္ဘကအကြောင်းကား အဘယ်ပါနည်း”ဟု လျှောက်ထား မေးမြန်းလေ၏။

မြေ(လျင်)လှုပ်ခြင်းအကြောင်း ရှစ်ပါး

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ အကြောင်းအထောက်အပံ့တို့ကား ရှစ်ပါးတို့ရှိကုန်၏၊ ရှစ်ပါးတို့ ဟူသည်မှာ-

     (၁) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည် ရေ၌တည်၏၊ ရေသည် လေ၌တည်၏၊ လေသည် ကောင်းကင်၌တည်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လေ ပြင်းစွာ တိုက်ခတ်သောအခါ ထိုလေပြင်းတို့သည် ရေကို လှုပ်စေကုန်၏၊ လှုပ်သောရေသည် မြေကို လှုပ်စေ၏။ ဤကား မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ ရှေးဦးစွာသော အကြောင်းအထောက်အပံ့တည်း။

၃၃၄

     (၂) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း တန်ခိုးရှင်ဖြစ်သော အဘိညာဏ်စိတ်၌ လေ့လာပြီးသော သမဏကဖြစ်စေ, ဗြာဟ္မဏကဖြစ်စေ, ကြီးသော တန်ခိုးအာနုဘော်ရှိသော နတ်ကဖြစ်စေ အားနည်းသော မြေကသိုဏ်းဈာန်သညာနှင့် အားကြီးသော ရေကသိုဏ်း ဈာန်သညာတို့ကို ပွါးများပြီးလျှင် ဤမြေကြီးကို လှုပ်စေတတ်, တုန်လှုပ်စေတတ်, ပြင်းစွာ တုန်လှုပ်စေတတ်, သွက်သွက်ခါ တုန်လှုပ်စေတတ်၏။ ဤကား မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ နှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့တည်း။

     (၃) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း ဘုရားအလောင်းတော် တုသိတာနတ်ပြည်မှ စုတေ၍ သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်ရှိလျက် (=သတိသမ္ပဇဉ် လက်မလွတ်ပဲ) အမိဝမ်းတိုက်သို့ သက်ရောက်သောအခါ ဤမြေကြီးသည် လှုပ်တတ်, တုန်လှုပ်တတ်, ပြင်းစွာတုန်လှုပ်တတ်, သွက်သွက်ခါ တုန်လှုပ်တတ်၏။ ဤကားမြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ သုံးခုမြောက်ဖြစ်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့တည်း။

     (၄) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း ဘုရားအလောင်း သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်ရှိလျက် (=သတိသမ္ပဇဉ် လက်မလွတ်ပဲ) အမိဝမ်းတိုက်မှ ဖွားမြင်သောအခါ ဤမြေကြီးသည် လှုပ်တတ်, တုန်လှုပ်တတ်, ပြင်းစွာတုန်လှုပ်တတ်, သွက်သွက်ခါ တုန်လှုပ်တတ်၏။ ဤကား မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ လေးခုမြောက်ဖြစ်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့တည်း။

     (၅) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရတော်မူသောအခါ (ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါဟု ဆိုလိုသည်) ဤမြေကြီးသည် လှုပ်တတ်, တုန်လှုပ်တတ်, ပြင်းစွာတုန်လှုပ်တတ်, သွက်သွက်ခါ တုန်လှုပ်တတ်၏။ ဤကား မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ ငါးခုမြောက်ဖြစ်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့တည်း။

၃၃၅

     (၆) ချစ်သားအာနန္ဒာ = တဖန် ထို့ပြင်လည်း မြတ်စွာဘုရား အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော်မူသောအခါ ဤမြေကြီးသည် လှုပ်တတ်, တုန်လှုပ်တတ်, ပြင်းစွာတုန်လှုပ်တတ်, သွက်သွက်ခါ တုန်လှုပ်တတ်၏။ ဤကား မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ ခြောက်ခုမြောက်ဖြစ်သော အကြောင်း အထောက်အပံ့တည်း။

     (၇) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင် သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်ရှိလျက် အာယုသင်္ခါရကို စွန့်လွှတ်တော်မူသောအခါ ဤမြေကြီးသည် လှုပ်တတ်, တုန်လှုပ်တတ်, ပြင်းစွာတုန်လှုပ်တတ်, သွက်သွက်ခါ တုန်လှုပ်တတ်၏။ ဤကား မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ ခုနစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့တည်း။

     (၈) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တဖန် ထို့ပြင်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင် ခန္ဓာနာမ်ရုပ် အကြွင်းမရှိသည့် ငြိမ်းချမ်းခြင်းသဘော = အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူသောအခါ ဤမြေကြီးသည် လှုပ်တတ်, တုန်လှုပ်တတ်, ပြင်းစွာတုန်လှုပ်တတ်, သွက်သွက်ခါ တုန်လှုပ်တတ်၏။ ဤကား မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ ရှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော အကြောင်းအထောက်အပံ့တည်း။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြေ(ငလျင်) ပြင်းစွာလှုပ်ခြင်း၏ အကြောင်းအထောက်အပံ့တို့ကား ဤရှစ်ပါးတို့ပေတည်း”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ (မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စကားတော်အဆက်ကား မပြီးဆုံးသေးပါ)။

(ဤအရာ၌-

၁-ဓာတ်ချောက်ချားအင်, ၂-တန်ခိုးရှင်တို့ ဘိညာဉ်စွမ်းအား ဈာန်ကစားနှင့်, ၃-မြတ်ဖျားစိန္တေ ပရမေတို့ သန္ဓေယူခါ, ၄-ဖွားရာ တလှစ်, ၅-ဘုရားဖြစ်တည့်, ၆-မိန့်လစ်ဓမ္မစက်, ၇-တချက်အာယု စွန့်လွှတ်မှုက, ၈-အနုပါဒီ နိဗ္ဗာန်မှီ၊ ၊ရှစ်လီမြေကြီး လှုပ်ကြောင်းတည်း-

၃၃၆

ဟူသော ဤလင်္ကာကို နှုတ်ရဆောင်ထားပြီးမှ ဤဆိုလတ္တံ့သော အဓိပ္ပါယ်ကို အထူး မှတ်ယူရာ၏။

၁-ဓာတ်ချောက်ချားအင်

ဓာတ်ချောက်ချား၍လည်း မြေ(ငလျင်) တုန်လှုပ်၏။ ချဲ့ဦးအံ့- ကမ္ဘာလောကဓာတ်ကြီး၏ အောက်မှ ယူဇနာပေါင်း (၉၆ဝဝဝဝ) ကိုးသိန်း ခြောက်သောင်း အထုရှိသော လေထုခံလျက်ရှိ၏၊ ထိုလေထု၏အထက်၌ ယူဇနာပေါင်း (၄၈ဝဝဝဝ) လေးသိန်းရှစ်သောင်း အထုရှိသော ရေထုတည်၏၊ ထိုရေထု၏အထက်၌ ယူဇနာပေါင်း (၂၄ဝဝဝဝ) နှစ်သိန်းလေးသောင်း အထုရှိသော မြေထုတည်၏။ ထိုမြေထုတွင် အောက်ပိုင်း ယူဇနာပေါင်း (၁၂ဝဝဝဝ) တသိန်းနှစ်သောင်းကား သိလာမြေ = ကျောက်မြေဖြစ်၏၊ အထက်ပိုင်း ယူဇနာပေါင်း (၁၂ဝဝဝဝ) တသိန်းနှစ်သောင်းကား ပံသုမြေဖြစ်၏။

ဓာတ်ချောက်ချား၍ အောက်ခံ လေထုပကတိတွင် ထူးကဲ၍ လေပြင်းလေကြမ်း တိုက်ခတ်သောအခါ ဥက္ခေပကလေ-ဟုခေါ်သော (ပကတိ ရှိရင်း ရေထုကိုခံသည့် လေကို ဖြတ်တောက်၍ မူလတည်နေရင်းဌာနမှ လွင့်ပါးစေတတ်သော) ဓာတ်ချောက်ချား၍ဖြစ်သည့် လေပြင်း လေကြမ်းများ တိုက်ခတ်ကြကာ ထိုဥက္ခေပကလေတို့က ရေထုကိုခံသော ပကတိမူမှန် လေထုကို ဖြတ်တောက်၍ ပစ်ကြ၏၊ ထိုအခါ ကမ္ဘာရေထုသည် အောက်အဇဋာကာသ ကောင်းကင်သို့ လျှောကျလေ၏၊ ထိုကမ္ဘာရေထု အောက်သို့လျှောကျသော် ကမ္ဘာမြေထုသည်လည်း အောက်သို့ လျှောကျလေ၏။ တဖန် (ဥက္ခေပကဓာတုက္ခောဘလေက ထိုကဲ့သို့ ဖြတ်တောက် တိုက်ခတ်၍ ကင်းစဲသွားသောအခါ) ရေထုကိုခံသော ကမ္ဘာလေထုသည် မိမိ၏ စွမ်းအားဖြင့် (ရေစစ်ဓမကရိုဏ်အတွင်း၌ လေသည် ရေကို အောက်သို့မကျအောင် ဖွဲ့နှောင်ဆွဲဆောင်သကဲ့သို့) ကမ္ဘာရေထုကို ဖွဲ့နှောင်ဆွဲဆောင်၍ ယူပြန်၏၊ ထိုအခါ ရေထုသည် အထက်သို့ တက်လာပြန်၏၊ ထိုကမ္ဘာရေထု အထက်သို့ တက်လတ်သော် ကမ္ဘာမြေထုသည်လည်း အထက်သို့ တက်လေ၏။ ဤနည်းဖြင့် ဓာတုက္ခောဘ ဥက္ခေပကလေ တိုက်ခတ်သောအခါ ကမ္ဘာရေထု တုန်လှုပ်သောကြောင့် ကမ္ဘာမြေထု (ငလျင်) တုန်လှုပ်၏။

ဤဓာတ်ချောက်ချား၍ မြေ(လျင်) တုန်လှုပ်ခြင်းကား ယခုအခါတိုင်အောင်ပင် အကြားအကြားကာလ၌ ဖြစ်တတ်သည်သာတည်း။

၃၃၇

ထိုသို့ဖြစ်သော်လည်း မဟာပထဝီ ဤမြေအထုက ထူထဲလှသောကြောင့် အောက်သို့သက်ခြင်း အထက်သို့တက်ခြင်းများ မထင်ရှားပဲရှိလေသည်။

၂-တန်ခိုးရှင်တို့ ဘိညာဉ်စွမ်းအား ဈာန်ကစားနှင့်

တန်ခိုးဣဒ္ဓိရှင်တို့၏ အဘိညာဉ်ဈာန်အစွမ်းကြောင့်လည်း မြေ(ငလျင်) တုန်လှုပ်၏။ ထိုဣဒ္ဓိရှင်တို့ မြေ(ငလျင်) တုန်လှုပ်စေသောအခါ အာပေါကသိဏဈာန်ကို ဦးတည်ဝင်စား၍ တုန်လှုပ်စေကြရသည်၊ ချဲ့ဦးအံ့- ထိုဣဒ္ဓိရှင်တို့၏ မြေကိုတုန်လှုပ်စေရာ၌ (၁) သိကြားမင်း၏ ဝေဇယန္တာပြာသာဒ်ကို တုန်လှုပ်စေသော အရှင်မဟာမောဂ္ဂလ္လာန် မထေရ်မြတ်ကဲ့သို့ သူတပါးတို့ကို ထိတ်လန့်သံဝေဂ ရစေလို၍လည်း တုန်လှုပ်စေတတ်၏၊ (၂) သိကြားမင်း၏ ဝေဇယန္တာပြာသာဒ်ကိုပင် တုန်လှုပ်စေသော (မဟာနာဂမထေရ် ၏တူ) သံဃရက္ခိတ သာမဏေကဲ့သို့ စုံစမ်းလို၍လည်း တုန်လှုပ်စေတတ်၏၊ ၂-အချက်ကို ချဲ့၍ပြဦးအံ့-

သံဃရက္ခိတသာမဏေဝတ္ထု

(မဟာနာဂမထေရ်၏တူ) သံဃရက္ခိတ သာမဏေသည် သင်ဓုန်းဦးမှာပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ပြီးလျှင်^* “ရှင်ရဟန်းပြုသော နေ့မှာပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ရောက်၍ သိကြားမင်း၏ ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်ကို

---

* ရှင်ပြုရန် ဆံချသောအခါ တစပဉ္စက ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သင်ယူ၍ ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းကို သိမ်းဆည်းလျက် နောက်ဆုံး ဆံဝန်းဆံအစုကို ရိတ်ချလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိခြင်းကို “သင်ဓုန်းဖျား = ဆံရိတ်ခြင်းကိစ္စအဆုံး၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်း”ဟူ၍ ဆိုသည်။ ဤကား (ခုရဂ္ဂေယေဝါတိ ခုရကမ္မပရိယာသာနေယေဝ၊ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနံ ဂဟေတွာ တံ ပရိဂ္ဂဏှန္တော အန္တိမာယ ကေသဝဋ္ဋိယာ ဝေါရောပနာယ သမကာလမေဝ စ အရဟတ္တံ ပါပုဏီတိ ဝုတ္တံ ဟောတိ)ဟူ၍ ဖွင့်သော သာရတ္ထဒီပနီဋီကာ (ပဌမအုပ်၊ စာမျက်နှာ ၁၂၈) ဖွင့်ချက်နှင့် အညီတည်း၊

(တတ္ထ ခုရဂ္ဂေယေဝါတိ ကေသောရောပနတ္ထံ ခုရဓာရာယ အဂ္ဂ သီသေ ဌပိတေ တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာနမုခေန ဘာဝနံ အနုယုဉ္ဇန္တော အရဟတ္တံ ပတွာ)ဟူ၍ ဖွင့်သော (သံ ဋီ ၂၊ ၂၃၉) သံယုတ္တဋီကာအလို ဆံရိတ်ရန် သင်ဓုန်းသွားကို ဦးခေါင်းပေါ်၌ ချထားလိုက်လျှင်ပင် တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို အဦးမူကာ ဘာဝနာတရား ပွါးများအားထုတ်လျက် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်းကို “သင်ဓုန်းဦး၌ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ခြင်း”ဟူ၍ ဆိုသည်။ သာရတ္ထဋီကာအလို (ခုရဂ္ဂေယေဝ = သင်ဓုန်းဖျား၌သာလျှင်)ဟု အနက်ပေး၊ သံယုတ်ဋီကာ အလို (သင်ဓုန်းဦး၌သာလျှင်)ဟု အနက်ပေးရာ၏။

၃၃၈

တုန်လှုပ်စေသည့် ရှင်ရဟန်းတပါးပါး ပေါ်ပေါက်ဘူးသလော”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်လတ်သော် တဦးတယောက်မျှ မပေါ်ပေါက်ဘူးသေးကြောင်း သိရ၍ “ငါသည် တုန်လှုပ်စေမည်”ဟု အဘိညာဉ် တန်ခိုးအစွမ်းဖြင့် ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်ဦးထိပ်၌ ရပ်တည်ပြီးလျှင် ခြေဖြင့်ကန်၍ တုန်လှုပ်အောင် ပြုလုပ်သော်လည်း တုန်လှုပ်စေခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ချေ။

ထိုအခါ သာမဏေကို သိကြားမင်း၏ ကခြေသည် နတ်သမီးများက “ချစ်သားသံဃရက္ခိတ.. သင်ချစ်သားသည် အပုပ်နှင့်ရောသော ရနံ့ရှိသည့် ဦးခေါင်းရှိသူဖြစ်လျက် (=အလွန် အသက်အရွယ် ငယ်သူဖြစ်လျက်ဟု ဆိုလိုသည်) ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်ကို တုန်လှုပ်စေလိုဘိ၏၊ ချစ်သား.. ပြာသာဒ်ကြီးကား ကြံ့ကြံ့ခိုင်ကျည် အလွန် တည်တံ့ပေသည်၊ သင်ချစ်သားသည် အဘယ်မှာလျှင် တုန်လှုပ်စေနိုင်လိမ့်မည်နည်း”ဟု ပြောဆိုကြလေကုန်၏။

သံဃရက္ခိတ သာမဏေသည် “ဤနတ်သမီးတို့ကား ငါနှင့်အတူ ပြက်ရယ်မှု ပြုကြကုန်၏ = ငါ့ကို ပြက်ရယ်မူကြကုန်၏၊ ငါတမူကား သွန်သင်ပြသ ဆိုဆုံးမသည့် ဆရာ့နည်းကို မရသေးချေ။ ငါ၏ဆရာ သာမုဒ္ဒိက မဟာနာဂထေရ်သည် ယခုအခါ အဘယ်အရပ်၌ နေတော်မူသနည်း”ဟု ဆင်ခြင်လတ်သော် မဟာသမုဒြာအတွင်း၌ ရေလိုဏ်ကို ဖန်ဆင်း၍ နေ့သန့်နေထိုင်တော်မူ၏”ဟု သိ၍ ထိုအရပ်သို့ သွားရောက်ကာ မထေရ်ကိုရှိခိုး၍ ရပ်တည်လေ၏။

ထိုအခါ သာမဏေကို မဟာနာဂမထေရ်သည် “ချစ်သားသံဃရက္ခိတ.. အသို့နည်း ကောင်းစွာ မတတ်မြောက်သေးပဲ စစ်ပွဲဝင်ခဲ့သလော”ဟု မိန့်တော်မူကာ “ချစ်သား.. ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်ကို တုန်လှုပ်စေခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ခဲ့ဘူးလော”ဟု တိုက်ရိုက်ပင် မေးတော်မူလေ၏။ သံသရက္ခိတ သာမဏေက “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်သည် ကောင်းစွာသင်ပြ ဆိုဆုံးမသည့် ဆရာ့နည်းကို မရသေးပါဘုရား”ဟု လျှောက်သောအခါ မဟာနာဂမထေရ်သည် သာမဏေကို “ချစ်သား.. သင်ချစ်သားကဲ့သို့သော ဣဒ္ဓိရှင်တဦးကမှ မတုန်လှုပ်စေနိုင်လျှင် အခြား မည်သူတယောက်သည် တုန်လှုပ်စေနိုင်ချိမ့်မည်နည်း(ဟု အားပေးစကား မိန့်ကြားပြီးလျှင် ဆက်၍) ချစ်သား.. သင်ချစ်သားသည် ရေပြင်၌ နွားချေးခြောက်ခဲ ပေါလောမျောသည်ကို မြင်ဘူးသည် မဟုတ်လော၊ ချစ်သား.. အိုးကင်း၌ မုံ့ကို ကြော်သောသူတို့သည်

၃၃၉

အစွန်အဖျား ကလနားမှ လှည့်ကာ လှည့်ကာ ဖြတ်တောက် ခွါယူကြကုန်၏။ ဤဥပမာဖြင့် သင်ချစ်သားသည် သိလေလော့”ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။

သံဃရက္ခိတ သာမဏေသည် “အရှင်ဘုရား.. ဤမျှလောက်ဖြင့် သင့်လျောက်ပတ်ပါလိမ့်မည်”ဟု လျှောက်ထားပြီးလျှင် “ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်ကြီး တည်ရာအရပ်သည် ရေတပြင်တည်း ဖြစ်စေသတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန်၍ ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်သို့ ရှေးရှုကြွရောက်လေ၏။ နတ်သမီးတို့သည် သာမဏေကို မြင်ကြ၍ “ပဌမအကြိမ် အရှက်ရ၍ သွားရပြီး သံဃရက္ခိတ သာမဏေသည် တဖန်ထပ်၍ လာဘိ၏၊ တဖန်ထပ်၍ လာဘိ၏”ဟု အထင်သေး အမြင်သေးစကား ပြောကြားကြလေ၏။

သိကြားနတ်မင်းသည် “ငါ့သားနှင့် သင်တို့သည် ပြက်ရယ်စကား မပြောကြားကြလင့်၊ ယခုအခါ ထိုငါ့သားသည် ဆရာကောင်း (ဆရာ့နည်းကောင်း)ကို ရအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ခဏအတွင်းမှာပင် ပြာသာဒ်ကြီးကို တုန်လှုပ်စေလိမ့်မည်”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ သံဃရက္ခိတ သာမဏေသည်လည်း ခြေမဖြင့် ဝေဇယန္တာပြာသာဒ် ထုပိကာကို တို့လေ၏။ ပြာသာဒ်ကြီးသည် ရှေ့, နောက်, ၀ဲ, ယာ = အရပ်လေးမျက်နှာ ယိမ်းနွဲ့လေ၏။ နတ်သမီးတို့သည် “ချစ်သား.. ပြာသာဒ်ကြီးအား ရပ်တည်ခွင့်ကို ပေးပါလော့၊ ချစ်သား.. ပြာသာဒ်ကြီးအား ရပ်တည်ခွင့်ကို ပေးပါလော့”ဟု ဟစ်အော် မြည်တမ်းကြလေ၏။

သံဃရက္ခိတ သာမဏေသည် ဝေဇယန္တာ နန်းပြာသာဒ်ကြီးကို မူလနေရာ၌ ထားရှိပြီးလျှင် ပြာသာဒ်ထက်၌ ရပ်တည်၍ ဤဆိုလတ္တံ့သော သုံးဂါထာတို့ဖြင့် ဥဒါန်းကျူးရင့်လေ၏-

(၁) အဇ္ဇေဝါဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဇ္ဇ ပတ္တာသဝက္ခယံ။

အဇ္ဇ ကမ္ပေမိ ပါသာဒံ၊ အဟော ဗုဒ္ဓဿုဠာရတာ။

(၂) အဇ္ဇေဝါဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဇ္ဇ ပတ္တာသဝက္ခယံ။

အဇ္ဇ ကမ္ပေမိ ပါသာဒံ၊ အဟော ဓမ္မဿုဠာရတာ။

(၃) အဇ္ဇေဝါဟံ ပဗ္ဗဇိတော၊ အဇ္ဇ ပတ္တာသဝက္ခယံ။

အဇ္ဇ ကမ္ပေမိ ပါသာဒံ၊ အဟော သံဃဿုဠာရတာ။

(ဤသုံးဂါထာတို့၌ စတုတ္ထအပိုဒ်သာ ထူးသည်၊ ထို့ကြောင့် ထူးရာကိုဖော်ပြလျက် ပေါင်း၍ အနက်ယောဇနာပေအံ့)။

၃၄၀

အဟံ = သံဃရက္ခိတ မည်ရခေါ်ထွေ ငါသာမဏေသည်။ အဇ္ဇေဝ = ဤနေ့မှာပင်လျှင်။ ပဗ္ဗဇိတော = ရှင်အဖြစ်သို့ စင်စစ်ဆိုက်မြောက် ရောက်ခဲ့လေပြီ။ အဇ္ဇ = ယနေ့။ အာသဝက္ခယံ = အာသဝေါလေးရပ် ကုန်ဆုံးပြတ်သည့် အရဟတ္တဖိုလ်သို့။ ပတ္တော = သင်ဓုန်းဦးဝယ် အထူးဆိုက်မြောက် ရောက်ခဲ့လေပြီ။ အဇ္ဇ = ယနေ့။ ပါသာဒံ = သိကြားဗိမာန် ဝေဇယန်ဘုံထွတ် နန်းပြာသာဒ်ကို။ ကမ္ပေမိ = ဆရာ့ထံမှ နည်းကောင်းရ၍ ခဏလျင်ထွေ တုန်လှုပ်စေခဲ့၏။

၁။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညူဗုဒ္ဓ အမည်ရသား သုံးလောကဆရာ ဘုရားရတနာ၏။ ဥဠာရတာ = ဂုဏ်တော်ဥက္ကဌ် ကျေးဇူး ကြီးမြတ်ခြင်းသည်။ အဟော = စုတ်သတ်ရွှင်မော တဩဩလျှင် အတောမသတ် လောကဓာတ်ဝယ် ပြောစမှတ်လက်ဖျစ်တီး၍ အံ့ချီးထိုက်ပါပေစွာ့တကား။

၂။ ဓမ္မဿ = နိယျာနိက မှန်မောလှသည့် ဓမ္မဆယ်ဖြာ တရားရတနာ၏။ ဥဠာရတာ = ဂုဏ်တော်ဥက္ကဌ် ကျေးဇူး ကြီးမြတ်ခြင်းသည်။ အဟော = စုတ်သတ်ရွှင်မော တဩဩလျှင် အတောမသတ် လောကဓာတ်ဝယ် ပြောစမှတ်လက်ဖျစ်တီး၍ အံ့ချီးထိုက်ပါပေစွာ့တကား။

၃။ သံဃဿ = ပရမတ္ထအရိယာ သံဃာရတနာ၏။ ဥဠာရတာ = ဂုဏ်တော်ဥက္ကဌ် ကျေးဇူး ကြီးမြတ်ခြင်းသည်။ အဟော = စုတ်သတ်ရွှင်မော တဩဩလျှင် အတောမသတ် လောကဓာတ်ဝယ် ပြောစမှတ်လက်ဖျစ်တီး၍ အံ့ချီးထိုက်ပါပေစွာ့တကား။

၃-မြတ်ဖျားစိန္တေ ပရမေတို့ သန္ဓေယူခါ ၊(ပ)၊ ၈-အနုပါဒီ နိဗ္ဗာန်မှီ၊

၃-ဘုရားအလောင်းတော်များ ပဋိသန္ဓေ စံနေတော်မူသောအခါ, ၄-ဖွားမြင်တော်မူသောအခါ, ၅-ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါ, ၆-ဓမ္မစကြာတရား ဟောကြားတော်မူသောအခါ, ၇-အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူသောအခါ, ၈-အနုပါဒိသေသ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူသောအခါ ဤအခါများ၌လည်း မြေ(ငလျင်) တုန်လှုပ်၏။ ဤသို့ မြေ(ငလျင်) တုန်လှုပ်ခြင်း ရှစ်မျိုးကို သိမှတ်ရာ၏။

ထိုရှစ်မျိုးတို့တွင် ၁-မြေလှုပ်ခြင်းသည် ဓာတ်ချောက်ချားခြင်းကြောင့် ဖြစ်၏။ ဥက္ခေပကလေဓာတ် ချောက်ချားခြင်းကြောင့် ဖြစ်၏ဟု ဆိုလိုသည်။ ။၂-မြေလှုပ်ခြင်းသည် တန်ခိုးရှင်၏ ဉာဏ်တန်ခိုး ကမ္မဝိပါကဇတန်ခိုးကြောင့် ဖြစ်၏။ ။၃-၄-မြေလှုပ်ခြင်းတို့သည် ဘုရားအလောင်းတော်၏ ကောင်းမှုတန်ခိုးကြောင့် ဖြစ်ကုန်၏။

၃၄၁

၅-မြေလှုပ်ခြင်းသည် ပဋိဝေဓဉာဏ်တော်၏ အာနုဘော်ကြောင့် ဖြစ်၏။ ၆-မြေလှုပ်ခြင်းသည် ဒေသနာဉာဏ်တော်၏ အာနုဘော်ကြောင့် ဖြစ်၏။ ထိုသို့ ဓမ္မစကြာတရား ဟောတော်မူသောအခါ ဒေသနာဉာဏ်တော်၏ အာနုဘော်ကြောင့်ဖြစ်သော မြေလှုပ်ခြင်းသည် မဟာပထဝီမြေကြီးက ကောင်းကြီးပေးသကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် ထို၆-အမှတ်ပြ မြေလှုပ်ခြင်းကို “မြေကြီးက ကောင်းကြီးပေးသောအားဖြင့် ဖြစ်၏”ဟု အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ဆိုအပ်လေသည်၊ ဤအဋ္ဌကထာဖွင့်ပြချက်၌ မြေစောင့်နတ်၏ ကောင်းကြီးပေးခြင်းကိုပင် မြေကြီး၏ ကောင်းကြီးပေးခြင်းဟု ဌာနျူပစာအားဖြင့် ဖွင့်ပြချက်ဟု မှတ်ယူရာ၏။ ။၇-မြေလှုပ်ခြင်းသည် သင်္ခတတရားတို့ကို စက်ဆုပ်ငြီးငွေ့သော အခြင်းအရာအားဖြင့်ဖြစ်သော ဉာဏ်တော်အထူး၏ အာနုဘော်ကြောင့် ဖြစ်၏။ ထိုသို့ အာယုသင်္ခါရ လွှတ်သောအခါ သင်္ခတတရားတို့ကို စက်ဆုပ်ပြီးသော အခြင်းအရာဖြင့်ဖြစ်သော ဉာဏ်တော်အထူး၏ အာနုဘော်ကြောင့် မြေလှုပ်ခြင်းကိုပင် ဤမဟာပထဝီမြေကြီး၏ သနားသောသဘောဖြင့် တည်သကဲ့သို့ ဖြစ်ခြင်းကြောင့် အဋ္ဌကထာ၌ ဤ၇-အမှတ်ပြ မြေလှုပ်ခြင်းကို “မြေကြီးက သနားသောသဘောဖြင့် တုန်လှုပ်ခြင်းဖြစ်သည်”ဟု ဖွင့်ပြလေသည်။ ဤဖွင့်ပြချက်မှာလည်း မြေစောင့်နတ်၏ သနားခြင်းသဘောကို မြေကြီး၏ သနားခြင်းသဘောဟု ဌာနျူပစာအားဖြင့် ဖွင့်ပြချက်ဟု မှတ်ယူရာ၏။ ၈-မြေလှုပ်ခြင်းမှာလည်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီး၌ ဖြစ်ပွါးသော အလွန်ထက်မြက် သည့် ဝိပဿနာဉာဏ်တော် ထိုဝိပဿနာဉာဏ်တော် အခြေခံ၍ ဝင်စားအပ်သော ဖလသမာပတ်တော်တို့၏ အစွမ်းဟုန်တို့ဖြင့် ထောက်ပံ့အပ်သော “ယနေ့ ငါဘုရား၏ လေးအသင်္ချေ ကမ္ဘာတသိန်းကြာ ပါရမီကောင်းမှုတို့ကို ဆည်းစုကာ တောင့်တမျှော်လင့်ခဲ့သော အနုပါဒိသေသနိဗ္ဗာန အငြိမ်းဓာတ်ကြီး ပြီးစီးပြည့်စုံတော့မည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူသောအခါ အလွန်ဝမ်းမြောက်သော မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သန္တာန်တော် ၌ ပီတိအဟုန်ပြန့်နှံ့ခြင်း အစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ဖြင့် အထူးပြန့်ပြော အံ့ဖွယ်ကောင်းသည့် သာဝကတို့နှင့် မဆက်ဆံသော ဉာဏ်တော်အထူး ဖြစ်ရှိလေသည်၊ ထိုဉာဏ်တော်၏ တန်ခိုးကြောင့် မြေလှုပ်ခြင်း ဖြစ်သည်ကိုပင် ထိုအချိန်ဝယ် ဤမြေကြီးကို ငိုကြွေးသောအခြင်းအရာသို့ ရောက်သကဲ့သို့ ဖြစ်သောကြောင့် အဋ္ဌကထာ၌ ရှေးနည်းအတူ ဌာနျူပစာအားဖြင့် “မြေကြီး ငိုကြွေးသောအားဖြင့် ဖြစ်သည်”ဟု ဖွင့်ပြတော်မူလေသည်။ အဋ္ဌကထာနှင့် ဋီကာတို့ကို ဆက်စပ်ညှိနှိုင်း၍ ရေးသား ဖော်ပြသည်)။

၃၄၂

ပရိသတ်ရှစ်ပါး

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က မြေ(ငလျင်)လှုပ်ခြင်းအကြောင်း ရှစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူလိုက်လျှင်ပင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ပညာကြီးသူဖြစ်ရကား “ဧကန္တပင် မြတ်စွာဘုရားသည် ယနေ့ အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူအပ်ပြီ”ဟု ရိပ်မိ သိရှိတော်မူလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်ကား အရှင်အာနန္ဒာမထေရ် ကောင်းစွာ ရိပ်မိသိရှိကြောင်း သိတော်မူသော်လည်း အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်အား တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားခွင့်ကို ပေးတော်မမူပဲ (မြေငလျင်တုန်လှုပ်ခြင်း၏ အကြောင်းရှစ်ပါးမှ) တပါးသော ပရိသတ်ရှစ်ပါး, အဘိဘာယတနရှစ်ပါး, ဝိမောက္ခရှစ်ပါးတို့ကို ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း ဆက်လက်၍ ဟောကြားတော်မူလေသည်။ ။(ကေစိဆရာတို့ အလိုအားဖြင့် “အလျင်အမြန် အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူကြောင်းကို မိန့်ကြားတော်မူလိုက်လျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်၏ သန္တာန်၌ သောကကြီးစွာ ဖြစ်လေရာသောကြောင့် ထိုသောကဖြစ်မှုကို ပယ်ရှားတော်မူလိုသည့်အတွက် စကားရှည်ပြန့်အောင် ပြုတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ ပရိသတ်ရှစ်ပါး, အဘိဘာယတနရှစ်ပါး, ဝိမောက္ခရှစ်ပါးတို့ကို စကားတော် အယဉ်မပြတ် ဆက်လက်၍ ဟောကြားတော်မူအပ်လေသည်”ဟု မိန့်ဆိုတော်မူကြ၏)-

     “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ပရိသတ်အပြား ရှစ်ပါးရှိကုန်၏။ ရှစ်ပါးတို့ဟူသည်မှာ-

     မင်းပရိသတ်, ပုဏ္ဏားပရိသတ်, သူဌေးသူကြွယ်ပရိသတ်, ရဟန်းပရိသတ်, စာတုမဟာရာဇ်နတ်ပရိသတ်, တာဝတိံသာနတ်ပရိသတ်, မာရ်နတ်ပရိသတ်, ဗြဟ္မာပရိသတ် = ဤရှစ်ပါးတို့ပေတည်း။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် အရာမကသော မင်းပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများသို့ တက်ရောက်ခဲ့ဘူးသည်ကို ကောင်းစွာမှတ်မိပေ၏၊ ထိုမင်းပရိသတ်များ၌ ငါဘုရားသည် အတူတကွ ထိုင်နေခဲ့ဘူး, ပြောဆိုခဲ့ဘူး, ဆွေးနွေးခဲ့ဘူး၏။ ထိုမင်းပရိသတ်

၃၄၃

အစည်းအဝေး၌ ထိုမင်းတို့၏ အဆင်း, အသံကဲ့သို့ပင် ငါဘုရား၏ အဆင်း, အသံသည်လည်း ဖြစ်ပေ၏။ ငါဘုရားသည် ထိုမင်းတို့ကို တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက် တရားကို ဆောက်တည်စေကာ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်ရွှင်လန်းစေခဲ့၏၊ ဤသို့ ဟောပြောနေစဉ်၌လည်း ထိုမင်းတို့သည် ငါဘုရားကို ‘ဤယခု ဟောပြောနေသောသူကား အဘယ်သူနည်း၊ နတ်လော လူလော’ဟု မသိကြကုန်။ ငါဘုရားသည် တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက် တရားကို ဆောက်တည်စေကာ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်ရွှင်လန်းစေပြီးလျှင် ကွယ်ခဲ့၏၊ ဤသို့ ကွယ်သောအခါ၌လည်း ထိုမင်းတို့သည် ငါဘုရားကို ‘ဤယခု ကွယ်သွားသောသူသည် အဘယ်သူနည်း၊ နတ်လော လူလော’ဟု မသိကြကုန်။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် အရာမကသော ပုဏ္ဏားပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများသို့ တက်ရောက်ခဲ့ဘူးသည်ကို ကောင်းစွာ မှတ်မိပေ၏ ။ပ။

     သူဌေးသူကြွယ်ပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများသို့ ။ပ။

     ရဟန်းပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများသို့ ။ပ။

     စာတုမဟာရာဇ် နတ်ပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများသို့ ။ပ။

     တာဝတိံသာ နတ်ပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများသို့ ။ပ။

     မာရ်နတ်ပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများသို့ ။ပ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် အရာမကသော ဗြဟ္မာပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများသို့ တက်ရောက်ခဲ့ဘူးသည်ကို ကောင်းစွာ မှတ်မိပေ၏၊ ထိုဗြဟ္မာပရိသတ်များ၌ ငါဘုရားသည် အတူတကွ ထိုင်နေခဲ့ဘူး, ပြောဆိုခဲ့ဘူး, ဆွေးနွေးခဲ့ဘူး၏။ ထိုဗြဟ္မာပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲ၌ ထိုဗြဟ္မာတို့၏ အဆင်း, အသံကဲ့သို့ပင် ငါဘုရား၏ အဆင်း, အသံသည်လည်း ဖြစ်ပေ၏။ ငါဘုရားသည် ထိုဗြဟ္မာတို့ကို တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက် တရားကို ဆောက်တည်စေကာ တရားကျင့်သုံးရန်

၃၄၄

ထက်သန်ရွှင်လန်းစေခဲ့၏။ ဤသို့ ဟောပြောနေစဉ်၌လည်း ထိုဗြဟ္မာတို့သည် ငါဘုရားကို ‘ဤယခု ဟောပြောနေသောသူကား အဘယ်သူနည်း၊ နတ်လော လူလော’ဟု မသိကြကုန်။ ငါဘုရားသည် တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက် တရားကို ဆောက်တည်စေကာ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်ရွှင်လန်းစေပြီးလျှင် ကွယ်ခဲ့၏။ ဤသို့ ကွယ်သောအခါ၌လည်း ထိုဗြဟ္မာတို့သည် ငါဘုရားကို ‘ဤယခု ကွယ်သွားသောသူသည် အဘယ်သူနည်း၊ နတ်လော လူလော’ဟု မသိကြကုန်။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ပရိသတ်တို့သည်ကား ဤရှစ်ပါးတို့ပေတည်း”ဟု မိန့်တော် မူ၏။ (မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စကားတော်အဆက်ကား မပြီးဆုံးသေးပါ)။

(ဤ၌ “အရာမကသော မင်းပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများ” ဟူသည်မှာ ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီးနှင့် (ဘုရားဖြစ်ပြီး) ပဌမအကြိမ် တွေ့ဆုံသော (မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၅၇၉-မှစ၍ ဖော်ပြခဲ့သည့်) အစည်းအဝေးပွဲမျိုး, ကပိလဝတ် နေပြည်တော်သို့ ပဌမအကြိမ် ကြွတော်မူသောအခါ ဆွေတော်မျိုးတော် မင်းအပေါင်းတို့နှင့် တွေ့ဆုံသော (မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၇၈-မှစ၍ ဖော်ပြခဲ့သည့်) အစည်းအဝေးပွဲမျိုး, သုနက္ခတ္တဝတ္ထု သစ္စကဝတ္ထု- စသည်၌ လိစ္ဆဝီမင်းအပေါင်းတို့နှင့် တွေ့ဆုံသော (မဟာဗုဒ္ဓဝင် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၄၃၄-မှစ၍ ဖော်ပြခဲ့သည့်) အစည်းအဝေးပွဲမျိုးကို ဆိုလိုသည်။ ထိုမင်းပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲမျိုးကား ဤစကြဝဠာမှာသာ မဟုတ်၊ အခြား စကြဝဠာတိုက်တို့၌လည်း ရစကောင်း၏။

“ထိုမင်းတို့၏ အဆင်း, အသံကဲ့သို့ပင် ငါဘုရား၏ အဆင်း, အသံသည်လည်း ဖြစ်ပေ၏” ဟူရာ၌ ထိုမင်းတို့ကား အချို့မှာ ဖြူသော ကိုယ်ရေအဆင်း ရှိကြ၏၊ အချို့မှာ မည်းနက်သော ကိုယ်ရေအဆင်း ရှိကြ၏။ အချို့မှာ ကြမ်းပိုးကျောက်ကုန်းရောင် အဆင်းရှိကြကုန်၏၊ မြတ်ဘုရားရှင်သည်ကား ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းသော ကိုယ်ရေအဆင်း ရှိတော်မူသည်သာဖြစ်၏။ “ထိုမင်းတို့၏ အဆင်းကဲ့သို့ပင် ငါဘုရား၏ အဆင်းသည်လည်း ဖြစ်ပေ၏”ဟူသော ဤစကားဝယ် “အဆင်း”ဟူသော စကားရပ်ကို ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ကို စွဲ၍ ဟောတော်မူအပ်၏။ ဆက်ဦးအံ့- ထိုအစည်းအဝေး၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တောင်သူ

၃၄၅

လူရိုင်းကြီးနှင့် တူတော်မူသည်မဟုတ်၊ ပတ္တမြားနားဍောင်း သွယ်ပျောင်းစုံလင် တန်းဆာဆင်အပ်သည်လည်း မဟုတ်၊ မြတ်စွာဘုရား၏ ပကတိအသွင်တော်ဖြင့်ပင် ထိုင်နေတော်မူ၏။ ထိုမင်းတို့သည်ကား မိမိတို့နှင့်တူသော ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ကိုသာ ဖူးမြင်ကြရလေသည်။ ။(ဤအချက်ကို ရည်မှန်း၍ ရှေးပညာရှင်တို့သည် ဇမ္ဗုပတိချွတ်ခဏ်း ဘုရားပုံပန်းသဏ္ဌာန်တော်ကို ပူဇော်ကြလေသည်)။

“ထိုမင်းတို့၏ အသံကဲ့သို့ ငါဘုရား၏ အသံသည်လည်း ဖြစ်ပေ၏” ဟူရာ၌ ထိုမင်းတို့မှာ အချို့က ကွဲပြတ်သော အသံရှိကြ၍ အချို့က အိုမင်းသော အသံရှိကြလျက် အချို့က ကျီးသံကဲ့သို့သော အသံရှိကြလေသည်၊ မြတ်စွာဘုရားကား ဗြဟ္မာမင်း၏ အသံကဲ့သို့သော အင်္ဂါရှစ်ဖော်နှင့် ပြည့်စုံသည့် အသံရှိတော်မူသည်သာ ဖြစ်၏။ ဤ “အသံတူမှု”ဟူသော စကားရပ်ကို ဘာသာစကား အသံတပါးကို ရည်ညွှန်း၍ မိန့်တော်မူအပ်လေသည်။ အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားသည် မင်းတို့နေရာ ရာဇပလ္လင်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် တရားဟောတော်မူခဲ့လျှင် ထိုနားထောင်သူတို့၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် မင်း၏ ပုံပန်းသဏ္ဌာန် အသွင်ဖြင့်ပင် ထင်မြင်ကြကာ “ယနေ့ ငါတို့မင်းကြီးသည် ချိုမြိန်သောအသံဖြင့် ပြောဆိုပေ၏”ဟု အကြံအစည် ဖြစ်ရှိလေသည်။ မြတ်စွာဘုရား တရားဟောပြီး၍ ဖဲသွားတော်မူလတ်သော် တဖန် လာလတ်သော မင်းကို မြင်ကြလျှင် ထိုသို့ မိမိတို့၏ မင်းအစစ်ကို မြင်ကြရမှ “ဤမင်းတို့နေရာ ရာဇပလ္လင်ပေါ်၌ ယခုပင်လျှင် မဂဓဘာသာဖြင့် (သို့မဟုတ် သီဟဠဘာသာဖြင့်) ချိုမြိန်သော အခြင်းအရာဖြင့် တရားစကား ဟောပြောလျက် ကွယ်၍သွားသော ဤသူကား အဘယ်သူနည်း၊ နတ်လေလော၊ သို့မဟုတ် လူလေလော” ဤကဲ့သို့ စဉ်းစားဆင်ခြင်ကြလေသည်၊ ထိုသို့ စဉ်းစားဆင်ခြင်ကြသော်လည်း မြတ်စွာဘုရားမှန်း မသိကြကုန်။

ဤ၌ “ဤကဲ့သို့ မသိကြသောသူတို့အား အဘယ်အကျိုးငှါ မြတ်စွာဘုရားသည် တရားဟောတော်မူသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- တရားအထုံဝါသနာ ဖြစ်ပါစေခြင်းငှါ ဟောတော်မူ၏ဟူပေ။ ချဲ့ဦးအံ့- ဤကဲ့သို့ တရားဟောသူကိုလည်း မည်သူမှန်းမသိပဲ တရားသဘောကိုလည်း နစ်နစ်နောနော မသိရှိပဲ နာကြားအပ်သော တရားတော်ပင် ဖြစ်လင့်ကစား တရားတော်၏ သွာက္ခာတတာ- အစရှိသော အလွန်ကောင်းမြတ်သည့် ကျေးဇူးဂုဏ်ကြောင့် တရားနာသူ၏အဖို့ရာ နောက်အနာဂတ်အခါ၌ မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း ကောင်းမြတ်သော

၃၄၆

ဥပနိဿယည်း ပစ္စည်းဖြစ်နိုင်လေသည်။ ထို့ကြောင့် နောက်အခါ တရားအထုံဝါသနာ ရပါစိမ့်သောငှါ ဟောတော်မူ၏။

“အရာမကသော ပုဏ္ဏားပရိသတ် အစည်းအဝေးပွဲများ” စသည်အတွက်လည်း သောဏဒန္တ ပုဏ္ဏားအစည်းအဝေး, ကူဋဒန္တ ပုဏ္ဏားအစည်းအဝေး- စသည်အားဖြင့်၎င်း အခြားစကြဝဠာ၌ဖြစ်သော အစည်းအဝေး အားဖြင့်၎င်း ဖြစ်သင့်သည်ကို မှတ်ယူရာ၏။

ဤ၌ “မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယ်အကျိုးငှါ ဤပရိသတ်ရှစ်မျိုးကို ထုတ်ဆောင် ဟောပြတော်မူပါသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- ကိုယ်တော်မြတ်၏ မကြောက်ရွံ့ခြင်းကို ပြဆိုရန် ထုတ်ဆောင်ဟောပြတော်မူ၏ဟူပေ။ ချဲ့ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားသည် ဤပရိသတ်ရှစ်မျိုး အကြောင်းကို ထုတ်ဆောင် ဟောပြတော်မူပြီးလျှင် “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤပရိသတ် ရှစ်မျိုးလုံးသို့ ချဉ်းကပ်သွားရောက်ကာ တရား ဟောတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားအဖို့ရာ ကြောက်ခြင်း, ရွံ့ခြင်း အလျှင်းပင် မရှိပေ။ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက် မာရ်နတ်တယောက်တည်း ယခု လာရောက်သည်ကို မြင်လတ်၍ “မြတ်စွာဘုရားသည် ကြောက်ရွံ့လေရာ၏”ဟု အဘယ်သူသည် ဤသို့သော အမှတ်သညာကို ဖြစ်စေခြင်းငှါ ထိုက်တန်အံ့နည်း၊ မထိုက်တန်သည်သာ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည် မကြောက်မရွံ့ မတုန်မလှုပ်ပဲ သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်တရားရှိလျက် အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူသည်”ဟု အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို ဖွင့်ဟမိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ဤစကားရပ်ကား သံဂါယနာ မတင်အပ်သည့် ပကိဏ္ဏက ဓမ္မဒေသနာပါဠိဓမ္မပင် ဖြစ်လေသည်၊ ထိုထိုအဋ္ဌကထာ၌ ထုတ်ဖော် ပြသအပ်လေသည်)။

အဘိဘာယတန ရှစ်ပါး

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် စကားအယဉ် မပြတ်စေပဲ တဖန်ဆက်၍ ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း အဘိဘာယတန ဈာန်ရှစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူပြန် လေသည်-

     “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဆန့်ကျင်ဘက်တရားနှင့် အာရုံတို့ကို လွှမ်းမိုးနိုင်ကြောင်း = အဘိဘာယတန ဈာန်တရားတို့သည် ရှစ်ပါးတို့ ရှိကုန်၏၊ ရှစ်ပါးတို့ဟူသည်မှာ-

၃၄၇

     တဦးသောပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာရှိ၍ (အဇ္ဈတ္တရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာသညာကို ပွါးပြီးနောက်ဟု ဆိုလိုသည်) အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ကောင်းသော အဆင်းရှိ မကောင်းသော အဆင်းရှိကြသည့် ငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို အပ္ပနာဘာဝနာဖြင့် ရှု၏၊ ထိုငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ၀င်စား၏။ ထိုဈာန်မှ ထသောအခါ ထိုရုပ်တို့ကို “ငါသိသည်၊ ငါမြင်သည်”ဟု ဤသို့လည်း အမှတ်သညာရှိ၏။ ဤဈာန်ကား ပဌမ အဘိဘာယတန ဈာန်ပေတည်း။ (၁)။ ။(စာဖတ်သူ သူတော်စင်.. ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ဆိုင်ရာ တရားစကားဖြစ်၍ ရုတ်တရက်သော် နားမရှင်းမလင်းပဲ ရှိလိမ့်မည်၊ စိတ်အား မလျှော့ပါလင့်၊ အဓိပ္ပါယ် ရှင်းပြသောအခါ ကောင်းစွာ နားလည်လာပါလိမ့်မည်)။

     အခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာရှိ၍ (ယင်းသို့ သညာရှိပြီးနောက်) အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ကောင်းသော အဆင်း, မကောင်းသော အဆင်းရှိကြသည့် ကြီးသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို အပ္ပနာဘာဝနာဖြင့် ရှု၏၊ ထိုကြီးသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ၀င်စား၏။ ထိုဈာန်မှ ထသောအခါ ထိုရုပ်တို့ကို “ငါသိသည်၊ ငါမြင်သည်”ဟု ဤသို့လည်း အမှတ်သညာ ရှိ၏။ ဤဈာန်ကား ဒုတိယ အဘိဘာယတန ဈာန်ပေတည်း။ (၂)

     အခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာမရှိပဲ (ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာကို မပ္ပါးတော့ပဲဟု ဆိုလိုသည်) အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ကောင်းသောအဆင်း, မကောင်းသောအဆင်း ရှိကြသည့် ငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မဘာဝနာသညာ, အပ္ပနာဘာဝနာ သညာတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ရှု၏၊ ထိုငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ဝင်စား၏။ ထိုဈာန်မှ ထသောအခါ

၃၄၈

ထိုရုပ်တို့ကို “ငါသိသည်၊ ငါမြင်သည်”ဟု ဤသို့လည်း အမှတ်သညာ ရှိ၏။ ဤဈာန်ကား တတိယ အဘိဘာယတန ဈာန်ပေတည်း။ (၃)

     အခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာမရှိပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ကောင်းသော အဆင်းရှိ, မကောင်းသော အဆင်းရှိကြသည့် ကြီးသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မဘာဝနာသညာ, အပ္ပနာဘာဝနာသညာတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်းရှု၏၊ ထိုကြီးသော ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ၀င်စား၏။ ထိုဈာန်မှ ထသောအခါ ထိုရုပ်တို့ကို “ငါသိသည်၊ ငါမြင်သည်”ဟု ဤသို့လည်း အမှတ်သညာရှိ၏။ ဤဈာန်ကား စတုတ္ထ အဘိဘာယတန ဈာန်ပေတည်း။ (၄)

     အခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာမရှိပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ညိုသောအဆင်း, အသွေး,အရောင်ရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မ, အပ္ပနာ ဘာဝနာသညာ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်းရှု၏။ ဥပမာအားဖြင့် ညိုသောအဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် အောက်မဲညိုပန်းကဲ့သို၎င်း ညိုသောအဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ဗာရာဏသီပြည်ဖြစ် နှစ်ဖက်ချော အဝတ်ကဲ့သို့၎င်း ဤအတူ ဤအခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာသညာမရှိပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ညိုသောအဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မ, အပ္ပနာ ဘာဝနာသညာ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ရှု၏၊ ထိုကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ၀င်စား၏။ ထိုဈာန်မှ ထသောအခါ ထိုရုပ်တို့ကို “ငါသိသည်၊ ငါမြင်သည်”ဟု ဤသို့လည်း အမှတ်သညာရှိ၏။ ဤဈာန်ကား ပဉ္စမ အဘိဘာယတန ဈာန်ပေတည်း။ (၅)

     အခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာမရှိပဲ အပြင်အပ

၃၄၉

ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ဝါရွှေသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မ, အပ္ပနာ ဘာဝနာသညာ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ရှု၏။ ဥပမာအားဖြင့် ဝါရွှေသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် မဟာလှေကားပန်းကဲ့သို့၎င်း ဝါရွှေသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ဗာရာဏသီပြည်ဖြစ် နှစ်ဖက်ချော အဝတ်ကဲ့သို့၎င်း ဤအတူ ဤအခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာမရှိပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ဝါရွှေသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မ, အပ္ပနာ ဘာဝနာသညာ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ရှု၏၊ ထိုကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ၀င်စား၏။ ထိုဈာန်မှ ထသောအခါ ထိုရုပ်တို့ကို “ငါသိသည်၊ ငါမြင်သည်”ဟု ဤသို့လည်း အမှတ်သညာရှိ၏။ ဤဈာန်ကား ဆဋ္ဌ အဘိယတန ဈာန်ပေတည်း။ (၆)

     အခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာမရှိပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော နီသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မ, အပ္ပနာ ဘာဝနာသညာ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ရှု၏။ ဥပမာအားဖြင့် နီသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် မိုးဆွေပန်းကဲ့သို့၎င်း နီသောအဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ဗာရာဏသီပြည်ဖြစ် နှစ်ဖက်ချော အဝတ်ကဲ့သို့၎င်း ဤအတူ ဤအခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာသညာ မရှိပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော နီသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မ, အပ္ပနာ ဘာဝနာသညာ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ရှု၏၊ ထိုကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ဝင်စား၏။ ထိုဈာန်မှ ထသောအခါ ထိုရုပ်တို့ကို “ငါသိသည်၊ ငါမြင်သည်”ဟု ဤသို့လည်း အမှတ်သညာရှိ၏။ ဤဈာန်ကား သတ္တမ အဘိဘာယတန ဈာန်ပေတည်း။ (၇)

၃၅၀

     အခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာမရှိပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ဖြူသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မ, အပ္ပနာ ဘာဝနာသညာ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်းရှု၏။ ဥပမာအားဖြင့် ဖြူသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် သောက်ရှူးကြယ်ကဲ့သို့၎င်း ဖြူသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ဗာရာဏသီပြည်ဖြစ် နှစ်ဖက်ချော အဝတ်ကဲ့သို၎င်း ဤအတူ ဤအခြားတဦးသော ပုဂ္ဂိုလ်သည် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တသန္တာန်ရှိ အဆင်းရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာ သညာမရှိပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသော ဖြူသော အဆင်း, အသွေး, အရောင်ရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ပရိကမ္မ, အပ္ပနာ ဘာဝနာသညာ နှစ်ပါးတို့ဖြင့် အစဉ်အတိုင်း ရှု၏၊ ထိုကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ၀င်စား၏။ ထိုဈာန်မှ ထသောအခါ ထိုရုပ်တို့ကို “ငါသိသည်၊ ငါမြင်သည်”ဟု ဤသို့လည်း အမှတ်သညာရှိ၏။ ဤဈာန်ကား အဋ္ဌမ အဘိဘာယတန ဈာန် ပေတည်း”(၈) ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ( မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စကားတော် အဆက်ကား မပြီးဆုံးသေးပါ)။

(ဤ၌။ ။အဘိဘာယတနဈာန် ဟူသည်မှာ- (အဘိဘု=) ဆန့်ကျင်ဘက် နီဝရဏတရားတို့ကို၎င်း အာရုံကို၎င်း လွှမ်းမိုးနိုင်နှင်းသည့် + (အာယတန=) ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏အတွက် သုခအထူးတို့၏ အကြောင်းဖြစ်သောဈာန်ဟု ဆိုလိုသည်။ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်က အလွန် ဉာဏ်ကြီးမြတ်သူ ဖြစ်သည့်အတွက် အလွယ်တကူနှင့် ဆန့်ကျင်ဘက် နီဝရဏတရားတို့ကိုလည်း ပယ်ရှားလွှမ်းမိုးနိုင်သည့်ပြင် ဈာန်၏ အာရုံတို့ကိုလည်း ငယ်သော ကြီးသောမဟူ အလွယ်တကူနှင့်ပင် နိုင်နင်းစွာ ရှုမှတ်ပွါးများ၍ ရရှိအပ်သောဈာန်ကို အဘိဘာယတနဈာန်ဟူ၍ ခေါ်၏။

ထိုအဘိဘာယတနဈာန်ကို ရရှိအောင် အားထုတ်ရာ၌ အစပျိုး၍ ပွါးများအားထုတ်သော ပရိကမ္မဘာဝနာအလုပ်မှာ မိမိ၏ကိုယ်တွင်းရှိ အဇ္ဈတ္တရုပ်ကို အာရုံပြု၍ ပရိကမ္မ ဘာဝနာ အစပျိုး ပွါးများသည်လည်း ရှိ၏၊ (၁)။ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်ရှိ ရုပ်ကို အာရုံပြု၍ ပရိကမ္မဘာဝနာ အစပျိုး ပွါးများသည်လည်း ရှိ၏ (၂)။

၃၅၁

ထိုနှစ်မျိုးတို့တွင် အဇ္ဈတ္တရုပ်၌ နီလကသိုဏ်း ပရိကံကို ပြုလုပ်ပွါးများလိုသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဆံပင်၌ဖြစ်စေ, သည်းခြေ၌ဖြစ်စေ, မျက်နက်ဝန်း၌ဖြစ်စေ နီလံ နီလံ နီလံ = အညို အညို အညိုဟု အဖန်ဖန် ပရိကမ္မဘာဝနာ အလုပ်ကို အားထုတ်ရ၏။ ထိုအဇ္ဈတ္တရုပ်၌ ပီတကသိုဏ်း ပရိကံကို ပြုလုပ် ပွါးများလိုသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အဆီခဲ၌ဖြစ်စေ, အရေ၌ဖြစ်စေ, လက်ဖမိုး ခြေဖမိုး၌ဖြစ်စေ, မျက်စိအတွင်း ဝါရွှေသော အရာအရပ်၌ဖြစ်စေ ပီတံ ပီတံ ပီတံ = အရွှေ အရွှေ အရွှေဟု အဖန်ဖန် ပရိကမ္မ ဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ်ရ၏။ ထိုအဇ္ဈတ္တရုပ်၌ လောဟိတကသိုဏ်း ပရိကံကို ပြုလုပ်ပွါးများလိုသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အသား၌ဖြစ်စေ, အသွေး၌ဖြစ်စေ, လျှာ၌ဖြစ်စေ, မျက်စိအတွင်း နီမြန်းရာအရပ်၌ဖြစ်စေ လောဟိတံ လောဟိတံ လောဟိတံ = အနီ အနီ အနီဟု အဖန်ဖန် ပရိကမ္မဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ်ရ၏။ ထိုအတ္တရုပ်၌ ဩဒါတကသိုဏ်း ပရိကံကို ပြုလုပ်ပွါးများလိုသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် အရိုး၌ဖြစ်စေ, သွား၌ဖြစ်စေ, လက်သည်း ခြေသည်း၌ဖြစ်စေ, မျက်ဖြူ၌ဖြစ်စေ ဩဒါတံ ဩဒါတံ ဩဒါတံ = အဖြူ အဖြူ အဖြူဟု အဖန်ဖန် ပရိကမ္မဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ်ရ၏။

ထိုအဇ္ဈတ္တရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာသာ ပြည့်စုံနိုင်သည်၊ အပ္ပနာဘာဝနာ မပြည့်စုံနိုင်။ ထိုအဇ္ဈတ္တရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာပြု၍ ရအပ်သော ကသိုဏ်းနိမိတ် အာရုံသည် ပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံ ဖြစ်နိုင်လောက်အောင် မစင်ကြယ်နိုင်၊ ထို့ကြောင့် ထိုအဇ္ဈတ္တရုပ်၌ ပရိကမ္မ ဘာဝနာအလုပ် အားထုတ်သော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ် သည် ပရိကမ္မသမာဓိ အားရှိသောအခါ ပဋိဘာဂနိမိတ် အာရုံရရှိရန် အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓရုပ်တို့ကို ပြောင်း၍ တဖန် ဘာဝနာအလုပ် အားထုတ်ရပြန်သည်။ ထိုသို့ အားထုတ်သောအခါ ပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံ ရရှိ၍ ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိတို့သို့ ဆိုက်ရောက်ကာ ဈာန်တရားကို ရရှိလေသည်။

(၂) အမှတ်ပြ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာအလုပ် အားထုတ်သော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည်ကား ထိုဗဟိဒ္ဓရုပ်၌ပင် အာရုံနိမိတ် သုံးမျိုးထင်လာကာ ဘာဝနာသုံးမျိုး (ပရိကမ္မဘာဝနာ, ဥပစာရဘာဝနာ, အပ္ပနာဘာဝနာ) ပြည့်စုံသဖြင့် ဈာန်တရားကို ရရှိလေသည်။

ထိုဘာဝနာတို့၏ အာရုံနိမိတ်သည် ငယ်သည်လည်း ရှိ၏၊ ကြီးသည်လည်း ရှိ၏။ ငယ်သည်ဖြစ်စေ ကြီးသည်ဖြစ်စေ ဉာဏ်အလွန်ထက်မြက်သော

၃၅၂

ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ငယ်သော အာရုံနိမိတ်ဖြစ်လျှင် (၀မ်းမီးကောင်းသောသူသည် တယောက်ချိုမျှသော အစာထမင်းကို ရရှိလတ်သော် “ဤထမင်း၌ စားဖွယ်ရာ ဘယ်လောက်များ ရှိ၍နည်း”ဟု အောက်မေ့ကာ ရှိသမျှ အစာထမင်းကို စုရုံးပြီးလျှင် တလုပ်မျှသာပြု၍ အလျင်အမြန် စားသောက်လေသကဲ့သို့) ဤအတူပင် ဉာဏ်အမြင် သန့်ရှင်းသူဖြစ်ရကား “ဤအနည်းငယ်မျှသော အာရုံ၌ ခဲခဲယဉ်းယဉ်း နှလုံးသွင်း ဝင်စားဖွယ်ရာ အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း၊ ဤအာရုံ၌ အပ္ပနာဈာန်ကို ရဖို့ရန်အလုပ်သည် ငါ့အဖို့ရာ ဝန်လေးသော အလုပ်မဟုတ်”ဟု အောက်မေ့ကာ ထိုအဆင်းရုပ် = အနည်းငယ်မျှသော အာရုံနိမိတ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ၀င်စားနိုင်၏၊ = ပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံကို အလွယ်တကူနှင့်ပင် ရရှိကာ ဥပစာရဈာန်ကို ရပြီးသည်၏ အခြားမဲ့မှာပင် အပ္ပနာဈာန်ကို ဖြစ်စေနိုင်လေသည်။ ထိုသို့ ရရှိသောဈာန်ကို (ဆန့်ကျင်ဘက် နီဝရဏတရားနှင့် အာရုံတို့ကို အလွယ်တကူနှင့် လွှမ်းမိုးနိုင်နင်း ဖြစ်ပွါးလာသောကြောင့်) အဘိဘာယတနဈာန်ဟူ၍ ခေါ်၏။

ထိုဉာဏ်အလွန်ထက်မြက်သော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ကြီးသော အာရုံနိမိတ်ဖြစ်လျှင် (ဝမ်းမီးအလွန်ကောင်း၍ အစားကြီးသော ယောက်ျားသည် ခူးပြီး ပြင်ပြီးသော ထမင်းပွဲကြီးတပွဲကို ရရှိလတ်သော် “အခြား ထမင်းတပွဲပင် ရှိလင့်ဦးတော့၊ ငါ့အဖို့ရာ ထိုထမင်းပွဲသည် အဘယ်မူစအံ့နည်း = အရေးမလုပ် ကုန်အောင်စားနိုင်သည်”ဟု အောက်မေ့ကာ ထိုထမင်းပွဲကို ကြီးကျယ်များပြားသောအနေ မရေမတွက်ပဲ အလွယ်တကူနှင့်ပင် ကုန်အောင် စားသုံးပစ်လိုက်သကဲ့သို့) ဤအတူပင် မိမိက ဉာဏ်အမြင် သန့်ရှင်းသူဖြစ်ရကား “ဤကြီးသောအာရုံ၌ ခဲခဲယဉ်းယဉ်း နှလုံးသွင်း ဝင်စားဖွယ်ရာ အဘယ်မှာ ရှိအံ့နည်း၊ ဤအာရုံသည် ငါ့အဖို့ရာ နှလုံးမသွင်းနိုင်လောက်အောင် မဝင်စားနိုင်လောက်အောင် ကြီးကျယ်သော အာရုံမဟုတ်၊ ဤအာရုံ၌ သမာဓိရအောင် ပြုလုပ်ဖို့ရန် ငါ့အဖို့ရာ ဝန်လေးဖွယ် အနည်းငယ်မျှမရှိ”ဟု အောက်မေ့ကာ ထိုကြီးကျယ်သော အာရုံနိမိတ်တို့ကို လွှမ်းမိုး၍ အပ္ပနာဈာန်ကို ဝင်စားနိုင်၏။ = ပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံကို အလွယ်တကူနှင့်ပင် ရရှိကာ ဥပစာရဈာန်ကို ရပြီးသည်၏ အခြားမဲ့မှာပင် အပ္ပနာဈာန်ကို ဖြစ်စေနိုင်လေသည်။ ထိုသို့ ရရှိသောဈာန်ကို (ဆန့်ကျင်ဘက် နီဝရဏတရားနှင့် အာရုံတို့ကို အလွယ်တကူနှင့် လွှမ်းမိုးနိုင်နင်း ဖြစ်ပွါးလာသောကြောင့်) အဘိဘာယတနဈာန်ဟူ၍ ခေါ်၏။

၃၅၃

ရှေးဖော်ပြရာပါ အဘိဘာယတနဈာန် ရှစ်ပါးတို့အနက်-

၁-အမှတ်ပြ အဘိဘာယတနဈာန်မှာ ရှေးဦးစွာ အဇ္ဈတ္တရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာကို ထူထောင်ပြီး နောက်မှ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသည့် ကောင်းသောအဆင်းရှိ မကောင်းသော အဆင်းရှိသော သေးငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံကို ရရှိကာ အလွယ်တကူ လျင်မြန်စွာ ဥပစာရသမာဓိဈာန်, အပ္ပနာသမာဓိဈာန်ပေါက် ရောက်ရှိသောဈာန်ဖြစ်သည်။ ။၂-အမှတ်ပြ အဘိဘာယတနဈာန်မှာ ထို့အတူပင် ကြီးကျယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ဥပစာရသမာဓိ, အပ္ပနာသမာဓိပေါက် ရောက်ရှိသော ဈာန်ဖြစ်သည်။ ။၃-အမှတ်ပြ အဘိဘာယတနဈာန်မှာ အဇ္ဈတ္တရုပ်၌ ပရိကမ္မဘာဝနာကို မထူထောင်ပဲ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓသန္တာန်၌ရှိသည့် ကောင်းသောအဆင်းရှိ မကောင်းသော အဆင်းရှိသော သေးငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ပရိကမ္မနိမိတ်အာရုံ, ဥဂ္ဂဟနိမိတ်အာရုံ, ပဋိဘာဂနိမိတ်အာရုံ = ဤအာရုံသုံးမျိုး အစဉ်အတိုင်း ရရှိကာ ပရိကမ္မဘာဝနာ, ဥပစာရဘာဝနာ, အပ္ပနာဘာဝနာ = ဤဘာဝနာသုံးပါးတို့ အစဉ်အတိုင်း အလွယ်တကူ ပွါးများပေါက်ရောက်ကာ ရရှိအပ်သောဈာန်ဖြစ်သည်။ ။၄-အမှတ်ပြ အဘိဘာယတနဈာန်မှာ ထို့အတူပင် ကြီးကျယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်၌ ပေါက်ရောက် ရရှိအပ်သော ဈာန်ဖြစ်သည်။

၅-၆-၇-၈-အမှတ်ပြ အဘိဘာယတန ဈာန်လေးပါးတို့မှာ အလွန် သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော အဆင်းရှိသည့် အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓ နီလ, ပီတ, လောဟိတ, ဩဒါတ = ဤကသိုဏ်းရုပ် လေးအာရုံတို့၌ အလွယ်တကူ ရရှိအပ်သော ဈာန်လေးပါးတို့ ဖြစ်လေသည်။ အစဉ်အတိုင်း မှတ်ယူလေ။

ထိုအဘိဘာယတနဈာန် ရှစ်မျိုးတို့တွင် ရှေ့ဈာန်လေးပါးတို့၌ ဝိတက်စရိုက် ပြောများသော ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် ငယ်သော ကသိုဏ်းရုပ်ဈာန် လာရှိသည်၊ မောဟစရိုက် ပြောများသော ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် ကြီးသော ကသိုဏ်းရုပ်ဈာန် လာရှိသည်၊ ဒေါသစရိုက် ပြောများသော ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် ကောင်းသော အဆင်းရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်ဈာန် လာရှိသည်။ ရာဂစရိုက် ပြောများသော ပုဂ္ဂိုလ်အတွက် မကောင်းသော အဆင်းရှိသည့် ကသိုဏ်းရုပ်ဈာန် လာရှိသည်၊ မှန်၏- ထိုပုဂ္ဂိုလ် လေးမျိုးတို့အား ထိုကသိုဏ်းရုပ် လေးမျိုးတို့သည် အစဉ်အတိုင်း သပ္ပါယဖြစ်ကြကုန်၏။

ဤအဘိဘာယတနဈာန် ရှစ်မျိုးတို့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော်မြတ်မရပဲ မဝင်စားဘူးပဲ ဟောကြားတော်မူသည်မဟုတ်၊

၃၅၄

စင်စစ်ကား ကိုယ်တော်တိုင်ရရှိ၍ အကြိမ်ကြိမ် ဝင်စားပြီးသည်တို့ကို ဟောကြားတော်မူလေသည်။ သာသနာပြင်ပ ဗာဟိရကဖြစ်သည့် အချို့သော ပုဂ္ဂိုလ်၏အဖို့ရာ အလွန်ပြန့်ကျယ် ကြီးမားသည့် ကသိုဏ်းနိမိတ်အာရုံကို မြင်ရလျှင် “ဤအာရုံကြီးကား အဘယ်သို့သော အာရုံကြီးပေနည်း၊ ဩကာသလောကကြီးတခုလုံး ဖုံးအုပ်လွှမ်းမိုးကာ ယူနေပါတကား”ဟု ကြောက်ရွံ့ခြင်း ထိတ်လန့်ခြင်း ဖြစ်လေရာ၏။ မြတ်ဘုရား၏ အဖို့မှာမူ ထိုသို့ ကြောက်ရွံ့ခြင်း ထိတ်လန့်ခြင်း အလျှင်းပင် မရှိချေ၊ သို့ရကား ကိုယ်တော်မြတ်၏ ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်ခြင်း ကင်းတော်မူခြင်းကို ပြဆိုရန် ဤအဘိဘာယတနဈာန် ရှစ်မျိုးတို့ကို အရှင်အာနန္ဒာအား ဟောကြားထုတ်ဖော် ပြသတော်မူ၏။

ဤအဘိဘာယတနဈာန် ရှစ်မျိုးတို့ကို ဟောကြားတော်မူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသို့သဘောရှိသော အဘိဘာယတနဈာန် သမာပတ်တို့ကို ဝင်စားတော်မူ ထိုဈာန်သမာပတ်တို့မှ ထတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ အဖို့ရာ ကြောက်ခြင်း ရွံ့ရှားခြင်း အလျှင်းပင် မရှိချေ။ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက် မာရ်နတ်တယောက်တည်း ယခု လာရောက်သည်ကို မြင်လတ်၍ “မြတ်စွာဘုရားသည် ကြောက်ရွံ့လေရာ၏”ဟု အဘယ်သူသည် ဤသို့သော အမှတ်သညာကို ဖြစ်စေခြင်းငှါ ထိုက်တန်အံ့နည်း၊ မထိုက်တန်သည်သာ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည် မကြောက်မရွံ့ မတုန်မလှုပ်ပဲ သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်တရားရှိလျက် အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူသည်”ဟု ဖွင့်ဟမိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ဤစကားရပ်က သံဂါယနာ မတင်အပ်သည့် ပကိဏ္ဏက ဓမ္မဒေသနာ ပါဠိဓမ္မပင် ဖြစ်လေသည်၊ ထိုကို အဋ္ဌကထာ၌ ထုတ်ဖော်ပြသအပ်လေသည်)။

ဝိမောက္ခ ၈-ပါး

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် စကားတော်အယဉ် မပြတ်စေပဲ တဖန်ဆက်၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်အား ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း ဝိမောက္ခ (=လွတ်မြောက်ခြင်း)တရား ရှစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူလေသည်-

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လွတ်မြောက်ခြင်း = ဝိမောက္ခတရားသည် ရှစ်ပါးရှိ၏။ ရှစ်ပါးတို့ဟူသည်မှာ-

၃၅၅

     မိမိသန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်ဈာန် ရှိသည်ဖြစ်၍ ပြင်ပသန္တာန်၌လည်း ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏။ ဤကား ပဌမ ဝိမောက္ခတည်း။ (၁)

     မိမိသန္တာန်၌ အဆင်းရုပ်ကို မရှုမူ၍ ပြင်ပသန္တာန်၌ ကသိုဏ်းရုပ်တို့ကို ရှု၏။ ဤကား ဒုတိယ ဝိမောက္ခတည်း။ (၂)

     တင့်တယ်၏ဟူ၍သာလျှင် နှလုံးသွင်း၏။ ဤကား တတိယ ဝိမောက္ခတည်း။ (၃)

     ရူပသညာတို့ကို လုံးဝလွန်မြောက်၍ ပဋိဃသညာတို့ လုံးဝချုပ်သည့်ပြင် နာနတ္တသညာတို့ကို လုံးဝနှလုံးမသွင်းမူ၍ “ကောင်းကင်သည် အဆုံးမရှိ”ဟု နှလုံးသွင်းလျက် အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍နေ၏။ ဤကား စတုတ္ထ ဝိမောက္ခတည်း။ (၄)

     အာကာသာနဉ္စာယတနဈာန်ကို လုံးဝလွန်မြောက်၍ “ဝိညာဏ်သည် အဆုံးမရှိ”ဟု နှလုံးသွင်းလျက် ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍နေ၏။ ဤကား ပဉ္စမ ဝိမောက္ခတည်း။ (၅)

     ဝိညာဏဉ္စာယတနဈာန်ကို လုံးဝလွန်မြောက်၍ “တစုံတခုမျှမရှိ”ဟု နှလုံးသွင်းလျက် အာကိဉ္စညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍နေ၏။ ဤကား ဆဋ္ဌ မောက္ခတည်း။ (၆)

     အာကိဉ္စညာယတနဈာန်ကို လုံးဝလွန်မြောက်၍ နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်သို့ ရောက်၍နေ၏။ ဤကား သတ္တမ ဝိမောက္ခတည်း။ (၇)

     နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်ကို လုံးဝလွန်မြောက်၍ သညာ, ဝေဒနာတို့၏ချုပ်ရာ နိရောသမာပတ်သို့ ရောက်၍နေ၏။ ဤကား အဋ္ဌမ ဝိမောက္ခတည်း၊ (၈)

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လွတ်မြက်ခြင်း = ဝိမောက္ခတရားတို့သည် ဤရှစ်ပါးတို့တည်း”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ (မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စကားတော် အဆက်ကား မပြီးဆုံးသေးပါ)။

၃၅၆

(ဤ၌- ဆန့်ကျင်ဘက် နီဝရဏတရား စသည်တို့မှ ကောင်းစွာ လွတ်မြောက်သောကြောင့်၎င်း, အဖ၏ရင်ခွင်၌ သားငယ်သည် စိတ်ချလက်ချ ကိုယ်အင်္ဂါတို့ကို ပစ်ချကာ အိပ်စက်သကဲ့သို့ သက်ဆိုင်ရာ ကသိုဏ်းရုပ်-စသော အာရုံ၌ အဖိအနှိပ် အပိတ်အပင်မရှိ ကျွတ်ကျွတ်လွတ်လွတ် ဖြစ်တတ်သောကြောင့်၎င်း ဝိမောက္ခဟူ၍ ခေါ်၏။

ဖော်ပြရာပါ ဝိမောက္ခရှစ်ပါးတို့တွင် ရှေ့သုံးပါးကား ရူပါဝစရဈာန်တို့တည်း။ ထိုတွင် ၁-အမှတ်ပြ ဝိမောက္ခကား အဇ္ဈတ္တ, ဗဟိဒ္ဓ ကသိုဏ်းရုပ်တို့၌ ပွါးများ၍ရအပ်သော ရူပါဝစရဈာန်တို့တည်း။ ၂-အမှတ်ပြ ဝိမောက္ခကား ဗဟိဒ္ဓ ကသိုဏ်းရုပ်တို့၌ ပွါးများ၍ရအပ်သော ရူပါဝစရဈာန်တို့တည်း။ ၃-အမှတ်ပြ ဝိမောက္ခကား အလွန် သန့်ရှင်းစင်ကြယ်သော နီလ, ပီတ, လောဟိတ, ဩဒါတ တည်းဟူသော ဝဏ္ဏကသိုဏ်းရုပ်တို့၌ ပွါးများ၍ရအပ်သော ရူပါဝစရဈာန်တို့တည်း။ ဤ၃-အမှတ်ပြ ဝိမောက္ခ၌ ဈာန်ကိုဝင်စားစဉ် အပ္ပနာဈာန်၏အတွင်း၌ ဈာန်ရပုဂ္ဂိုလ်မှာ “တင့်တယ်၏”ဟု နှလုံးသွင်းမှု မရှိသော်လည်း သန့်ရှင်းစင်ကြယ် အလွန် တင့်တယ်သော ဝဏ္ဏကသိုဏ်းဈာန်တို့ကို ဝင်စား၍နေလျှင်ပင် “တင့်တယ်၏”ဟု နှလုံးသွင်းကာ ဈာန်ဝင်စား၍ နေသည်မည်သောကြောင့် “တင့်တယ်၏-ဟူ၍သာလျှင် နှလုံးသွင်း၏”ဟူ၍ ပါဠိတော်၌ ဟောတော်မူအပ်လေသည်။

၄-၅-၆-၇-အမှတ်ပြ ဝိမောက္ခတို့ကား အစဉ်အတိုင်း အရူပဈာန် လေးပါးတို့တည်း။ ထိုဈာန်တို့သည်လည်း ရူပသညာစသည်တို့မှ လွတ်မြောက်သောကြောင့်၎င်း, ဆိုင်ရာအာရုံ၌ အဖိအနှိပ် အပိတ်အပင်မရှိ ကျွတ်ကျွတ်လွတ်လွတ် ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း ဝိမောက္ခတို့ မည်ကြကုန်၏။

၈-အမှတ်ပြ ဝိမောက္ခကား နိရောဓသမာပတ်တည်း။ ထိုနိရောဓသမာပတ်သည် သညာ ဝေဒနာ ခေါင်းဆောင်သော နာမ်တရားအားလုံးနှင့် စိတ္တဇရုပ် တည်းဟူသော ရုပ်တစိတ် = ဤရုပ်နာမ်သင်္ခါရတို့မှ လွတ်မြောက်သောကြောင့် ဝိမောက္ခမည်လေသည်၊ မှန်၏- နိရောဓသမာပတ်ကို ဝင်စားနေခိုက် နာမ်ခန္ဓာလေးပါးနှင့် စိတ္တဇရုပ်တို့ အဖြစ်ရပ်စဲနေကြလေသည်။ ထိုhကြောင့် ထိုနာမ်ခန္ဓာလေးပါး စိတ္တဇရုပ်တို့မှ လွတ်မြောက်သည်ဟု ဆိုရလေသည်။

တေဘူမက ဝဋ်တရား၌ ပျော်ပါးနှစ်ခြိုက်၍နေသော ဝဋ္ဋာဘိရတ ပုဂ္ဂိုလ်အချို့တို့၏ အဖို့ရာ မိမိတို့က ဝဋ္ဋာဘိရတပုဂ္ဂိုလ်တွေ ဖြစ်နေသောကြောင့်

၃၅၇

ဝိမောက္ခတရား ရှစ်ပါးတို့ကို ဝင်စားဖို့ မဆိုထားဘိ၊ ဝိမောက္ခဟူသော အသံကို ကြားရလျှင်ပင် အလွန် ကြောက်လန့်ကြလေသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ အဖို့မှာမူ ထိုဝိမောက္ခတရားတို့ကို ဝင်စား၍နေရလျှင် အလွန်ပင် ဝမ်းမြောက်၍ ကြောက်ရွံ့ခြင်း အလျှင်းရှိတော်မမူချေ။ ထို့ကြောင့် ကိုယ်တော်မြတ်၏ ကြောက်ရွံ့ထိတ်လန့်ခြင်း ကင်းတော်မူခြင်းကို ပြဆိုရန် ဤဝိမောက္ခရှစ်မျိုးတို့ကို အရှင်အာနန္ဒာအား ဟောကြားထုတ်ဖော် ပြသတော်မူ၏။

ဤဝိမောက္ခရှစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤဝိမောက္ခရှစ်ပါးတို့ကို ဝင်စားတော်မူ ထိုသမာပတ်တို့မှ ထတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ အဖို့ရာ ကြောက်ခြင်း ရွံရှားခြင်း အလျှင်းပင် မရှိချေ။ ထိုသို့ဖြစ်ပါလျက် မာရ်နတ်တယောက်တည်း ယခု လာရောက်သည်ကို မြင်လတ်၍ ‘မြတ်ဘုရားသည် ကြောက်ရွံ့လေရာ၏’ဟု အဘယ်သူသည် ဤသို့သော အမှတ်သညာကို ဖြစ်စေထိုက်အံ့နည်း၊ မဖြစ်စေထိုက်သည်သာ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည် မကြောက်မရွံ့ မတုန်မလှုပ် သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်တရားရှိလျက် အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူသည်”ဟု ဤပကိဏ္ဏက ဓမ္မဒေသနာ စကားကိုလည်း မိန့်ကြားတော်မူလေသည်)။

အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူကြောင်း

အကျယ်မိန့်ကြားတော်မူခြင်း

     ဤသို့ ဝိမောက္ခရှစ်ပါးတို့ကို ဟောကြားတော်မူပြီးသော အခါမှာလည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်အား တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားခွင့်ကို ပေးတော်မမူသေးပဲ စကားတော်အယဉ် မပြတ်ဆက်ကာ ဤဆိုလတ္တံ့သော အကြောင်းအရာများကို မိန့်ကြားတော်မူပြန်လေသည်-

     “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် ဘုရားဖြစ်ပြီးစ (အဋ္ဌမသတ္တာဟဖြစ်သော) အခါတပါးဝယ် ဥရုဝေဠတော နေရဉ္ဇရာမြစ်ကမ်းအနီး အဇပါလ = ဆိတ်ကျောင်းညောင်ပင်ရင်း၌ နေထိုင်စဉ် မာရ်နတ်ယုတ်သည် ငါဘုရားထံသို့ လာရောက် ရပ်တည်လျက် ငါဘုရားကို ဤသို့ လျှောက်ထားဘူးလေပြီ-

၃၅၈

‘မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့။ မြတ်စွာဘုရား.. ယခု ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန် အချိန်တန်ပါပြီ’-

ဟု လျှောက်ထားဘူးလေပြီ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသို့ လျှောက်ဆိုအပ်လေသော် ငါဘုရားသည် မာရ်နတ်ယုတ်ကို ဤဆိုလတ္တံ့သော စကားကို မိန့်ကြားခဲ့ဘူး၏-

‘ဟယ်မာရ်နတ်.. ငါဘုရား၏ တပည့်ရဟန်းတို့သည် တတ်သိလိမ္မာ မရှိကြသေးသမျှ, ကောင်းစွာဆုံးမပြီး မဖြစ်ကြသေးသမျှ, မရဲရင့်ကြသေးသမျှ, အကြားအမြင် မများကြသေးသမျှ, တရားတော်ကို မဆောင်နိုင်ကြသေးသမျှ, လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သောတရားကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, လျော်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, တရားနှင့်လျော်စွာ မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, မိမိတို့ဆရာ့ဝါဒကို သင်ယူ၍ မပြောနိုင် မဟောနိုင် မပြနိုင် မတည်တံ့စေနိုင် မဖွင့်နိုင် မဝေဘန်နိုင် မပေါ်လွင်စေနိုင်ကြသေးသမျှ, ပေါ်ပေါက်လာသော သူတပါး၏ဝါဒကို အကြောင်းမှန်ဖြင့် ကောင်းစွာ နှိမ်နင်း၍ အံ့ဖွယ်ရှိသောတရားကို မပြနိုင်ကြသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ငါဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည်မဟုတ်။

ဟယ်မာရ်နတ်.. ငါဘုရား၏ တပည့် ရဟန်းမိန်းမတို့သည် ၊(ပ)၊

ဟယ်မာရ်နတ်.. ငါဘုရား၏ တပည့် ဥပါသကာတို့သည် ၊(ပ)၊

ဟယ်မာရ်နတ်.. ငါဘုရား၏ တပည့် ဥပါသိကာမတို့သည် တတ်သိလိမ္မာ မရှိကြသေးသမျှ, ကောင်းစွာဆုံးမပြီး

၃၅၉

မဖြစ်ကြသေးသမျှ, မရဲရင့်ကြသေးသမျှ, အကြားအမြင် မများကြသေးသမျှ, တရားတော်ကို မဆောင်နိုင်ကြသေးသမျှ, လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သောတရားကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, လျော်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, တရားနှင့်လျော်စွာ မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, မိမိတို့ဆရာ့ဝါဒကို သင်ယူ၍ မပြောနိုင် မဟောနိုင် မပြနိုင် မတည်တံ့စေနိုင် မဖွင့်နိုင် မဝေဘန်နိုင် မပေါ်လွင်စေနိုင်ကြသေးသမျှ, ပေါ်ပေါက်လာသော သူတပါး၏ဝါဒကို အကြောင်းမှန်ဖြင့် ကောင်းစွာ နှိမ်နင်း၍ အံ့ဖွယ်ရှိသောတရားကို မပြနိုင်ကြသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ငါဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည်မဟုတ်။

ဟယ်မာရ်နတ်.. ငါဘုရား၏ မြတ်သောအကျင့်ဟု ဆိုအပ်သော ဤသာသနာတော်သည် ပညာရှိနတ်လူတို့ ကောင်းစွာ ပြနိုင်သည်တိုင်အောင် မပြည့်စုံသေးသမျှ, မစည်ပင်သေးသမျှ, မပြန့်ပွါးသေးသမျှ, လူအများ မသိသေးသမျှ, များစွာ မဖြစ်ထွန်းသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ငါဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည်မဟုတ်’-

ဟု မိန့်ကြားခဲ့ဘူး၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မာရ်နတ်ယုတ်သည် ယနေ့ ယခုပင် စာပါလစေတီ၌ ငါဘုရားထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ လျောက်ပတ်သော နေရာ၌ ရပ်တည်ကာ ငါဘုရားကို ဤဆိုလတ္တံ့သောစကားကို လျှောက်ထားလာပြန်သည်-

‘မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့၊ မြတ်စွာဘုရား.. ယခု ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန် အချိန်တန်ပါပြီ။

၃၆၀

မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ဤစကားကို မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ဘူးပါသည်- ‘ဟယ် မာရ်နတ်.. ငါဘုရား၏ တပည့်ရဟန်းတို့သည် တတ်သိလိမ္မာ မရှိကြသေးသမျှ, ကောင်းစွာဆုံးမပြီး မဖြစ်ကြသေးသမျှ, မရဲရင့်ကြသေးသမျှ, အကြားအမြင် မများကြသေးသမျှ, တရားတော်ကို မဆောင်နိုင်ကြသေးသမျှ, လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သော တရားကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, လျော်သောအကျင့်ကို မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, တရားနှင့်လျော်စွာ မကျင့်နိုင်ကြသေးသမျှ, မိမိတို့ဆရာ့ဝါဒကို သင်ယူ၍ မပြောနိုင် မဟောနိုင် မပြနိုင် မတည်တံ့စေနိုင် မဖွင့်နိုင် မဝေဘန်နိုင် မပေါ်လွင်စေနိုင်ကြသေးသမျှ, ပေါ်ပေါက်လာသော သူတပါး၏ဝါဒကို အကြောင်းမှန်ဖြင့် ကောင်းစွာ နှိမ်နင်း၍ အံ့ဖွယ်ရှိသောတရားကို မပြနိုင်ကြသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ငါဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူမည် မဟုတ်’ဟု မိန့်ကြားတော်မူခဲ့ဘူးပါသည်။

မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ ရှင်တော်ဘုရား၏ မြတ်သောအကျင့်ဟု ဆိုအပ်သော ဤသာသနာတော်သည် ပညာရှိနတ်လူတို့ ကောင်းစွာ ပြနိုင်သည်တိုင်အောင် ပြည့်စုံပါပြီ၊ စည်ပင်ပါပြီ၊ ပြန့်ပွါးပါပြီ၊ လူအများ သိပါပြီ၊ များစွာ ဖြစ်ထွန်းပါပြီ။

မြတ်စွာဘုရား.. ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုအခါ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလော့။ မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါသည် ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရန် အချိန်တန်ပါပြီ’-

ဟု လျှောက်ထားလာပြန်သည်။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤကဲ့သို့ မာရ်နတ်သား လျှောက်ထားလတ်သော် ငါဘုရားသည် မာရ်နတ်ကို-

‘ဟယ် မာရ်နတ်ယုတ်.. သင် မကြောင့်ကြလင့်၊ မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းသည် မကြာမီ ဖြစ်လိမ့်မည်၊

၃၆၁

ဤနေ့မှ သုံးလလွန်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလိမ့်မည်’-

ဟု မိန့်ဆိုလိုက်၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည် ယနေ့ စာပါလစေတီ၌နေစဉ် သတိရှိလျက် သမ္ပဇဉ်ရှိလျက် အာယုသင်္ခါရကို ယခုပင် စွန့်လွှတ်လိုက်ပြီ”-ဟု အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူလိုက်ကြောင်းကို အကျယ်မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။

အရှင်အာနန္ဒာ တောင်းပန်လျှောက်ထားခြင်း

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူလတ်သော် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. လူအများ၏ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါးအလို့ငှါ လောကကို စောင့်ရှောက်တော်မူရန် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့”-

ဟု တောင်းပန်လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တန်တော့၊ ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားကို မတောင်းပန်နှင့်တော့၊ မြတ်စွာဘုရားကို တောင်းပန်ရန် ယခု အခါမဟုတ်တော့ပြီ”ဟု မြစ်ပယ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ နှစ်ကြိမ်မြောက် အရှင်အာနန္ဒာက ရှေးနည်းအတူ တောင်းပန် လျှောက်ထားသောအခါမှာလည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထို့အတူပင် မြစ်ပယ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ သုံးကြိမ်မြောက် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က ရှေးနည်းအတူ တောင်းပန် လျှောက်ထားသောအခါ (မြတ်စွာဘုရားနှင့် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်တို့ အပြန်အလှန် မိန့်ကြား, လျှောက်ထားကြပုံမှာ)-

၃၆၂

(မြတ်စွာဘုရား) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဗောဓိဉာဏ်ကို ယုံကြည်သည် မဟုတ်ပါလော။

     (အရှင်အာနန္ဒာ) ယုံကြည်ပါသည် မြတ်စွာဘုရား..။

     (မြတ်စွာဘုရား) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုသို့ ယုံကြည်ပါလျက် သင်ချစ်သားသည် မြတ်စွာဘုရားကို အဘယ့်ကြောင့် သုံးကြိမ်တိုင်အောင် နှိပ်စက်ဘိသနည်း။

     (အရှင်အာနန္ဒာ) မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ဤစကားကို ရှင်တော်ဘုရား၏ မျက်မှောက်၌ပင် ကြားနာခဲ့ဘူး ခံယူခဲ့ဘူးပါ၏- ‘ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမှတ်မထင် အကြင် တစုံတယောက်သောသူသည် (ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ) = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထား၏၊ လေ့ကျင့်ထား၏။ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထား၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထား၏။ ဆောက်တည်ထား၏။ ကောင်းစွာ ဆည်းပူး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထား၏။ ထိုသူသည် အလိုရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည်ကား (ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ) = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထားပြီး ဖြစ်၏၊ လေကျင့်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏။ ဆောက်တည်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ကောင်းစွာ ဆည်းပူးထားပြီး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ရကား ငါဘုရားသည် အလိုတော်ရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏’ဟု ကြားနာခဲ့ဘူး ခံယူခဲ့ဘူးပါသည်။ (ထို့ကြောင့် သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် တောင်းပန် လျှောက်ထားခြင်း ဖြစ်ပါသည်ဘုရား..)။

     (မြတ်စွာဘုရား) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုတရားကို သင် ယုံကြည်သည် မဟုတ်လော။

     (အရှင်အာနန္ဒာ) ယုံကြည်ပါသည် မြတ်စွာဘုရား..။

၃၆၃

     (မြတ်စွာဘုရား) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားက ထင်ရှားသော နိမိတ် အရိပ်အရောင်ကို ဤသို့ ပြပါလျက် သင်သည် သဘောပေါက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ခဲ့ချေ။ “မြတ်စွာဘုရား.. လူအများ၏ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါးနှင့် ချမ်းသာအလို့ငှါ လောကကို စောင့်ရှောက်တော်မူရန် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့”ဟု မြတ်စွာဘုရားကို သင် မတောင်းပန်မိခဲ့ချေ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ဖြစ်ရကား ဤသို့ မတောင်းပန်ခြင်းသည် သင်ချစ်သား၏ အပြစ်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏၊ သင်ချစ်သား၏ ချို့ယွင်းချက်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ထိုအခါက တောင်းပန်ခဲ့လျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် သင်ချစ်သား၏ တောင်းပန်ချက်ကို နှစ်ကြိမ်သာလျှင် ငြင်းပယ်တော်မူလေရာ၏၊ သုံးကြိမ်မြောက်မှာမူ လက်ခံတော်မူလေရာ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ဖြစ်ရကား ဤသို့ မတောင်းပန်ခြင်းသည် သင်ချစ်သား၏ အပြစ်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏၊ သင်ချစ်သား၏ ချို့ယွင်းချက်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏။

ရှေးကလည်း နိမိတ်အရိပ်အရောင် ပြခဲ့ဘူးကြောင်း မိန့်ကြား၍

သောကတရား ခေါင်းပါးစေခြင်း

     (၁) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အခါတပါး၌ ငါဘုရားသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်ကျောင်း၌ သီတင်းသုံးနေထိုင်ခဲ့စဉ် သင်ချစ်သားကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဂိဇ္ဈကုဋ်တောင်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမှတ်မထင် အကြင် တစုံတယောက်သောသူသည် ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထား၏၊ လေကျင့်ထား၏၊ ယာဉ်ကဲ့သို့

၃၆၄

ပြုထား၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထား၏။ ဆောက်တည်ထား၏။ ကောင်းစွာ ဆည်းပူး, ကောင်းစွာ အားထုတ်ထား၏၊ ထိုသူသည် အလိုရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည်ကား ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထားပြီးဖြစ်၏၊ လေ့ကျင့်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏။ ဆောက်တည်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ကောင်းစွာ ဆည်းပူးထားပြီး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ရကား ငါဘုရားသည် အလိုတော်ရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏”ဟု မိန့်ဆိုခဲ့ဘူးပြီ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားက ထင်ရှားသော နိမိတ် အရိပ် အရောင်ကို ဤသို့ ပြပါလျက် သင်သည် သဘောပေါက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ခဲ့ချေ။ “မြတ်စွာဘုရား.. လူအများ၏ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါးနှင့် ချမ်းသာအလို့ငှါ) လောကကို စောင့်ရှောက်တော်မူရန် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့”ဟု မြတ်စွာဘုရားကို သင် မတောင်းပန်မိခဲ့ချေ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ထိုအခါက တောင်းပန်ခဲ့လျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် သင်ချစ်သား၏ တောင်းပန်စကားကို နှစ်ကြိမ်သာလျှင် ငြင်းပယ်တော်မူလေရာ၏၊ သုံးကြိမ်မြောက်မှာမူ လက်ခံတော်မူလေရာ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ဖြစ်ရကား ဤသို့ မတောင်းပန်ခြင်းသည် သင်ချစ်သား၏ အပြစ်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏၊ သင်ချစ်သား၏ ချို့ယွင်းချက်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏။

၃၆၅

     (၂) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အခါတပါး၌ ငါဘုရားသည် ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဂေါတမမည်သော ပညောင်ပင်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်ခဲ့စဉ် ။(ပ)။

     (၃) ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ပင် စောရပပါတ ချောက်ကမ်းပါး၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်ခဲ့စဉ် ။(ပ)။

     (၄) ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ပင် ဝေဘာရတောင်၏ နံပါး (စရည်းပင်ပေါက်ရောက်ရာ) သတ္တပဏ္ဏိလိုဏ်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်ခဲ့စဉ် ။(ပ)။

     (၅) ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ပင်လျှင် ဣသိဂိလိတောင်၏ နံပါး ကာဠသိလာအရပ်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်ခဲ့စဉ် ။(ပ)။

     (၆) ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ပင် ယင်းတိုက်တော သပ္ပသောဏ္ဍိက တောင်ဝှမ်း၌ သီတင်း သုံးနေထိုင်ခဲ့စဉ် ။(ပ)။

     (၇) ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ပင် တပေါဒါရုံကျောင်း၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်ခဲ့စဉ် ။(ပ)။

     (၈) ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ပင် ရှဉ့်နက်တို့ကို အစာကျွေးရာ ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်ခဲ့စဉ် ။(ပ)။

     (၉) ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ပင် ဇီဝက၏ သရက်ဥယျာဉ်၌ နေထိုင်ခဲ့စဉ် ။(ပ)။

     (၁၀) ထိုရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ပင် မဒ္ဒကုစ္ဆိအရပ် မိဂဒါဝုန်တော၌ နေထိုင်ခဲ့စဉ်လည်း သင်ချစ်သားကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ၂-ဂေါတမမည်သော ပညောင်ပင်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။ ၃-စောရပပါတ ချောက်ကမ်းပါးသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။ ၄-ဝေဘာရတောင်၏နံပါး စရည်းပင်ပေါက်ရောက်ရာ သတ္တပဏ္ဏိလိုဏ်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။ ၅-ဣသိဂိလိတောင်၏နံပါး ကာဠသိလာအရပ်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။ ၆-ယင်းတိုက်တော သပ္ပသောဏ္ဍိက တောင်ဝှမ်းသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။

၃၆၆

     ၇-တပေါဒါရုံကျောင်းသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။ ၈-ရှဉ့်နက်တို့ကို အစာကျွေးရာ ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။ ၉-ဇီဝက၏ သရက်ဥယျာဉ်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏ ။ပ။ ၁၀- မဒ္ဒကုစ္ဆိအရပ် မိဂဒါဝုန်တောသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမှတ်မထင် အကြင် တစုံတယောက်သော သူသည် ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထား၏၊ လေကျင့်ထား၏၊ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထား၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထား၏။ ဆောက်တည်ထား၏။ ကောင်းစွာဆည်းပူး, ကောင်းစွာအားထုတ်ထား၏၊ ထိုသူသည် အလိုရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည်ကား ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ = ဣဒ္ဓိပါဒ် တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထားပြီး ဖြစ်၏၊ လေ့ကျင့်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏။ ဆောက်တည်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ကောင်းစွာ ဆည်းပူးထားပြီး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ရကား ငါဘုရားသည် အလိုတော်ရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏”ဟု မိန့်ဆိုခဲ့ဘူးပြီ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားက ထင်ရှားသော နိမိတ် အရိပ် အရောင်ကို ဤသို့ ပြပါလျက် သင်သည် သဘောပေါက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ခဲ့ချေ။ “မြတ်စွာဘုရား.. လူအများ၏ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါးနှင့် ချမ်းသာအလို့ငှါ လောကကို စောင့်ရှောက်တော်မူရန် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့”ဟု မြတ်စွာဘုရားကို သင် မတောင်းပန်မိခဲ့ချေ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ထိုအခါက တောင်းပန်ခဲ့လျှင် မြတ်စွာဘုရားသည်

၃၆၇

သင်ချစ်သား၏ တောင်းပန်စကားကို နှစ်ကြိမ်သာလျှင် ငြင်းပယ်တော်မူလေရာ၏၊ သုံးကြိမ်မြောက်မှာမူ လက်ခံတော်မူလေရာ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ဖြစ်ရကား ဤသို့ မတောင်းပန်ခြင်းသည် သင်ချစ်သား၏ အပြစ်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏၊ သင်ချစ်သား၏ ချို့ယွင်းချက်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏။

     (က) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အခါတပါး၌ ငါဘုရားသည် ဤဝေသာလီပြည်၌ပင် ဥဒေနစေတီ၌ နေထိုင်ခဲ့စဉ်လည်း သင်ချစ်သားကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝေသာလီပြည်သည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိ၏၊ ဥဒေနစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ်ရှိပေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမှတ်မထင် အကြင် တစုံတယောက်သော သူသည် ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထား၏၊ လေကျင့်ထား၏၊ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထား၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထား၏။ ဆောက်တည်ထား၏။ ကောင်းစွာဆည်းပူး, ကောင်းစွာအားထုတ်ထား၏၊ ထိုသူသည် အလိုရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည်ကား ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထားပြီး ဖြစ်၏၊ လေ့ကျင့်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထားပြီး ဖြစ်၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထားပြီး ဖြစ်၏။ ဆောက်တည်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ကောင်းစွာ ဆည်းပူးထားပြီး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ရကား ငါဘုရားသည် အလိုတော်ရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏”ဟု မိန့်ဆိုခဲ့ဘူးပြီ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားက ထင်ရှားသော နိမိတ် အရိပ် အရောင်ကို ဤသို့ ပြပါလျက် သင်သည် သဘောပေါက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ခဲ့ချေ။ “မြတ်စွာဘုရား.. လူအများ၏ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါးနှင့် ချမ်းသာအလို့ငှါ လောကကို စောင့်ရှောက်တော်မူရန် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့၊

၃၆၈

ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့”ဟု မြတ်စွာဘုရားကို သင် မတောင်းပန်မိခဲ့ချေ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ထိုအခါက တောင်းပန်ခဲ့လျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် သင်ချစ်သား၏ တောင်းပန်စကားကို နှစ်ကြိမ်သာလျှင် ငြင်းပယ်တော်မူလေရာ၏၊ သုံးကြိမ်မြောက်မှာမူ လက်ခံတော်မူလေရာ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ဖြစ်ရကား ဤသို့ မတောင်းပန်ခြင်းသည် သင်ချစ်သား၏ အပြစ်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏၊ သင်ချစ်သား၏ ချို့ယွင်းချက်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏။

     (ခ) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အခါတပါး၌ ငါဘုရားသည် ဤဝေသာလီပြည်၌ပင် ဂေါတမစေတီ၌ နေထိုင်ခဲ့စဉ်လည်း ။(ပ)။

     (ဂ) ဤဝေသာလီပြည်၌ပင် သတ္တမ္ဗစေတီ၌ နေထိုင်ခဲ့စဉ်လည်း ။(ပ)။

     (ဃ) ဤဝေသာလီပြည်၌ပင် ဗဟုပုတ္တစေတီ၌ နေထိုင်ခဲ့စဉ်လည်း ။(ပ)။

     (င) ဤဝေသာလီပြည်၌ပင် သာရန္ဒဒစေတီ၌ နေထိုင်ခဲ့စဉ်လည်း ။(ပ)။

     (စ) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ယနေ့ စာပါလစေတီ၌နေစဉ် ယခုပင် သင်ချစ်သားကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဝေသာလီပြည်သည် မွေ့လျော်ဖွယ် ရှိပေ၏။ စာပါလစေတီသည် မွေ့လျော်ဖွယ် ရှိပေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမှတ်မထင် အကြင် တစုံတယောက်သော သူသည် ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထား၏၊ လေကျင့်ထား၏၊ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထား၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထား၏။ ဆောက်တည်ထား၏။ ကောင်းစွာဆည်းပူး, ကောင်းစွာ အားထုတ်ထား၏၊ ထိုသူသည် အလိုရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ..

၃၆၉

မြတ်စွာဘုရားသည်ကား ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အခြေခံ = ဣဒ္ဓိပါဒ်တရား လေးပါးတို့ကို ပွါးများထားပြီး ဖြစ်၏၊ လေ့ကျင့်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ယာဉ်ကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏၊ တည်ရာကဲ့သို့ ပြုထားပြီးဖြစ်၏။ ဆောက်တည်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ကောင်းစွာ ဆည်းပူးထားပြီး ကောင်းစွာ အားထုတ်ထားပြီး ဖြစ်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ရကား ငါဘုရားသည် အလိုတော်ရှိခဲ့သော် အာယုကပ်ပတ်လုံးဖြစ်စေ အာယုကပ်ထက် ပိုလွန်၍ဖြစ်စေ တည်နေနိုင်ပေ၏”ဟု မိန့်ဆိုခဲ့ဘူးပြီ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားက ထင်ရှားသော နိမိတ် အရိပ် အရောင်ကို ဤသို့ ပြပါလျက် သင်သည် သဘောပေါက်ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်ခဲ့ချေ။ “မြတ်စွာဘုရား.. လူအများ၏ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါးနှင့် ချမ်းသာအလို့ငှါ လောကကို စောင့်ရှောက်တော်မူရန် ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အာယုကပ်ပတ်လုံး တည်တော်မူပါလော့”ဟု မြတ်စွာဘုရားကို သင် မတောင်းပန်မိခဲ့ချေ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ထိုအခါက တောင်းပန်ခဲ့လျှင် မြတ်စွာဘုရားသည် သင်ချစ်သား၏ တောင်းပန်စကားကို နှစ်ကြိမ်သာလျှင် ငြင်းပယ်တော်မူလေရာ၏၊ သုံးကြိမ်မြောက်မှာမူ လက်ခံတော်မူလေရာ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ဖြစ်ရကား ဤသို့ မတောင်းပန်ခြင်းသည် သင်ချစ်သား၏ အပြစ်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏၊ သင်ချစ်သား၏ ချို့ယွင်းချက်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏။

(ဤ၌။ ။(၁)မှစ၍ (င)တိုင်အောင်သော အကြောင်းအရာကို မြတ်စွာဘုရားသည် “ငါဘုရားသည် ဤယခု စာပါလစေတီ၌သာ သင်ချစ်သားကို ထင်ရှားသော နိမိတ် အရိပ်အရောင်ပြသည် မဟုတ်သေး၊ အခြားတပါးသော အခါများကလည်း ပြခဲ့ဘူး ပြောခဲ့ဘူးပြီ၊ ထိုသို့ (၁၅)ကြိမ်တိုင် ပြခဲ့ဘူး ပြောခဲ့ဘူးသည့် ထင်ရှားသော နိမိတ်

၃၇၀

အရိပ်အရောင်ကိုလည်း သင်ချစ်သားသည် သဘောမပေါက် မရိပ်မိချေ၊ ဤသို့ ဖြစ်ရခြင်းသည် သင်ချစ်သား၏ အပြစ်သာလျှင် ချို့ယွင်းချက်သာလျှင် ဖြစ်ချေ၏”ဟု ဤကဲ့သို့ အရှင်အာနန္ဒာ၏ သန္တာန်ဝယ် စိုးရိမ်သောကတရား ပယ်ရှားတော်မူရန် အမျိုးမျိုးပင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်၏ အပေါ်၌ အပြစ်တင်ဖို့ရန် မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ထို၁၅-ဌာနတို့၌ မိန့်တော်မူစဉ်ကလည်း မာရ်နတ် နှောက်ယှက်ထားသောကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် သဘောမပေါက် မရိပ်မိပဲ ရှိရလေသည်ကို အထူး မှတ်သားရာ၏)။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သောသူ အားလုံးတို့နှင့် ရှင်လျက် ကွဲကွာခြင်း = နာနာဘာဝ, သေ၍ ကွဲကွာခြင်း = ဝိနာဘာဝ, ဘဝခြားလျက် ကွဲကွာခြင်း = အညထာဘာဝကို ရှေးမဆွကပင် ငါဘုရား ဟောကြားအပ်ခဲ့ပြီ မဟုတ်ပါလော။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအရာ၌ အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်း, ပြုပြင်ပေးရခြင်း သဘောရှိ၍ ပျက်စီးခြင်းသဘောရှိသော တရားကို မပျက်စီးပါစေလင့်-ဟု လိုလားတောင့်တချက်အတိုင်း အဘယ်မှာ ရနိုင်အံ့နည်း၊ ဤသို့ရနိုင်ရန် အကြောင်းမရှိချေ။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားသည် အကြင် အာယုသင်္ခါရကို စွန့်လိုက် ထွေးအန်လိုက် လွှတ်လိုက် ပယ်လိုက် ပစ်လွှင့်လိုက် စွန့်လွှတ်လိုက်လေပြီ၊ ထို့ပြင် “မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခြင်းသည် မကြာမီပင် ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ဤနေ့မှနောက် သုံးလလွန်မြောက်သောအခါ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုလိမ့်မည်”ဟု ဧကန်မုချ စကားကိုလည်း မိန့်ဆိုလိုက်ပြီ။ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုစွန့်ပယ်လိုက်သော အာယုသင်္ခါရကို အသက်ရှည်စေလိုသောကြောင့် တဖန်ပြန်၍ ဖြစ်စေအံ့သော အကြောင်းသည် လုံးဝမရှိတော့ချေ။ “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြကုန်စို့၊ မဟာဝုန်တော ပြသာဒ်ဆောင်ပေါက်သော ကျောင်းကြီးသို့ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာသည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု ဝန်ခံစကား လျှောက်ကြားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်အာနန္ဒာနှင့်အတူ မဟာဝုန်တော ပြာသာဒ်ဆောင်ပေါက်သော ကျောင်းကြီးသို့ ကြွသွားတော်မူပြီးလျှင်

၃၇၁

အရှင်အာနန္ဒာကို “ချစ်သား အာနန္ဒာ.. သင် သွားချေ၊ ဝေသာလီပြည်၌ အမှီပြု၍နေကုန်သော ရဟန်းအားလုံးတို့ကို ညီမူစည်းဝေးရာ = ဓမ္မာရုံ၌ စုဝေးစေလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရာ မိန့်ကြားတော်မူချက်အတိုင်း ရဟန်းအားလုံးကို ညီမူစည်းဝေးရာ = ဓမ္မာရုံ၌ စုဝေးစေပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ရှိခိုး ရပ်တည်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ရဟန်းအပေါင်းသည် စုဝေးပြီးလျက် ရှိပါပြီ၊ ယခုအခါ ကြွတော်မူရန်အချိန်ကို မြတ်စွာဘုရား သိတော်မူပါသည် = ကြွရန်မှာ ရှင်တော်ဘုရား၏ အလိုတော်အတိုင်း ဖြစ်ပါသည်”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

သာသနာအရှည်တည်တံ့ရေးတရား ၃၇-ပါး

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ညီမူစည်းဝေးရာ = ဓမ္မာရုံသို့ ကြွရောက်၍ ခင်းထားအပ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူပြီးလျှင် ရဟန်းတို့ကို ဤသို့မိန့်တော်မူ၏-

     “ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားသည် ထူးသောဉာဏ်ဖြင့်သိ၍ ဟောအပ်သော တရားတော်တို့ကို သင်ချစ်သားတို့သည် ကောင်းစွာသင်ယူ၍ မှီဝဲအပ် ပွါးများအပ် အဖန်ဖန် လေကျင့်အပ်ကုန်၏။ ယင်းသို့ မှီဝဲ, ပွါးများ, အဖန်ဖန် လေ့ကျင့်အပ်သည်ရှိသော် ဤမြတ်သောအကျင့် တည်းဟူသော သာသနာတော်သည် အရှည်ခိုင်ခံလျက် ကြာမြင့်စွာ တည်တံ့ရာ၏၊ ထိုသို့ တည်တံ့ခြင်းသည် လူအများ၏ စီးပွါး, ချမ်းသာအလို့ငှါ, လောကကို စောင့်ရှောက်ရန်အလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါး, ချမ်းသာအလို့ငှါ ဖြစ်လေရာ၏။

     ထိုတရားတို့ကား အဘယ်နည်းဟူမူ ယင်းတရားတို့ကား (က) သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး (ခ) သမ္မပ္ပဓာန်လေးပါး (ဂ) ဣဒ္ဓိပါဒ်လေးပါး (ဃ) ဣန္ဒြေငါးပါး (င) ဗိုလ်ငါးပါး (စ) ဗောဇ္ဈင်ခုနစ်ပါး

၃၇၂

(ဆ) အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော အရိယမဂ်တရားတို့ ဖြစ်သည်။ (ဗောဓိပက္ခိယတရား ၃၇-ပါးဟု ဆိုလိုသည်)။

     ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားသည် ထူးသောဉာဏ်ဖြင့်သိ၍ ဟောအပ်သော ဤ၃၇-ပါး (ဗောဓိပက္ခိယ) တရားတို့ကို သင်ချစ်သားတို့သည် ကောင်းစွာသင်ယူ၍ မှီဝဲအပ်, ပွါးများအပ်, အဖန်ဖန် လေ့ကျင့်အပ်ကုန်၏၊ ယင်းသို့ မှီဝဲ, ပွါးများ, အဖန်ဖန် လေ့ကျင့်အပ်သည်ရှိသော် ဤမြတ်သောအကျင့် တည်းဟူသော သာသနာတော်သည် အရှည်ခိုင်ခံ့လျက် ကြာမြင့်စွာ တည်တံ့ရာ၏၊ ထိုသို့ တည်တံ့ခြင်းသည် လူအများ၏ စီးပွါး,ချမ်းသာအလို့ငှါ လောကကို စောင့်ရှောက်ရန်အလို့ငှါ နတ်လူတို့၏ အကျိုးစီးပွါး, ချမ်းသာအလို့ငှါ ဖြစ်လေရာ၏”ဟု မိန့်တော်မူ၏။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့ကို ဆက်၍ မိန့်တော်မူပြန်သည်မှာ-

“(ဟန္ဒ ဒါနိ ဘိက္ခဝေ အာမန္တယာမိဝေါ၊) = ရဟန်းတို့.. သင်ချစ်သားတို့အား ယခုအခါ ငါဘုရား မိန့်မှာဦးအံ့။ (ဝယဓမ္မာ သင်္ခါရာ) = ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတရားတို့သည် ပျက်စီးခြင်းသဘော ရှိကုန်၏။ (အပ္ပမာဒေန သမ္မာဒေထ) = မမေ့သော သတိတရားဖြင့် ကိစ္စခပ်သိမ်း ပြီးစီးအောင် ပြည့်စုံအောင် အားထုတ်ကြကုန်လော့။ မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုခြင်းသည် မကြာမီပင် ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ဤနေ့မှနောက် သုံးလလွန်မြောက်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုလိမ့်မည်”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ဤစကားကို မိန့်ကြားတော်မူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားသည် တပါးသော ဤစကားကိုလည်း မိန့်ကြားတော်မူပြန်၏-

“ပရိပက္ကော ဝယော မယှံ၊ ပရိတ္တံ မမ ဇီဝိတံ။

ပဟာယ ဝေါ ဂမိဿာမိ၊ ကတံ မေ သရဏမတ္တနော။

၃၇၃

ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အိုချစ်သားတို့..။ မယှံ = ငါဘုရား၏။ ဝယော = အရွယ်တော်သည်။ ပရိပက္ကော = အသက်ရှစ်ဆယ်ပြည့်၍ မှည့်ခဲ့ ရင့်ခဲ့လေပြီ။ မမ = ငါဘုရား၏။ ဇီဝိတံ = အသက်ကြွင်းသည်။ ပရိတ္တံ = သုံးလတာမျှ တည်နေရမည်ကြောင့် နည်းလှခဲ့လေပြီ။ ဝေါ = သင်ချစ်သားတို့ကို။ ပဟာယ = မညှာမငဲ့ စွန့်ပစ်ခဲ့၍။ ဂမိဿာမိ = အနုပါဒါပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံ ကြွမြန်းရတော့အံ့။ မေ = ငါဘုရားသည်။ အတ္တနော = မိမိ၏။ သရဏံ = ကိုးကွယ်ရာကို။ ကတံ = ပြုအပ်ပြီးပြီ။

အပ္ပမတ္တာ သတီမန္တော၊

သုသီလာ ဟောထ ဘိက္ခဝေါ။

သုသမာဟိတသင်္ကပ္ပါ၊

သစိတ္တမနုရက္ခထ။

ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အိုချစ်သားတို့..။ အပ္ပမတ္တာ = ကုသိုလ်ဆယ်ပါး မြတ်တရား၌ မခြားနေ့ည ကြိုးလုံ့လသည့် အပ္ပမာဒတရား လက်ကိုင်ထားကြကုန်လျက်။ သတီမန္တော = မမေ့မလျော့ မပေါ့မတန် ထက်သန်သောသတိ ရှိကြကုန်လျက်။ သုသီလာ = ကောင်းမြတ်ပြည့်စုံ လုံခြုံသောသီလ ရှိကုန်ကြသည်။ ဟောထ = ဧကန်စင်စစ် ဖြစ်ကြကုန်လော့။ သုသမာဟိတသင်္ကပ္ပါ = ကောင်းစွာတည်ကြည် ကောင်းစွာ ကြံစည်ခြင်း ရှိကြကုန်လျက်။ သစိတ္တံ = မိမိတို့၏စိတ်ကို။ အနုရက္ခထ = ကိလေဆယ်ထောက် ရန်မနှောက်အောင် စောင့်ရှောက်ကြကုန်လော့။

ယော ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ၊ အပ္ပမတ္တော ဝိဟဿတိ၊

ပဟာယ ဇာတိသံသာရံ၊ ဒုက္ခဿန္တံ ကရိဿတိ။

ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အိုချစ်သားတို့..။ ယော = အမှတ်မထင် အကြင်သူသည်။

၃၇၄

ဣမသ္မိံ ဓမ္မဝိနယေ = တရားသဖြင့် ဆုံးမရာ ဤဓမ္မဝိနယ သာသနာ၌။ အပ္ပမတ္တော = အပ္ပမာဒတရား လက်ကိုင်ထားလျက်။ ဝိဟဿတိ = လေးတန်ယာပထ မျှတကြံ့ခိုင် နေထိုင်ငြားအံ့။ သော = ထိုတရားလက်ကိုင် နေထိုင်သောသူသည်။ ဇာတိသံသာရံ = အဖန်ဖန်ဖြစ်၍ ပြောင်းရွှေ့ကျင်လည်ရာ ဘဝသံသရာကို။ ပဟာယ = စွန့်ပယ်၍။ ဒုက္ခဿ = စက်သံသာရ ဝဋ်ဒုက္ခ၏။ အန္တံ = ကမ္ပတ်ပိတ်ဖုံး အပြီးအဆုံးကို။ ကရိဿတိ = မဂ်ဉာဏ်လေးဆိုင် အရပိုင်သဖြင့် ပြုနိုင်ပေလတ္တံ့” -

ဟူသော ဤစကားကိုလည်း မိန့်ကြားတော်မူပြန်၏။

ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ပြန်ကြည့်တော်မူခြင်း

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နံနက်အချိန်၌ သင်္ကန်းကို ပြင်ဝတ်တော်မူ၍ သပိတ်သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူကာ ဝေသာလီပြည်အတွင်းသို့ ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူပြီးလျှင် ဆွမ်းစားပြီးနောက် ဆွမ်းစားရာမှ ဖဲခွါတော်မူခဲ့၍ ဝေသာလီပြည်ကို ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကိုယ်တော်ကိုပါ ပြန်လှည့်လျက် ကြည့်ရှုတော်မူပြီးလျှင် “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤယခု ကြည့်ရှုခြင်းသည် ဝေသာလီပြည်ကို မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်ဆုံး ကြည့်ရှုခြင်း ဖြစ်ပေသည်။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြစို့၊ ဘဏ္ဍုရွာသို့ သွားရောက်ကြကုန်အံ့”ဟု အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူချက်ကို ဝန်ခံစကား ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။

(ဤ၌ အထူးမှတ်ရန်ကား- ပကတိလူများ၏ အရိုးတို့သည် အစွန်းချင်းထိ၍ တည်ကုန်၏။ (တေ့ဆက်ဟု ဆိုလိုသည်)။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါတို့၏ အရိုးတို့သည် ချွန်း,ချွန်းချင်းချိတ်၍ တည်သကဲ့သို့ တည်ကြကုန်၏။ (ချိတ်ဆက်ဟု ဆိုလိုသည်။) မြတ်စွာဘုရားတို့၏ အရိုးတော်တို့သည်ကား ထိုကဲ့သို့ မဟုတ်ကုန်၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ အရိုးတော်တို့မှာ သံကြိုး သံခြေကျဉ်းများကဲ့သို့ အချင်းချင်း တစပ်တည်း

၃၇၅

ဖွဲ့စပ်တည်နေကြကုန်၏၊ (ကွင်းဆက်ဟု ဆိုလိုသည်)။ လက်မောင်းလက်ရုံးရိုးဆက် အစရှိသည့် အရိုးဆက်ကြီး ၁၂-ပါး, လက်ချောင်း ခြေချောင်း အရိုးဆက်ငယ်များကို ချန်၍ ကျန်သော (မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏) အရိုးဆက်တို့မှာ ကွင်းဆက်သာ ဖြစ်ကြကုန်၏။ ထို့ကြောင့်ပင် ထိုမြတ်စွာဘုရားတို့၏ ပကတိ ကိုယ်တော်အားသည် ကာဠာဝကခေါ်သော ပကတိဆင်ပြောင် ကုဋေတထောင်အား မဇ္ဈိမပုရိသ ကုဋေတသောင်းအားပမာဏ ရှိလေသည်။

ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏ အရိုးတော်တို့မှာ ကွင်းဆက်ကသာ များသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့ နောက်သို့ပြန်၍ ကြည့်တော်မူလိုသော အခါ၌ လည်တိုင်တော်ချည်းသက်သက် လှည့်၍ မကြည့်ရှုနိုင်၊ စင်စစ်သော်ကား ဆင်ပြောင်ကြီးသည် နောက်သို့ပြန်၍ ကြည့်လိုလတ်သော် တကိုယ်လုံး ပြန်လှည့်၍ ကြည့်သကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့သည်လည်း ကိုယ်တော်ကိုပါ ပြန်လှည့်၍ ကြည့်ရှုတော်မူကြရလေသည်။

ဤအရာ၌ကား ဝေသာလီပြည် တံခါးဝ၌ ရပ်တည်တော်မူ၍ ဝေသာလီပြည်ကို ကြည့်ရှုတော်မူလိုသောစိတ် မြတ်စွာဘုရားရှင် သန္တာန်တော်၌ ဖြစ်လျှင်ပင် ဤမဟာပထဝီမြေကြီးသည် “မြတ်စွာဘုရား.. ကမ္ဘာကုဋေ ထောင်ပေါင်းများစွာ ပါရမီတော်တို့ကို ဖြည့်ကျင့်တော်မူခဲ့သော အရှင်မြတ်ဘုရားတို့သည် လည်တိုင်တော်ကိုလှည့်၍ ကြည့်ရှုရမည့်ကံကို (လူသာမန်တို့ကဲ့သို့) ပြုတော်မူခဲ့ကြသည် မဟုတ်ပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထား ပြောဆိုသည့်အလား အိုးထိန်းစက် (=အိုးလုပ်သူတို့၏ အိုးပြုလုပ်သော ဘီး)ပမာ ချာချာလည်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဝေသာလီပြည်ဖက်သို့ မျက်နှာတော် မူပြီးသားဖြစ်အောင် ပြုလုပ်လေသည်။ ။ထိုသို့ဖြစ်လျှင် “ဤယခု ဝေသာလီပြည်ကို ကြည့်ရှုတော်မူခြင်းသည် နာဂါပလောကိတ = ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကိုယ်တော်ကိုပါလှည့်၍ ကြည့်ရှုတော်မူခြင်း အဘယ်သို့ ဖြစ်နိုင်အံ့နည်း”ဟု မေးရန်ရှိပြန်၏။ အဖြေကား - ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကိုယ်တော်ကိုပါ လှည့်၍ ကြည့်ရှုတော်မူလိုသည်၊ သို့သော်လည်း ကိုယ်တော်မြတ်၏ ကောင်းမှုတေဇော် အာနုဘော်ကြောင့် ကိုယ်တော်မြတ် ရပ်တည်ရာ မဟာပထဝီ ဤမြေကြီးက သူ့အလိုလို လည်၍ ပေးရလေသည်၊ သို့ရကား ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကိုယ်တော်ကိုပါ လှည့်၍ ကြည့်ရှုတော်မူလိုသော မြတ်စွာဘုရား၏ အလိုတော်ကို အစွဲပြုကာ ဤယခု ဝေသာလီပြည်ကို ကြည့်ရှုတော်မူခြင်းကို “နာဂါပလောကိတ = ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကိုယ်တော်ကို လှည့်၍ ကြည့်ရှုတော်မူခြင်း”ဟု ဟောဆိုအပ်လေသည်။

၃၇၆

ဤ၌ မေးမြန်းဖွယ် ရှိလာပြန်သည်မှာ “ဤယခု ဝေသာလီပြည်မှ ထွက်သောအခါ မှာသာ ထိုပြည်ကို နောက်ဆုံး ကြည့်ရှုတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား သာဝတ္ထိပြည်, ရာဇဂြိုဟ်ပြည်, နာဠန္ဒမြို့, ပါဋလိရွာ, ကောဋိရွာ, နာတိကရွာငယ်တို့မှ ဤယခု နောက်ဆုံး ထွက်ကြွတော်မူသော အခါမှာလည်း ထိုပြည် ထိုမြို့ ထိုရွာများကို ကြည့်ရှုတော်မူခြင်း အားလုံးသည်ပင် နောက်ဆုံး ကြည့်ရှုတော်မူခြင်းဖြစ်သည် မဟုတ်လော၊ ထိုသို့ဖြစ်လျက် ထိုပြည် ထိုမြို့ ထိုရွာတို့၌ကား အဘယ့်ကြောင့် ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကိုယ်တော်ကိုပါ ပြန်လှည့်၍ ကြည့်တော်မူခြင်းမျိုးကို ကြည့်တော်မမူပါသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိလာပြန်၏။

အဖြေကား- ထိုထိုမြို့ပြ ပြည်ရွာတိုင်းမှာ ကိုယ်တော်ကိုပါ ပြန်လှည့်၍ ကြည့်ရှုတော်မူနေလျှင် ထိုသို့ ကြည့်ရှုတော်မူခြင်းသည် အံ့ဩဖွယ် မဟုတ်တော့ချေ။ ထို့ကြောင့် ထိုပြည် ထိုမြို့ ထိုရွာတို့၌ ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကိုယ်တော်ကိုပါ ပြန်လှည့်၍ ကြည့်တော်မူမှုကို ပြုတော်မမူချေ။

အဖြေတနည်း (လိုရင်း)ကား ထိုအချိန်မှာ ဝေသာလီပြည် လိစ္ဆဝီမင်းတို့အား ပျက်စီးရန် အချိန်အခါ နီးကပ်နေလေပြီ၊ ထိုအချိန်မှနောက် သုံးနှစ်မြောက်အထက်၌ အဇာတသတ်မင်းဖျက်၍ ပျက်စီးကြလိမ့်မည် ဖြစ်သည်။ သို့ဖြစ်၍ “ဤသို့ ဆင်ပြောင်ကြီးပမာ ကိုယ်တော်ကိုပါ ပြန်လှည့်၍ ကြည့်ရှုတော်မူလျှင် ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့သည် ဝေသာလီပြည် တံခါးဝ၌ ထိုဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကြည့်ရှုတော်မူရာဌာနကို “နာဂါပလောကိတ = ဆင်ပြောင်ပြန်ကြည့်” အမည်ရှိသော စေတီတော်ကို တည်ထားကြ၍ နံ့သာပန်း စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်ကြလိမ့်မည်။ ထိုသို့ ပူဇော်ခြင်းသည် ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့အဖို့ရာ ကာလရှည်မြင့်စွာ စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင် အကျိုးထူးကို သိမြင်တော်မူသဖြင့် ထိုလိစ္ဆဝီမင်းတို့အား သနားစောင့်ရှောက် ချီးမြှောက်တော်မူလိုသောကြောင့် ဝေသာလီပြည်ကိုသာ ဆင်ပြောင်ကြီးကဲ့သို့ ကိုယ်တော်ကို ပြန်လှည့်၍ ကြည့်တော်မူသည်။ ဤကား အဖြေတည်း)။

ဘဏ္ဍုရွာ၌ တရားဟောခြင်း

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းများစွာ ခြံရံလျက် ဘဏ္ဍုရွာသို့ ကြွရောက်တော်မူ၍ ထိုရွာ၌ သီတင်းသုံး

၃၇၇

နေတော်မူ၏။ ထိုရွာ၌ နေတော်မူစဉ် မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့ကို ဤသို့မိန့်ကြား တရားဟောတော်မူ၏-

“ရဟန်းတို့.. တရားလေးပါးတို့ကို အနုဗောဓဉာဏ်, ပဋိဝေဓဉာဏ်တို့ဖြင့် လျော်ကန်စွာ မသိခြင်း, ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်းကြောင့် ငါဘုရားသည်၎င်း သင်ချစ်သားတို့သည်၎င်း ဤမျှ ရှည်လျားလှစွာ သံသရာကာလပတ်လုံး ကျင်လည်ပြေးသွား ကျက်စားခဲ့ရလှလေပြီ။ တရားလေးပါးတို့ ဟူသည်မှာ-

၁-ရဟန်းတို့.. မြတ်သော အရိယသီလကို အနုဗောဓဉာဏ်, ပဋိဝေဓဉာဏ်တို့ဖြင့် လျော်ကန်စွာ မသိခြင်း, ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်းကြောင့် ငါဘုရားသည်၎င်း သင်ချစ်သားတို့သည်၎င်း ဤမျှ ရှည်လျားလှစွာ သံသရာကာလပတ်လုံး ကျင်လည်ပြေးသွား ကျက်စားခဲ့ရလှလေပြီ။

၂-ရဟန်းတို့.. မြတ်သော အရိယသမာဓိကို (ပ)။ ။၃-ရဟန်းတို့.. မြတ်သော အရိယပညာကို (ပ)။ ။၄-ရဟန်းတို့.. မြတ်သော လွတ်မြောက်မှု = အရိယဝိမုတ္တိကို အနုဗောဓဉာဏ်, ပဋိဝေဓဉာဏ်တို့ဖြင့် လျော်ကန်စွာ မသိခြင်း, ထိုးထွင်း၍ မသိခြင်းကြောင့် ငါဘုရားသည်၎င်း သင်ချစ်သားတို့သည်၎င်း ဤမျှ ရှည်လျားလှစွာ သံသရာကာလပတ်လုံး ကျင်လည်ပြေးသွား ကျက်စားခဲ့ရလှလေပြီ။

ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားသည် ထိုမြတ်သော အရိယသီလကို လျော်ကန်စွာ သိအပ်ပြီ၊ ထိုးထွင်း၍ သိအပ်ပြီ။ ထိုမြတ်သော အရိယသမာဓိကို (ပ)၊ ထိုမြတ်သော အရိယပညာကို (ပ)၊ ထိုမြတ်သော လွတ်မြောက်မှု = အရိယဝိမုတ္တိကို လျော်ကန်စွာ သိအပ်ပြီ၊ ထိုးထွင်း၍ သိအပ်ပြီ။ ဘဝ၌တပ်မက်ခြင်း = ဘဝတဏှာကို အမြစ်ပြတ် ဖြတ်အပ်ပြီ။ ဘ၀သစ်သို့ ဆွဲဆောင်တတ်သော ကြိုးနှင့်တူစွာ

၃၇၈

ဘဝတဏှာသည် ငါဘုရားသန္တာန်၌ ကုန်ခဲ့လေပြီ။ ယခုအခါ တဖန် ဘဝသစ်၌ ဖြစ်ခြင်း မရှိတော့ပြီ”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတို့ကို ဆက်၍ မိန့်တော်မူပြန်သည်မှာ-

သီလံ သမာဓိ ပညာ စ၊ ဝိမုတ္တိ စ အနုတ္တရာ။

အနုဗုဒ္ဓါ ဣမေ ဓမ္မာ၊ ဂေါတမေန ယသဿိနာ။

ဘိက္ခဝေ = ရဟန်းတော်များ အိုချစ်သားတို့..။ အနုတ္တရာ = အတုမရှိ လွန်မြတ်ဘိသော။ သီလဉ္စ = အရိယသီလကို၎င်း။ သမာဓိ စ = အရိယသမာဓိကို၎င်း။ ပညာ စ = အရိယပညာကို၎င်း။ ဝိမုတ္တိ စ = အရိယဝိမုတ္တိကို၎င်း။ ဣမေ ဓမ္မာ = ဤတရားအစုတို့ကို။ ယသဿိနာ = များသော အခြံအရံ ရှိတော်မူသော။ ဂေါတမေန = ဂေါတမနွယ်ဖွား ရှင်တော်ဘုရားသည်။ အနုဗုဒ္ဓါ = မဖောက်မပြန် အမှန်အတိုင်း သိအပ်ကုန်ပြီ။

ဣတိ ဗုဒ္ဓေါ အဘိညာယ၊ ဓမ္မမက္ခာသိ ဘိက္ခုနံ။

ဒုက္ခဿန္တကရော သတ္ထာ၊ စက္ခုမာ ပရိနိဗ္ဗုတော။

ဣတိ = ဤသို့။ ဗုဒ္ဓေါ = သဗ္ဗညူဗုဒ္ဓ အမည်ရသည့် လောကထွတ်ထား မြတ်ဘုရားသည်။ အဘိညာယ = ထူးသောဉာဏ်ဖြင့် အမှန်သိမြင်တော်မူ၍။ ဘိက္ခုနံ = ရဟန်းတို့အား။ ဓမ္မံ = နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရားကောင်းကို။ အက္ခာသိ = ကရုဏာရှေ့ထား ဟောကြားတော်မူလေပြီ။ စက္ခုမာ = ဗုဒ္ဓ, ဓမ္မ သမန္တနှင့် မံသ, ဒိဗ္ဗာ = ငါးဖြာသောစက္ခုနှင့် တုမဲ့ကုံလုံ ပြည့်စုံတော်မူသော။ ပရိနိဗ္ဗုတော = ကိလေသာခပ်သိမ်း ငြိမ်းအေး တော်မူပြီးသော။ သတ္ထာ = လူနတ်တို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဒုက္ခဿန္တကရော = ကိုယ်တော့်သန္တာန် သူ့သန္တာန်ဝယ် သံသရာဝဋ်ဒုက္ခ ဟူသမျှတို့ လုံးဝပျက်ပြုန်း ဆုံးအောင်ပြုတော်မူခဲ့လေပြီ” -

ဟူသော ဤစကားကိုလည်း မိန့်ကြားတော်မူပြန်၏။

၃၇၉

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုဘဏ္ဍုရွာ၌ နေတော်မူစဉ်လည်း ရှေးဖော်ပြရာပါအတိုင်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူရန်အချိန် နီးကပ်လာပြီ ဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့ကို ဆုံးမတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားစကားကိုသာ ရဟန်းတို့အား အကြိမ်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏-

     “ဤကား သီလတည်း၊ ဤကား သမာဓိတည်း၊ ဤကား ပညာတည်း။ သီလ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သောသမာဓိသည် များသော အကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏၊ သမာဓိ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော ပညာသည် များသောအကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏။ ပညာ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော စိတ်သည် ကာမာသဝ ဘဝါသဝ အဝိဇ္ဇာသဝ တည်းဟူသော အာသဝတရားတို့မှ အရိပ်အမြွက်မျှ မကျန်ရအောင် ကောင်းစွာပင်လျှင် လွတ်မြောက်၏”ဟု ဟောတော်မူ၏။

ဘောဂမြို့၌ မဟာပဒေသလေးပါးကို ဟောကြားတော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘဏ္ဍုရွာ၌ အလိုရှိသမျှ နေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြကုန်စို့၊ ဟတ္ထိရွာ (ပ)၊ အမ္ဗရွာ (ပ)၊ ဇမ္ဗုရွာ (ပ)၊ ဘောဂမြို့သို့ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာ ဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူချက်ကို ဝန်ခံစကား ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းများစွာ ခြံရံလျက် ဘောဂမြို့သို့ ကြွရောက်တော်မူ၍ ထိုဘောဂမြို့ အာနန္ဒစေတီ၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူ၏။ ထိုအာနန္ဒစေတီ၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့အား မဟာပဒေသလေးပါး (=ဂုဏ်ကြီးသူတို့ကို ကိုးကား၍ ပြောဆိုသော တရားစကားတို့ကို အမှားအမှန် ဝေဘန်ဆုံးဖြတ်ရန် နည်းညွှန်းဥပဒေသ လေးပါး)တို့ကို ဟောကြားတော်မူသည်မှာ-

     (၁) ရဟန်းတို့.. ဤသာသနာ၌ တစုံတယောက်သော ရဟန်းသည် ဤသို့ ပြောဆိုငြားအံ့-

၃၈၀

“ငါ့ရှင်တို့.. ငါသည် ဤတရားကို မြတ်စွာဘုရား မျက်မှောက်တော်မှ ကြားနာခဲ့ရ ခံယူခဲ့ရပါ၏။ ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမတော်ပါတည်း”ဟု ပြောဆိုငြားအံ့။

     ရဟန်းတို့.. ထိုရဟန်း၏ စကားကို အလွယ်တကူနှင့် လက်လည်းမခံသေးပဲ ပယ်လည်း မပယ်သေးပဲ ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့ကို ကောင်းစွာမှတ်သား၍ သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်ကြရမည်၊ ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှောကြည့်ကြရမည်။

     ယင်းသို့ သုတ်တရားတော်၌သွင်း၍ ကြည့်လတ်သော် ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်လတ်သော် ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း မသက်ဝင်၊ ဝိနည်းတရားတော်၌လည်း မနှီးနှောမိကြလျှင် “ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် မဟုတ်ချေ။ ဤရဟန်း၏ မှားယွင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားသာ ဖြစ်ချေသည်”ဟု ဤအရာ၌ ဆုံးဖြတ်ကြရမည်။ ရဟန်းတို့.. ဤသို့ ဆုံးဖြတ်ပြီးလျှင် ထိုစကားကို ပယ်ကြ စွန့်ကြလေ။

     သို့မဟုတ် သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်လတ်သော် ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်လတ်သော် ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း သက်ဝင်, ဝိနည်းတရားတော်၌လည်း နှီးနှောမိခဲ့လျှင် “ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် ဖြစ်ပေသည်၊ ဤရဟန်း၏ ကောင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားလည်း ဖြစ်ပေသည်”ဟု ဤအရာ၌ ဆုံးဖြတ်ကြရမည်။ ရဟန်းတို့.. ရှေးဦးစွာသော ဤမဟာပဒေသကို မှတ်သားထားကြကုန်လော့။

     (၂) ရဟန်းတို့.. ထို့ပြင် ဤသာသနာ၌ တစုံတယောက်သော ရဟန်းသည် ဤသို့ ပြောဆိုငြားအံ့-

၃၈၁

“ဤမည်သော ကျောင်းတိုက်၌ အကြီးအမှူး မထေရ်နှင့် တကွသော သံဃာသည် နေထိုင်လျက်ရှိ၏၊ ငါသည် ထိုသံဃာ၏ မျက်မှောက်မှ ကြားနာခဲ့ရ, ခံယူခဲ့ရပါ၏။ ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမတော်ပါတည်း”ဟု ပြောဆိုငြားအံ့။

     ရဟန်းတို့.. ထိုရဟန်း၏စကားကို အလွယ်တကူနှင့် လက်လည်းမခံသေးပဲ ပယ်လည်း မပယ်သေးပဲ ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့ကို သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်ကြရမည်၊ ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှောကြည့်ကြရမည်။

     ယင်းသို့ သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်လတ်သော်, ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်လတ်သော် ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း မသက်ဝင်, ဝိနည်းတရားတော်၌လည်း မနှီးနှောမိကြလျှင် “ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် မဟုတ်ချေ။ ထိုသံဃာ၏ မှားယွင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားသာ ဖြစ်ချေသည်”ဟု ဤအရာ၌ ဆုံးဖြတ်ကြရမည်။ ရဟန်းတို့.. ဤသို့ ဆုံးဖြတ်ပြီးလျှင် ထိုစကားကို ပယ်ကြ စွန့်ကြလေ။

     သို့မဟုတ် သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်လတ်သော် ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်လတ်သော် ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း သက်ဝင်, ဝိနည်းတရားတော်၌လည်း နှီးနှောမိခဲ့လျှင် “ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် ဖြစ်ပေသည်၊ ထိုသံဃာ၏ ကောင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားလည်း ဖြစ်ပေသည်”ဟု ဤအရာ၌ ဆုံးဖြတ်ကြရမည်။ ရဟန်းတို့.. နှစ်ခုမြောက်ဖြစ်သော ဤမဟာပဒေသကို မှတ်သားထားကြကုန်လော့။

     (၃) ရဟန်းတို့.. ထို့ပြင် ဤသာသနာ၌ တစုံတယောက်သော ရဟန်းသည် ဤသို့ ပြောဆိုငြားအံ့-

၃၈၂

“ဤမည်သော ကျောင်းတိုက်၌ အကြားအမြင်လည်း များကုန်သော, ပါဠိတော်ကိုလည်း နှုတ်ငုံဆောင်ကုန်သော, တရားတော် ဝိနည်းတော်ကိုလည်း ဆောင်ကုန်သော, ပါတိမောက်ကိုလည်း ဆောင်ကုန်သော များစွာသော မထေရ်ရဟန်းတို့သည် နေထိုင်လျက် ရှိကြပါ၏။ ငါသည် ထိုမထေရ်တို့၏ မျက်မှောက်မှ ကြားနာခဲ့ရ ခံယူခဲ့ရပါ၏။ ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမတော်ပါတည်း”ဟု ပြောဆိုငြားအံ့။

     ရဟန်းတို့.. ထိုရဟန်း၏စကားကို အလွယ်တကူနှင့် လက်လည်းမခံသေးပဲ ပယ်လည်း မပယ်သေးပဲ ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့ကို ကောင်းစွာမှတ်သား၍ သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်ကြရမည်၊ ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှောကြည့်ကြရမည်။

     ယင်းသို့ သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်လတ်သော် ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်လတ်သော် ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း မသက်ဝင်, ဝိနည်းတရားတော်၌လည်း မနှီးနှောမိကြလျှင် “ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် မဟုတ်ချေ၊ ထိုမထေရ်တို့၏ မှားယွင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားသာ ဖြစ်ချေသည်”ဟု ဤအရာ၌ ဆုံးဖြတ်ကြရမည်။ ရဟန်းတို့.. ဤသို့ ဆုံးဖြတ်ပြီးလျှင် ထိုစကားကို ပယ်ကြ စွန့်ကြလေ။

     သို့မဟုတ် သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်လတ်သော် ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်လတ်သော် ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း သက်ဝင်, ဝိနည်းတရားတော်၌လည်း နှီးနှောမိခဲ့လျှင် “ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် ဖြစ်ပေသည်၊ ထိုမထေရ်တို့၏ ကောင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားလည်း ဖြစ်ပေသည်”ဟု ဤအရာ၌ ဆုံးဖြတ်ကြရမည်။ ရဟန်းတို့.. သုံးခုမြောက်ဖြစ်သော ဤမဟာပဒေသကို မှတ်သားထားကြကုန်လော့။

၃၈၃

     (၄) ရဟန်းတို့.. ထို့ပြင် ဤသာသနာ၌ တစုံတယောက်သော ရဟန်းသည် ဤသို့ ပြောဆိုငြားအံ့-

“ဤမည်သော ကျောင်းတိုက်၌ အကြားအမြင်လည်း များသော, ပါဠိတော်ကိုလည်း နှုတ်ငုံဆောင်သော, တရားတော် ဝိနည်းတော်ကိုလည်း ဆောင်သော, ပါတိမောက်ကိုလည်းဆောင်သော တဦးသော မထေရ်သည် နေထိုင်လျက်ရှိပါ၏။ ငါသည် ထိုမထေရ်၏ မျက်မှောက်မှ ကြားနာခဲ့ရ ခံယူခဲ့ရပါ၏။ ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမတော်ပါတည်း” ဟု ပြောဆိုငြားအံ့။

     ရဟန်းတို့.. ထိုရဟန်း၏စကားကို အလွယ်တကူနှင့် လက်လည်းမခံသေးပဲ ပယ်လည်း မပယ်သေးပဲ ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့ကို ကောင်းစွာမှတ်သား၍ သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်ကြရမည်၊ ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်ကြရမည်။

     ယင်းသို့ သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်လတ်သော်, ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်လတ်သော် ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း မသက်ဝင်, ဝိနည်းတရားတော်၌လည်း မနှီးနှောမိကြလျှင် “ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် မဟုတ်ချေ၊ ထိုမထေရ်၏ မှားယွင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားသာ ဖြစ်ချေသည်”ဟု ဤအရာ၌ ဆုံးဖြတ်ကြရမည်။ ရဟန်းတို့.. ဤသို့ ဆုံးဖြတ်ပြီးလျှင် ထိုစကားကို ပယ်ကြ စွန့်ကြလေ။

     သို့မဟုတ် သုတ်တရားတော်၌ သွင်း၍ ကြည့်လတ်သော် ဝိနည်းတရားတော်၌ နှီးနှော၍ ကြည့်လတ်သော် ထိုရဟန်းပြောဆိုသော ပုဒ်ဗျည်းတို့သည် သုတ်တရားတော်၌လည်း သက်ဝင်, ဝိနည်းတရားတော်၌လည်း နှီးနှောမိခဲ့လျှင် “ဤစကားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စကားတော်စင်စစ် ဖြစ်ပေသည်၊ ထိုမထေရ်၏ ကောင်းစွာ သင်ယူထားသော စကားလည်း ဖြစ်ပေသည်”ဟု ဤအရာ၌

၃၈၄

ဆုံးဖြတ်ကြရမည်။ ရဟန်းတို့.. လေးခုမြောက်ဖြစ်သော ဤမဟာပဒေသကို မှတ်သားထားကြကုန်လော့။

     ရဟန်းတို့.. ဤမဟာပဒေသ လေးပါးတို့ကို မှတ်သားထားကြကုန်လော့ဟု မိန့်တော်မူ၏။

ပြိုးပြွမ်းမှတ်ဖွယ် ပကိဏ္ဏကအဓိပ္ပါယ်

(ဤအရာ၌ ပြိုးပြွမ်းမှတ်ဖွယ် အဓိပ္ပါယ်ကို အဋ္ဌကထာ၌ ညွှန်ပြသည့်အတိုင်း သိသာရုံ ဖော်ပြဦးအံ့-

ဤ၌ (၁) ဤယခု သုတ္တန်ပိဋက၌လာသော မဟာပဒေသကြီး လေးပါး, (၂) ဝိနည်းမဟာဝါ ပါဠိတော်၌လာသော မဟာပဒေသကြီး လေးပါး, (၃) “ဧကံ, ဝိဘဇ္ဇ, ပဋိ, ဌ = လေးဝဗျာကရဏာ” ဟူသောအတိုင်း အမေးပုစ္ဆာကို ဖြေဆိုကြောင်း အဖြေလေးမျိုး, (၄) ဝိနယလေးပါး, (၅) သင်္ဂါယနာသုံးတန် တည်းဟူသော ပြိုးပြွမ်းမှတ်ဖွယ် ပကိဏ္ဏကအဓိပ္ပါယ်ကို နားလည်သိရှိရာ၏။

၁-သုတ္တန်ပိဋကလာ မဟာပဒေသလေးပါး

ရှေးဖော်ပြအပ်ပြီးသောအတိုင်း သုတ္တန်ပိဋကလာ မဟာပဒေသ လေးပါးတို့ကို သိရှိရာ၏။

၂-ဝိနည်းပိဋကလာ မဟာပဒေသလေးပါး

ဝိနည်းပိဋကလာ မဟာပဒေသ လေးပါးတို့ ဟူသည်မှာ (ဝိနည်းမဟာဝါ ပါဠိတော်၊ ၆-ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက၊ စာမျက်နှာ ၃၄၈-၉-တို့၌လာသော) “(က) ရဟန်းတို့.. အကြင်အရာဝတ္ထုကို ငါဘုရားသည် ဤအရာဝတ္ထုသည် မအပ်”ဟု မပယ်မြစ်အပ်၊ ထိုအရာဝတ္ထုသည် ဝိနည်းဒေသနာတော်နှင့် ညှိနှိုင်း၍ မအပ်စပ်သည့်ဖက်သို့ ညီလျော်လျက် အပ်စပ်သည့်ဖက်ကို တားမြစ်ခဲ့လျှင် ထိုအရာဝတ္ထုသည် သင်ချစ်သားတို့အဖို့ရာ မအပ်စပ်။ (ခ) ရဟန်းတို့.. အကြင်အရာဝတ္ထုကို ငါဘုရားသည် ဤအရာဝတ္ထုသည် မအပ်”ဟု မပယ်မြစ်အပ်၊ ထိုအရာဝတ္ထုသည် ဝိနည်းဒေသနာတော်နှင့် ညှိနှိုင်း၍ အပ်စပ်သည့်ဖက်သို့ ညီလျော်လျက် မအပ်စပ်သည့်ဖက်ကို တားမြစ်ခဲ့လျှင် ထိုအရာဝတ္ထုသည် သင်ချစ်သားတို့အဖို့ရာ အပ်စပ်၏။ (ဂ) ရဟန်းတို့.. အကြင်အရာဝတ္ထုကို ငါဘုရားသည် “ဤအရာဝတ္ထုသည် အပ်စပ်၏”ဟု ခွင့်မပြုအပ်၊ ထိုခွင့်မပြုအပ်သော

၃၈၅

အရာဝတ္ထုသည် ဝိနည်းဒေသနာတော်နှင့် ညှိနှိုင်း၍ မအပ်စပ်သည့်ဖက်သို့ ညီလျော်လျက် အပ်စပ်သည့်ဖက်ကို တားမြစ်ခဲ့လျှင် ထိုအရာဝတ္ထုသည် သင်ချစ်သားတို့အဖို့ရာ မအပ်စပ်။ (ဃ) ရဟန်းတို့.. အကြင်အရာဝတ္ထုကို ငါဘုရားသည် “ဤအရာဝတ္ထုသည် အပ်စပ်၏”ဟု ခွင့်မပြုအပ်၊ ထိုခွင့်မပြုအပ်သော အရာဝတ္ထုသည် ဝိနည်းဒေသနာတော်နှင့် ညှိနှိုင်း၍ အပ်စပ်သည့်ဖက်သို့ ညီလျော်လျက် မအပ်စပ်သည့်ဖက်ကို တားမြစ်ခဲ့လျှင် ထိုအရာဝတ္ထုသည် သင်ချစ်သားတို့အဖို့ရာ အပ်စပ်၏”ဟူ၍ ဟောတော်မူအပ်သော ဥပဒေသကြီး လေးချက်ဖြစ်သည်။

၃-အဖြေလေးမျိုး

“ဧကံ, ဝိဘဇ္ဇ, ပဋိ, ဌ = လေးဝဗျာကရဏာ”ဟူသော လင်္ကာဆောင်ပုဒ်အတိုင်း (အမေးပုဂ္ဂိုလ်၏ သိလိုရေးဖြင့် မေးအပ်သော အနက်ကို ပဉှ = ပြဿနာ = အမေးဟု ခေါ်သည်၊ ထိုအမေးကို ဖြေဆိုခြင်းကို ပဉှဗျာကရဏဟူ၍ ခေါ်သည်၊ ထိုအမေး အဖြေသည်)-

(က) ဧကံသဗျာကရဏီယအမေး = တခွန်းတည်း တချက်တည်း ဖြေဆိုရမည့် အမေးမျိုး, ဧကံသဗျာကရဏအဖြေ = တခွန်းတည်း တချက်တည်း ဖြေဆိုရသည့် အဖြေလည်း တမျိုး (ဥပမာ “စက္ခုသည် အနိစ္စလော”ဟု မေးအပ်လျှင် “အိမ်း.. ဟုတ်သည် စက္ခုသည် အနိစ္စတည်း”ဟု တခွန်းတည်း တချက်တည်း ဖြေဆိုရသည်။ ဤအမေးအဖြေမျိုးကို ဧကံသဗျာကရဏီယအမေး, ဧကံသဗျာကရဏအဖြေဟု ခေါ်၏)။

(ခ) ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယအမေး = ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ၍ ဖြေဆိုရမည့် အမေးမျိုး, ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏအဖြေ = ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ၍ ဖြေဆိုရသည့် အဖြေလည်း တမျိုး (ဥပမာ “အနိစ္စတရားဟူသည် စက္ခုသာလျှင်လော”ဟု မေးအပ်လျှင် “အနိစ္စတရားကား စက္ခုတပါးသာလျှင် မဟုတ်ပေ၊ သောတလည်း အနိစ္စ၊ ဃာနလည်း အနိစ္စ၊ ဇိဝှါလည်း အနိစ္စ ဖြစ်သည်” ဤသို့စသည်ဖြင့် ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ၍ ဖြေဆိုရသည်။ ဤအမေးအဖြေမျိုးကို ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏီယအမေး, ဝိဘဇ္ဇဗျာကရဏအဖြေဟု ခေါ်၏)။

(ဂ) ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏီယအမေး = မေးမြန်းသူကို တဖန်ပြန်၍ မေးပြီးမှ ဖြေဆိုရမည့် အမေးမျိုး, ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏအဖြေ = မေးမြန်းသူကို

၃၈၆

တဖန်ပြန်၍ မေးပြီးမှ ဖြေဆိုရသည့် အဖြေမျိုးလည်း တမျိုး, (ဥပမာ “စက္ခုကဲ့သို့ပင် သောတကို မှတ်ရပါမည်လော၊ သောတကဲ့သို့ပင် စက္ခုကို မှတ်ရပါမည်လော”ဟု မေးအပ်လျှင် ထိုမေးမြန်းသူကို တဖန် ပြန်၍ “အဘယ်အနက်သဘောကို ရည်စူး၍ မေးသနည်း”ဟု မေးရပြန်သည်၊ ထိုမေးမြန်းသူက “မြင်မှုအနက်သဘောကို ရည်စူး၍ မေးပါသည် = စက္ခုကဲ့သို့ပင် သောတသည်လည်း မြင်တတ်သလောဟု မေးပါသည်”ဟု ဆိုခဲ့လျှင် “နဟိ = မဟုတ်ပါ”ဟု ဖြေဆိုရသည်။ ထိုမေးမြန်းသူက“ အနိစ္စအနက်သဘောကို ရည်စူး၍ မေးပါသည် = စက္ခုကဲ့သို့ပင် သောတသည်လည်း အနိစ္စဖြစ်သလောဟု မေးပါသည်”ဟု ဆိုခဲ့လျှင် “အာမ = အိမ်း.. ဟုတ်သည် စက္ခုကဲ့သို့ပင် သောတသည်လည်း အနိစ္စဖြစ်သည်”ဟု ဖြေဆိုရသည်။ ဤအမေး,အဖြေမျိုးကို ပဋိပုစ္ဆာကရဏီယအမေး, ပဋိပုစ္ဆာဗျာကရဏ အဖြေဟု ခေါ်၏)။

(ဃ) ဌပနီယအမေး = အဖြေမပေးပဲ လျစ်လျူရှုကာ ထားရသော အမေးမျိုး, ဌပနီယအဖြေ = အဖြေစကားဟူ၍ သီးခြားမပြောရပဲ မဖြေပဲ ထားလိုက်ခြင်းသည်ပင် အဖြေမည်သော ဌပနီယ အဖြေမျိုးလည်း တမျိုး၊ (ဥပမာ အတ္တဒိဋ္ဌိနယ်ပယ်၌ ဇီဝ = လိပ်ပြာဟူသော ဝေါဟာရ, သရီရ = ကိုယ်ဟူသော ဝေါဟာရရှိသည်၊ ထိုဇီဝ, သရီရ = နှစ်မျိုးလုံးပင် ပရမတ္ထအားဖြင့် တရားသားမရကောင်းသော အရာများ ဖြစ်ကြသည်။ ထို့ကြောင့် “ဇီဝ = လိပ်ပြာသည်ပင် သရီရ = ကိုယ်မည်သလော (ဝါ) ဇီဝ = လိပ်ပြာနှင့် သရီရ = ကိုယ်ဟူသည် တခုတည်းလော”ဟု မေးခဲ့လျှင် (လောက၌ မိန်းမမြုံသားဟူသည် မရှိချေ။ မရှိပါပဲလျက် “မိန်းမမြုံသားသည် အမိအပေါ်၌ ကောင်းမွန်ရိုသေစွာ ကျင့်ကြံပါ၏လော”ဟု မေးသော အမေးမျိုးကို အဖြေစကား မပြောပဲ လျစ်လျူရှုကာသာ ထားလိုက်ရသကဲ့သို့ ဤအတူပင်) ယခုအမေး၌လည်း ဇီဝ = လိပ်ပြာဟူသည် ပရမတ္ထအားဖြင့် တရားသားမရကောင်းသော အရာဖြစ်သောကြောင့် “ဤဇီဝ = လိပ်ပြာကို ရှိ၏ဟူ၍ ဘုရားရှင် မဟော”ဟု သိရှိကာ ထိုအမေးကို မဖြေပဲ ထားရ၏၊ ထိုသို့ မဖြေပဲ ထားလိုက်ခြင်းသည်ပင် အဖြေမည်လေတော့၏။ ဤအမေး, အဖြေမျိုးကို ဌပနီယအမေး, ဌပနီယအဖြေဟု ခေါ်၏)။ ဤသို့ အမေးလေးမျိုး, အဖြေလေးမျိုးရှိသည်။

၃၈၇

(၄) ဝိနယလေးပါး

၁-သုတ္တ = ပိဋကသုံးပုံကို ခေါ်သည်။။ ၂-သုတ္တာနုလောမ = ရှေးဖော်ပြရာပါ ဝိနည်း၌လာသော မဟာပဒေသလေးပါးနှင့် သုတ္တန်၌လာသော မဟာပဒေသလေးပါးတို့ကို ခေါ်သည်။ ၃-အာစရိယဝါဒ = မြတ်စွာဘုရားရှင် သက်တော်ထင်ရှား ရှိတော်မူစဉ်က ထိုထိုအရပ်ဒေသ၌ အနက်အဓိပ္ပါယ် သဘောအနေအားဖြင့် ဟောကြားအပ်သော ပကိဏ္ဏက ဒေသနာတော်ကို (ပါဠိပိဋကကို ဖွင့်ပြဟောဆိုကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့်) အဋ္ဌကထာဟု ခေါ်သည်၊ ထိုအဋ္ဌကထာကို သံဂါယနာ မထေရ်မြတ်တို့သည် ရှေးဦးစွာ ပိဋကသုံးပုံကို သံဂါယနာတင်ပြီးနောက် ထိုပိဋကတော်၏ အနက်အဖွင့်အားလျော်စွာ သင်ကြားရိုး = ဝါစနာမဂ္ဂသို့ တင်ထားအပ်လေသည်၊ ထိုအဋ္ဌကထာ = ပကိဏ္ဏကဒေသနာကိုပင် (ဆရာတို့ ပါဠိပိဋကကို ဖွင့်ပြပြောဆိုကြောင်း ဖြစ်သောကြောင့်) အာစရိယဝါဒဟူ၍ ခေါ်သည်။ ယင်း အာစရိယဝါဒ, အဋ္ဌကထာ, ပကိဏ္ဏကဒေသနာ = သုံးမည်ရသော စကားအစဉ်ကို အရှင်မဟာမဟိန္ဒ မထေရ်သည် သီဟိုဠ်ကျွန်းသို့ ဆောင်ယူအပ်ခဲ့လေသည်။ ၎င်းကို နောက်တချိန်၌ သီဟိုဠ်ကျွန်းသား မထေရ်များသည် ဂိုဏ်းတပါးအယူနှင့် ရောယှက်ရှုပ်ထွေးမှု မရှိစေရန် သီဟိုဠ်ဘာသာဖြင့် အက္ခရာတင်ထားကြလေသည်။ အရှင်မဟာဗုဒ္ဓဃောသ မထေရ်မြတ်သည် ယင်း သီဟိုဠ်ဘာသာ အဋ္ဌကထာ (=မူလ ပကိဏ္ဏကဒေသနာ)ကိုပင် အထပ်ထပ်လာသော အရာများကို ချုံးလျက်၎င်း, သူ့ပိဋက သူ့နေရာနှင့်သူ သံဝဏ္ဏေတဗ္ဗ သံဝဏ္ဏနာ တွဲဖက်သန့်လျက်၎င်း, အချို့ အချို့ နေရာတို့၌ သင့်လျော်ရာ ထေရဝါဒများကို (အတ္တနောမတိများကို) ဖော်ပြလျက်၎င်း (သီဟိုဠ်အဋ္ဌကထာကို မာဂမီဘာသာပြန်ဆိုလျက်) အဋ္ဌကထာသစ်ကို ပြုစီရင်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ဤယခု ဝိနယလေးပါး၌ ၃-ခုမြောက် အာစရိယဝါဒ ဟူသည်မှာ ယနေ့မျက်မြင် ညွှန်ပြရလျှင် အဋ္ဌကထာကိုပင် ညွှန်ပြရပေမည်။ ၄-အတ္တနောမတိ = သုတ္တ, သုတ္တာနုလောမ, အာစရိယဝါဒ တည်းဟူသော ရှေ့သုံးပါးမှ ရရှိသော နည်းကိုယူလျက် ထိုသုံးပါးသို့ အစဉ်လျှောက်သော ကိုယ်ပိုင်ဉာဏ်ဖြင့် ဝေဘန်ဆင်ခြင်၍ သိရှိအပ်သော အနက်သဘော (ထေရဝါဒ)များကို ခေါ် သည်။ ဤသို့လျှင် သုတ္တ, သုတ္တာနုလောမ, အာစရိယဝါဒ, အတ္တနောမတိ တည်းဟူသော ဝိနယလေးပါးကို သိမှတ်ရာ၏။

၃၈၈

(၅) သံဂါယနာသုံးတန်

၁-အရှင်မဟာကဿပမထေရ် ဦးစီး၍ ရဟန္တာငါးရာတို့ ပဌမအကြိမ် တင်အပ်သော ပဉ္စသတိကသံဂါယနာ, ၂-အရှင်မဟာယသထေရ် အကျိုးဆောင်လျက် ရဟန္တာခုနစ်ရာတို့ ဒုတိယအကြိမ် တင်အပ်သော သတ္တသတိကသံဂါယနာ, ၃-အရှင်မဟာမောဂ္ဂလိပုတ္တမထေရ် ဦးစီး၍ ရဟန္တာတထောင်တို့ တတိယအကြိမ် တင်အပ်သော သဟဿိကသံဂါယနာ = ဤသို့အားဖြင့် တရားဝင် သံဂါယနာကြီး သုံးမျိုးရှိလေသည်။ ။ဤသို့ ရှေးဦးစွာ (၁) သုတ္တန်လာ မဟာပဒေသလေးပါး, (၂) ဝိနည်းလာ မဟာပဒေသလေးပါး, (၃) အမေးအဖြေလေးပါး, (၄) ဝိနယလေးပါး, (၅) တရားဝင် သံဂါယနာကြီးသုံးတန်ကို မှတ်သားရာ၏။

ထို့နောက်မှ (၁) “ဤကား တရားတော်ပါတည်း၊ ဤကား ဝိနည်းတော်ပါတည်း၊ ဤကား မြတ်စွာဘုရား၏ အဆုံးအမတော်ပါတည်း”ဟု တဦးတယောက်သော ရဟန်းက မြတ်စွာဘုရားကိုဖြစ်စေ သံဃာကိုဖြစ်စေ မထေရ်အများကိုဖြစ်စေ မထေရ်တပါးကိုဖြစ်စေ ကိုးကား၍ ပြောဆိုသဖြင့် ဓမ္မဝိနယဟုတ်-မဟုတ် ဆုံးဖြတ်ရန် အခွင့်ကြုံလာလျှင် သုတ္တန်ကျမ်းလာ မဟာပဒေသလေးပါးတို့ဖြင့် နှိုင်းချိန်၍ ဖြေရှင်းဆုံးဖြတ် ရမည်။ ဤမဟာပဒေသလေးပါးတို့၌ ညီညွတ်သောစကားကိုသာ အမှန်ဟူ၍ မှတ်ယူရာ၏။ မညီညွတ်သော စကားဖြစ်ခဲ့လျှင် စကားရှင် ရဟန်းက မည်မျှပင် နှုတ်သရမ်း၍ မြည်တမ်းပြောဆိုစေကာမူ အမှန်ဟူ၍ မမှတ်ယူရ။

(၂) “ဤအမှုသည် အပ်စပ်၏၊ ဤအမှုသည် မအပ်စပ်”ဟူ၍ အပ်မှု, မအပ်မှုနှင့်စပ်၍ ဆုံးဖြတ်ဖွယ်အခွင့် ကြုံကြိုက်လာလျှင် ဝိနည်း မဟာဝါပါဠိတော်လာ မဟာပဒေသလေးပါးတို့ဖြင့် နှိုင်းချိန်၍ ဖြေရှင်းဆုံးဖြတ်ရမည်။ (ထိုဝိနည်းကျမ်းလာ မဟာပဒေသ လေးပါးတို့၏ အနက်အဓိပ္ပါယ် အကျယ်ကို ဝိနည်းအဋ္ဌကထာမှ ထုတ်ယူမှတ်သား ရာ၏) ထိုဝိနည်းကျမ်းလာ မဟာပဒေသလေးပါးတို့ဖြင့် နှိုင်းချိန်ဆင်ခြင် ကြည့်၍ အပ်စပ်သည့်ဘက်သို့ ညီလျော်သောအမှုကိုမှ “ဤအမှုသည် အပ်စပ်၏”ဟူ၍ ဆုံးဖြတ်ရ၏။ ထိုသို့ ဝိနည်းကျမ်းလာ မဟာပဒေသလေးပါးတို့ဖြင့် နှိုင်းချိန်ဆင်ခြင် ကြည့်၍ မအပ်စပ်သည့်ဘက်သို့ ညီလျော်နေသော အမှုမျိုးဖြစ်ခဲ့လျှင် “ဤအမှုသည် မအပ်စပ်”ဟူ၍ ဆုံးဖြတ်ရ၏။

၃၈၉

(၃) ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း တရားသဘောနှင့်စပ်၍ အမေးပုစ္ဆာ ပြဿနာ ပေါ်ပေါက်လာလျှင် အမေးလေးပါးနှင့် လိုက်လျောညီညွတ်အောင် အဖြေလေးမျိုးဖြင့် ဖြေဆိုရာ၏။

(၄) သုတ္တ-စသော ဝိနည်းလေးပါးတို့အနက် တဖက်ပုဂ္ဂိုလ် တင်ပြကိုးကားသော စကားသည် တရားဝင် သံဂါယနာကြီးသုံးတန်၌ တင်အပ်သည့် ပိဋကသုံးပုံ တည်းဟူသော သုတ္တ-စကားဖြစ်ခဲ့လျှင် ထိုစကားကို မပယ်မြစ်အပ်၊ ထိုသုတ္တ-စကားကို ပယ်မြစ်လျှင် ဘုရားရှင်ကိုပင် ပယ်မြစ်အပ်သည် မည်လေတော့၏။ တဖက်ပုဂ္ဂိုလ် တင်ပြသောစကားသည် သုတ္တာနုလောမ ဖြစ်ခဲ့လျှင် ထိုစကားကို သုတ္တ-ခေါ်သော ပိဋကပါဠိတော်နှင့် ညီညွတ်မှသာ လက်ခံမှတ်ယူရာ၏၊ မညီညွတ်လျှင် မမှတ်ယူရာ။ အာစရိယဝါဒ = ပကိဏ္ဏကဒေသနာ = အဋ္ဌကထာကိုလည်း အဋ္ဌကထာဆိုတိုင်း ဧကန်မှန်ပြီဟု မမှတ်ယူရာ၊ ယင်း အာစရိယဝါဒ= ပကိဏ္ဏကဒေသနာ = အဋ္ဌကထာမှာလည်း ပမာဒပါဌ ပမာဒလေခ (=မေ့လျော့၍ ရွတ်ဆိုမှု မေ့လျော့၍ ရေးသားမှု) အနေအားဖြင့် တရံတခါ ပါဠိပိဋကနှင့် မနှီးနှောမိသောအရာလည်း ရှိနိုင်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုအာစရိယဝါဒကိုလည်း သုတ္တ-ခေါ်သော “ပါဠိတော်နှင့် ညှိနှိုင်း၍ ညီညွတ်မှသာ အမှန်ဟု မှတ်ယူရာ၏၊ ပမာဒပါဌ ပမာဒလေခဖြစ်၍ သုတ္တ = ပါဠိတော်နှင့် မညီညွတ်လျှင် အမှန်ဟု မမှတ်ယူရာ။ အတ္တနောမတိ (=ထိုထိုမထေရ်တို့၏ အယူအဆဝါဒ)ကား အလုံးစုံအောက် အားနည်းလှ၏၊ ထိုအတ္တနောမတိကိုလည်း သုတ္တ = ပါဠိတော်နှင့် ညီညွတ်မှသာ အမှန်ဟု မှတ်ယူရာ၏။ မညီညွတ်လျှင် အမှန်ဟု မမှတ်ယူရာ။

(၅) ပုဂ္ဂိုလ်တဦးတယောက် ကိုးကားတင်ပြသော ပါဠိသည် “သံဂါယနာတင်ပါဠိ ဖြစ်ပါသည်”ဟု ဆိုစေကာမူ ရှေးဖော်ပြရာပါ တရားဝင် သံဂါယနာကြီးသုံးရပ်၌ တင်အပ်သည့် ပါဠိဖြစ်မှသာ ပမာဏဂရု အလေးပြု၍ မှတ်ယူရာ၏။ ဤသံဂါယနာကြီး သုံးတန်၌ မတင်အပ်သည့် သုတ္တန်မျိုးဖြစ်က ကဲ့ရဲ့အပ်သည့် သုတ္တသာဖြစ်၍ အမှန်ဟု မမှတ်ယူရ။ ။ဤကား ပြိုပြွမ်းမှတ်ဖွယ် ပကိဏ္ဏက အဓိပ္ပါယ်တည်း)။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုဘောဂမြို့ အာနန္ဒစေတီ၌ နေတော်မူစဉ်လည်း ရှေး ဖော်ပြရာပါအတိုင်း ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူရန် အချိန်နီးကပ်လာပြီ ဖြစ်သောကြောင့် ရဟန်းတို့ကို

၃၉၀

ဆုံးမတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားစကားကိုသာ ရဟန်းတို့အား အကြိမ်များစွာ ဟောကြားတော်မူ၏-

     “ဤကား သီလတည်း၊ ဤကား သမာဓိတည်း၊ ဤကား ပညာတည်း။ သီလ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော သမာဓိသည် များသော အကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏။ သမာဓိ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော ပညာသည် များသော အကျိုး, အာနိသင်ရှိ၏။ ပညာ၌တည်၍ ဖြစ်စေအပ်သော စိတ်သည် ကာမာသဝ ဘဝါသဝ အဝိဇ္ဇာသဝ တည်းဟူသော အာသဝတရားတို့မှ အရိပ်အမြွက်မျှ မကျန်ရအောင် ကောင်းစွာပင်လျှင် လွတ်မြောက်၏”ဟု ဟောတော်မူ၏။

စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်ဝတ္ထု

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘောဂမြို့၌ အလိုရှိသမျှ နေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြကုန်စို့၊ ပါဝါပြည်သို့ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူချက်ကို ဝန်ခံစကား ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းများစွာ ခြံရံလျက် ပါဝါပြည်သို့ ကြွရောက်တော်မူ၍ ထိုပါဝါပြည်ဝယ် စုန္ဒမည်သော ရွှေပန်းထိမ်သည်သား လှူဒါန်း ဆောက်လုပ်အပ်သော သရက်ဥယျာဉ်ကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံး နေတော်မူ၏။

(ဤ၌။ ။စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားကား လွန်စွာ ကြွယ်ဝချမ်းသာသော သူကြွယ်တဦး ဖြစ်သည်။ ထိုစုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ပဌမအကြိမ် ဖူးမြော်ရစဉ်ကပင် တရားတော်ကို နာယူရ၍ သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ပြီးလျှင် မိမိပိုင် သရက်ပင်စဉ် ဥယျာဉ်အတွင်း၌ ကျောင်းတိုက်ကြီး တည်ဆောက်ကာ လှူဒါန်းခဲ့လေသည်။ ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုသရက်ဥယျာဉ် ကျောင်းတိုက်၌ နောက်ဆုံး သီတင်းသုံး နေတော်မူခြင်း ဖြစ်သည်)။

၃၉၁

     ကျောင်းတိုက်ဒါယကာ စုန္ဒ ရွှေပန်းထိမ်သည်သားသည် မြတ်စွာ ဘုရားရှင် ကြွရောက်တော်မူလာ၍ မိမိ၏ သရက်ဥယျာဉ်ကျောင်းတိုက်၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူကြောင်း သတင်းစကား ကြားသိလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ဝပ်လျှိုး ရှိခိုးဝတ်ပြုကာ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း ကျောင်းတိုက်ဒါယကာ စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားကို တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက် တရားကို ဆောက်တည်စေကာ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်ရွှင်လန်းစေတော်မူ၏။ တရားနာပြီးသောအခါ စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာ ဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ရဟန်းသံဃာနှင့်တကွ နက်ဖြန် ကောင်းမှုကုသိုလ်အလို့ငှါ တပည့်တော်၏ဆွမ်းကို လက်ခံတော်မူပါ”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မူသဖြင့် စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သား၏ လျှောက်ထား ပင့်ဖိတ်ချက်ကို လက်ခံတော်မူ၏။

     စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် လက်ခံတော်မူသည်ကို သိ၍ နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးလျက် အရိုအသေ ပြုပြီးလျှင် ဖဲခွါသွားခဲ့၍ ထိုညဉ့်လွန်မြောက်ပြီးနောက် မိမိနေအိမ်၌ မွန်မြတ်သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်ကို၎င်း “သူကရမဒ္ဒဝ”ဟု ခေါ်သည့် မကြီးလွန်း မငယ်လွန်း အလယ်အလတ်ဖြစ်သော တောဝက်၏ နူးညံ့သိမ်မွေ့သော အသားများကို၎င်း* ကောင်းစွာ ချက်ပြုတ်စီရင်စေပြီးလျှင် “မြတ်စွာဘုရား.. ဆွမ်းဘုဉ်းပေးချိန် တန်ပါပြီ၊ ဆွမ်းပြင်၍ ပြီးပါပြီ”ဟု ဆွမ်းဘုဉ်းပေးရန် အချိန်တန်ကြောင်း မြတ်စွာဘုရားအား ကြားလျှောက်စေလေ၏။

(ဤ၌။ ။*နွားနို့ အရသာငါးမျိုး ကျိုချက်ပြုတ်နည်း အစီအရင်ဖြင့် ကောင်းစွာ စီရင်အပ်သော နူးညံ့သောထမင်းကို သူကရမဒ္ဒဝဟု ဧကေဆရာတို့က ဆိုကြကြောင်းနှင့် ရသာယန အစီအရင်ဖြင့် ကောင်းစွာ စီရင်ထားသော စားဖွယ်တမျိုးကို သူကရမဒ္ဒဝ-ဟု ခေါ်ဆိုသည်၊ ထိုစားဖွယ်အထူးကို စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားသည် “မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူခြင်း မဖြစ်လေရာ”ဟု

၃၉၂

ကြံစည်အောက်မေ့ကာ စီရင်အပ်၏ဟူ၍ ကေစိဆရာတို့က ဆိုကြကြောင်း အဋ္ဌကထာ၌ ဖော်ပြထား၏)။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နံနက်အချိန်၌ သင်္ကန်းကို ပြင်ဝတ်တော်မူ၍ သပိတ်,သင်္ကန်းကို ယူဆောင်တော်မူလျက် ရဟန်းသံဃာနှင့်အတူ စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သား၏ နေအိမ်သို့ ကြွရောက်၍ ခင်းထားအပ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူ၏။

     ထိုသို့ ထိုင်နေတော်မူပြီးနောက် မြတ်စွာဘုရားသည် စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားကို “စုန္ဒ.. သင်စီရင်ထားသည့် နူးညံ့သော တောဝက်သားဖြင့် ငါဘုရားကို လုပ်ကျွေးလော့၊ သင်စီရင်ထားသည့် အခြား ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်များဖြင့် ရဟန်းသံဃာကို လုပ်ကျွေးလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။

     စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားသည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားချက်ကို “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားဝန်ခံ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် အမိန့်အတိုင်း မိမိစီရင်ထားသည့် နူးညံ့သော တောဝက်သားဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးလေ၏၊ မိမိစီရင်ထားသည့် အခြား ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်များဖြင့် ရဟန်းသံဃာကို ပြုစုလုပ်ကျွေးလေ၏။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးတော်မူပြီးလျှင်ပင် စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားကို “စုန္ဒ.. သင်၏ ကြွင်းကျန်သော နူးညံ့သော တောဝက်သားကို တွင်း၌ မြှုပ်လိုက်လော့၊ စုန္ဒ.. မြတ်စွာဘုရားကိုထား၍ နတ်, မာရ်နတ်, ဗြဟ္မာနှင့်တကွသော နတ်လောက(နှင့်) သမဏဗြာဟ္မဏ, မင်းများ, လူများနှင့် တကွသော ဤလူ့လောကဝယ် ထိုနူးညံ့သော တောဝက်သားကို စားလျှင် ကောင်းစွာ အစာကြေအံ့သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ငါဘုရား မမြင်မတွေ့ရချေ”ဟု ရဲရဲတောက်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။

     စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားသည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားချက်ကို “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားဝန်ခံ၍

၃၉၃

မြတ်စွာဘုရားရှင် အမိန့်အတိုင်း ထိုကြွင်းကျန်သော နူးညံ့သော တောဝက်သားကို တွင်း၌ မြှုပ်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်၍ ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဦးညွတ်ကာ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် စုဒ္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သားကို တရားစကား ဟောကြား ညွှန်ပြတော်မူကာ နေရာမှထ၍ ကြွသွားတော်မူလေ၏။

     ထို့နောက် စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သား၏ ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူပြီးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်မှာ ကြမ်းတမ်းသော အနာရောဂါ ကပ်ရောက်လျက် သေလောက်အောင် ပြင်းထန်သော ဝမ်းသွေးသွန်သည့် ရောဂါဝေဒနာများ ဖြစ်ပွါးလာကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ထိုဝေဒနာတို့ကို သတိရှိလျက် ဆင်ခြင်လျက် ပင်ပန်းသည်ဟု မရေတွက်ပဲ သည်းခံတော်မူ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြစို့၊ ကုသိနာရုံပြည်သို့ သွားရောက်ကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာသည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားချက်ကို လျှောက်ထားဝန်ခံလေ၏။

(ဤ၌။ ။စုန္ဒရွှေပန်းထိမ်သည်သား၏ ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူခြင်းကြောင့် မြတ်စွာဘုရားမှာ ဝမ်းသွေးသွန်သော ရောဂါ ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ စင်စစ်ကား ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးသောအခါ၌ ဝမ်းသွေးသွန်သော ရောဂါဖြစ်သည်ကိုသာ ဆိုလိုသည်။ အကယ်၍ ထိုဆွမ်းကို မဘုဉ်းပေးရမီ ထိုဝမ်းသွေးသွန်သည့် ရောဂါ ဖြစ်ပွါးခဲ့လျှင် ယခု အခြေအနေထက်ပင် မသွားနိုင် မလာနိုင်အောင် အလွန့်အလွန် ရောဂါဝေဒနာ ကြမ်းတမ်းလေရာ၏၊ ယခုမူ ထိုပြေပြစ်နူးညံ့သော စုန္ဒ၏ တောဝက်သားဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူရသောကြောင့် သက်သာတန်သလောက် သက်သာစွာ ရောဂါဝေဒနာ ဖြစ်ပွါးလေသည်၊ ထို့ကြောင့်ပင် ကုသိနာရုံပြည်သို့ ရောက်အောင် ခြေလျင် ကြွတော်မူနိုင်လေသည်)။

၃၉၄

သောက်ရေ ဆောင်စေတော်မူခြင်း

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် လမ်းခရီးမှဖဲ၍ တခုသောသစ်ပင်ရင်းသို့ ချဉ်းကပ်တော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရား၏ ဒုကုဋ် (=၂ထပ်)သင်္ကန်းကြီးကို လေးထပ်ခေါက်၍ ခင်းပေးလော့၊ ချစ်သား အာနန္ဒာ.. ငါဘုရား ပင်ပန်းလာပြီ၊ ထိုင်ဦးအံ့”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံ၍ ဒုကုဋ်သင်္ကန်းကြီးကို လေးထပ်ခေါက်၍ ခင်းပေးလေ၏။ ထိုခင်းပြီးသော နေရာ၌ ထိုင်နေတော်မူပြီးသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အရှင်အာနန္ဒာတို့ အပြန်အလှန် မိန့်ဆိုလျှောက်ထားတော်မူကြသည်မှာ-

     (ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သောက်ရေကို ဆောင်ချေ = ခပ်ချေလော့၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် ရေသောက်တော်မူလို၏၊ ငါဘုရား ရေသောက်အံ့။ (၁)

     (အရှင်အာနန္ဒာ) မြတ်စွာဘုရား.. လှည်းအစီးငါးရာတို့ ယခုပင် ချောင်းကို ဖြတ်ကူးသွားကြပါသည်၊ ထိုသို့ လှည်းများ ဖြတ်ကူးထားသောကြောင့် ထိုအနည်းငယ်သော ချောင်းရေသည် ချောက်ချားနောက်ကျုလျက် စီးနေပါ၏၊ မြတ်စွာဘုရား.. ကကုဓာမြစ်သည် မဝေးလှတော့ပါ၊ ထိုမြစ်သည် ကြည်လင်သော ရေရှိပါ၏၊ ချိုမြိန်သောရေ အေးမြသောရေ ညွန်ကင်းသောရေ ရှိပါ၏၊ ဆိပ်ကမ်းလည်းသာယာ မွေ့လျော်ဖွယ်ရာလည်း ရှိပါ၏၊ ဤကကုဓာမြစ်၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ရေကိုလည်း သောက်တော်မူရပါလိမ့်မည်၊ ကိုယ်တော်ကိုလည်း အေးမြအောင် ပြုတော်မူရပါလိမ့်မည်။

     (ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သောက်ရေကို ဆောင်ချေ = ခပ်ချေလော့၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် ရေသောက်တော်မူလို၏။ ငါဘုရား ရေသောက်အံ့။ (၂)

၃၉၅

     (အရှင်အာနန္ဒာ) မြတ်စွာဘုရား.. လှည်းအစီးငါးရာတို့ ယခုပင် ချောင်းကို ဖြတ်ကူးသွားကြပါသည်။ ထိုသို့ လှည်းများ ဖြတ်ကူးထားသောကြောင့် ထိုအနည်းငယ်သော ချောင်းရေသည် ချောက်ချားနောက်ကျုလျက် စီးနေပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ကကုဓာမြစ်သည် မဝေးလှတော့ပါ၊ ထိုမြစ်သည် ကြည်လင်သောရေ ရှိပါ၏၊ ချိုမြိန်သောရေ အေးမြသောရေ ညွန်ကင်းသောရေ ရှိပါ၏၊ ဆိပ်ကမ်းလည်းသာယာ မွေ့လျော်ဖွယ်ရာလည်း ရှိပါ၏၊ ဤကကုဓာမြစ်၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ရေကိုလည်း သောက်တော်မူရပါလိမ့်မည်၊ ကိုယ်တော်ကိုလည်း အေးမြအောင် ပြုတော်မူရပါလိမ့်မည်။

     (ဗုဒ္ဓ) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သောက်ရေကို ဆောင်ချေ = ခပ်ချေလော့၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် ရေသိပ်လှပြီ (=ရေသောက်တော်မူလိုလှပြီ)၊ ငါဘုရား ရေသောက်အံ့။ (၃)

     ဤသို့ သုံးကြိမ်တိုင် မြတ်စွာဘုရားရှင်က သောက်တော်ရေ အလိုရှိကြောင်း မိန့်မြွက်တော်မူလေလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားဝန်ခံ၍ သပိတ်ကို ယူဆောင်ကာ ထိုချောင်းငယ်ရှိရာသို့ သွားရောက်လေ၏။ ထိုအခါ လှည်းများ ဖြတ်ကူးထားသောကြောင့် ချောက်ချား နောက်ကျုလျက် စီးနေသော ထိုချောင်းရေအနည်းငယ်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ် ချဉ်းကပ်ရောက်ရှိလျှင်ပင် အံ့ဩဖွယ်ရာ ကြည်လင်သန့်ရှင်း နောက်ကျုခြင်းကင်းလျက် စီးလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည်-

“အိုး.. မြတ်စွာဘုရား၏ တန်ခိုးအာနုဘော် ကြီးမြတ်တော်မူခြင်းသည် အံ့ဖွယ်ရှိပါပေစွာ့၊ မဖြစ်ဘူးမြဲ ဖြစ်ပါပေစွာ့၊ လှည်းများ ဖြတ်ကူးထားသောကြောင့် ချောက်ချား နောက်ကျုလျက် စီးနေသော ဤချောင်းရေ အနည်းငယ်သည် ငါ ချဉ်းကပ်ရောက်ရှိလျှင်ပင် ကြည်လင်သန့်ရှင်း နောက်ကျုခြင်းကင်းလျက် စီးလေဘိ၏”-

၃၉၆

ဟု အံ့ဩစိတ်ဝင် ဆင်ခြင်စဉ်းစားပြီးလျှင် သပိတ်ဖြင့် သောက်ရေကို ခပ်ယူကာ မြတ်စွာဘုရားထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဤသို့ လျှောက်ထားလေ၏-

“မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရား၏ တန်ခိုးအာနုဘော် ကြီးမြတ်တော်မူခြင်းသည် အံ့ဖွယ်ရှိပါပေစွာ့၊ မဖြစ်ဘူးမြဲ ဖြစ်ပါပေစွာ့၊ မြတ်စွာဘုရား.. ယခုပင် လှည်းများ ဖြတ်ကူးထားသောကြောင့် ချောက်ချား နောက်ကျုလျက် စီးနေသော ထိုချောင်းရေ အနည်းငယ်သည် အကျွန်ုပ် ချဉ်းကပ်ရောက်ရှိလျှင်ပင် ကြည်လင် သန့်ရှင်း နောက်ကျုခြင်းကင်းလျက် စီးဆင်းနေပါသည်။ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် သောက်ရေကို သုံးဆောင်တော်မူပါလော့၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် သောက်ရေကို သုံးဆောင်တော်မူပါလော့”-

ဟု လျှောက်ထားကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်အား သောက်တော်ရေကို ဆက်ကပ်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သောက်ရေကို သုံးဆောင်တော်မူလေ၏။

ဝဋ်တော် ၁၂-ပါးအကြောင်း

(ဤအရာ၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ “ဝဋ်တော် ၁၂-ပါးအကြောင်း”ကို အကျဉ်းအားဖြင့် ကြားညှပ်၍ ဖော်ပြဦးအံ့-

(၁) ပဌမဝဋ်တော်။ ။မြတ်ဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် မုနာဠိ-မည်သော သေသောက်ကြူးဖြစ်၍ သုရဘိ-အမည်တော်ရှိသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို “ဤသူကား လူသူလေးပါး ဆိတ်ကွယ်ရာအရပ်၌ ကာမလိုက်စား မွေ့လျော်ပျော်ပါး၍ တရားမရှိ ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်ဘိ၏”ဟု စွပ်စွဲစကား ပြောမှားတော်မူခဲ့လေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံကြောင့် ငရဲ၌ နှစ်ပေါင်းများစွာ ဒုက္ခဝေဒနာကို ခံစားခဲ့ရပြီး ဤယခု နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘဝ

၃၉၇

ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါ လူသူအများ အထင်မှားအောင် သုန္ဒရီပရိဗိုဇ်မ၏ စွပ်စွဲခြင်းကို ခံတော်မူရလေသည်။ ဤကား ပဌမဝဋ်တော်တည်း။

(၂) ဒုတိယဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် သဗ္ဗာဘိဘူ-အမည်တော်ရှိသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်၏ နန္ဒ-မည်သော တပည့်သာဝက ဖြစ်ခဲ့၍ ထိုသဗ္ဗာဘိဘူ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို “သီလမရှိ သူယုတ်မာသာ ဖြစ်ဘိ၏”ဟု စွပ်စွဲစကား ပြောမှားခဲ့လေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကြောင့် အနှစ်တသောင်းကြာ ငရဲ၌ ဒုက္ခဝေဒနာကို ခံစံခဲ့ရပြီး လူဖြစ်သော ဘဝများစွာတို့၌လည်း လူသူလေးပါးတို့၏ မဟုတ်မတရား စွပ်စွဲသည်ကို ခံခဲ့ရ၍ ဤယခု နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘဝ ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါ ပရိသတ်ဗိုလ်ပုံအလယ်၌ စိဉ္စမာန် မိန်းမယုတ်၏ မဟုတ်မတရား စွပ်စွဲခြင်းကို ခံတော်မူရလေသည်။ ဤကား ဒုတိယဝဋ်တော်တည်း။

(၃) တတိယဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် လူအများ လေးစားကော်ရော် ပူဇော်အပ်သော ဗေဒင်သုံးရပ် ကမ်းဆုံးခပ်အောင် တတ်မြောက်သူ ပုဏ္ဏားပါမောက္ခဆရာကြီးဖြစ်၍ တပည့်လုလင် ငါးရာတို့ကို မဟာဝုန်တော၌ ဗေဒင်ကျမ်းများကို သင်ကြားပို့ချ ပြသနေစဉ် အဘိညာဉ်တန်ခိုးရှင် ဘီမ-မည်သော ရသေ့သူမြတ် ထိုအရပ်သို့ ကြွရောက်လာသည်ကို မြင်ရ၍ (ကြည်ညိုရမည့်အစား နှလုံးသွင်း မှားယွင်းကာ) “ဤရသေ့ကား ကာမစည်းစိမ်ကို ခံစားသူ ရသေ့စဉ်းလဲဖြစ်သည်”ဟု စွပ်စွဲစကား တပည့်တို့ကို ပြောကြားလေရာ ထိုတပည့် ငါးရာတို့သည်လည်း ဆရာကြီးစကားကို အားရဝမ်းသာ လက်ခံကြကာ မြို့ရွာအတွင်း ဆွမ်းခံကြွနေသော ထိုဘီမရှင်ရသေ့ကို “ဤရသေ့ကား ကာမစည်းစိမ်ကို ခံစားသူ ရသေ့စဉ်းလဲဖြစ်သည်”ဟု အိမ်တိုင်း အိမ်တိုင်းရှိ လူများအား ပြောကြားကြလေသည်။

ထိုအကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ထိုတပည့် ငါးရာတို့သည် နောက်ဆုံးဘဝ ဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါ တပည့်ရဟန်းငါးရာ ဖြစ်လာကြကာ သုန္ဒရီပရိဗိုဇ်မ (တိတ္ထိတို့သတ်၍) သေခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် လူအများ၏ မဟုတ်မတရား စွပ်စွဲကဲ့ရဲခြင်းကို ခံရလေသည်။ သာဝကတို့ကို အစွပ်စွဲခံရခြင်းသည်လည်း ကိုယ်တော်မြတ်ကို အစွပ်စွဲခံရသည်သာ မည်လေသည်။ ဤကား တတိယဝဋ်တော်တည်း။

၃၉၈

(၄) စတုတ္ထဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုဘဝဝယ် မိကွဲဖတူဖြစ်သော ညီငယ်ကို ဥစ္စာကို လိုချင်တပ်မက်သောကြောင့် သတ်ဖြတ်၍ တောင်ချောက်ကြား၌ ပစ်ချရုံမျှမက ကျောက်တုံးဖြင့် တဖန်ထပ်၍ ဖိညှပ်ကြိတ်ချေမှု ပြုခဲ့လေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် နောက်ဆုံးပစ္ဆိမဘဝ ဘုရားဖြစ်တော်မူသော အခါဝယ် ရှင်ဒေဝဒတ် ကျောက်မောင်းဆင်၍ ပစ်ချသည်ကို ခံရ၍ ခြေမတော်ကို ကျောက်ချပ် ကျောက်လွှာ စင်ထွက်လာကာ သွေးစိမ်းတည်အောင် အထိအခိုက် ခံတော်မူရလေသည်။ ဤကား စတုတ္ထဝဋ်တော်တည်း။

(၅) ပဉ္စမဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် အမြော်အမြင် အဆင်အခြင်နည်းပါး ကစားလေလွင့် မသင့်စနိုး သူငယ်ဆိုး (လမ်းသူရဲ)ဖြစ်၍ လမ်းခရီးမဝယ် မြူးထူးပျော်ပါး ကစားနေစဉ် ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တပါးကို မြင်ရလျှင် (ကြည်ညိုရမည့်အစား နှလုံးသွင်းလွဲမှားကာ) လမ်းခရီး၌ရှိသည့် ကျောက်ခဲများကို ကောက်ယူကာ ထိုပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်ကို ပစ်ခတ် ပြစ်မှားလေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် နောက်ဆုံး ပစ္ဆိမဘဝ ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါ ကိုယ်တော်မြတ်ကို အသေသတ်ဖို့ရန် ရှင်ဒေဝဒတ်က လူသတ်လေးသမားများ စေလွှတ်သည်ကို ခံတော်မူရလေသည်။ ဤကား ပဉ္စမဝဋ်တော်တည်း။

(၆) ဆဋ္ဌဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် ဆင်ထိန်းယောက်ျား ဖြစ်ခဲ့၍ ဆွမ်းခံကြွဝင်သော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တပါးကို ဆင်ဖြင့် နင်းသတ်တော့မည့်ဟန် အဖန်ဖန် ခြောက်လှန့်ခဲ့လေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ဝယ် အရက်များစွာသောက်၍ အကြမ်းစိတ် အရိုင်းစိတ် ပေါက်နေသော နာဠာဂိရိဆင်က ကိုယ်တော်မြတ်ကို နင်းသတ်ရန် ရှေးရှု ချဉ်းကပ်လာသည်ကို ခံတော်မူရလေသည်။ ဤကား ဆဋ္ဌဝဋ်တော်တည်း။

(၇) သတ္တမဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် ပြည့်ရှင်မင်းဖြစ်၍ မင်းမာန်တက်ကာ

၃၉၉

(ဒုစရိုက်မှုကို မစဉ်းစားပဲ) ယောက်ျားတယောက်ကို ကိုယ်တိုင်ပင် လှံဖြင့်ထိုးဆွ သတ်ဖြတ်ခဲ့လေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ငရဲ၌ အနှစ်များစွာ ကျက်ခဲ့ရပြီးလျှင် ဤနောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘဝ၌ (ရှင်ဒေဝဒတ် ကျောက်မောင်းဆင်၍ ချသောအခါ ကျောက်လွှာ ကျောက်ချပ် ခြေမတော်၌ ထိခိုက်၍ သွေးစိမ်းတည်သော အနာရောဂါကို ကုစားရန်အတွက်) ဆရာဇီဝက ခြေမတော်ကို ဓားဖြင့်ခွဲသည်ကို ခံတော်မူရလေသည်။ ဤကား သတ္တမဝဋ်တော်တည်း။

(၈) အဋ္ဌမ၀ဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် တခုသော တံငါရွာ၌ တံငါသားငယ်ဖြစ်၍ မိမိဆွေမျိုး တံငါတို့က ငါးတို့ကို ရက်ရက်စက်စက် သတ်ဖြတ်ကြသည်ကို မြင်ရသောအခါ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်ရှိခဲ့လေသည်၊ (ကိုယ်တိုင် သတ်သည်မဟုတ်)။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ဤနောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘဝ ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါ ဦးခေါင်းကိုက်ရောဂါ မကြာခဏ ဖြစ်သည်ကို ခံတော်မူရလေသည်။ (ရှေးအခါက ငါးတို့ကို ရက်ရက်စက်စက် သတ်ခဲ့ကြသော ဆွေမျိုး တံငါတို့သည်ကား ယခုအခါ သာကီဝင်မင်းများ ဖြစ်လာကြ၍ ဝိဋဋူဘ၏ ဥပစ္ဆေဒက အသတ်အဖြတ် ခံကြရလေသည်။)။ ဤကား အဋ္ဌမဝဋ်တော်တည်း။

(၉) နဝမဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် ဖုဿမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သာသနာတော်၌ တပည့်သာဝက ရဟန်းတော်တို့ကို “သင်တို့သည် မုယောကို ခဲကြ, စားကြလော့၊ သလေးဆွမ်းတို့ကို မစားကြကုန်လင့်”ဟု ရေရွတ်စကား ပြောမှားခဲ့လေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ဤနောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘ၀ ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါ ဝေရဉ္ဇာပြည်၌ ဝေရဉ္ဇာပုဏ္ဏား လျှောက်ထား ပင့်ဖိတ်ချက်အရ ဝါကပ်တော်မူစဉ် ဝါတွင်းသုံးလပတ်လုံး မုယောမှုန့်ကိုသာ ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူရလေသည်။ ဤကား နဝမဝဋ်တော်တည်း။

(၁၀) ဒသမဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် လက်ဝှေ့သမား ဖြစ်တော်မူ၍ အခြား လက်ဝှေ့သမားတဦးကို ခါးရိုးကျိုးအောင် ရိုက်ချို ထိုးသတ်ခဲ့လေသည်။

၄၀၀

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ဤနောက်ဆုံး ပစ္ဆိမဘဝ ဘုရားဖြစ်တော်မူသောအခါ ခါးတော် ညောင်းညာ နာကျင်ကိုက်ခဲခြင်း ဆင်းရဲဒုက္ခကို ခံတော်မူရလေသည်။ ဤကား ဒသမဝဋ်တော်တည်း။

(၁၁) ဧကာဒသမဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် တခုသောဘဝဝယ် ဆေးဆရာဖြစ်ခဲ့၍ ဆေးဖိုးဝါးခ မပေးလိုသော သူဌေးသားတယောက်ကို ဝမ်းလားဆေး တိုက်ကျွေးခဲ့လေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ဤနောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘဝ ဘုရားဖြစ်တော်မူ၍ ယခု ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီးအခါ သွေးဝမ်းသွန်သည့် ရောဂါဝေဒနာ ကိုယ်တော်မြတ်မှာ စွဲကပ်လာရလေသည်။ ဤကား ဧကာဒသမဝဋ်တော်တည်း။

(၁၂) ဒွါဒသမဝဋ်တော်။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အလောင်းတော်ဖြစ်စဉ် ကဿပမြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်၌ ဇောတိပါလမည်သော ပုဏ္ဏားလုလင်ဖြစ်ခဲ့၍ ကဿပမြတ်စွာဘုရားကို “ဤဦးပြည်း ရဟန်းအဖို့ရာ သဗ္ဗညုတရွှေဉာဏ်တော်သည် အဘယ်မှာ ဖြစ်နိုင်အံ့နည်း၊ သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော် ဟူသည်မှာ အလွန်တရာ ရခဲသော တရားဖြစ်သည်”ဟု နှုတ်ဖြင့် ပြစ်မှား ပြောကြားခဲ့လေသည်။

ထိုမကောင်းမှု အကုသိုလ်ကံ အကျိုးဆက်ကြောင့် ဤနောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမဘဝဝယ် တောထွက်၍ ဘုရားဖြစ်ရန် ဒုက္ကရစရိယာ ကျင့်တော်မူသောအခါ အခြားတပါးသော ဘုရားအလောင်းတို့မှာ ရက်,လ အနည်းငယ်သာ ထိုက်သည်အလျောက် ကျင့်ကြရသော်လည်း ဤအကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားရှင် အလောင်းတော်မှာမူ ဖော်ပြရာပါ ဝစီဝိပါက် ဝဋ်တော်လိုက်မှုကြောင့် ခြောက်နှစ်ကြာအောင် ဒုက္ကရစရိယာကို ကျင့်တော်မူရလေသည်။ ဤကား ဒွါဒသမဝဋ်တော်တည်း။ ။ဤဝဋ်တော် ၁၂-ပါးအကြောင်းကို ခုဒ္ဒကနိကာယ် ထေရာပဒါနပါဠိ ၃၉-အဝဋဖလဝဂ္ဂ၊ ၁၀-ပုဗ္ဗကမ္မပိလောတိက ဗုဒ္ဓအပဒါန်၊ စာမျက်နှာ ခု-၃၊ ၃၄၆-၌ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်တိုင်ပင် ဟောကြားတော်မူအပ်သည်)။

၄၀၁

ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသား ဝတ္ထု

     ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် သောက်တော်ရေ သုံးဆောင်ပြီး သစ်ပင်ရင်း၌ ထိုင်နေတော်မူစဉ်အခါ ကာလာမ-အနွယ်ဖြစ်သည့် အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီး၏ တပည့်ဖြစ်သူ ပုက္ကုသမည်သော မလ္လမင်းသားသည် ကုသိနာရုံမှ ပါဝါပြည်သို့ ခရီးသွားဆဲဖြစ်၏။ ထိုပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် တခုသောသစ်ပင်ရင်း၌ ထိုင်နေတော်မူသည်ကို မြင်လတ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်မှောက်သို့ သွားရောက်ရှိခိုးကာ အပြစ်လွတ်သော နေရာ၌ ထိုင်နေပြီးသော် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အံ့ဖွယ်ရှိပါပေစွာ့၊ မြတ်စွာဘုရား.. မဖြစ်ဘူးမြဲ ဖြစ်ပါပေစွာ့၊ ရဟန်းတို့သည် ငြိမ်သက်သော သမာပတ်ဖြင့် နေတော်မူကြပါပေစွာ့တကား။

မြတ်စွာဘုရား.. ရှေး၌ ဖြစ်ဘူးသည်မှာ- ကာလာမအနွယ်ဖြစ်သည့် အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးသည် ခရီးသွားစဉ် လမ်းမမှဖဲ၍ လမ်း၏အနီး တခုသောသစ်ပင်ရင်း၌ နေ့သန့်စင်ရန် ထိုင်နေပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုအခါ ငါးရာမျှသော လှည်းတို့သည် ကာလာမအနွယ်ဖြစ်သည့် အာဠာရ- ဂိုဏ်းဆရာကြီးအနီး၌ ကပ်လျက် ကပ်လျက် ဖြတ်သန်းသွားကြပါသည်။

မြတ်စွာဘုရား.. ထိုအခါ ယောက်ျားတယောက်သည် ထိုလှည်းငါးရာ၏ နောက်မှ နောက်မှ လိုက်ပါလာလတ်သော် ကာလာမအနွယ်ဖြစ်သော အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးထံသို့ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင်-

(ဒါယကာ)

အရှင်ဘုရား.. ဤအနားမှ ဖြတ်သန်းသွားသော လှည်းအစီးငါးရာတို့ကို မြင်တော်မူလိုက်ပါ သလာ။

(အာဠာရ)

ဒါယကာ.. ငါမမြင်လိုက်ပေ။

(ဒါယကာ)

အရှင်ဘုရား.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ထိုလှည်းများ၏ အသံကို ကြားလိုက်ပါ၏လော။

၄၀၂

(အာဠာရ)

ဒါယကာ.. အသံကိုလည်း ငါ မကြားလိုက်ပေ။

(ဒါယကာ)

အရှင်ဘုရား.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ထိုအချိန်၌ အရှင်ဘုရားသည် အိပ်ပျော်နေပါသလော။

(အာဠာရ)

ဒါယကာ.. အိပ်ပျော်နေသည်လည်း မဟုတ်ပေ။

(ဒါယကာ)

အရှင်ဘုရား.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ထိုအချိန်၌ အရှင်ဘုရားသည် စိတ်သညာရှိနေပါ၏လော။

(အာဠာရ)

ဒါယကာ.. ထိုအချိန်၌ ငါသည် စိတ်သညာလည်း ရှိနေပေ၏။

(ဒါယကာ)

အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားသည် အနီး၌ ကပ်လျက် ကပ်လျက် ဖြတ်သန်းသွားကြသော လှည်းအစီးငါးရာတို့ကို စိတ်သညာရှိ၍ နိုးကြားနေပါလျက် မြင်လည်း မမြင်လိုက်ရ, အသံကိုလည်း မကြားလိုက်ရဟု ဆိုတော်မူ၏။ သို့သော်လည်း အရှင်ဘုရား၏ ဒုကုဋ်သင်္ကန်း၌ မြူမှုန်တွေ အလိမ်း အလိမ်း ကပ်နေသည် မဟုတ်ပါလော။

(အာဠာရ)

ဒါယကာ.. အိမ်း ဟုတ်ပေ၏။

မြတ်စွာဘုရား.. ထိုကဲ့သို့ အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးနှင့် ဒါယကာတို့ အပြန်အလှန် မေး,ဖြေစကား ပြောကြားကြပြီးသောအခါ ထိုယောက်ျားသည်-

“အိုး.. အံ့ဖွယ်ရှိပါပေစွာ့၊ အိုး.. မဖြစ်ဘူးမြဲ ဖြစ်ပါပေစွာ့၊ ရဟန်းတို့သည် ငြိမ်သက်သော သမာပတ်ဖြင့် နေတော်မူကြပါပေစွာ့၊ ဤအာဠာရဆရာကြီးသည် မိမိအနီး၌ ကပ်လျက် ကပ်လျက် ဖြတ်သန်းသွားကြသော လှည်းအစီးငါးရာတို့ကို စိတ်သညာရှိ၍ နိုးကြားနေပါလျက် မြင်လည်း မမြင်လိုက်ပဲ ရှိတုံဘိ၏၊ အသံကိုလည်း မကြားလိုက်ပဲ ရှိတုံဘိ၏”-

၄၀၃

ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားလျက် ကာလာမအနွယ်ဖြစ်သော အာဠာရ ဂိုဏ်းဆရာကြီးအပေါ်၌ လွန်ကဲသော ကြည်ညိုခြင်းကို လျှောက်ကြားပြီးလျှင် ဖဲခွါ၍သွားပါသည်”-

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားကို “ပုက္ကုသ.. ယခု ငါဘုရား မေးမြန်းမည့်စကားကို သင် မည်သို့မှတ်ထင် သဘောကျသနည်း၊ (၁) တဦးသောသူသည် အနီး၌ ကပ်လျက် ကပ်လျက် ဖြတ်သန်းသွားကြသော လှည်းအစီးငါးရာတို့ကို စိတ်သညာရှိ၍ နိုးကြားနေပါလျက် မြင်လည်း မမြင်ရာ၊ အသံကိုလည်း မကြားရာ။ (၂) အခြားတဦးသော သူသည်ကား စိတ်သညာရှိ၍ နိုးကြားနေပါလျက် မိုးရွာ၍ တချုန်းချုန်း မိုးခြိမ်းစဉ် လျှပ်စစ်များပြက်၍ မိုးကြိုးပစ်စဉ် မြင်လည်း မမြင်ရာ၊ အသံကိုလည်း မကြားရာ။ ထိုသူနှစ်ဦးတို့တွင် အဘယ်သူ၏အမှုသည် ပြုရန်လည်း သာလွန်၍ ခဲယဉ်းသနည်း၊ ဖြစ်ရန်လည်း သာလွန်၍ ခဲယဉ်းသနည်း”ဟု မေးမြန်းတော်မူလေလျှင် ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. လှည်းအစီး ငါးရာဖြစ်စေ, ခြောက်ရာဖြစ်စေ, ခုနစ်ရာ ။ပ။ ရှစ်ရာ, ကိုးရာ, တထောင်ဖြစ်စေ, လှည်းအစီး တသိန်းပင်ဖြစ်စေ အဘယ်ပြုနိုင်အံ့နည်း၊ = အနီး၌ကပ်လျက် ဖြတ်သန်းသွားကြသော ထိုလှည်းများကို မမြင်ပဲ မကြားပဲ နေနိုင်သူ၏ အမှုသည် ခဲယဉ်းသည်ဟု မဆိုသာပါ။ စင်စစ်သော်ကား မိုးရွာ၍ တချုန်းချုန်း မိုးခြိမ်းစဉ် လျှပ်စစ်များပြက်၍ မိုးကြိုးပစ်စဉ် စိတ်သညာရှိ၍ နိုးကြားနေပါလျက် မြင်လည်းမမြင်ပဲ အသံကိုလည်း မကြားပဲ နေနိုင်သူ၏ အမှုသည်သာလျှင် ပြုဖို့ရန်လည်း သာလွန်၍ ခဲယဉ်းလှပါ၏၊ ဖြစ်ရန်လည်း သာလွန်၍ ခဲယဉ်းလှပါ၏”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားကို-

“ပုက္ကုသ.. အခါတပါး၌ ငါဘုရားသည် အာတုမမြို့ ကောက်ရိုးတဲကျောင်းဝယ် သီတင်းသုံးနေလျက်ရှိ၏။ ထိုအခါ

၄၀၄

မိုးရွာ၍ တချုန်းချုန်း မိုးခြိမ်းစဉ် လျှပ်စစ်များပြက်၍ မိုးကြိုးပစ်သောကြောင့် ကောက်ရိုးတဲကျောင်း၏ အနီး၌ နွားလားလေးကောင်နှင့် လယ်သမားညီနောင် နှစ်ယောက်တို့သည် သေကြလေကုန်၏။

ပုက္ကုသ.. ထိုအခါ များစွာသော လူအပေါင်းသည် အာတုမမြို့မှ ထွက်လာကြ၍ ထိုနွားလားလေးကောင်နှင့် လယ်သမားညီနောင် နှစ်ယောက်တို့ သေနေရာအရပ်သို့ ချဉ်းကပ်သွားရောက်ကြ၏။ ပုက္ကုသ.. ထိုအခါ ငါဘုရားသည် ကောက်ရိုးတဲကျောင်းမှ ထွက်၍ ထိုတဲကျောင်း၏အနီး ဟင်းလင်းအပြင် လွင်တီးခေါင်၌ စင်္ကြံသွားလျက် နေ၏။ ပုက္ကုသ.. ထိုအခါ ထိုများစွာသော လူအပေါင်းထည်းမှ ယောက်ျားတယောက်သည် ငါဘုရားထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ ငါဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးပြီးသော် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်နေ၏။ ပုက္ကုသ.. ထိုအခါ ငါဘုရားနှင့် ထိုယောက်ျားတို့ အပြန်အလှန် မေး, ဖြေ ပြောကြားကြသည်မှာ-

(ဗုဒ္ဓ)

ဒါယကာ.. ဤလူများအပေါင်းသည် အဘယ့်ကြောင့် စုဝေးနေသနည်း။

(ဒါယကာ)

မြတ်စွာဘုရား.. မိုးရွာ၍ တချုန်းချုန်း မိုးခြိမ်းစဉ် လျှပ်စစ်များပြက်၍ မိုးကြိုးပစ်သောကြောင့် နွားလားလေးကောင်နှင့် လယ်သမား ညီနောင်နှစ်ယောက်တို့ သေဆုံးသွားကြပါသည်၊ ဤအကြောင်းကြောင့် လူများအပေါင်း စုဝေးနေကြပါ၏-

(ဒါယကာ)

မြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားသည်ကား အဘယ်အရပ်မှာ ရှိနေပါသနည်း။

(ဗုဒ္ဓ)

ဒါယကာ.. ငါဘုရားသည် ဤအရပ်၌ပင် ရှိနေပေ၏။

၄၀၅

(ဒါယကာ)

မြတ်စွာဘုရား.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) မြင်တော်မူလိုက်ပါ၏လော။

(ဗုဒ္ဓ)

ဒါယကာ.. ငါဘုရားသည် မမြင်လိုက်ပေ။

(ဒါယကာ)

မြတ်စွာဘုရား.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) အသံကိုကော ကြားတော်မူလိုက်ပါ၏လော။

(ဗုဒ္ဓ)

ဒါယကာ.. အသံကိုလည်း ငါဘုရား မကြားလိုက်ပေ။

(ဒါယကာ)

မြတ်စွာဘုရား.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ထိုအချိန်၌ ရှင်တော်ဘုရားသည် အိပ်ပျော်နေပါသလော။

(ဗုဒ္ဓ)

ဒါယကာ.. ငါ အိပ်ပျော်နေသည်လည်း မဟုတ်ပေ။

(ဒါယကာ)

မြတ်စွာဘုရား.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ထိုအချိန်၌ ရှင်တော်ဘုရားသည် စိတ်သညာ ရှိနေပါ၏လော။

(ဗုဒ္ဓ)

ဒါယကာ.. ထိုအချိန်၌ ငါဘုရားသည် စိတ်သညာလည်း ရှိနေပေ၏။

(ဒါယကာ)

မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် မိုးရွာ၍ တချန်းချန်း မိုးခြိမ်းစဉ် လျှပ်စစ်များပြက်၍ မိုးကြိုးပစ်စဉ် စိတ်သညာရှိ၍ နိုးကြားနေပါလျက် မြင်လည်း မြင်တော်မမူလိုက်ပဲ အသံကိုလည်း ကြားတော်မမူလိုက်ပဲ ရှိပါသလော။

(ဗုဒ္ဓ)

ဒါယကာ.. အိမ်း ဟုတ်ပေ၏။

ပုက္ကုသ.. ထိုကဲ့သို့ ငါဘုရားနှင့် ထိုဒါယကာတို့ အပြန်အလှန် မေး,ဖြေစကား ပြောကြားကြပြီးသောအခါ ထိုဒါယကာသည်-

၄၀၆

“အိုး.. အံ့ဖွယ်ရှိပါပေစွာ့၊ အိုး.. မဖြစ်ဘူးမြဲ ဖြစ်ပါပေစွာ့၊ ရဟန်းတို့သည် ငြိမ်သက်သော သမာပတ်ဖြင့် နေတော်မူကြပေစွာ့။ ဤမြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မိုးရွာ၍ တချုန်းချုန်း မိုးခြိမ်းစဉ် လျှပ်စစ်များပြက်၍ မိုးကြိုးပစ်စဉ် စိတ်သညာရှိ၍ နိုးကြားနေပါလျက် မြင်လည်း မမြင်လိုက်ပဲ ရှိတုံ၏၊ အသံကိုလည်း မကြားလိုက်ပဲ ရှိတုံ၏”–

ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားလျက် ငါဘုရားအပေါ်၌ လွန်ကဲသော ကြည်ညိုခြင်းကို လျှောက်ကြားပြီးလျှင် ငါဘုရားကို ရှိခိုး၍ အရိုအသေပြုလျက် ဖဲခွါသွားလေသည်”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။

ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသား၏ ထူးခြားသော သဒ္ဓါ, စေတနာ

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူလတ်သော် ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ကာလာမအနွယ်ဖြစ်သော အာဠာရဂိုဏ်းဆရာကြီးအပေါ်၌ ကြည်ညိုနေသော သဒ္ဓါတရားကို လေပြင်းမုန်တိုင်း၌မူလည်း တစုံတခုကို လွှင့်ဘိသကဲ့သို့ လွှင့်ပစ်လိုက်ပါ၏။ ရေစီးသန်သော မြစ်၌မူလည်း တစုံတခုကို မျှောဘိသကဲ့သို့ မျှောပစ်လိုက်ပါ၏။

မြတ်စွာဘုရား.. အလွန် နှစ်သက်ဖွယ် ရှိပါပေစွာ့၊ မြတ်စွာဘုရား.. အလွန် နှစ်သက်ဖွယ် ရှိပါပေစွာ့၊ မြတ်စွာဘုရား.. လောကဥပမာအားဖြင့် မှောက်၍ထားအပ်သော ဝတ္ထုကို လှန်လိုက်သကဲ့သို၎င်း, ဖုံးအုပ်ထားသော အရာဝတ္ထုကို ဖွင့်လှစ်လိုက်သကဲ့သို့၎င်း, မျက်စိလည် လမ်းမှားသောသူအား လမ်းမှန်ကို ပြောကြားလိုက်သကဲ့သို့၎င်း ‘မျက်စိအမြင်ရှိသော သူတို့သည် အဆင်းအမျိုးမျိုးတို့ကို မြင်ကြပေလိမ့်မည်’ဟု အမိုက်မှောင်၌ ဆီမီးတန်ဆောင်ကို ထွန်းညှိထားသကဲ့သို့၎င်း ထို့အတူပင် မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်အား များစွာသောအကြောင်းဖြင့်

၄၀၇

တရားတော်ကို ထင်ရှားစွာ ဟောပြတော်မူအပ်ပါပေပြီ။ မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရားကို၎င်း, တရားတော်ကို၎င်း, ရဟန်းသံဃာတော်ကို၎င်း ကိုးကွယ်လည်းလျောင်း ပုန်းအောင်းရာဟူ၍ သိမှတ်ဆည်းကပ်ပါ၏။ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်ကို ယနေ့ကစ၍ အသက်ရှည်သမျှ ကာလပတ်လုံး သရဏဂုံတည်သူ ဥပါသကာဟူ၍ မှတ်ယူတော်မူပါလော့”-

ဟု လျှောက်ထားကာ သရဏဂုံ ခံယူလေ၏။

     ထို့နောက် ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားသည် မင်းချင်းယောက်ျားတယောက်ကို ခေါ်၍ “အမောင်.. ငါ၏ ရွှေအဆင်းရှိသော မင်္ဂလာပွဲထိုင် အဝတ်ချော (ဝတ်လဲတော်) အစုံကို ဆောင်ယူခဲ့လော့”ဟု စေခိုင်းကာ ထို မင်းချင်းယောက်ျား ယူဆောင်၍ ရောက်ရှိလာသောအခါ ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားသည် “မြတ်စွာဘုရား.. ရွှေအဆင်းရှိသော မင်္ဂလာပွဲထိုင် အဝတ်ချောအစုံကို ရှင်တော်ဘုရားသည် အကျွန်ုပ်ကို သနားသမှု အကြောင်းပြု၍ ကရုဏာရှေးရှူ အလှူခံတော်မူပါ”ဟု လျှောက်ထားပြီးလျှင် ရွှေအဆင်းရှိသော ထိုမင်္ဂလာပွဲထိုင် အဝတ်ချောအစုံကို မြတ်စွာဘုရားအား ဆက်ကပ်လေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ပုက္ကုသ.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အဝတ်တထည်ကို ငါဘုရားအား လှူလော့၊ ကျန်သော အဝတ်တထည်ကို အာနန္ဒာအား လှူလော့”ဟု မိန့်တော်မူသဖြင့် ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူချက်အတိုင်း တထည်ကို မြတ်စွာဘုရားအား လှူ၍ ကျန်တထည်ကို အရှင်အာနန္ဒာအား လှူဒါန်းလေ၏။

(ဤ၌- “အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ထိုပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသား လှူဒါန်းသော အဝတ်တထည်ကို အလှူခံတော်မူသလော”ဟု မေးလျှင် “အလှူခံတော်မူ၏”ဟု ဖြေရာ၏။ “အဘယ့်ကြောင့် အလှူခံတော်မူသနည်း၊ အလုပ်အကျွေးရာထူးကို လက်ခံစဉ်က (ယူလေးသွယ် ပယ်လေးတန်) ဆုရှစ်တန်တွင် မြတ်စွာဘုရားအား လှူဒါန်းအပ်သည့်

၄၀၈

သင်္ကန်း-စသည်ကို မိမိအား မပေးရန် ဆုတခုအနေဖြင့် ယူခဲ့သည် မဟုတ်လော” ဟူငြားအံ့၊ အဖြေကား-

(၁) အလုပ်အကျွေး ဥပဋ္ဌာကကိစ္စ အထွတ်အထိပ် အပြီးအဆုံးသို့ ရောက်ပြီဖြစ်သောကြောင့် အလှူခံတော်မူသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- အရှင်အာနန္ဒာသည် အလုပ်အကျွေးရာထူးကို လက်ခံစဉ်က ဤသို့သော မြတ်စွာဘုရားအား လှူဒါန်းအပ်သည့် သင်္ကန်း-စသော လာဘ်ကို မိမိအား မပေးရန် ပယ်စွန့်သော ဆုတခုအနေဖြင့် ယူခဲ့ပြီးမှ ထိုအလုပ်အကျွေး ဥပဋ္ဌာကရာထူးကို လက်ခံခဲ့သည် မှန်သော်လည်း အရှင်အာနန္ဒာ၏ အဖို့ရာ ထိုအလုပ်အကျွေး ဥပဋ္ဌာကကိစ္စကား အပြီးအဆုံး အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ခဲ့လေပြီ။ ထို့ကြောင့် အလှူခံတော်မူ၏။

(၂) ထို့ပြင်လည်း အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် “အရှင်အာနန္ဒာကား မြတ်စွာဘုရားကို နှစ်သက်အားရ ကျေနပ်လောက်အောင် ပြုစုနိုင်သည်မထင်၊ ၂၅-နှစ်ကြာ အရိပ်ပမာ ပြုစုခဲ့ပါလျက် ထိုအရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားအထံတော်မှ တစုံတစုကိုမျှ မရအပ်ချေ”ဟု ပြောဆိုကုန်လေရာ၏၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်တို့ အလွဲလွဲအမှားမှား ပြောကြားရန်အခွင့်ကို ပယ်ဖြတ်လိုသောကြောင့်လည်း အလှူခံတော်မူ၏။

(၃) တနည်းကား- “အာနန္ဒာသည် ထိုအဝတ်ထည်ကို ခံယူပြီးလျှင်လည်း မိမိကိုယ်တိုင် ဝတ်ရုံ သုံးဆောင်လိမ့်မည်မဟုတ်၊ ငါဘုရားအားသာလျှင် ပူဇော်မှုကို ပြုပေလိမ့်မည်။ စင်စစ်သော်ကား ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားသည် အာနန္ဒာမထေရ်အား ပူဇော်လျှင် သံဃာတော်ကိုလည်း ပူဇော်အပ်သည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ ဤနည်းဖြင့် ထိုပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသား အဖို့ရာ ကြီးစွာသော ကုသိုလ်ကောင်းမှု အစုကြီး ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆင်ခြင် သိမြင်တော်မူသောကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်အား တထည်ကို လှူစေတော်မူသည်။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း ထိုအကြောင်းကြောင့်ပင် အလှူခံတော်မူသည်။ ။ဤကား အထူးမှတ်ရန်တည်း)။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားကို တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေလျက် တရားကို ဆောက်တည်စေကာ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန်ရွှင်လန်းစေတော်မူ၏။ ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသားသည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်က တရားစကားဖြင့် အကျိုးစီးပွါးကို သိမြင်စေအပ်လျက်

၄၀၉

တရားကို ဆောက်တည်အပ်စေကာ တရားကျင့်သုံးရန် ထက်သန် ရွှင်လန်းစေအပ်ပြီးရကား နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုး အရိုအသေပြုပြီးလျှင် ဖဲခွါသွားလေ၏။

     ထို့နောက် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ပုက္ကုသ-မလ္လမင်းသား ဖဲသွား၍ မကြာမြင့်မီပင် ရွှေအဆင်းရှိသော အဝတ်ချောအစုံကို မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်၌ ဆက်ကပ် တင်လွှမ်းပေးလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ပြိုးပြိုးပြက် တောက်ပသော ပကတိကိုယ်တော်၌ ဆက်ကပ် တင်လွှမ်းလိုက်သောအခါ ထိုအဝတ်အစုံသည် အရောင်အဝါ ကင်းသကဲ့သို့ ဖြစ်သွားလေ၏။ ဤအကြောင်းကို အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က တအံ့တဩ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို လျှောက်ထားသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“အာနန္ဒာ.. ဤစကားသည် မှန်ပေ၏၊ အာနန္ဒာ.. ဤစကားသည် မှန်ပေ၏၊ နှစ်ပါးသော အခါတို့၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုယ်တော်သည် အလွန်လျှင် စင်ကြယ်၏။ အရေအဆင်းတော်သည် အလွန်လျှင် ပြိုးပြိုးပြက် တောက်ပ၏။ နှစ်ပါးသောအခါတို့ ဟူသည်မှာ-

အာနန္ဒာ.. ၁-မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရတော်မူသော အခါနှင့် ၂-ခန္ဓာအကြွင်းမရှိ ငြိမ်းခြင်းသဘော = အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူသော ညဉ့်အခါတို့ ဖြစ်သည်။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤနှစ်ပါးသော အခါ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုယ်တော်သည် အလွန်လျှင် စင်ကြယ်၏၊ အရေအဆင်းတော်သည် အလွန်လျှင် ပြိုးပြိုးပြက် တောက်ပ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ယနေ့ ညဉ့်သန်းလွဲ = ပစ္ဆိမယံ၌ ကုသိနာရုံပြည် မြို့ဝင်ခါနီး လမ်းကွေ့ မလ္လမင်းတို့၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ်ဝယ် အင်ကြင်းပင်အစုံတို့၏ အကြား၌

၄၁၀

မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံခြင်းသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”-

ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြစို့၊ ကကုဓာမြစ်သို့ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံလျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် များစွာသော ရဟန်းသံဃာနှင့်တကွ ကကုဓာမြစ်သို့ ရောက်တော်မူ၍ ထိုမြစ်၌ သက်ဆင်းလျက် ရေချိုးတော်မူ သောက်တော်မူပြီးနောက် တဖန် ပြန်တက်ပြီးလျှင် ထိုမြစ်ကမ်းအနီးရှိ သရက်တောသို့ ချဉ်းကပ်တော်မူ၍ (ထိုအချိန်၌ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ရေသနုပ်တော်ကို ညှစ်ကာ ကျန်ရစ်သဖြင့် ကိုယ်တော်၏အနီး၌ တည်ရှိသော အရှင်စုန္ဒမထေရ်ကို) “ချစ်သားစုန္ဒ.. ငါဘုရား၏ ဒုကုဋ်သင်္ကန်း (၂-ထပ်သင်္ကန်း)ကြီးကို လေးထပ်ခေါက်၍ ခင်းပေးလော့၊ ချစ်သားစုန္ဒ.. ငါဘုရား ပင်ပန်း၏၊ လျောင်းစက်ဦးအံ့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်စုန္ဒမထေရ်သည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံစကား လျှောက်ထားပြီးလျှင် ဒုကုဋ်သင်္ကန်းကြီးကို လေးထပ်ခေါက်၍ ခင်းပေးလေ၏။ ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် လက်ျာခြေပေါ်၌ လက်ဝဲခြေတော်ကို စဉ်းငယ်လွန်ကာ တင်ထား၍ သတိရှိလျက် ဆင်ခြင်လျက် (မည်သည့်အချိန်၌ ထမည်ဟု) ဥဋ္ဌာနသညာကို နှလုံးသွင်း ပိုင်းခြားလျက် လက်ျာနံတောင်းဖြင့် မြတ်သော လျောင်းစက်ခြင်းကို ပြုတော်မူ၏။ အရှင်စုန္ဒသည်ကား ထိုအရပ်၌ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မျက်မှောက်တော်၌ ထိုင်နေလေ၏။

ဆွမ်းနှစ်မျိုး အကျိုးတူညီကြောင်း

     ဤမျှသောအချိန်ဖြင့် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏အနီး ထံတော်မှောက်သို့ ရောက်ရှိလာလေပြီ၊ ထိုအခါ

၄၁၁

မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင် အာနန္ဒာမထေရ်ကို ဤသို့ အမှာစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တစုံတယောက်သောသူသည် ‘အချင်းစုန္ဒ.. သင်၏ဆွမ်းကို နောက်ဆုံး ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုတော်မူရ၏။ ထို့ကြောင့် သင့်အဖို့ရာ လာဘ်မကောင်းလေစွာ့၊ အရမတော်လေစွာ့’ဟု ပြောဆိုလျက် ရွှေပန်းထိမ်သည်၏သား စုန္ဒ၏ နှလုံးမသာခြင်းကို ဖြစ်စေသော်မူ ဖြစ်စေပေလိမ့်မည်။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ထိုသို့ ဖြစ်စေခဲ့လျှင် သင်ချစ်သားတို့သည် စုန္ဒ၏ နှလုံးမသာခြင်းကို ဤသို့ ဖြေဖျောက်ကြရမည်-

‘ဒကာစုန္ဒ.. သင်၏ဆွမ်းကို နောက်ဆုံး ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် ပြုတော်မူ၏။ ထို့ကြောင့် သင့်အဖို့ရာ လာဘ်ကောင်းလေစွာ့၊ အရတော်လေစွာ့၊ ဒကာစုန္ဒ.. မြတ်စွာဘုရား၏ မျက်မှောက်တော်မှ ဤစကားကို ငါတို့ ကြားနာလိုက်ရ ခံယူလိုက်ရ၏။ အဘယ်သို့ ခံယူလိုက်ရသနည်းဟူမူ-

‘အခြားဆွမ်းတို့ထက် အကျိုးအာနိသင် ကြီးမားကုန်လျက် အချင်းချင်း တူမျှ၍ အကျိုးဝိပါက် တူမျှကုန်သော ဤဆွမ်းနှစ်မျိုးတို့သည် ရှိကုန်၏။ အဘယ်နှစ်မျိုးတို့နည်းဟူမူ- (၁) အကြင်ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရတော်မူ၏၊ ဤဆွမ်းလည်းတမျိုး, (၂) အကြင်ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ခန္ဓာကြွင်းမရှိသော ငြိမ်းခြင်းသဘော = အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူ၏၊ ဤဆွမ်းလည်းတမျိုး = အခြားဆွမ်းတို့ထက် အကျိုးအာနိသင် ကြီးမားကုန်လျက် အချင်းချင်းတူမျှ၍ အကျိုးဝိပါက် တူမျှကုန်သော ဆွမ်းနှစ်မျိုးတို့ဟူသည် ဤဆွမ်းတို့ပင်တည်း’-

၄၁၂

ဟူ၍ မြတ်စွာဘုရား၏ မျက်မှောက်တော်မှ ဤစကားကို ငါတို့ ကြားနာလိုက်ရ၏။ ထို့ကြောင့် ရွှေပန်းထိမ်သည်သား ဒကာစုန္ဒသည် အသက်ရှည်ခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံကို ဆည်းပူးရပေပြီ၊ အဆင်းလှခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံကို ဆည်းပူးရပေပြီ၊ ချမ်းသာခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံကို ဆည်းပူးရပေပြီ၊ အခြံအရံများခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော ကံကို ဆည်းပူးရပေပြီ၊ နတ်ပြည်သို့ ရောက်စေတတ်သော ကံကို ဆည်းပူးရပေပြီ၊ အကြီးအကဲ ဖြစ်စေတတ်သော ကံကို ဆည်းပူးရပေပြီ’-

ဟု ဟောကြား၍ ရွှေပန်းထိမ်သည်သား စုန္ဒ၏ နှလုံးမသာခြင်းကို ဖြေဖျောက်ကြရမည်”–

ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဤအကြောင်းအရာကို သိတော်မူ၍ ထိုအခိုက်ဝယ် ဤဥဒါန်းဂါထာကို ကျူးရင့်တော်မူ၏-

ဒဒတော ပုညံ ပဝဍ္ဎတိ၊

သံယမတော ဝေရံ န စီယတိ။

ကုသလော စ ဇဟာတိ ပါပကံ၊

ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ သ နိဗ္ဗုတော။

ဒဒတော = သဒ္ဓါကြည်ဖြူ ပေးလှူသောသူ၏ (အဖို့ရာ)။ ပုညံ = ဖြုစင်လှစွာ ကောင်းမှုတရားသည်သာ။ ပဝဍ္ဎတိ = တနေ့တခြား တိုးပွါးစည်ပင်၏။ သံယမတော = ကိုယ်နှုတ်နှလုံး စောင့်သုံးထိန်းချုပ်သူ၏ (အဖို့ရာ)။ ဝေရံ = ပါဏာတိပါတ စသည်ထွေပြား ရန်ငါးပါးသည်။ န စီယတိ = သီလတန်ခိုး ပယ်နှိမ်ချိုးသဖြင့် မတိုးမပွါးနိုင်။ ကုသလော စ = ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာအစ အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်တိုင်အောင်သော ပညာဉာဏ်နှင့် လောက်ငကုံလုံ ပြည့်စုံသောသူသည်ကား။ ပါပကံ = ယုတ်မာညစ်ဆိုး ကိလေသာမျိုးကို။

၄၁၃

ဇဟာတိ = အမြစ်မကျန် ပယ်လှန်စွန့်ပစ်၏။ သ-သော = ထိုဒါန, သီလ, သမထ, ပညာ = ဤလေးဖြာနှင့် ကောင်းစွာလောက်လုံ ပြည့်စုံသောသူသည်။ ရာဂဒေါသမောဟက္ခယာ = ရာဂ, ဒေါသ, မောဟခပင်း အကြွင်းမဲ့ ကုန်ခြင်းကြောင့်။ နိဗ္ဗုတော = ကိလေသာဇာတ်သိမ်း၍ ငြိမ်းအေးရလေပြီ။

(ဤ၌။ ။သုဇာတာလှူသောဆွမ်း (=နို့ဃနာဆွမ်း)နှင့် စုန္ဒလှူသော တောဝက်ပျိုသားဆွမ်း = ဤဆွမ်းနှစ်မျိုးကို အကျိုးပေး တူညီသောအားဖြင့် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူရာဝယ် ဤသို့ မေးဖွယ်ရှိ၏-

“မြတ်စွာဘုရားသည် သုဇာတာလှူသော ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေး၍ ထိုနေ့မှာပင် ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူ၏။ ထိုဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူသော အချိန်မှာ မြတ်စွာဘုရား၌ ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ မကင်းသေးချေ။ ယခု စုန္ဒလှူသော ဆွမ်းကိုကား ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ ကင်းပြီးသောအချိန်၌ ဘုဉ်းပေးတော်မူအပ်လေသည်၊ ထိုဆွမ်းနှစ်မျိုးတို့သည် အဘယ့်ကြောင့် အကျိုးပေးချင်း တူမျှကြကုန်သနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။

အဖြေကား- (က) ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်း၏ အကြောင်းအဖြစ် တူမျှသောကြောင့်၎င်း, (ခ) သမာပတ်ကို ၀င်စားနိုင်ခြင်း၏ အကြောင်းအဖြစ် တူမျှသောကြောင့်၎င်း, (ဂ) နောက်အချိန်ဝယ် အောက်မေ့ပုံချင်း တူမျှသောကြောင့်၎င်း ဆွမ်းနှစ်မျိုးတို့ အကျိုးပေးပုံချင်း တူမျှကြလေသည်။ (ဤ၌ ဆွမ်းနှစ်မျိုးကို အဦးမူသဖြင့် ဆွမ်းအလှူဒါန နှစ်မျိုးကို ဆိုသည်ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏)။

(က) ချဲ့ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သုဇာတာလှူသော ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေး၍ သဥပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ကိလေသပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလေသည်၊ = ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူလေသည်။ စုန္ဒလှူသော ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေး၍ အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလေသည်။ သုဇာတာလှူသော ပဏီတဆွမ်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်ရသဖြင့် ထိုဆွမ်းမှ အာဟာရ ပစ္စည်းအထောက်အပံ့ ရရှိကာ မြတ်စွာဘုရားရှင် သန္တာန်တော်၌ ပဏီတရုပ်တို့ ဖြစ်လေသည်။ ထိုပဏီတရုပ်တို့ကို မှီရာရရှိသောကြောင့် ကိုယ်တော်မြတ်သန္တာန်၌ဖြစ်သည့် ဝိပဿနာစိတ္တုပ္ပါဒ် မဂ်စိတ္တုပ္ပါဒ် ဖိုလ်စိတ္တုပ္ပါဒ်တော် တည်းဟူသော

၄၁၄

ဓမ္မကာယသည် အလွယ်ဖြင့်သာလျှင် ကိလေသာတို့ကို ပယ်စွန့်နိုင်၏ = ကိလေသပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံရ၏။ စုန္ဒလှူသော ပဏီတဆွမ်းကို မှီဝဲသုံးဆောင်ရသဖြင့် ထို့အတူပင် ဘောဇနသပ္ပါယ ပြီးမြောက် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့် အလွယ်ဖြင့်ပင်လျှင် ခန္ဓာတို့ကို ပယ်စွန့်နိုင်၏ = ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံရ၏။ သို့ရကား ကိလေသာကို ပယ်စွန့်ခြင်း = ကိလေသပရိနိဗ္ဗာန်, ခန္ဓာကို ပယ်စွန့်ခြင်း = ခန္ဓပရိနိဗ္ဗာန် = ဤပရိနိဗ္ဗာန်နှစ်ပါးတို့ အလွယ်တကူဖြင့် ပြီးမြောက်ကြောင်း အနေအားဖြင့် ဆွမ်းနှစ်ပါးတို့ တူညီကြသောကြောင့် အကျိုးပေးပုံချင်း တူမျှကြလေသည်။

(ခ) မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘုရားဖြစ်မည့်နေ့၌ သုဇာတာလှူသော ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ ကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်း အရေအတွက်ရှိသော ဒေဝသိကဝဠဉ္ဇနသမာပတ် (နေ့စဉ်ဝင်စားမြဲ သမာပတ်)တို့ကို ဝင်စားသုံးဆောင်တော်မူ၏။ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည့် နေ့၌လည်း ထို့အတူပင် စုန္ဒလှူသောဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ ကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်း အရေအတွက်ရှိသော ဒေဝသိကဝဠဉ္ဇနသမာပတ် (=နေ့စဉ် ဝင်စားသုံးဆောင်မြဲ သမာပတ်)တို့ကို ဝင်စား သုံးဆောင်တော်မူ၏။ ထိုဆွမ်းတို့ကို ဘုဉ်းပေးတော်မူရသောကြောင့် ထိုသမာပတ်တို့ကို ချမ်းသာလွယ်ကူစွာ ဝင်စားတော်မူနိုင်လေသည်။ သို့ရကား ထိုကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်း အရေအတွက်ရှိသော ဒေဝသိကဝဠဉ္ဇန သမာပတ်တို့ကို ဝင်စားနိုင်ခြင်း၏ အကြောင်းအဖြစ် တူမျှသောကြောင့် ထိုဆွမ်းနှစ်မျိုးတို့ အကျိုးပေးပုံချင်း တူမျှကြလေသည်။

ကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်းသော သမာပတ်တော်များ

ဤ၌ ကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်း အရေအတွက်ရှိသော ဒေဝသိကဝဠဉ္ဇနသမာပတ် (=နေ့စဉ် ဝင်စားသုံးဆောင်မြဲ သမာပတ်)တို့ကို သံယုတ်ဋီကာ ပဌမအုပ် သဂါထာဝဂ္ဂသံယုတ္တဋီကာ ၆-ဗြဟ္မသံယုတ်၊ ၂-ဒုတိယဝဂ္ဂ၊ ၅-ပရိနိဗ္ဗာနသုတ်အဖွင့်၊ စာမျက်နှာ ၂၅၁-၂၅၂-တို့၌ လာသောအတိုင်း ဖော်ပြဦးအံ့-

ကေစိဝါဒအလို။ ။မြတ်စွာဘုရားသည် နေ့စဉ်နေ့စဉ် မဟာကရုဏာ သမာပတ်တော်ကို အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသန်းနှစ်သိန်း ဝင်စားတော်မူသည်။ အရဟတ္တဖိုလ် သမာပတ်တော်ကိုလည်း အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသန်းနှစ်သိန်းပင် ဝင်စားတော်မူသည်။ သို့ရကား ၂-ရပ်ပေါင်း

၄၁၅

ဒေဝသိကဝဠဉ္ဇနသမာပတ် (နေ့စဉ် ဝင်စားသုံးဆောင်မြဲ သမာပတ်)ပေါင်း ကုဋေနှစ်သန်းလေးသိန်း ဖြစ်သည်။ ။(တနည်း) မြတ်စွာဘုရားတို့မှာ ဘဝင်စိတ်ဖြစ်ပွါးမှု အထုံသည် လျင်မြန်လှ၏၊ သမာပတ်တို့၌ လေ့လာနိုင်နင်းမှုကား အထွတ်အထိပ် ရောက်တော်မူ၏။ ထို့ကြောင့် သမာပတ်ကို ဝင်စားခြင်း, သမာပတ်မှ ထခြင်းတို့မှာ စိတ္တက္ခဏ နှစ်ကြိမ် သုံးကြိမ် အနည်းငယ်မျှဖြင့် ပြည့်စုံကုန်၏၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရူပါဝစရသမာပတ် ၅-ပါး, အရူပါဝစရသမာပတ် ၄-ပါး, အပ္ပမညာသမာပတ် ၁-ပါး, နိရောဓသမာပတ် ၁-ပါး, အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ် ၁-ပါး = ဤသို့အားဖြင့် သမာပတ် ၁၂-မျိုးတို့ကို နေ့စဉ်နေ့စဉ် တမျိုးတမျိုးလျှင် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်းကျစီ နံနက်အခါ၌ ဝင်စားတော်မူ၏၊ (ထို့ကြောင့် နံနက်အခါ၌ သမာပတ်ပေါင်း ကုဋေတသန်းနှစ်သိန်း ဖြစ်လေသည်)။ နေလွဲအခါ၌လည်း ထို့အတူပင် ဝင်စားတော်မူရကား နှစ်ရပ်ပေါင်းလျှင် ဒေဝသိကဝဠဉ္ဇနသမာပတ် (=နေ့စဉ် ဝင်စားသုံးဆောင်မြဲ သမာပတ်)တို့ ကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်း ဖြစ်လေသည်။ ။ဤကား ကေစိဝါဒအလိုတည်း။

အပရေဝါဒအလို။ ။မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နေ့စဉ်နေ့စဉ် အရဟတ္တဖလသမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။ ဖလသမာပတ်ကို ၀င်စားလိုလျှင် ရှေးဦးစွာ ဝိပဿနာ ရှုဆင်ခြင်ရမြဲ ဓမ္မတာဖြစ်သည်၊ (=ဝိပဿနာဝီထိရှေးဦးစွာဖြစ်ပြီးမှ ဖလသမာပတ္တိဝီထိ ဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်)။ ထိုသို့ ဝိပဿနာ ရှုဆင်ခြင်ရာဝယ် မြတ်စွာဘုရားရှင်မှာ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် အင်္ဂါဆယ့်နှစ်ပါးကို အဦးမူသဖြင့် ဝိပဿနာရှုတော်မူခြင်း အလေ့အလာ ရှိတော်မူသည်၊ (အောက် မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၃၃၄-၆-ဘုရားဖြစ်ခဏ်း မဟာဝဇီရ ဝိပဿနာကို ပြန်လည် သတိပြုစေချင်သည်)။ သို့ဖြစ်ရကား မြတ်စွာဘုရားသည် ဖလသမာပတ် (=အရဟတ္တဖိုလ် သမာပတ်)ကို ဝင်စားတော်မူလိုလျှင် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် အင်္ဂါဆယ့်နှစ်ရပ်တို့တွင် အနုလောမအားဖြင့် အဝိဇ္ဇာကို ဝိပဿနာရှုပြီးလျှင် အရဟတ္တဖိုလ်ကို အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်း ဝင်စားတော်မူသည်၊ ထို့အတူ သင်္ခါရကို ဝိပဿနာရှုပြီးလျှင် အရဟတ္တဖိုလ်ကို အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်း ဝင်စားတော်မူသည်။ ဤနည်းအားဖြင့် ဝိညာဏ်ကို ဝိပဿနာရှု၍ အရဟတ္တဖလသမာပတ် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်း၊ နာမ်ရုပ်ကို ဝိပဿနာရှု၍, သဠာယတနကို ဝိပဿနာရှု၍, ဖဿကို, ဝေဒနာကို, တဏှာကို, ဥပါဒါန်ကို, ဘဝကို, ဇာတိကို, ဇရာမရဏကို ဝိပဿနာရှု၍ အရဟတ္တဖလသမာပတ် အကြိမ်ပေါင်း

၄၁၆

ကုဋေတသိန်း ဝင်စားတော်မူသည်။ ပေါင်းလျှင် အနုလောမ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ဆယ့်နှစ်ရပ်ကို အဦးမူ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသန်းနှစ်သိန်း ဖြစ်လေသည်။

ထို့အတူပင် ပဋိလောမ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် သမာပတ်အားဖြင့် ဇရာမရဏကို ဝိပဿနာရှု၍ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်း, ဤနည်းအားဖြင့် ဇာတိကို ဝိပဿနာရှု၍ ။ပ။ ဘဝကို, ဥပါဒါန်ကို, တဏှာကို, ဝေဒနာကို, ဖဿကို, သဠာယတနကို, နာမ်ရုပ်ကို, ဝိညာဏ်ကို, သင်္ခါရကို ဝိပဿနာရှု၍ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်း, အဝိဇ္ဇာကို ဝိပဿနာရှု၍ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်း ဝင်စားတော်မူသည်။ ပေါင်းလျှင် ပဋိလောမ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် အင်္ဂါဆယ့်နှစ်ရပ်ကို အဦးမူ၍ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသန်းနှစ်သိန်း ဖြစ်လေသည်။ နှစ်ရပ်ပေါင်းလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် နေ့စဉ်နေ့စဉ် ဝင်စားတော်မူအပ်သော အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ်ပေါင်းကား ကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်း ဖြစ်လေသည်။ ။ဤကား အပရေဝါဒအလိုတည်း။

ဤ၌- “ဖော်ပြရာပါ ကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်းသော ဝဠဉ္ဇနသမာပတ်တို့ကို နေ့စဉ်နေ့စဉ်ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ဝင်စားတော်မူအပ်ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် ဘုရားဖြစ်မည့်နေ့နှင့် ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူမည့် နေ့တို့၌ ဝင်စားအပ်သော ထိုသမာပတ်တို့ကို အထူးပြု၍ ဆိုရသနည်း”ဟု မေးခဲ့သော် “အခြားနေ့တို့၌ ရိုးရိုးတန်းတန်းပင် ထိုသမာပတ်တို့ကို ဝင်စားတော်မူသည်၊ ဘုရားဖြစ်မည့်နေ့နှင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည့် နေ့တို့၌ကား ထူးခြား၍ ရူပသတ္တက (=ရုပ်တရား၌ ခုနစ်ပါးသောအခြင်းအရာ), နာမသတ္တက (=နာမ်တရား၌ ခုနစ်ပါးသော အခြင်းအရာ) = ဤ၁၄-ပါးသော အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ရောစပ်နှောက်မွှေ ချေပြီးမှ မဟာဝိပဿနာကို အဦးမူသဖြင့် ထိုသမာပတ်တို့ကို ဝင်စားတော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုနှစ်နေ့တို့၌ ဝင်စားအပ်သော ထိုသမာပတ်တို့ကို အထူးပြု၍ ဆိုရသည်”ဟု ဖြေဆိုရာ၏၊ ဤစာပိုဒ် စကားရပ်ကား သုတ်မဟာဝါဋီကာမှ။

(ဂ) ဆက်ဦးအံ့- သုဇာတာ သူဌေးကတော်သည် ဘုရားဖြစ်ပြီးသည့် နောက်အချိန်၌ “ငါ ဃနာနို့ဆွမ်း လှူခဲ့သော ပုဂ္ဂိုလ်သည် ပညောင်ပင်စောင့် ရုက္ခစိုးနတ်မင်း မဟုတ်ဘူးတဲ့၊ ထိုပုဂ္ဂိုလ်သူမြတ်ကား ဘုရားလောင်းတဲ့၊ ထိုဘုရားလောင်းသည် ငါလှူသော ထိုဃနာနို့ဆွမ်းကို

၄၁၇

ဘုဉ်းပေး သုံးဆောင်တော်မူ၍ ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူပြီတဲ့။ ထိုမြတ်စွာဘုရားရှင် အဖို့ရာ သတ္တဌာန စံနေတော်မူစဉ် ၄၉-ရက်ပတ်လုံး ထိုငါလှူသော နို့ဃနာဆွမ်းဖြင့် မျှတတော်မူခြင်း ဖြစ်သတဲ့”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိလေသည်။ ဤသတင်းစကားကောင်းကို ကြားသိရ၍ “ငါ့အဖို့ရာ အရတော်လေစွာ့”ဟု အဖန်ဖန် အောက်မေ့သော သုဇာတာ သူဌေးကတော်၏ သန္တာန်ဝယ် အလွန်အားကြီးသော နှစ်သက်ခြင်း, ဝမ်းမြောက်ခြင်း = ပီတိ, သောမနဿတရားများ အဖန်ဖန် ဖြစ်ပွါးလေသည်။ ရွှေပန်းထိမ်သည်သား စုန္ဒ၏ သန္တာန်၌လည်း မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီး နောက်အချိန်၌ “ငါသည် နောက်ဆုံးဆွမ်းကို မြတ်စွာဘုရားအား လှူဒါန်းအပ်ပြီတဲ့၊ ငါ၏ဆွမ်းနှင့်စပ်၍ မြတ်စွာဘုရားသည် တရားအပေါင်း၏ ဦးထိပ်သဖွယ်ဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်ကို ယူအပ်ပြီတဲ့၊ ငါ့ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူသတဲ့”ဟု သတင်းစကား ကြားသိရ၍ “ငါ့အဖို့ရာ အရတော်လေစွာ့”ဟု အဖန်ဖန် အောက်မေ့လတ်သည်တွင် အလွန်အားကြီးသော နှစ်သက်ခြင်း, ဝမ်းမြောက်ခြင်း = ပီတိ, သောမနဿတရားများ အဖန်ဖန် ဖြစ်ပွါးလေသည်။ ဤသို့ အလှူရှင်နှစ်ဦးတို့၏ အောက်မေ့ပုံချင်း တူမျှသောကြောင့်လည်း ဆွမ်းနှစ်မျိုးတို့ အကျိုးပေးပုံချင်း တူမျှကြလေသည်။ ဤကား အထူးမှတ်ဖွယ်တည်း)။

ကုသိနာရုံပြည်သို့ ရောက်ခြင်း

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. လာ, သွားကြစို့၊ ဟိရညဝတီမြစ်၏ ဟိုမှာဖက်ကမ်း ကုသိနာရုံပြည် မြို့ဝင်ခါနီး လမ်းကွေ့ မလ္လမင်းတို့၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ်သို့ သွားကြကုန်စို့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား ရှင် မိန့်ကြားချက်ကို ဝန်ခံစကား လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် များစွာသော ရဟန်းသံဃာနှင့် အတူတကွ ဟိရညဝတီမြစ်၏ ဟိုမှာဖက်ကမ်း ကုသိနာရုံပြည် မြို့ဝင်ခါနီး လမ်းကွေ့ မလ္လမင်းတို့၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ်သို့ ကြွရောက်ပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အာနန္ဒာ.. အင်ကြင်းပင်အစုံတို့၏ အကြား၌ မြောက်အရပ်သို့ ဦးခေါင်းပြုကာ

၄၁၈

ညောင်စောင်းကို ခင်းလော့၊ အာနန္ဒာ.. ငါဘုရား ပင်ပန်းလှ၏၊ လျောင်းစက်အံ့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။

     အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထား ဝန်ခံ၍ မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူချက်အတိုင်း အင်ကြင်းပင် အစုံတို့၏ အကြား၌ မြောက်အရပ်သို့ ဦးခေါင်းပြုကာ ညောင်စောင်းကို ခင်းလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း လက်ျာခြေပေါ်၌ လက်ဝဲခြေကို စဉ်းငယ်လွန်ကာ တင်ထား၍ သတိရှိလျက် ဆင်ခြင်လျက် လက်ျာနံတောင်းဖြင့် မြတ်သော လျောင်းစက်ခြင်းကို ပြုတော်မူ၏။

(ဤအရာဝယ် မှတ်ဖွယ်အထူးကို ပြဆိုဦးအံ့-

ဤယခု ပါဝါပြည်မှ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ကြွချီတော်မူရာဝယ် အခြံအရံ ရဟန်းသံဃာကား မရေမတွက်နိုင်အောင်ပင် များလှ၏။ ချဲ့ဦးအံ့- ဝေဠုဝရွာငယ်၌ ဝေဒနာကို ခွါတော်မူသောအခါမှ စ၍ “မကြာမြင့်မီ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်”ဟု သတင်းကြားကြ၍ ထိုထိုအရပ်မှ လာရောက်ကြသော ရဟန်းတို့အနက် ရဟန်းတပါးမျှ အရပ်တပါးသို့ ဖဲသွားသောမည်သည် မရှိ၊ ထို့ကြောင့် ရဟန်းသံဃာကား မရေမတွက်နိုင်အောင်ပင် များလှ၏။

ကုသိနာရုံပြည် အင်ကြင်းဥယျာဉ်အတွင်းဝယ် ညောင်စောင်းခင်းမည့် နေရာ၏ ဦးခေါင်းဖက် = မြောက်ဖက်၌ အင်ကြင်းပင်တတန်း, ခြေရင်းဖက် = တောင်ဖက်၌ အင်ကြင်းပင်တတန်း ရှိ၏၊ ထိုအင်ကြင်းပင် နှစ်တန်းတွင်လည်း ခေါင်းရင်းဖက်က အင်ကြင်းပင်ပျိုတပင်, ခြေရင်းဖက်က အင်ကြင်းပင်ပျိုတပင် ရှိလေသည်၊ ၎င်းကို အင်ကြင်းပင်အစုံဟူ၍ ခေါ်ဆိုလေသည်။ တနည်း- အင်ကြင်းပင်အစုံဟူသည် အမြစ်ချင်း, ပင်စည်ချင်း, အကိုင်းအခက် အရွက်ချင်း အချင်းချင်း ဖွဲ့စပ်လျက်တည်သော အင်ကြင်းပင်အစုံတည်း။ ထိုဥယျာဉ်အတွင်း မင်းတို့၏ အိပ်ရာညောင်စောင်း ရှိလေသည်၊ ထိုညောင်စောင်းကိုပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်က အခင်းခိုင်း၍ အရှင်အာနန္ဒာကလည်း ခင်း၍ပေးလေသည်။

“အာနန္ဒာ.. ငါဘုရား ပင်ပန်းလှ၏၊ လျောင်းစက်အံ့”ဟူသော ဤစကားရပ်ဝယ် မြတ်စွာဘုရား၏ ပကတိကိုယ်တော်အားသည် ပကတိ ရိုးရိုးဆင် ကုဋေတထောင်အား ရှိ၏၊ ဆဒ္ဒန်ဆင် ဆယ်စီးအား ရှိ၏

၄၁၉

မဇ္ဈိမပုရိသ ကုဋေတသောင်းအား ရှိ၏။ ထိုအလုံးစုံသော အားအစွမ်းသည်ပင် စုန္ဒ၏ဆွမ်းကို ဘုဉ်းပေးပြီးနောက် ဝမ်းသွေးသွန်သောရောဂါ ဖြစ်သည့်အချိန်ကစ၍ ပြာစစ် = ရေစစ်၌ လောင်းထည့်အပ်သော ရေကဲ့သို့ ကုန်ခန်းလေတော့သည်။ ပါဝါပြည်မှ ကုသိနာရုံပြည်သည် သုံးဂါဝုတ်သာ ဝေးကွာ၏၊ ဤအတွင်းဝယ် အကြိမ်ပေါင်း ၂၅-ထောက် နားနေတော်မူကာ ကြိုးစား၍ ကြွတော်မူလာသော်လည်း နေဝင်ဆည်းဈာအချိန်ကျမှ ကုသိနာရုံပြည် အင်ကြင်းဥယျာဉ်သို့ ရောက်တော်မူလေသည်။ ဤသို့လျှင် ရောဂါသည် အလုံးစုံသော ကျန်းမာခြင်းကို နှိမ်နင်းလွှမ်းမိုး၍ တက်လာလေသည်။ ဤအကြောင်းကို ပြတော်မူသကဲ့သို့ “အာနန္ဒာ.. ငါဘုရား ပင်ပန်းလှ၏၊ လျောင်းစက်အံ့”ဟု တလောကလုံး ထိတ်လန့်ဖွယ်စကား မိန့်ကြားတော်မူ လေသည်။

မေးဖွယ်ရှိပြန်သည်မှာ- “အဘယ့်ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဤသို့စင် ကြီးစွာသော လုံ့လဖြင့် ကုသိနာရုံသို့ ကြွတော်မူလာသနည်း၊ အခြားနေရာများ၌ ပရိနိဗ္ဗာန် မစံနိုင်ဘူးလော”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- ပရိနိဗ္ဗာန် မစံနိုင်ရာအရပ်ဟူ၍ မရှိပါ၊ စင်စစ်သော်ကား အကြောင်းသုံးပါးတို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ကုသိနာရုံပြည်သို့ ကြိုးစား၍ ကြွတော်မူလာလေသည်။

(၁) ချဲ့ဦးအံ့- ဤဆိုလတ္တံ့သော အကြောင်းသုံးပါးကို မြတ်စွာဘုရားရှင် သိမြင်တော်မူလေသည်၊ သိမြင်တော်မူပုံမှာ “ငါဘုရားသည် ကုသိနာရုံပြည်မှတပါး အခြားအရပ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခဲ့သော် မဟာသုဒဿန သုတ္တန်ကြီးကို ဟောဖို့ရန် အဋ္ဌုပ္ပတ် ဖြစ်လိမ့်မည်မဟုတ်။ ကုသိနာရုံပြည်၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံမှသာလျှင် နတ်ပြည်၌သာ ခံစားသင့်သည့် ကြီးစွာသော စည်းစိမ်ကို လူ့ပြည်၌ပင် ငါဘုရားအလောင်း ခံစားအပ်ခဲ့ပုံကို ဖော်ပြ သည့် မဟာသုဒဿနသုတ်ကို နှစ်ဘာဏဝါရ (သံဂါယနာတင်သောအခါ နှစ်ကြိမ် ရွတ်ဆိုရသည့်) အတိုင်းအရှည်ပမာဏရှိသော စကားအစဉ်ဖြင့် ဟောကြားရလိမ့်မည်၊ ငါဘုရား၏အထံမှ ထိုမဟာသုဒဿန သုတ္တန်ကြီးကို ကြားနာကြရ၍ များစွာသော လူအပေါင်းတို့သည် ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို ပြုရကောင်းသည်ဟု အောက်မေ့ကြပေလိမ့်မည်”ဟု သိမြင်တော်မူလေသည်။ ဤကား အကြောင်းတပါး,-

(၂) ထို့ပြင်လည်း “ကုသိနာရုံပြည်မှတပါး အခြားဌာန၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်လျှင် ငါဘုရားကို သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် ဖူးမြော်ခွင့် ရလိမ့်မည်မဟုတ်၊ ထိုသုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည်လည်း ဗုဒ္ဓဝေနေယျသာ ဖြစ်သည်။

၄၂၀

သာဝကဝေနေယျ မဟုတ်ချေ၊ သို့ရကား ထိုသုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ကို သာဝကတို့သည် ဆုံးမချေချွတ်ခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ကုန်။ ကုသိနာရုံပြည်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်လျှင်ကား ထိုသုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် ငါဘုရားကို ဆည်းကပ်၍ ပြဿနာကို မေးလျှောက်လိမ့်မည်၊ အမေးပုစ္ဆာ ပြဿနာကို ဖြေဆိုသည့်အဆုံး၌လည်း သရဏဂုံတည်၍ ငါဘုရားအထံ၌ ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ရယူပြီးလျှင် ကမ္မဋ္ဌာန်းကို သင်ယူလျက် ငါဘုရား အသက်ရှိစဉ်ပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိ၍ ပစ္ဆိမသာဝက = နောက်ဆုံးတပည့် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”ဟု သိမြင်တော်မူလေသည်။ ဤသည်လည်း အကြောင်းတပါး,-

(၃) ထို့ပြင်လည်း “ကုသိနာရုံပြည်မှတပါး တခြားဌာန၌ ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်ဝင်စံလျှင် ဓာတ်တော်များ ဝေဘန်ရာ၌ ခိုက်ရန်ကြီး ဖြစ်ရှိကာ သွေးချောင်းစီးအံ့ကဲ့သို့ ဖြစ်လိမ့်မည်။ ကုသိနာရုံပြည်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်လျှင်ကား ဒေါဏပုဏ္ဏားသည် ထိုခိုက်ရန်မှုကို ငြိမ်းအေးစေ၍ ဓာတ်တော်များကို ဝေဘန်ပေးလိမ့်မည်”ဟု သိမြင်တော်မူလေသည်။ ဤသည်လည်း အကြောင်းတပါး-

ဖော်ပြရာပါ ဤအကြောင်းသုံးပါးတို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ဤကဲ့သို့ ကြိုးစား၍ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ကြွလာတော်မူလေသည်။ ။ဤကား အဖြေတည်း)။

အင်ကြင်းပင်နှင့် နတ်တို့က ပူဇော်ကြခြင်း

     ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာနညောင်စောင်း၌ လျောင်းစက်တော်မူသောအခါ အင်ကြင်းပင်အစုံတို့သည် အခါမဲ့ပွင့်သော ပန်းတို့ဖြင့် ပင်လုံးကျွတ် ပွင့်ကြလျက် ရှိကုန်၏။ ထိုအင်ကြင်းပင်တို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် ပန်းပွင့်တို့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်ထက်သို့ မပြတ်မစဲ ကြဲဖြန့်ကြလေကုန်၏။

     မန္ဒာရဝမည်သောနတ်ပန်း (=ထင်ရှားပန်း)တို့သည်လည်း ကောင်းကင်မှ ကျလာကုန်၏။ ထိုနတ်ပန်းတို့ကိုလည်း နတ်တို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်ထက်သို့ မပြတ်မစဲ ကြဲဖြန့်ကြလေကုန်၏။

၄၂၁

     နတ်၌ဖြစ်သော စန္ဒကူးနံ့သာမှုန့်တို့သည်လည်း ကောင်းကင်မှ ကျလာကုန်၏၊ ထိုစန္ဒကူးနံ့သာမှုန့်တို့ကိုလည်း နတ်တို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်ထက်သို့ မပြတ်မစဲ ကြဲဖြန့်ကြလေကုန်၏။

     နတ်တူရိယာတို့ကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် ကောင်းကင်၌ တီးမှုတ်လျက် ရှိကုန်၏။ နတ်သီချင်းသံတို့သည်လည်း မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် ကောင်းကင်၌ ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိကုန်၏။

အမြတ်ဆုံးသော ပူဇော်မှု

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အင်ကြင်းပင်အစုံတို့သည် အခါမဲ့၌ ပွင့်သောပန်းတို့ဖြင့် ပင်လုံးကျွတ် ပွင့်ကြလျက် ရှိကုန်၏။ ထိုအင်ကြင်းပင်တို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် ပန်းပွင့်တို့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်ထက်သို့ မပြတ်မစဲ ကြဲဖြန့်ကြလေကုန်၏။

မန္ဒာရဝမည်သော နတ်ပန်း (=ထင်ရှားပန်း)တို့သည်လည်း ကောင်းကင်မှ ကျလာကုန်၏။ ထိုနတ်ပန်းတို့ကိုလည်း နတ်တို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်ထက်သို့ မပြတ်မစဲ ကြဲဖြန့်ကြလေကုန်၏။

နတ်၌ ဖြစ်သော စန္ဒကူးနံ့သာမှုန့်တို့သည်လည်း ကောင်းကင်မှ ကျလာကုန်၏။ ထိုစန္ဒကူးနံ့သာမှုန့်တို့ကိုလည်း နတ်တို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်ထက်သို့ မပြတ်မစဲ ကြဲဖြန့်ကြလေကုန်၏။

နတ်တူရိယာတို့ကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် ကောင်းကင်၌ တီးမှုတ်လျက် ရှိကုန်၏။

၄၂၂

နတ်သီချင်းသံတို့သည်လည်း မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် ကောင်းကင်၌ ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိကုန်၏။

ချစ်သား အာနန္ဒာ.. ဤမျှလောက် ပူဇော်မှုဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို အရိုအသေပြုသည် မမည်သေး၊ အလေးအမြတ်ပြုသည်, မြတ်နိုးသည်, ပူဇော်သည်, ပသသည် မမည်သေး။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ရဟန်းယောက်ျားဖြစ်စေ, ရဟန်းမိန်းမဖြစ်စေ, ဥပါသကာ ယောက်ျားဖြစ်စေ, ဥပါသိကာ မိန်းမဖြစ်စေ အမှတ်မထင် အကြင်သူသည် လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သောတရားကို ကျင့်လျက်နေ၏၊ လျော်သောအကျင့်ကို ကျင့်လျက်နေ၏၊ တရားနှင့်လျော်စွာ ကျင့်လျက်နေ၏၊ ထိုသူသည် အမြတ်ဆုံးသော ပူဇော်ခြင်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို အရိုအသေပြုသည်မည်၏၊ အလေးပြုသည်, မြတ်နိုးသည်, ပူဇော်သည်, ပသသည် မည်၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ရကား ဤသာသနာတော်၌ လောကုတ္တရာတရားနှင့် လျော်သောတရားကို ကျင့်လျက် နေကုန်အံ့၊ လျော်သောအကျင့်ကို ကျင့်လျက် နေကုန်အံ့၊ တရားနှင့်လျော်စွာ ကျင့်လျက် နေကုန်အံ့ဟု ဤသို့ နှလုံးသွင်းလျက် သင်တို့ ကျင့်ကြံကြိုးကုတ် အားထုတ်ရမည်”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။

(ဤ၌။ ။အင်ကြင်းပင်တို့က မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်ကြရာဝယ် ဘုမ္မစိုးနတ်တို့က ထိုအင်ကြင်းပင် အကိုင်းအခက်တို့ကို လှုပ်ချ၍ ပူဇော်ကြသည်ဟု မှတ်ယူရာ၏။

မန္ဒာရဝ နတ်ပန်းတို့ဟူသည် နန္ဒာရေကန်၌ဖြစ်သော ပန်းတို့တည်း။ ထိုနတ်ပန်းတို့သည် အရွက်ပမာဏမှာ သစ်ရွက်ထီးခန့်ပမာဏ ရှိကြလျက် ပြည်တောင်းကြီးခန့်ပမာဏ ဝတ်ဆံဝတ်မှုန်ကို ယူကြကုန်၏။ မန္ဒာရဝနတ်ပန်းကိုသာ မဟုတ်ကုန်သေး၊ ပင်လယ်ကသစ်ပန်း အစရှိသော အခြား နတ်ပန်းတို့သည်လည်း ရွှေပန်းတောင်းများအပြည့် စကြဝဠာအနားရေး၌ တည်ကြသော နတ်များ, တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ တည်ကြသော နတ်များ, ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ တည်ကြသော ဗြဟ္မာများက

၄၂၃

ပစ်ချပူဇော်အပ်ကြသဖြင့် ကောင်းကင်မှ မပြတ်မစဲ တသဲသဲကျလျက် ရှိကုန်၏။

နတ်၌ဖြစ်သော စန္ဒကူးမှုန့်တို့ ကျလာသည်ကို ဆိုခြင်းမှာ မှတ်နိုင်ရုံ ဥပလက္ခဏနည်းပြမျှသာ ဖြစ်သည်၊ စင်စစ်ကား နတ်စန္ဒကူးမှုန့်များသာ မဟုတ်ကုန်သေး၊ နဂါးပြည် ဂဠုန်ပြည် လူ့ပြည်၌ဖြစ်သော စန္ဒကူးမှုန့်များ အခြားအခြားသော အကျော် စမ္ပာ နံ့သာနီစသော အလုံးစုံသော နတ်နံ့သာမှုန့်များ ဆေးဒန်းမြင်းသိလာမှုန့် မျက်စဉ်းဓာတ်ကျောက်မှုန့် ရွှေမှုန့် ငွေမှုန့်များ အလုံးစုံသော နတ်နံ့သာ အထုံအခိုးများသည်လည်း ရွှေကြုတ်ငွေကြုတ် စသည်အပြည့် ဖော်ပြရာပါ နတ်ဗြဟ္မာတို့က ပစ်ချ ပူဇော်အပ်ကြသဖြင့် ကောင်းကင်မှ မပြတ်မစဲ ဘုရားရှင် ကိုယ်တော်ထက်၌ တသဲသဲကျလျက် ရှိကုန်၏။

နတ်တူရိယာတို့ဖြင့် ပူဇော်ခဏ်း၌လည်း စကြဝဠာ တိုက်တသောင်း၌ ရှိကြသည့် နတ်, နဂါး, ဂဠုန်, လူတို့၏ အလုံးစုံသော တူရိယာမျိုးများကို ဤစကြဝဠာတိုက်၌ စုပေါင်းကြကာ ကောင်းကင်၌ တီးမှုတ်ကြ၏ဟု မှတ်ယူရာ၏။

အလွန်ကြီးစွာသော နတ်ပန်းကုံးကြီး

နတ်သီချင်းသံတို့ ကောင်းကင်၌ ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိကုန်၏- ဟူရာဝယ် အကျယ်အဓိပ္ပါယ်ကား- ဝရုဏ, ဝါရဏ မည်ကြသည့် အသက်ရှည်သော နတ်များ ရှိကြလေသည်။ ထိုနတ်တို့သည် “အလောင်းတော် နတ်သားသည် လူ့ပြည်၌ဖြစ်၍ ဘုရားဖြစ်လိမ့်မည်”ဟူသော သတင်းကို ကြားကြရ၍ “ပဋိသန္ဓေ ယူသောနေ့၌ အလောင်းတော်ကို ပူဇော်ရန် ပန်းကုံးကို ယူဆောင်သွားကြမည်” ကြံကြလျက် ထိုအချိန်ကပင် ပန်းကုံးကို စတင် သီကုံးကြလေသည်။ ထိုနတ်တို့ ပန်းကုံး သီကုံးနေကြစဉ်ပင် “ဘုရားအလောင်းသည် မယ်တော်ဝမ်း၌ ဖြစ်လေပြီ”ဟု ကြား၍ အခြားနတ်များက “သင်တို့သည် အဘယ်သူအတွက် သီကုံးကြသနည်း”ဟု မေးမြန်း ပြောဆိုအပ်ကုန်ရကား “နတ်ပန်းကုံးကား ယခုတိုင်ပင် သီကုံး၍ မပြီးသေး၊ မယ်တော်ဝမ်းမှ ဖွားသန့်သောနေ့၌ ယူဆောင်သွားရောက် ပူဇော်ကြရတော့အံ့”ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏။

တဖန် “ဘုရားအလောင်းတော် ဖွားသန့်တော်မူပြီ”ဟူသော သတင်းစကား ကြားသိကြရပြန်သော် “တောထွက်တော်မူသောနေ့၌ သွားရောက် ပူဇော်ကြကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏။ နှစ်ဆယ့်ကိုးနှစ်

၄၂၄

လူ့ဘောင်၌နေ၍ “ယနေ့ ဘုရားအလောင်းတော် တောထွက်တော်မူပြီ”ဟူသော သတင်းစကား ကြားသိကြရပြန်သော် “ဘုရားဖြစ်တော်မူသောနေ့၌ သွားရောက် ပူဇော်ကြကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏။ ခြောက်နှစ်ကြာ ဒုက္ကရစရိယာ ကျင့်တော်မူ၍ “ယနေ့ ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီ”ဟူသော သတင်းစကား ကြားသိကြရပြန်သော်လည်း “ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောကြားတော်မူသောနေ့၌ သွားရောက် ပူဇော်ကြကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုကြပြန်၏။ “ခုနစ်ရက် ခုနစ်လီ မဟာဗောဓိမဏ္ဍိုင်အနီး၌ သတ္တဌာန စံနေတော်မူပြီး၍ ယခုအခါ ဣသိပတန = မိဂဒါဝုန်တောသို့ ကြွရောက်တော်မူကာ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောကြားတော်မူပြီးပြီတဲ့”ဟူသော သတင်းစကား ကြားသိကြရပြန်သော်လည်း “ရေမီးအစုံအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာ ပြတော်မူသောနေ့၌ သွားရောက် ပူဇော်ကြကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုကြပြန်၏။ “ယနေ့ ရေမီးအစုံအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာ ပြတော်မူပြီတဲ့”ဟူသော သတင်းစကား ကြားသိကြရပြန်သော်လည်း “အဘိဓမ္မာတရား ဟောပြီး၍ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်မှ သက်ဆင်းတော်မူသောနေ့၌ ပူဇော်ကြကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုကြပြန်၏။ “ယနေ့ တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှ သက်ဆင်းတော်မူပြီတဲ့”ဟူသော သတင်းစကား ကြားသိကြရပြန်သော်လည်း “အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူသောနေ့၌ သွားရောက် ပူဇော်ကြကုန်အံ့”ဟု ပြောဆိုကြပြန်၏။ “ယနေ့ အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူပြီ”ဟု အခြားနတ်တို့ ပြောကြား၍ သတင်းစကား ကြားသိကြရသောအခါမှာလည်း “ပန်းကုံးကြီးကလည်း ပြီးပင်မပြီးနိုင်သေး၊ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသောနေ့၌မှ သွားရောက်ပူဇော်ကြရတော့အံ့”ဟု ပြောဆိုကြကုန်၏။

ယခု နောက်ဆုံးသတင်းအနေဖြင့် “ယနေ့ မြတ်စွာဘုရားသည် အင်ကြင်းပင်ပျို အစုံတို့၏ အကြား၌ သတိသမ္ပဇဉ် ယှဉ်တော်မူလျက် လက်ျာနံတောင်းဖြင့် မြတ်သော လျောင်းစက်မှုသို့ ကပ်ရောက်တော်မူလေပြီ၊ မိုးသောက်အားကြီး လင်းခါနီးအချိန်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလိမ့်မည်၊ သင်တို့သည် အဘယ်သူအတွက် ဤပန်းကုံးကြီးကို သီကုံး၍ နေကြသနည်း”ဟု အခြားနတ်တို့ပြောဆို၍ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူတော့မည့် သတင်းစကား ကြားသိကြရသော်ကား ထိုဝရုဏ, ဝါရဏ-မည်သော သက်တမ်းရှည်နတ်တို့သည်-

“ဤအမှုသည် အဘယ်မည်သော အမှုနည်း (=ဘယ့်နှယ်ဟာလဲ) မြတ်စွာဘုရား အလောင်းတော်သည် ယနေ့ပင် မယ်တော်ဝမ်း၌ ပဋိသန္ဓေ နေတော်မူပြီ၊ ယနေ့ပင် မယ်တော်ဝမ်းမှ ဖွားသန့်တော်မူပြီ၊

၄၂၅

ယနေ့ပင် တောထွက်တော်မူပြီ၊ ယနေ့ပင် ဘုရားဖြစ်တော်မူပြီ၊ ယနေ့ပင် ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူပြီ၊ ယနေ့ပင် ရေမီးအစုံအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြတော်မူပြီ၊ ယနေ့ပင် တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှ သက်ဆင်းတော်မူပြီ၊ ယနေ့ပင် အာယုသင်္ခါရ လွှတ်တော်မူပြီ၊ ယနေ့ပင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူတော့မည်တဲ့ (=ခုပဲ သန္ဓေယူ, ခုပဲ ဖွားတော်မူ, ခုပဲ တောထွက်, ခုပဲ ဘုရားဖြစ်, ခုပဲ တရားဦးဟော, ခုပဲ တန်ခိုးပြာဋိဟာပြ, ခုပဲ နတ်ပြည်မှဆင်း, ခုပဲ အာယုသင်္ခါရလွှတ်, ခုပဲ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူတော့မည်တဲ့)။ တကယ်ဆိုလျှင် နောက်တနေ့ ယာဂုသောက်ရုံ ကာလတိုင်ရုံ ဆိုင်းငံ့တည်နေတော်မူသင့်ပါသည်။ ဤသို့ အချိန်တိုတောင်းစွာဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရမည်မှာ ပါရမီဆယ်ပါးကို အထွတ်အထိပ်ရောက် ဖြည့်ကျင့်တော်မူ၍ ဘုရားအဖြစ်သို့ ရောက်တော်မူသော ယောက်ျားမြတ်အဖို့ရာ မသင့်လျော်စွာ့တကား”ဟု ညည်းတွားပြောဆိုကြကာ သီကုံး၍ မပြီးသေးသော ပန်းတို့ကိုပါ ယူဆောင်ခဲ့ကြ၍ ဘုရားရှင်ထံမှောက်သို့ လာရောက်ကြသည်တွင် ဤစကြဝဠာတိုက်အတွင်း၌ နေရာကို မရရှိကြသဖြင့် စကြဝဠာတိုက်၏ အနားရေး၌ပင်လျှင် ထိုပန်းကုံးကြီးကို ကောင်းကင်၌ တွဲလျား ဆွဲချိတ်ကြကာ ထိုစကြဝဠာအနားရေးမှာပင် ပြေးသွားကြကုန်လျက် တဦး လက်မှ တဦးလက်သို့ ပြောင်းရွှေ့ တွဲယှက်ကြ၍၎င်း, တဦးလည်မှ တဦးလည်သို့ ပြောင်းရွှေ့ ဖက်ရမ်းကြကုန်၍၎င်း ရတနာသုံးပါးဂုဏ်ကို အာရုံပြုကြလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မဟာပုရိသ လက္ခဏာတော်ကြီး ၃၂-ပါး, ရောင်ခြည်တော် ၆-ပါး, ပါရမီတော် ၁၀-ပါး, အဖြစ်တော် (=ဇာတ်တော်) ၅၅ဝ, ဗုဒ္ဓဉာဏ်တော် ၁၄-ပါးတို့ကို အကြောင်းပြု၍ သီချင်းကဗျာ ဂါထာဂီတများကို ပျောင်းအိနွဲ့ချို ဖွဲ့ဆိုကြ၍ ထိုထို သီချင်းကဗျာ ဂါထာဂီတိ အဆုံးအဆုံး၌ “မဟာယသော = များသော အခြံအရံ ကျော်စောသတင်း ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားပါတကား၊ မဟာယသော = များသော အခြံအရံ ကျော်စောသတင်း ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားပါတကား”ဟု ချီးမွမ်းထောမနာစကား နှုတ်မြွက်ကြားကြလေသည်။ ဤသည်ကိုပင် ရည်၍ ပါဠိတော်၌ “နတ်သီချင်းသံတို့သည်လည်း မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်သည့်အနေဖြင့် ကောင်းကင်၌ ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိကုန်၏”ဟု ဟောတော်မူအပ်လေသည်။

မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပရိနိဗ္ဗာနညောင်စောင်း၌ လျောင်းတော်မူရင်းကပင် မြေအပြင်မှ စကြဝဠာ အနားရေးတိုင်, စကြဝဠာအနားရေးမှ ဗြဟ္မာပြည်တိုင် စည်းဝေးနေသော နတ်ဗြဟ္မာပရိသတ်၏

၄၂၆

ကြီးစွာသော လုံ့လဥဿာဟကို မြင်တော်မူ၍ အရှင်အာနန္ဒာအား ထိုအကြောင်းကို မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ဤသို့ နတ်ဗြဟ္မာတို့၏ ကြီးစွာသော အာမိသပူဇာကို ပြတော်မူပြီးနောက် ထိုအာမိသပူဇာဖြင့်လည်း ကိုယ်တော်မြတ်အား အမြတ်ဆုံး အကောင်းဆုံး ပူဇော်သည် မမည်သေးကြောင်းနှင့် ဓမ္မပူဇာဖြင့် ပူဇော်မှသာ အမြတ်ဆုံးသော ပူဇော်ခြင်းဖြင့် ပူဇော်အပ်သည်မည်ကြောင်း ဆက်လက် ဟောကြားတော်မူလေသည်။ ထိုစကားရပ်၌ ဆိုလိုရင်း အဓိပ္ပါယ်ကား- “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အင်္ဂါရှစ်ပုံ ပြည့်စုံစေကာ ဒီပင်္ကရာ မြတ်စွာဘုရား ခြေတော်ရင်း၌ ဝပ်စင်း ကျောက်ဆစ်တံတားခင်းလျက် ဘုရားဆုကိုပန်ခဲ့, လေးအသင်္ချေ ကမ္ဘာတသိန်းကြာ ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ခဲ့သော ငါဘုရားသည် ပန်း, နံ့သာ, တူရိယာ, နတ်သီချင်းတို့ဖြင့် အပူဇော်ခံဖို့ရန် ရည်သန်၍ ဆုပန်ခဲ့သည်မဟုတ်, ပါရမီတို့ကို ဖြည့်ခဲ့သည်မဟုတ်၊ ထို့ကြောင့် ဤနတ်ပန်းနံ့သာ, တူရိယာ နတ်သီချင်းတို့ဖြင့် ငါဘုရားကို ပူဇော်ခြင်းသည် အမြတ်ဆုံးသော ပူဇော်ခြင်းဖြင့် ပူဇော်အပ်သည် မမည်။ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ်ဖြင့် ပူဇော်မှသာ အမြတ်ဆုံးသော ပူဇော်ခြင်းဖြင့် ပူဇော်အပ်သည်မည်၏”ဟု ဆိုလိုသည်။

ဤ၌ မေးမြန်းဖွယ် ရှိလာပြန်သည်မှာ “မြတ်စွာဘုရားသည် အခြားနေရာများ၌ နှမ်းကြပ်ပွင့်ကလေး တပွင့်မျှကိုပင် ယူဆောင်ကာ ဘုရားဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို ဆင်ခြင်၍ ပူဇော်လျှင်ပင် ဘုရားဉာဏ်ဖြင့် မပိုင်းခြား နိုင်လောက်အောင် အကျိုးကြီးမြတ်ကြောင်း ချီးမွမ်း ဟောကြားတော်မူပါလျက် ဤယခုအရာ၌ကျမှ သို့စင် ကြီးမြတ်သော ပူဇော်မှုကို အဘယ့်ကြောင့် ပယ်မြစ်တော်မူပါသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိပြန်၏။

အဖြေကား- ပရိသတ်ကို ချီးမြှောက်တော်မူလိုသောကြောင့်၎င်း, သာသနာအရှည် တည်တံ့ခြင်းကို အလိုတော်ရှိသောကြောင့်၎င်း ပယ်မြစ်တော်မူသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- အကယ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်က ဤသို့ ပယ်တော်မမူလျှင် နောက်အခါဝယ် (တရားတော်၌) သီလလာသော အရာ, သမာဓိလာသော အရာတို့၌ သီလ, သမာဓိကို ဖြည့်ကျင့်ကြလိမ့်မည် မဟုတ်၊ ဝိပဿနာလာသော အရာ၌ ဝိပဿနာတရားကို အားထုတ်ကြတော့မည် မဟုတ်ပဲ အလုပ်အကျွေး ဒကာ, ဒကာမတို့ကို ပန်း, နံ့သာ စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်ဖို့ရန်သာ ဟောပြ ဆောက်တည်စေကြ၍ အာမိသပူဇာမှုကိုသာ ပြုစေလျက် နေကြပေလိမ့်မည်။ အာမိသပူဇာ ဟူသည်မှာလည်း သုံးပါးသိက္ခာ သာသနာကို တရက်မျှ ယာဂုတကြိမ် သောက်ချိန်လောက် ဆောင်ထားခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်သည်မဟုတ်။ မှန်၏-

၄၂၇

မဟာဝိဟာရ ကျောင်းတိုက်ကြီးနှင့်တူသော ကျောင်းတိုက်ပေါင်း အထောင်သည်၎င်း, မဟာစေတီနှင့်တူသော စေတီဆူရေ အထောင်သည်၎င်း သာသနာကို အရှည်အကြာ ဆောင်ထားနိုင်သည်မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား တည်ဆောက်လှူဒါန်း ပူဇော်သူ၏ လူနတ်နိဗ္ဗာန် ချမ်းသာသုံးတန် ရဖို့ရန် ဥပနိဿယအကြောင်းသာ ဖြစ်သည်။

ကောင်းစွာကျင့်ကြံခြင်း = သမ္မာပဋိပတ်သည်သာ မြတ်စွာဘုရားအား သင့်လျော်သော ပူဇော်ခြင်းဖြစ်သည်။ မှန်၏- ထိုကောင်းစွာကျင့်ခြင်း တည်းဟူသော ဓမ္မပူဇာကိုသာ မြတ်စွာဘုရားကလည်း တောင့်တတော်မူအပ်လေသည်။ ထိုကောင်းစွာကျင့်ခြင်း တည်းဟူသော ဓမ္မပူဇာသည်သာ သာသနာကို အဓွန့်ရှည်စွာ ဆောင်ထားခြင်းငှါလည်း စွမ်းနိုင်၏။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ဤသို့ ဟောတော်မူအပ်လေသည်။ (အာမိသပူဇာ အကျိုးမရှိ၍ ဟောတော်မူသည်မဟုတ်)။ ဤကားအဖြေတည်း။

လောကုတ္တရာတရားအားလျော်သော ပဋိပတ် = အကျင့်

ဤ၌ ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ်ခေါ်သော လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးအားလျော်သော အကျင့် = ပဋိပတ်ကို ကျင့်သုံးခြင်းသည်ပင် မြတ်စွာဘုရားကို အမြတ်ဆုံး ပူဇော်ခြင်း ဖြစ်လေသည်။ ထိုဓမ္မာနုဓမ္မအကျင့်ပဋိပတ်= လောကုတ္တရာတရားအားလျော်သော အကျင့်ဟူသည်မှာ သရဏဂုံ သီလမှစ၍ ဂေါတြဘုံတိုင်အောင်သော ပုဗ္ဗဘာဂပဋိပဒါ = မဂ်၏ရှေ့အဖို့ (ရှေ့ပိုင်း)၌ဖြစ်သည့် အကျင့်များဖြစ်လေသည်။

ထို့ကြောင့် အကြင်ရဟန်းသည် အဂါရဝတရား ခြောက်ပါးတို့၌ တည်၍ မြတ်စွာဘုရား ပညတ်တော်မူအပ်သော သိက္ခာပုဒ်များကို လွန်ကျူးအံ့၊ မအပ်သော ရှာမှီးခြင်းဖြင့် ပစ္စည်းလေးဖြာ ဖွေရှာ၍ အသက်မွေးငြားအံ့၊ ထိုရဟန်းသည် ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ်ကို မကျင့်သော ရဟန်းမည်၏။ အကြင်ရဟန်းသည်ကား မိမိအတွက် မြတ်စွာဘုရား ပညတ်ထားသည့် အားလုံးသော သိက္ခာပုဒ်တည်းဟူသော ဘုရားစည်းကမ်း ဘုရားတမျဉ်းကြိုးကို အဏုမြူမျှလည်း မလွန်ကျူး၊ ဤရဟန်းသည် ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ်ကိုကျင့်သော ရဟန်းမည်၏။ ရဟန်းမိန်းမ၌လည်း ဤနည်းအတူတည်း။

အကြင် ဥပါသကာသည် ပါဏာတိပါတ = သူ့အသက်ကိုသတ်ခြင်းစသော ဝေရတရားငါးပါး (မိမိအပေါ် ရန်သူပမာ

၄၂၈

မကောင်းကျိုးကိုသာ ပေးတတ်သည့် အမှုငါးပါး) အကုသိုလ် ကမ္မပထတရား ဆယ်ပါးတို့ကို ဆောက်တည် ကျင့်ကြံငြားအံ့၊ ဤဥပါသကာသည် ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ်ကို မကျင့်သော ဥပါသကာမည်၏။ အကြင် ဥပါသကာသည်ကား သရဏဂုံသုံးပါး ငါးပါးသီလ ဆယ်ပါးသီလတို့ကို လုံခြုံအောင် စောင့်ထိန်း ဖြည့်ကျင့်၏၊ တလတလ၏အတွင်း အဖိတ်နေ့လေးရက် ဥပုသ်နေ့လေးရက်အားဖြင့် = ရှစ်ရက်သီတင်း ဥပုသ်စောင့်သုံးခြင်းအမှုကို ပြု၏၊ စွန့်ကြဲပေးကမ်း လှူဒါန်းလေ့ရှိ၏၊ ရတနာသုံးပါးကို နံ့သာပန်းတို့ဖြင့် ပူဇော်၏။ မိဖနှစ်ပါး တရားစောင့်သော သမဏဗြာဟ္မဏခေါ်တွင် သူတော်စင်တို့ကို ပြုစုလုပ်ကျွေး၏။ ထိုဥပါသကာသည် ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ်ကိုကျင့်သော ဥပါသကာမည်၏။ ဥပါသိကာ ဒါယိကာမ၌လည်း ဤနည်းအတူတည်း။

ဤဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်ခြင်းသည် နိရာမိသပူဇာလည်း မည်၏။ ဤနိရာမိသ အမည်ရသည့် အမြတ်ဆုံးသော ပူဇော်ခြင်းသည်သာ သာသနာကို အဓွန့်ရှည်စွာ တည်တံ့အောင် ဆောင်ထားနိုင်၏။ ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာယောက်ျား, ဥပါသိကာမိန်းမဟူသော = ဤပရိသတ်လေးပါးတို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဤနိရာမိသပူဇာဖြင့် ပူဇော်၍ နေကြသမျှ ကာလပတ်လုံး ဘုရားရှင် သာသနာတော်သည် ကောင်းကင်အလယ်၌ လပြည့်ဝန်းကဲ့သို့ ထွန်းလင်းတင့်တယ်လိမ့်မည် ဧကန်ဖြစ်သတည်း)။

ဥပဝါဏမထေရ်

     ထိုအခါဝယ် အရှင်ဥပဝါဏမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားကို ယပ်ခပ်လျက် မြတ်စွာဘုရား၏ ရှေ့တော်၌ ရပ်တည်နေဆဲရှိ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ဥပဝါဏမထေရ်ကို “ရဟန်း.. ဖဲသွားလော့၊ ငါဘုရားရှေ့၌ ရပ်မနေလင့်”ဟု မိန့်တော်မူကာ ဖဲသွားစေတော်မူ၏။ အရှင်ဥပဝါဏ မထေရ်သည်လည်း တခွန်းတည်းသော စကားဖြင့်ပင် ထန်းရွက်ယပ်ဝန်းကိုချ၍ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ရပ်တည်နေလေ၏။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ဤအရှင်ဥပဝါဏသည် ကာလရှည်မြင့်စွာ (ပဌမဗောဓိ = ဝါတော်နှစ်ဆယ်အတွင်းက) မြတ်စွာဘုရားရှင် ထံတော်ပါး၌နေ၍ အနီး၌

၄၂၉

အမြဲရှိသော အလုပ်အကျွေး ဖြစ်ခဲ့ဘူးပါလျက် မြတ်စွာဘုရားသည် ယခုနောက်ဆုံး ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီးကာလ၌ ‘ရဟန်း.. ဖဲသွားလော့၊ ငါဘုရားရှေ့၌ ရပ်မနေလင့်’ဟု မိန့်လျက် ဖဲစေတော်မူ၏။ ထိုသို့ ဖဲစေရာ၌ အကြောင်း အဘယ်သို့ရှိသနည်း”ဟု အကြံအစည်ဖြစ်ရှိကာ အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. ဤအရှင်ဥပဝါဏသည် ကာလရှည်မြင့်စွာ ရှင်တော်ဘုရား ထံတော်ပါး၌နေ၍ အနီး၌ အမြဲရှိသော အလုပ်အကျွေး ဖြစ်ခဲ့ဘူးပါလျက် ရှင်တော်ဘုရားသည် ဤယခုနောက်ဆုံး ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီးကာလ၌ ‘ရဟန်း.. ဖဲသွားလော့၊ ငါဘုရားရှေ့၌ ရပ်မနေလင့်’ဟု မိန့်လျက် ဖဲစေတော်မူခဲ့ပါသည်၊ ထိုသို့ဖဲစေရာ၌ အကြောင်းအဘယ်သို့ ရှိပါသနည်း”-

ဟု မေးမြန်းလျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “အာနန္ဒာသည် ဥပဝါဏရဟန်းမှာ အပြစ်ရှိ၍ ဖဲစေသည်ဟု မှတ်ထင်နေ၏၊ ယခုအခါ ငါဘုရားသည် ဥပဝါဏရဟန်း၏ အပြစ်မရှိသောအဖြစ်ကို ပြောကြားပေအံ့”ဟု ကြံစည်တော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. စကြဝဠာပေါင်း တိုက်တသောင်းတို့၌ ရှိနေသော နတ်ဗြဟ္မာအပေါင်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် (အသညသတ်ဗြဟ္မာနှင့် အရူပဗြဟ္မာတို့ကို ထား၍) များသောအားဖြင့် စည်းဝေးလာကြကုန်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကုသိနာရုံပြည်၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ်၏ ထက်ဝန်းကျင် တဆယ့်နှစ်ယူဇနာ အတွင်း၌ တန်ခိုးကြီးသော နတ်တို့ဖြင့် မတွေ့မထိ မပြည့်သော အရပ်ဒေသမည်သည် သားမြီးဖျား တထောက်မျှပင် မရှိချေ။ (က)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. နတ်တို့သည် ဥပဝါဏရဟန်းကို ‘ငါတို့ကား မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် အဝေးမှ

၄၃၀

လာခဲ့ရကုန်၏၊ အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်တို့သည် လောက၌ တရံတခါသာ ပွင့်တော်မူကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းသည် ယနေ့ညဉ့်သန်းလွဲ = ပစ္ဆိမယံ၌ပင် ဖြစ်တော့မည်၊ တန်ခိုးကြီးသော ဤဥပဝါဏ ရဟန်းကလည်း မြတ်စွာဘုရားရှေ့တော်၌ ကွယ်လျက် ရပ်တည်နေဘိ၏၊ ငါတို့သည် ဤယခု နောက်ဆုံးကာလ၌ မြတ်စွာဘုရားအား ဖူးမြော်ခွင့်ကို မရကြတော့ပါတကား’ဟု ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားနေကြ၏။ (ထို့ကြောင့် ငါဘုရားသည် ဥပဝါဏရဟန်းကို ဖယ်ရှားစေသည်) (ခ)”-

ဟု ရှင်းလင်းမိန့်ဆိုတော်မူ၏။

(ဤ၌ မှတ်ဖွယ်အထူး ပြဆိုဦးအံ့- (က) စကားရပ်ဝယ် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အနီးကပ်ဆုံးသော အရပ်၌ သားမြီးဖျား တထောက်မျှသော အရပ်မှာပင် သိမ်မွေ့သော ခန္ဓာကိုယ်အတ္တဘောကို ဖန်ဆင်း၍ တကျိပ်စီ တကျိပ်စီသော နတ်ဗြဟ္မာတို့ ရပ်တည်နေကြလေသည်။ ထိုနတ်ဗြဟ္မာတို့၏ အပြင်ဖက်၌ နှစ်ကျိပ်စီ နှစ်ကျိပ်စီ, ထို့အပြင်ဖက်၌ သုံးဆယ်စီ သုံးဆယ်စီ, ထို့အပြင်ဖက်၌ လေးဆယ်စီ လေးဆယ်စီ, ထို့အပြင်ဖက်၌ ငါးဆယ်စီ ငါးဆယ်စီ, ထို့အပြင်ဖက်၌ ခြောက်ကျိပ်စီ ခြောက်ကျိပ်စီသော နတ်ဗြဟ္မာတို့ ရပ်တည်နေကြလေသည်။ ထိုနတ်ဗြဟ္မာတို့သည် အချင်းချင်း လက်ဖြင့်ဖြစ်စေ ခြေဖြင့်ဖြစ်စေ အဝတ်ဖြင့်ဖြစ်စေ မထိပါးကြကုန်၊ “ဖယ်လော့၊ ငါ့ကို မထိပါးလင့်”ဟု ပြောဆိုရမည့် အခြင်းအရာမည်သည် မရှိချေ။

(ခ) စကားရပ်ဝယ် အရှင်ဥပဝါဏမထေရ်သည် ပင်ကိုယ်ကပင် ဆင်ပေါက်ငယ်ပမာ ကိုယ်ခန္ဓာကြီးသူ ဖြစ်သည့်ပြင် ပံသုကူသင်္ကန်းကို ရုံ၍ထားပြန်ရကား အလွန်ကြီး ကြီးသကဲ့သို့ ဖြစ်တော်မူကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ရှေ့တော်၌ ဖုံးလွှမ်း ပိတ်ကွယ်ထားသကဲ့သို့ ဖြစ်နေလေသည်။ သို့ရကား နတ်ဗြဟ္မာများသည် မြတ်စွာဘုရားရှင့် ရွှေမျက်နှာတော်ကို ဖူးမြော်ခွင့် မရကြသည့်အတွက် ထိုကဲ့သို့ ကဲ့ရဲ့ကြလေသည်။

ဤ၌ “နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် ဥပဝါဏမထေရ်၏ကိုယ်ကို ဖောက်ထွင်း၍ မြတ်စွာဘုရား မျက်နှာတော်ကို ဖူးမြင်ခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ဘူးလော”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- အိမ်း.. မတတ်နိုင်ကြပေ။ မှန်၏-

၄၃၁

နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် ပုထုဇန် ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကိုသာ ဖောက်ထွင်း၍ မြင်နိုင်ကုန်၏။ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့ကို ဖောက်ထွင်း၍ မမြင်နိုင်ကြကုန်။ အထူးအားဖြင့် ဥပဝါဏမထေရ်မှာ တန်ခိုးအရှိန်အဝါ ကြီးမြတ်လှသူ ဖြစ်သောကြောင့် ထိုမထေရ်၏ အနီးသို့ ကပ်ရောက်ခြင်းငှါပင် မစွမ်းနိုင်ကြကုန်။

ဤ၌ “အခြားတပါးသော ရဟန္တာတို့သည် ဥပဝါဏမထေရ်လောက် တန်ခိုးအရှိန်အဝါ မကြီးကြပဲ အဘယ့်ကြောင့် ဥပဝါဏမထေရ်သာ ထိုကဲ့သို့ တန်ခိုးအရှိန်အဝါ ကြီးမြတ်တော်မူရသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိပြန်၏။ အဖြေကား- ကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင့် စေတီတော်၌ အစောင့်အရှောက်နတ် ဖြစ်ခဲ့ဘူးသောကြောင့် ထိုကဲ့သို့ တန်ခိုးအရှိန်အဝါ ကြီးမြတ်တော်မူသည်။

စေတီတော်စောင့်နတ်

ချဲ့ဦးအံ့- လွန်ခဲ့သော ကိုးဆယ့်တကမ္ဘာထက်က ဝိပဿီမြတ်ဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူလတ်သော် တခဲနက်သော ရွှေတုံးကြီးနှင့်တူသည့် သာရီရိက (တဆူတည်းသော) ဓာတ်တော်အတွက် စေတီတည်ထားကြလေသည်။ (အထူးကား သက်တော်ရှည် မြတ်စွာဘုရားတို့ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြလျှင် သာရီရိက ဓာတ်တော်သည် တဆူတည်းသာ ကြွင်းကျန်၍ စေတီတော်တဆူသာလျှင် လူတို့ တည်ထားကိုးကွယ်ကြမြဲ ဓမ္မတာဖြစ်သည်)။ လူများသည် ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရား၏ တဆူတည်းသော သာရီရိကဓာတ်တော် ကိန်းစံရာ စေတီတော်ကို အလျားတတောင် အနံတထွာ အထုနှစ်လက်မရှိသော ရွှေသားစတိအုတ်တို့ဖြင့် အင်္ကတေမြေညက်အစား ဆေးဒန်း, မြင်းသီလာမှုန့်တို့ကို အသုံးပြု၍၎င်း ရေအစား နှမ်းဆီကို အသုံးပြု၍၎င်း တယူဇနာအမြင့်ရှိအောင် တည်ထားကြလေကုန်၏။

ထို့နောက် ဘုမ္မစိုးနတ်တို့က တယူဇနာမြင့်အောင် ထပ်ဆင့် တည်ကြပြန်လေသည်။ ထို့နောက် အာကာသစိုးနတ်တို့က တယူဇနာမြင့်အောင် ထပ်ဆင့် တည်ကြပြန်လေသည်။ ထို့နောက် ဥဏှဝလာဟက နတ်တို့က တယူဇနာမြင့်အောင်, အဗ္ဘဝလာဟက နတ်တို့က တယူဇနာမြင့်အောင်, စတုမဟာရာဇ် နတ်တို့က တယူဇနာမြင့်အောင်, ထို့နောက် တာဝတိံသာ နတ်တို့က တယူဇနာမြင့်အောင် ထပ်ဆင့် တည်ကြပြန်လေသည်။ ဤသို့လျှင် ဝိပဿီမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ တဆူတည်းသော သာရီရိကဓာတ်တော် ကိန်းစံရာ စေတီတော်သည် ခုနစ်ယူဇနာ အမြင့်ရှိလေသည်။

၄၃၂

လူအများတို့ ပန်း, နံ့သာ အဝတ်သင်္ကန်း စသည်တို့ကို ယူဆောင်၍ စေတီတော်ကို ပူဇော်ရန် လာရောက်ကြလျှင် စေတီတော်စောင့် နတ်မင်းသည် ထိုပူဇော်ဖွယ် ဝတ္ထုတို့ကို ယူဆောင်၍ ထိုလူများ မြင်ကြစဉ်ပင် စေတီတော်ကို ပူဇော်ပေးလေသည်။

ထိုအခါက ဤယခု အရှင်ဥပဝါဏမထေရ် အလောင်းသည် ပုဏ္ဏားသူဌေးတဦးဖြစ်၍ ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းသော အဝတ်သင်္ကန်းတထည်ကို ယူဆောင်၍ စေတီတော်ကို ပူဇော်ရန် လာရောက်လေ၏။ စေတီတော်စောင့်နတ်သည် ထိုသူ၏လက်မှ အဝတ်သင်္ကန်းကို ယူ၍ စေတီတော်ကို ပူဇော်ပေးလေသည်။ ပုဏ္ဏားသူဌေးသည် ထိုနတ်ကိုမြင်၍ ကြည်ညိုသောစိတ် ရှိရကား “ငါသည်လည်း နောက်အခါ၌ ဤသို့သဘောရှိသော မြတ်စွာဘုရား၏ စေတီတော်၌ အစောင့်နတ်မင်း ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းမှု ပြုခဲ့၍ ထိုဘဝမှ စုတေလတ်သော် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်လေ၏။

ထိုသူ နတ်ပြည်, လူ့ပြည်၌ ကျင်လည်စဉ်ပင် ကဿပမြတ်စွာဘုရား လောက၌ ပွင့်ထွန်းတော်မူ၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေသည်။ ထိုကဿပမြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သာရီရိက ဓာတ်တော်သည်လည်း (သက်တော်ရှည် ဘုရားဖြစ်၍) တဆူသာ ကြွင်းကျန်ရစ်လေသည်။ ထိုတဆူတည်းသော သာရီရိကဓာတ်တော်ကို ယူဆောင်ကြ၍ မင်းနှင့်တကွ လူအပေါင်းတို့သည် တယူဇနာ အဝန်းအဝိုင်း အမြင့်ရှိသော စေတီတော်ကို တည်ထားကြလေသည်။ ဥပဝါဏမထေရ်၏ အလောင်းဖြစ်သော ထိုသူသည် ထိုကဿပ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ စေတီတော်၌ အစောင့်နတ်မင်းဖြစ်၍ သာသနာတော် ကွယ်ပလတ်သော် နတ်ပြည်၌ တဖန် ဖြစ်ပြီးလျှင် အကျွန်ုပ်တို့ မြတ်ဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူလာသောအခါ နတ်ပြည်မှ စုတေခဲ့၍ မြတ်သောအမျိုး၌ ပဋိသန္ဓေယူနေလျက် တောထွက်ကာ ရဟန်းပြုပြီးလျှင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ဆိုက်တော်မူခဲ့လေသည်။

ဤသို့လျှင် ကဿပမြတ်စွာ စေတီတော်၌ အစောင့်နတ်မင်းဖြစ်၍ လာခဲ့သောကြောင့် အရှင်ဥပဝါဏမထေရ်သည် တန်ခိုးအရှိန်အဝါ ကြီးမြတ်တော်မူသည်။ ဤကား အဖြေတည်း)။

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “အရှင်ဥပဝါဏကို အပြစ်ရှိ၍ ဖယ်ရှားစေသည် မဟုတ်၊ နတ်တို့က ကဲ့ရဲ့သောကြောင့်

၄၃၃

ဖယ်ရှားစေရကြောင်း”ကို မိန့်တော်မူလေလျှင် အရှင်အာနန္ဒာသည် တဖန်ဆက်၍ မြတ်စွာဘုရားကို-

“ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် နတ်ဗြဟ္မာများကို အဘယ်ကဲ့သို့ ဖြစ်ရှိနေကြသည်ကို နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်တော်မူမိပါသနည်းဘုရား”-

ဟု လျှောက်ထား မေးမြန်းလေ၏။ (နတ်ဗြဟ္မာတို့သည် ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူမည်ကို သည်းခံနိုင်စွမ်း ရှိကြပါ၏လောဟု မေးလိုရင်းဖြစ်သည်။) ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နတ်ဗြဟ္မာတို့ သည်းမခံနိုင်ကြသည့်အဖြစ်ကို ပြတော်မူလို၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်မြတ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကောင်းကင်၌ မြေပြင်ဟု အမှတ်ရှိလျက် တည်နေသော နတ်တို့သည် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်တကား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်တကား၊ ပညာမျက်စိ ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ လောကမှ ကွယ်ပျောက်တော်မူလိမ့်မည်တကား”ဟု ဆံပင်တို့ကို ဖြန့်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏။ လက်မောင်းတို့ကိုမြှောက်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏။ ကမ်းပါးပြတ်၌ ကျသကဲ့သို့ လဲကျကုန်၏၊ ရှေးရှုလူးလှိမ့်ကုန်၏၊ ထိုထိုဤဤ လူးလှိမ့်ကုန်၏။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြေပြင်၌ မြေပြင်ဟု အမှတ်ရှိလျက် တည်နေသော နတ်တို့သည် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်တကား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်တကား၊ ပညာမျက် ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ

၄၃၄

လောကမှ ကွယ်ပျောက်တော်မူလိမ့်မည်တကား” ဟု ဆံပင်တို့ကို ဖြန့်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏၊ လက်မောင်းတို့ကိုမြှောက်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏။ ကမ်းပါးပြတ်၌ ကျသကဲ့သို့ လဲကျကုန်၏။ ရှေးရှုလူးလှိမ့်ကုန်၏၊ ထိုထိုဤဤ လူးလှိမ့်ကုန်၏။

ကာမရာဂ ကင်းပြီးသော နတ်တို့သည်ကား “ပြုပြင်ရသော သင်္ခါရတရားတို့သည် မမြဲသောသဘော ရှိကုန်၏။ ဤပြုပြင်ရသော သင်္ခါရတရားထည်း၌ ထိုမြဲမှုသဘောကို အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်း = မရနိုင်သည်သာတည်း”ဟု အောက်မေ့ဆင်ခြင်လျက် သည်းခံနိုင်ကုန်၏”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။

(ဤစကားရပ်တွင် “ကောင်းကင်၌ မြေပြင်ဟု အမှတ်ရှိလျက် တည်နေသော နတ်တို့”- ဟူသည်မှာ ပကတိကောင်းကင်ကို မြေပြင်ဖြစ်အောင် ဖန်ဆင်း၍ ထိုဖန်ဆင်းအပ်သော မြေပြင်၌ မြေပြင်ဟု အမှတ်ပြုလျက် တည်နေကြသော နတ်တို့ဟု ဆိုလိုသည်။ “မြေပြင်၌ မြေပြင်ဟု အမှတ်ရှိလျက် တည်နေသော နတ်တို့" ဟူသည်မှာလည်း ပကတိ ရှိရင်းစွဲဖြစ်သော ဤမဟာပထဝီ မြေကြီး၌ မိမိတို့၏ကိုယ်ကို ဆောင်စွမ်းနိုင်လောက်အောင် တန်ခိုးအာနုဘော်ဖြင့် “မြေအသစ်ဖန်ဆင်း၍ ထိုဖန်ဆင်းအပ်သော မြေပြင်၌ မြေပြင်ဟု အမှတ်ပြုလျက် တည်နေကြသော နတ်တို့ဟု ဆိုလိုသည်။

ပကတိမြေကြီးကား ကြမ်းတမ်း၍ နတ်တို့၏ ပကတိကိုယ်ကား သိမ်မွေ့နူးညံ့လှသောကြောင့် ပကတိမြေကြီးသည် နတ်တို့၏ကိုယ်ကို ဆောင်ထားခြင်းငှါ မတတ်နိုင်၊ ထိုပကတိမြေပေါ်၌ နတ်တို့၏ ပကတိကိုယ် ရပ်တည်လိုက်လျှင် မြေကြီးပေါ်၌ ထောပတ်စိုင် ထောပတ်ခဲကို ချထားသကဲ့သို့ စိမ့်၍ စိမ့်၍ ဝင်သွား၏။ ထို့ကြောင့် တချိန်က မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံသို့ ဟတ္ထက-မည်သော ဗြဟ္မာတဦး လာရောက်ရပ်တည်ရာ ရပ်တည်၍ မဖြစ်နိုင်၊ မြေထဲသို့ စိမ့်၍ စိမ့်၍ ဝင်သွားသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဟတ္ထက.. သင်၏ ခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောကို ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းသော အတ္တဘောဖြစ်အောင် ဖန်ဆင်းလော့”ဟု နည်းပေးစကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤယခု အခဏ်း၌လည်း နတ်တို့သည် ပကတိမြေကြီးအပေါ်၌ ရပ်တည်ရန် မစွမ်းနိုင်ကြ၍ မိမိတို့၏ အတ္တဘောကို ဆောင်နိုင်လောက်အောင်

၄၃၅

ပကတိမြေကို နူးညံ့လှစွာ ဖန်ဆင်းပြီးမှ ထိုမြေပေါ်၌ လူးလှိမ့်ငိုကြွေးမှု ပြုကြလေသည်)။

သံဝေဂရစေမည့် ဌာနလေးပါး

     ထို့နောက် ဆက်၍ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. အရပ်မျက်နှာတို့၌ ဝါကပ်၍ ဝါကျွတ်ပြီးသော ရဟန်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ကြရန် ရှေးအခါက ကြွလာကြပါကုန်၏။ ထိုသို့ ကြွလာသော ကြည်ညို မြတ်နိုးဖွယ်ဖြစ်သည့် ရဟန်းတို့ကို ရှေးအခါက တပည့်တော်များ ဖူးမြော်ခွင့် ဆည်းကပ်ခွင့်ကို ရခဲ့ပါကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသွားပြီး နောက်အခါ၌ကား ကြည်ညို မြတ်နိုးဖွယ်ဖြစ်သည့် ရဟန်းတို့ကို ရှေးအခါကလို တပည့်တော်များ ဖူးမြော်ခွင့် ဆည်းကပ်ခွင့်ကို ရကြတော့မည် မဟုတ်ပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

     ဘုရားရှင်လက်ထက်တော်က ရဟန်းတို့သည် ၁-ဝါဆိုရက်နီးကပ်သောအခါ ကမ္မဋ္ဌာန်းသင်ယူရန်အတွက် ဘုရားရှင်ရှိရာသို့ လာရောက်၍ စည်းဝေးကြသည် တကြိမ်, ၂-ဝါကျွတ်သောအခါ မိမိတို့သင်ယူအပ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းကို အားထုတ်သဖြင့် ရရှိသော မဂ်ဖိုလ်တရားထူးကို လျှောက်ထားရန် ဘုရားရှင်ရှိရာသို့ လာရောက်၍ စည်းဝေးကြသည် တကြိမ် = ဤသို့ အခါနှစ်ပါးတို့၌ ရဟန်းတို့ စည်းဝေးကြလေသည်။ ဘုရားရှင် လက်ထက်မှာကဲ့သို့ပင် သီဟိုဠ်ကျွန်း၌လည်း ၁-ဝါဆိုရက် နီးကပ်သောအခါ ဤမှာဖက်ကမ်းနေ ရဟန်းတို့သည် လောဟပါသာဒ ပြာသာဒ်၌ စည်းဝေးကြ၍ ထိုမှာဖက်ကမ်း (=မဟာဂါမဖက်ကမ်း)နေ ရဟန်းတို့သည် ကာကဝဏ္ဏတိဿမင်းကြီး ဆောက်လုပ်သော တိဿကျောင်းတိုက်ကြီး၌ စည်းဝေးကြကုန်၏။ ထိုရဟန်းတို့တွင် ဤမှာဖက်ကမ်းနေ ရဟန်းတို့သည် အမှိုက်စွန့်ရန် တောင်း, တံမြက်စည်းများကို ယူဆောင်ကြကာ မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၌ လာရောက် စုဝေးကြ၍ မဟာစေတီ၌ အင်္ကတေမှု (လိုအပ်သလို အင်္ကတေ ထေးဖာမှု, ထုံးသင်္ကန်း စသည်ကပ်မှု)များ ပြုလုပ်ကြပြီးလျှင်

၄၃၆

“ဝါကျွတ်သောအခါ လာရောက်ကြ၍ လောဟပါသာဒ ပြာသာဒ်၌ စည်းဝေးကြကုန်လော့”ဟု တိုင်ပင်ညီညွတ်ကြကာ မိမိ မိမိတို့နေရာ၌ တံမြက်လှည်းမှု အမှိုက်စွန့်မှု-စသော ဝတ်ကို ပြုကြပြီးလျှင် မိမိတို့ ချမ်းသာရာအရပ်၌ ဝါကပ် သီတင်းသုံးတော်မူကြလေသည်။ ၂-ဝါကျွတ်သောအခါ တဖန် လာရောက်ကြ၍ လောဟပါသာဒ ပြာသာဒ်အတွင်း ပဉ္စနိကာယ တန်ဆောင်းဝန်း “နိကာယ်ငါးခဏ်း တန်ဆောင်းဝန်း”၌ စည်းဝေးကြကာ ပါဠိသင်သော ရဟန်းတို့က ပါဠိတော်ကို သရဇ္ဈာယ်ကြ၍ အဋ္ဌကထာသင်သော ရဟန်းတို့က အဋ္ဌကထာကို သရဇ္ဈာယ်ကြလေသည်။ ပါဠိကိုဖြစ်စေ, အဋ္ဌကထာကိုဖြစ်စေ မှားယွင်း၍ သရဇ္ဈာယ်သော ရဟန်းကို “ငါ့ရှင်သည် အဘယ်ဆရာ၏အထံ၌ သင်ယူအပ်သနည်း”ဟု မေးမြန်းစိစစ်၍ ဖြောင့်မှန် အောင်ပြုလုပ်ကာ ရွတ်အံ သင်ကြားစေကြလေ၏။ ထိုမှာဖက်ကမ်း (=မဟာဂါမဖက်ကမ်း)နေ ရဟန်းတို့သည်လည်း တိဿကျောင်းတိုက်ကြီး၌ ဤအတူပင် ပြုလုပ်ကြကုန်၏။

     ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရား လက်ထက်တော်က နှစ်ပါးသော အခါတို့ဝယ် စည်းဝေးကြသော ရဟန်းတို့အနက် ဝါဆိုဦးအခါ ကမ္မဋ္ဌာန်းကိုသင်ယူ၍ သွားပြီးလျှင် ဝါကျွတ်သောအခါ မိမိရရှိသော မဂ်ဖိုလ်တရားထူးကို မြတ်စွာဘုရားအား လျှောက်ထားရန် လာရောက်ကြသည့် ရဟန်းတို့ကိုရည်၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ် သည် ရှေးဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း မြတ်စွာဘုရားကို လျှောက်ထားလေသည်။

     အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်ကား ဝတ်အကျင့်နှင့် ပြည့်စုံသူ ဖြစ်သောကြောင့် သီတင်းကြီးရဟန်း ကြွလာသည်ကိုမြင်လျှင် မည်သည့်အခါမျှ မာန်မာနခက်ထန်၍ ထိုင်မနေ၊ ခရီးဦးကြိုဆို၍ သီတင်းကြီး အာဂန္တုရဟန်း၏ လက်မှ ထီး, သပိတ်, သင်္ကန်းများကို ဆီးကြိုယူပြီးလျှင် ထိုင်စရာအင်းပျဉ်ကို ခါ၍ နေရာပေးလေသည်။ ထိုနေရာ၌ သီတင်းကြီးရဟန်း ထိုင်နေပြီးလတ်သော် ရှိခိုးဝတ်ပြုပြီးမှ ထိုအာဂန္တု သီတင်းကြီး ရဟန်းအတွက်

၄၃၇

ရသင့်သောကျောင်းကို သုတ်သင်ရှင်းလင်း၍ ပေးလေသည်။ သီတင်းငယ် အာဂန္တုရဟန်းကို မြင်လျှင်လည်း ဆိတ်ဆိတ်နေတော်မမူပဲ ထိုအာဂန္တုရဟန်းအနီး၌ ရပ်တည်၍ ပြုသင့်သမျှသော ဝတ်များကို ပြုတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ထိုမိမိပြုနေကျဖြစ်သည့် ဝတ်ကြီးဝတ်ငယ်များ မယုတ်လျော့မှုကို တောင့်တလင့်ဆို အလိုရှိတော်မူသည်ဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ထိုကဲ့သို့ လျှောက်ကြားလေသည်။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “အာနန္ဒာကား ‘ကြည်ညို မြတ်နိုးဖွယ်ဖြစ်သည့် ရဟန်းတို့ကို ဖူးမြော်ခွင့် ရတော့မည်မဟုတ်’ဟု ကြံစည်ပူပန်နေ၏၊ ယခုအခါ အာနန္ဒာအား ငါဘုရားသည် ကြည်ညိုမြတ်နိုးဖွယ်ဖြစ်သည့် ရဟန်းတို့ကို ဖူးမြော်ခွင့် အလွယ်နှင့် ရနိုင်မည့်ဌာနကို ကြားပေအံ့၊ ယင်းအရပ်၌ နေလတ်သော် ထိုထိုဤဤ မလှည့်လည်ရပဲ ကြည်ညိုမြတ်နိုးဖွယ်ဖြစ်သည့် ရဟန်းတို့ကို အလွယ်နှင့် ဖူးမြော်ခွင့် ရပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော အမျိုးကောင်းသား အဖို့ရာ ဖူးမြော်ထိုက်၍ ယင်းသို့ ဖူးမြော်သသူအား သံဝေဂရစေမည့် ဌာနတို့သည် လေးပါးရှိကုန်၏။ လေးပါးတို့ဟူသည်မှာ-

(၁) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လုမ္ဗိနီအင်ကြင်းတော ဌာနသည် “ဤဌာန၌ မြတ်စွာဘုရား ဖွားမြင်တော်မူ၏”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော အမျိုးကောင်းသားအဖို့ရာ ဖူးမြော်ထိုက်၍ ယင်းသို့ ဖူးမြော်သသူအား သံဝေဂရစေမည့် ဌာနတပါးဖြစ်သည်။

(၂) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မဟာဗောဓိမဏ္ဍိုင် ဌာနသည် “ဤဌာန၌ မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံးသော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်တော်ကို ရတော်မူ၏”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော

၄၃၈

အမျိုးကောင်းသားအဖို့ရာ ဖူးမြော်ထိုက်၍ ယင်းသို့ ဖူးမြော်သသူအား သံဝေဂရစေမည့် ဌာနတပါးဖြစ်သည်။

(၃) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မိဂဒါဝုန် တောအရပ်သည် “ဤဌာန၌ မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော တရားတော်ဓမ္မစက်ကို ဟောမြွက် လည်စေတော်မူ၏”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော အမျိုးကောင်းသား အဖို့ရာ ဖူးမြော်ထိုက်၍ ယင်းသို့ ဖူးမြော်သသူအား သံဝေဂရစေမည့် ဌာနတပါးဖြစ်သည်။

(၄) ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကုသိနာရုံပြည် အရပ်သည် “ဤဌာန၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ခန္ဓာကြွင်းမရှိသော ငြိမ်းခြင်းသဘော = အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူ၏”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော အမျိုးကောင်းသားအဖို့ရာ ဖူးမြော်ထိုက်၍ ယင်းသို့ ဖူးမြော်သသူအား သံဝေဂရစေမည့် ဌာနတပါးဖြစ်သည်။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော အမျိုးကောင်းသား အဖို့ရာ ဖူးမြော်ထိုက်၍ ယင်းသို ဖူးမြော်သသူအား သံဝေဂရစေမည့် ဌာနတို့သည် ဤလေးပါးတို့ပေတည်း။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သဒ္ဓါတရားနှင့် ပြည့်စုံသော ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာယောက်ျား, ဥပါသိကာမိန်းမများသည် “၁-ဤလုမ္ဗိနီဌာန၌ မြတ်စွာဘုရား ဖွားမြင်တော်မူ၏” ဟူ၍၎င်း “၂-ဤမဟာဗောဓိဌာန၌ မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ကို ရတော်မူ၏” ဟူ၍၎င်း “၃-ဤမိဂဒါဝုန်ဌာန၌ မြတ်စွာဘုရားသည် အမြတ်ဆုံးဖြစ်သော တရားတော်ဓမ္မစက်ကို ဟောမြွက် လည်စေတော်မူ၏” ဟူ၍၎င်း “၄-ဤကုသိနာရုံဌာန၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ခန္ဓာကြွင်းမရှိသော

၄၃၉

ငြိမ်းခြင်းသဘော = အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူ၏” ဟူ၍၎င်း ကြံစည် အောက်မေ့ကြလျက် လာရောက်ကြလိမ့်မည်။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. စေတီပုထိုးတို့ကို ဖူးမြော်ရန် သွားလာလှည့်လည်ကြသော သူတို့သည် ကြည်ညိုသော စိတ်ရှိလျက် သေကြကုန်လျှင် ထိုသူအားလုံးတို့သည် ကိုယ်ခန္ဓာပြတ်ကြွေ စုတေသည်မှ နောက်ကာလ၌ ကောင်းသောလားရာ နတ်ရွာသုဂတိသို့ ရောက်ရှိကြလိမ့်မည်”–

ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။

အရှင်အာနန္ဒာ၏ အသေးစိတ် မေးလျှောက်ခွန်း

     ထို့နောက် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က အသေးစိတ် မေးလျှောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်က အသေးစိတ် ဖြေကြားတော်မူပုံမှာ-

(ရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်တို့သည် မာတုဂါမနှင့် စပ်လျဉ်း၍ အဘယ်သို့ ကျင့်သုံးရပါမည်နည်း။

(မြတ်စွာဘုရား)

ချစ်သား အာနန္ဒာ.. မတွေ့မမြင်ရအောင် ကျင့်သုံးရမည် (=မကြည့်နှင့်ဟု ဆိုလိုသည်)။

(မာတုဂါမကို မကြည့်ခြင်းသည် အကောင်းဆုံးသော ကျင့်ထုံးဖြစ်သည်ဟု ဆိုလို၏။ မှန်၏- တံခါးပိတ်၍ ကျောင်းအိပ်ရာနေရာ၌ နေသော ရဟန်းသည် တံခါးဝ၌ လာရောက်ရပ်တည်သော မာတုဂါမကို မမြင်ရသေးသမျှ ဧကန်ပင် လောဘမဖြစ် စိတ်မတုန်လှုပ်ချေ။ မြင်မှသာလျှင် တပ်မက်ခြင်း စိတ်တုန်လှုပ်ခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် “မကြည့်နှင့် အာနန္ဒာ..”ဟု အကောင်းဆုံး ကျင့်ထုံးကို ဟောကြား ဖြေဆိုတော်မူလေသည်)။

(ရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. တွေ့မြင်ခဲ့သော် အဘယ်သို့ ကျင့်သုံးရပါမည်နည်း။

(မြတ်စွာဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. စကားမပြောပဲ နေရမည် (=စကားမပြောနှင့် အာနန္ဒာ..ဟု ဖြေတော်မူလိုရင်း ဖြစ်သည်)။

၄၄၀

(ဆွမ်းကိုယူ၍ လာရောက် ရပ်တည်သောအခါ- စသည်တို့၌ မာတုဂါမကို မမြင်၍ မဖြစ်၊ မြင်ရပါလိမ့်မည်။ ထိုသို့ မြင်သောအခါ အဘယ်သို့ ကျင့်သုံးရမည်နည်းဟု ရှင်အာနန္ဒာက မေးလျှောက်သည်။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က သန်လျက်ကို စွဲကိုင်၍ “ငါနှင့် စကားပြောလျှင် ဤနေရာမှာပင် သင့်ဦးခေါင်းကို တောင်းလောင်းပြတ်ကြွေအောင် ဖြတ်ခြွေရလိမ့်မည်”ဟု ပြောဆို ရပ်တည်လာသော ရန်သူယောက်ျားနှင့်သော်၎င်း, “ငါနှင့် စကားပြောလျှင် ဤနေရာ၌ပင် သင့်အသားကို ကျွတ်ကျွတ်ဝါး၍ ငါစားရလိမ့်မည်”ဟု ပြောဆို ရပ်တည်လာသော ဘီလူးမနှင့်သော်၎င်း စကားပြောဆိုရခြင်းက တော်သေး = မြတ်သေး၏။ မှန်၏- ထိုသို့ ပြောဆိုခြင်းကြောင့် တဘဝမှာသာ ပျက်စီးခြင်း ဖြစ်နိုင်သည်၊ အပါယ်လေးဘုံ၌ မပိုင်းခြားနိုင်သော ဒုက္ခကို ခံစားရမှုကား မဖြစ်နိုင်ချေ။ မာတုဂါမနှင့် အာလာပ = အစဦးစွာ ပြောဆိုခြင်း, သလ္လာပ = ထပ်ခါထပ်ခါ (စကားလက်ဆုံကျ၍) ပြောဆိုခြင်းမျိုး ဖြစ်ရှိလတ်လျှင် အကျွမ်းဝင်မှု ရင်းနှီးမှု = ဝိဿာသ ဖြစ်၏၊ ဝိဿာသဖြစ်လျှင် ရာဂသို့သက်ဆင်းမှု ဖြစ်၏၊ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် သီလပျက်စီးခြင်းသို့ ရောက်၍ အပါယ်သို့ကျကာ ဆင်းရဲဒုက္ခကြီးစွာ ခံစားရ၏၊ ထို့ကြောင့် “စကား မပြောနှင့် အာနန္ဒာ..”ဟု ဟောကြားဖြေဆိုတော်မူလေသည်)။

(ရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. (မလွှဲသာ၍) စကားပြောရသော် အဘယ်သို့ ကျင့်သုံးရပါမည်နည်း။

(မြတ်စွာဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမိရင်း = စသည်ကဲ့သို့ အမှတ်သတိထား၍ ပြောဆိုရမည်။

(အကယ်၍ မာတုဂါမက “ယနေ့ အဘယ်နေ့ပါနည်း” စသည်ဖြင့် နေ့ကိုမေးလျှင်၎င်း, သီလကို တောင်းလျှင်၎င်း, တရားဟောဖို့ရန် တောင်းပန်စကား လျှောက်ကြားလျှင်၎င်း, ပြသနာ မေးလျောက်လျှင်၎င်း ထိုသို့သော အခါမျိုး၌ ဖြေကြားရမည်မှာ ရဟန်းတို့ပြုရမည့် ကိစ္စပင်ဖြစ်သည်၊ ဤသို့သော အခါမျိုး၌ မဖြေမကြား စကားမဆိုလျှင် “ဤရဟန်းကား အအ-ကြီးပါ၊ ဤရဟန်းကား နားထိုင်းသူကြီးပါ။ စားပြီးလျှင် ကျောင်းပိတ်၍ ဆိတ်ဆိတ်နေဘိ၏”ဟု ကဲ့ရဲ့စကား အပြောခံရတတ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုကဲ့သို့သော အခါမျိုး၌ ဧကန်ပင် ပြောဆိုရပါလိမ့်မည်။ ဤသို့ “မလွဲသာ၍ စကားပြောရသော် အဘယ်သို့ ကျင့်သုံးရပါမည်နည်း”ဟု ရှင်အာနန္ဒာက မေးလျှောက်လေသည်။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ဧထ တုမှေ ဘိက္ခဝေ မာတုမတ္တီသု

၄၄၁

မာတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ ဘဂိနိမတ္တီသု ဘဂိနိစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထ၊ ဓီတုမတ္တီသု ဓီတုစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေထ = ချစ်သားရဟန်းတို့.. လာကြကုန်လော့၊ သင်ချစ်သားတို့သည် အမိမျှ အတိုင်းအရှည်ရှိသော (အမိအရွယ်ရှိသော) မာတုဂါမတို့၌ အမိရင်းပမာ မေတ္တာစိတ်ကို ထားရှိကြကုန်လော့၊ အစ်မ,နှမမျှ အတိုင်းအရှည်ရှိသော (အစ်မအရွယ်, နှမအရွယ်ရှိသော) မာတုဂါမတို့၌ အစ်မရင်း, နှမရင်းပမာ မေတ္တာစိတ်ကို ထားရှိကြကုန်လော့၊ သမီးမျှ အတိုင်းအရှည်ရှိသော (သမီးအရွယ်ရှိသော) မာတုဂါမတို့၌ သမီးရင်းပမာ မေတ္တာစိတ်ကို ထားရှိကြကုန်လော့”ဟူ၍ (သံ ၂၊ ၃၂၉ = သဠာယတနဝဂ္ဂ သံယုတ်ပါဠိတော်၊ သဠာယတနသံယုတ်၊ ၁၃၊ ၃-ဂဟပတိဝဂ်၊ ၄-ဘာရဒွါဇသုတ်၌)လာသော အဆုံးအမ ဩဝါဒကို ရည်ညွှန်းတော်မူ၍ “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အမိရင်း စသည်ကဲ့သို့ အမှတ်သတိထား၍ ပြောဆိုရမည်”ဟု ဟောကြား ဖြေဆိုတော်မူလေသည်)။

(ရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသွားသောအခါ တပည့်တော်များသည် ရှင်တော်ဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်နှင့် စပ်လျဉ်း၍ အဘယ်သို့ ဆောင်ရွက်ရပါမည်နည်း။

(မြတ်စွာဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို ပူဇော်မှု၌ သင်ချစ်သားတို့ ကြောင့်ကြမစိုက်ကုန်လင့်၊ ချစ်သား အာနန္ဒာ.. ငါဘုရား လေးနက်စွာ တိုက်တွန်း၏- သင်ချစ်သားတို့သည် မြတ်သောအကျင့်၌သာ အားစိုက်ကြကုန်လော့၊ မြတ်သောအကျင့်၌ မမေ့မလျော့ ပြင်းစွာ အားထုတ်ကြလျက် နိဗ္ဗာန်သို့ စိတ်ကိုစေလွှတ်၍ နေကြကုန်လော့။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရား၌ အလွန်ကြည်ညိုကုန်သော မင်းပညာရှိ, ပုဏ္ဏားပညာရှိ, သူဌေးသူကြွယ် ပညာရှိတို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်အား ပူဇော်မှုကို ပြုကြလိမ့်မည်။

(ရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. ထိုမင်းပညာရှိ, ပုဏ္ဏားပညာရှိ, သူဌေးသူကြွယ် ပညာရှိတို့သည် ရှင်တော်ဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၌ အဘယ်သို့ ဆောင်ရွက်အပ်ပါသနည်း (=ရှင်တော်ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသောအခါ ထိုမင်း, ပုဏ္ဏား,

၄၄၂

သူဌေးသူကြွယ် ပညာရှိတို့သည် ဧကန်ပင် အကျွန်ုပ်ကို ‘အရှင်အာနန္ဒာဘုရား.. တပည့်တော်များသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၌ အဘယ်သို့ ဆောင်ရွက်ကြရပါမည်နည်း’ဟု မေးကြပါလိမ့်မည်။ ထိုသူတို့အား တပည့်တော်သည် အဘယ်သို့ စကားတုံ့ = အဖြေပေးရပါမည်နည်း-ဟု မေးလိုရင်းဖြစ်သည်)။

(မြတ်စွာဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်၌ ဆောင်ရွက်သကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၌ ဆောင်ရွက်အပ်ပေ၏။

(ရှင်အာနန္ဒာ)

မြတ်စွာဘုရား.. စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်၌ အဘယ်သို့ ဆောင်ရွက်ကြပါသနည်း။

(မြတ်စွာဘုရား)

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို ကာသိတိုင်းဖြစ် အဝတ်သစ်ဖြင့် ရစ်ပတ်ကြရသည်။ (ထိုကာသိတိုင်းဖြစ် အဝတ်သစ်မှာ အလွန်နူးညံ့လှသောကြောင့် ဆီကို မစုပ်မယူနိုင်၊ ဝါဂွမ်းစိုင်ကသာ ဆီကို စုပ်ယူနိုင်သည် ဖြစ်သောကြောင့်) ကာသိတိုင်းဖြစ် အဝတ်သစ်ဖြင့် ရစ်ပတ် ပြီးနောက် ဝါဂွမ်းနုဖြင့် တဖန် ရစ်ပတ်ကြရပြန်သည်။ ဝါဂွမ်းနုဖြင့် ရစ်ပတ်ပြီးနောက် ကာသိတိုင်းဖြစ် အဝတ်သစ်ဖြင့် တဖန် ရစ်ပတ်ကြရပြန်သည်။ ကာသိတိုင်းဖြစ် အဝတ်သစ်ဖြင့် ရစ်ပတ်ပြီးနောက် ဝါဂွမ်းဖြင့် တဖန် ရစ်ပတ်ကြရပြန်သည်။ ဤနည်းအတိုင်း ပုဆိုးအစုံ ငါးရာတို့ဖြင့် စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို ရစ်ပတ်ပြီးလျှင် ဆီနှင့်တကွသော (ဆီထည့်ထားသော) ရွှေတလား = ရွှေခေါင်း၌ထည့်၍ အခြား ရွှေတလားဖုံး = ရွှေခေါင်းဖုံးဖြင့် ဖုံးအုပ်ပြီးသော် အလုံးစုံသော နံ့သာထင်းတို့ကို ထင်းပုံပြု၍ စကြ၀တေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြရ၏။ လမ်းလေးခွ ဆုံရာ၌ စကြဝတေးမင်း၏ စေတီကို တည်ထားကြရကုန်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်၌ ဆောင်ရွက်ကြရ၏။

၄၄၃

စေတီ တည်ထားရမည်

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. စကြဝတေးမင်း၏ဥတုဇရုပ်ကလာပ်၌ ဆောင်ရွက်ကုန်သကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၌လည်း ဆောင်ရွက်အပ်ပေ၏၊ လမ်းလေးခွ ဆုံရာ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ စေတီတော်ကို တည်ထားအပ်ပေ၏။ ထိုစေတီတော်၌ အကြင်သူတို့သည် ပန်းကိုဖြစ်စေ နံ့သာကိုဖြစ်စေ နံ့သာမှုန့်ကိုဖြစ် စေ တင်လှူမူလည်း တင်လှူကြလိမ့်မည်၊ ရှိခိုးမှုလည်း ရှိခိုးကြလိမ့်မည်၊ စိတ်ဖြင့်မူလည်း ကြည်ညိုကြလိမ့်မည်၊ ထိုသို့ ပြုခြင်းသည် ရှည်မြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး ထိုသူတို့အဖို့ရာ စီးပွါး,ချမ်းသာအလိုငှါ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။

စေတီထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်လေးမျိုး

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤ(ဆိုလတ္တံ့သော) ပုဂ္ဂိုလ်လေးမျိုးတို့သည် စေတီတည်ထိုက်ကုန်၏။ လေးမျိုးတို့ ဟူသည်မှာ-

၁။ အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် မြတ်စွာဘုရားသခင်ကို စေတီတည်ထိုက်၏။

၂ ။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို စေတီတည်ထိုက်၏။

၃။ မြတ်စွာဘုရား၏ သာဝက(အရိယာ)ကို စေတီတည်ထိုက်၏၊

၄။ စကြဝတေးမင်းကို စေတီတည်ထိုက်၏။-

ဤလေးမျိုးတို့ဖြစ်သည်။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အဘယ်သို့သော အကျိုးထူးကိုစွဲ၍ အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်ကို စေတီတည်ထိုက်သနည်း ဟူမူကား- ချစ်သားအာနန္ဒာ.. “ဤစေတီသည်ကား အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်၏ စေတီတော်တည်း”ဟု လူအများတို့သည် မိမိစိတ်ကို သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုစေကြကုန်၏၊ ထိုသူတို့သည် ထိုစေတီတော်၌ သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုကြပြီးသော် ကိုယ်ခန္ဓာပြတ်ကြွေ စုတေသည်မှ နောက်၌

၄၄၄

ကောင်းသောလားရာ နတ်ရွာသို့ ရောက်ရကုန်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအကျိုးထူးကိုစွဲ၍ အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်ကို စေတီတည်ထိုက်၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အဘယ်သို့သော အကျိုးထူးကိုစွဲ၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို စေတီတည်ထိုက်သနည်း ဟူမူကား- ချစ်သားအာနန္ဒာ.. “ဤစေတီသည်ကား ကိုယ်တိုင် သစ္စာလေးပါး တရားထူးကို သိမြင်တော်မူသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်၏ စေတီတော်တည်း”ဟု လူအများတို့သည် မိမိစိတ်ကို သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုစေကြကုန်၏။ ထိုသူတို့သည် ထိုစေတီတော်၌ သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုကြပြီးသော် ကိုယ်ခန္ဓာပြတ်ကြွေ စုတေသည်မှ နောက်၌ ကောင်းသောလားရာ နတ်ရွာသို့ ရောက်ရကုန်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအကျိုးထူးကိုစွဲ၍ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါကို စေတီတည်ထိုက်၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အဘယ်သို့သော အကျိုးထူးကိုစွဲ၍ မြတ်စွာ ဘုရား၏ တပည့်သာဝက (အရိယာ)ကို စေတီတည်ထိုက်သနည်း ဟူမူကား- ချစ်သားအာနန္ဒာ.. “ဤစေတီသည်ကား အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ထိုဘုရားသခင့် တပည့်သာဝက အရိယာ၏ စေတီတော်တည်း”ဟု လူအများတို့သည် မိမိစိတ်ကို သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုစေကြကုန်၏။ ထိုသူတို့သည် ထိုစေတီတော်၌ သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုကြပြီးသော် ကိုယ်ခန္ဓာပြတ်ကြွေ စုတေသည်မှ နောက်၌ ကောင်းသောလားရာ နတ်ရွာသို့ ရောက်ရကုန်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအကျိုးထူးကိုစွဲ၍ မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝက အရိယာကို စေတီတည်ထိုက်၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. အဘယ်သို့သော အကျိုးထူးကိုစွဲ၍ စကြဝတေးမင်းကို စေတီတည်ထိုက်သနည်း ဟူမူကား- ချစ်သားအာနန္ဒာ.. “ဤစေတီသည်ကား တရားစောင့်သော ထိုတရားမင်း (=စကြဝတေး)၏ စေတီတည်း”ဟု လူအများတို့သည် မိမိစိတ်ကို သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုစေကြကုန်၏၊ ထိုလူတို့သည် ထိုစေတီ၌ သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုကြပြီးသော် ကိုယ်ခန္ဓာပြတ်ကြွေ

၄၄၅

စုတေသည်မှ နောက်၌ ကောင်းသောလားရာ နတ်ရွာသို့ ရောက်ရကုန်၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအကျိုးထူးကိုစွဲ၍ စကြဝတေးမင်းကို စေတီတည်ထိုက်၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. စေတီတည်ထိုက်သော ပုဂ္ဂိုလ်တို့ကား ဤဆိုအပ်ပြီးသော လေးမျိုးတို့ပေတည်း။

     ဤကား အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က အသေးစိတ် မေးလျှောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်က အသေးစိတ် ဖြေကြားတော်မူပုံတည်း။

(ဤ၌ မေးဖွယ်ရှိသည်မှာ- “မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အဘယ့်ကြောင့် အိမ်ရာတည်ထောင် လူ့ဘောင်၌နေ၍ စုတေသေလွန်သော စကြဝတေးမင်း၏ စေတီတည်ထိုက်သောအဖြစ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူ၍ သီလဝန္တ ပုထုဇန် ရဟန်း၏ အတွက်မူ အဘယ့်ကြောင့် စေတီတည်ထိုက်သောအဖြစ်ကို ခွင့်ပြုတော်မမူပါသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။

အဖြေကား- “အံ့ဩဖွယ်ဖြစ်မည် မဟုတ်သောကြောင့် ခွင့်ပြုတော်မမူ”ဟု အကျဉ်းဖြေရာ၏။ အကျယ်ကား- သီလဝန္တ ပုထုဇန် ရဟန်းတို့အတွက် စေတီကို ခွင့်ပြုတော်မူအပ်လျှင် (အခြားဌာနကို မဆိုထားဘိဦး) သီဟိုဠ်ကျွန်းမှာပင် စေတီတို့၏နေရာ မရှိလောက်အောင်ပင် မြားမြောက်လေရာ၏၊ အခြားဌာနတို့၌လည်း ထို့အတူပင်တည်း။ သို့ရကား သီလဝန္တပုထုဇန် ရဟန်းတို့အတွက် စေတီကို ခွင့်ပြုတော်မူခဲ့လျှင် စေတီတော်တွေ အလွန့်အလွန် များနေ၍ ထိုစေတီများမှာ အံ့ဩဖွယ်ဖြစ်မည် မဟုတ်သောကြောင့် ခွင့်ပြုတော်မမူ။ စကြဝတေးမင်းကား တဦးတည်းသာဖြစ်၍ ထိုစကြဝတေးမင်း၏ စေတီသည် အံ့ဩဖွယ် ဖြစ်နိုင်လေသည်၊ ထို့ကြောင့် စကြဝတေးမင်း၏ စေတီတည်ထိုက်သောအဖြစ်ကို ခွင့်ပြုတော်မူသည်။ သီလဝန္တပုထုဇန် ရဟန်းအတွက် စေတီတည်ထိုက်မှုကို ခွင့်မပြုအပ်သော်လည်း ထိုပုထုဇန် သီလဝန္တရဟန်းအား ပရိနိဗ္ဗာန်စံလွန်သော ရဟန်းအားကဲ့သို့ပင် ကြီးစွာသော ပူဇော်သက္ကာရမှုကို ပြုရန် သင့်လှ အပ်စပ်လှသည်သာဖြစ်၏။ ဤကား အဖြေတည်း)။

အရှင်အာနန္ဒာ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများ

     ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က မေးလျှောက်အပ်သမျှကို အသေးစိတ် ဖြေကြားတော်မူပြီးသောအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည်—

၄၄၆

“မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့အား သံဝေဂရစေမည့် ဌာနလေးပါးကိုလည်း ဟောကြားအပ်ပြီးပြီ၊ စေတီတော်ကို ဖူးမြော်ရန် လှည့်လည်ခြင်း၏ အကျိုးရှိသော အဖြစ်ကိုလည်း ဟောကြားအပ်ပြီးပြီ၊ မာတုဂါမများအပေါ်၌ ကျင့်သုံးရန်နှင့်စပ်၍ မေးမြန်း လျှောက်ထားချက်ကိုလည်း ဖြေကြားအပ်ပြီးလေပြီ၊ ကိုယ်တော်မြတ်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၌ စီမံပူဇော်ရမည့် လုပ်ငန်းရပ်များကိုလည်း ဟောကြားအပ်ပြီးလေပြီ၊ စေတီထိုက်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်လေးမျိုးတို့ကိုလည်း ဟောကြားအပ်ပြီးလေပြီ၊ ဧကန်ပင် ယနေ့ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်”-

ဟု ဆင်ခြင် စဉ်းစားလေသည်။ ထိုသို့ ဆင်ခြင်စဉ်းစားသော အရှင်အာနန္ဒာ၏ စိတ်သန္တာန် (=စိတ်အစဉ်)ဝယ် အားကြီးသော နှလုံးမချမ်းသာမှု (=စိတ်မချမ်းသာမှု) ဖြစ်လေသည်၊ ထိုအခါ မထေရ်မြတ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “မြတ်စွာဘုရား၏အနီး၌ ငိုကြွေးခြင်းသည် အလွန် မချမ်းသာဖွယ် ဖြစ်သည်၊ သို့ရကား တနေရာသို့ သွားရောက်၍ ငါ၏ နှလုံးပူပန်မှုကို ပါးအောင် ပြုရတော့မည်”ဟု အကြံအစည် ဖြစ်ပြီးနောက် အရှင်အာနန္ဒာသည် ^*ကျောင်းတွင်းသို့ ဝင်၍ တံခါးတိုင်ကို မှီပြီးလျှင် “ငါသည် သိက္ခာသုံးပါး အကျင့်တရားကို ကျင့်နေဆဲ (=သေက္ခ)ပုဂ္ဂိုလ်မျှသာဖြစ်၍ အထက်မဂ်သုံးပါးအလိုငှါ ပြုဖွယ်ကိစ္စ ရှိချေသေး၏၊ ငါ့အား အစဉ်သနား စောင့်ရှောက်တော်မူသော ဆရာသခင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်လည်း မကြာခင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ကာ သည်းစွာငိုကြွေးလျက် ရပ်တည်နေလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာ အဘယ်မှာနည်း”ဟု မေးတော်မူ၍ ရဟန်းတို့က “မြတ်စွာဘုရား.. ဤအရှင်အာနန္ဒာသည် ကျောင်းတွင်းသို့ဝင်၍ တံခါးတိုင်ကို မှီပြီးလျှင် ‘ငါသည် သိက္ခာသုံးပါး အကျင့်တရားကို ကျင့်နေဆဲ (=သေက္ခ) ပုဂ္ဂိုလ်မျှသာဖြစ်၍ အထက်မဂ်သုံးပါးအလိုငှါ

---

* ဤ၌ ကျောင်းဟူသည် ညီမူရာ တန်ဆောင်းဝန်းကို ဆိုလိုသည်။

၄၄၇

ပြုဖွယ်ကိစ္စရှိချေသေး၏၊ ငါ့အား အစဉ်သနား စောင့်ရှောက်တော်မူသော ဆရာသခင် မြတ်စွာဘုရားရှင် သည်လည်း မကြာခင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပေလိမ့်မည်’ဟု ငိုကြွေးလျက် ရပ်တည်နေပါသည်”ဟု လျှောက်ထားကြလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတပါးကို “ရဟန်း.. သွားလော့၊ သင်သည် ငါဘုရား၏စကားဖြင့် ‘ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. သင့်ကို မြတ်စွာဘုရားသည် ခေါ်တော်မူ၏”ဟု အာနန္ဒာကို ခေါ်ချေလော့’ဟု မိန့်တော်မူ၏။

     ထိုရဟန်း၏ သွားရောက် ခေါ်ငင်ချက်အရ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သူမြတ် မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်၍ လျောက်ပတ်သောနေရာ၌ ထိုင်နေလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“တန်တော့ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မစိုးရိမ် မပူဆွေးလင့်၊ မငိုကြွေးလင့်၊ ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သောသူ အားလုံးတို့နှင့် ရှင်ကွဲကွဲကွာခြင်း = နာနာဘာဝ, သေကွဲ ကွဲကွာခြင်း = ဝိနာဘာဝ, ဘဝခြားလျက် ကွဲကွာခြင်း = အညထာဘာဝကို ရှေးမဆွကပင် ငါဘုရား ဟောကြားအပ်ခဲ့ပြီ မဟုတ်လော။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအရာ၌ အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်း, ပြုပြင်ပေးရခြင်း သဘောရှိ၍ ပျက်စီးခြင်းသဘောရှိသော တရားကို မြတ်စွာဘုရား၏ ကိုယ်တော်ပင် ဖြစ်လင့်ကစား “မပျက်စီးပါစေလင့်”ဟု လိုလားတောင့်တချက်အတိုင်း အဘယ်မှာ ရနိုင်အံ့နည်း၊ ဤသို့ ရနိုင်ရန်အကြောင်း မရှိချေ။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် မြတ်စွာဘုရား၏ စီးပွါး,ချမ်းသာကို လိုလားလျက် မျက်မှောက်မျက်ကွယ် ခြားနားခြင်းမရှိပဲ ပြုအပ်သည့် အတိုင်းမသိ များပြားစွာသော မေတ္တာကာယကံဖြင့် ကြာမြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခဲ့လေပြီ၊ မြတ်စွာဘုရား၏ စီးပွါး,ချမ်းသာကို လိုလားလျက် မျက်မှောက်မျက်ကွယ် ခြားနားခြင်းမရှိပဲ ပြုအပ်သည့် အတိုင်းမသိ

၄၄၈

များပြားစွာသော မေတ္တာဝစီကံဖြင့် ကြာမြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခဲ့လေပြီ၊ မြတ်စွာဘုရား၏ စီးပွါးချမ်းသာကို လိုလားလျက် မျက်မှောက်မျက်ကွယ် ခြားနားခြင်းမရှိပဲ ပြုအပ်သည့် အတိုင်းမသိ များပြားစွာသော မေတ္တာမနောကံဖြင့် ကြာမြင့်စွာသော ကာလပတ်လုံး မြတ်စွာဘုရားကို ပြုစုလုပ်ကျွေးခဲ့လေပြီ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို များစွာပင် ပြုပြီးသူဖြစ်၏။ ကမ္မဋ္ဌာန်းအလုပ်ကို အားထုတ်ရစ်လော့၊ လျင်စွာပင် ရဟန္တာဖြစ်ပေလိမ့်မည်”–

ဟု သောကပျောက်ရေး အားပေးတရား ဟောကြားတော်မူလေ၏။

(ဤ၌။ ။အရှင်အာနန္ဒာ၏ မြတ်စွာဘုရားရှင်အပေါ်၌ ပြုအပ်သော မေတ္တာကာယကံ- ဟူသည်မှာ မေတ္တာရှေ့ထား၍ ပြုလုပ်အပ်သော မျက်နှာသစ်တော်ရေ, ဒန်ပူ ဆက်ကပ်ခြင်း-စသော ကာယကံမှု အားလုံးတည်း။ မေတ္တာဝစီကံ- ဟူသည်မှာ မေတ္တာရှေ့ထား၍ မျက်နှာတော်သစ်ရန် အချိန်တန်ပါပြီဘုရား- စသည်ဖြင့် လျှောက်ထားခြင်းစသော ဝစီကံမှု အားလုံးတည်း။

တနည်းကား- အဆုံးအမ ဩဝါဒကို ကြားနာရ၍ “သာဓု ဘန္တေ = သာဓုပါ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားခြင်းသည်လည်း မေတ္တာဝစီကံသာလျှင် ဖြစ်၏။ မေတ္တာမနောကံ- ဟူသည်မှာ စောစောထ၍ ကိုယ်လက်သုတ်သင်ပြီးလျှင် ဆိတ်ငြိမ်ရာ၌ ထိုင်နေလျက် “မြတ်စွာဘုရားသည် အနာရောဂါ ကင်းတော်မူပါစေ၊ ဖောက်ပြန်ပျက်စီးခြင်း ကင်းတော်မူပါစေ၊ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ချမ်းသာတော်မူပါစေ”ဟု ဖြစ်စေအပ်သော မနောကံတည်း)။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် တနေရာရာ၌ ခေါက်လိပ်၍ တည်နေသော မဟာပထဝီမြေကြီးကို ဖြန့်လိုက်သော ယောက်ျားကဲ့သို့၎င်း, တွန့်လိပ်၍ တည်နေသော ကောင်းကင်ကြီးကို ချဲ့ထွင်သော ယောက်ျားကဲ့သို့၎င်း, ယူဇနာပေါင်း တသိန်း ခြောက်သောင်း လေးထောင် အစောက်ရှိသော စကြဝဠာတောင်ကြီးကို

၄၄၉

အောက်သို့ သက်စေသော ယောက်ျားကဲ့သို၎င်း, ယူဇနာပေါင်း တသိန်း ခြောက်သောင်း ရှစ်ထောင် အစောက်ရှိသော မြင်းမိုရ်တောင်မင်းကို မြှောက်ချီသော ယောက်ျားကဲ့သို့၎င်း, ယူဇနာတရာ အမြင့်အပြန့်ရှိသော ဇမ္ဗုသပြေပင်ကို ပင်စည်၌ကိုင်၍ လှုပ်လိုက်သော ယောက်ျားကဲ့သို့၎င်း အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးစကားကို ဟောကြားတော်မူလိုရကား ရဟန်းတို့ကို-

“ရဟန်းတို့.. ရှေးကာလ၌ ပွင့်တော်မူကြသော အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်တို့၏ အလုပ်အကျွေးတို့သည်လည်း ငါဘုရား၏ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သူ အာနန္ဒာကဲ့သို့သာ ဂုဏ်ကျေးဇူးအတိုင်းအရှည် ရှိခဲ့ကြလေပြီ။

ရဟန်းတို့.. နောက်ကာလ၌ ပွင့်တော်မူကြမည့် အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်တို့၏ အလုပ်အကျွေးတို့သည်လည်း ငါဘုရား၏ အလုပ်အကျွေးဖြစ်သူ အာနန္ဒာကဲ့သို့သာ ဂုဏ်ကျေးဇူးအတိုင်းအရှည် ရှိကြလိမ့်မည်။

ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာသည် ပညာရှိပေ၏၊ ထက်မြက်သောဉာဏ် ရှိပေ၏။ ‘ဤအခါကား မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ခြင်းငှါ ရဟန်းတို့ချဉ်းကပ်ရန် အခါတည်း၊ ဤအခါကား ရဟန်းမိန်းမတို့ ချဉ်းကပ်ရန် အခါတည်း၊ ဤအခါကား ဥပါသကာ ( ဒါယကာ)တို့ ချဉ်းကပ်ရန် အခါတည်း၊ ဤအခါကား ဥပါသိကာ (ဒါယိကာမ)တို့ ချဉ်းကပ်ရန် အခါတည်း၊ ဤအခါကား မင်းနှင့် အမတ်ကြီးတို့ တိတ္ထိနှင့် တိတ္ထိတပည့်ကို ချဉ်းကပ်ရန် အခါတည်း’ဟု သိပေ၏။ ။(ဤစကားရပ်ဝယ် ပစ္စုပ္ပန်အနေအားဖြင့် အခြားစကြဝဠာတိုက်၌ အစိန္တေယျ မြတ်စွာဘုရားမှတပါး အခြားဘုရားတဆူ ပွင့်ထွန်းနေဆဲ မရှိသောကြောင့်

၄၅၀

‘ရဟန်းတို့.. ယခုအခါ ပွင့်တော်မူကြဆဲဖြစ်သည့်’- အစရှိသော ပစ္စုပ္ပန္နဝါရကို မဟောအပ်သတည်း)။

အရှင်အာနန္ဒာ၏ အံ့ဖွယ်ဂုဏ်လေးပါး

ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာ၌ မဖြစ်ဘူးမြဲဖြစ်သော ဤအံ့ဖွယ် ဂုဏ်လေးပါးတို့ ထင်ရှားရှိကုန်၏။ လေးပါးတို့ဟူသည်မှာ-

(၁) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းပရိသတ်သည် အကယ်၍ အာနန္ဒာကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လျှင် ထိုပရိသတ်သည် ဖူးမြော်ရသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ထိုပရိသတ်၌ အာနန္ဒာသည် အကယ်၍ တရားဟောလျှင် ယင်းသို့ ဟောကြားအပ်သော တရားဖြင့်လည်း ထိုပရိသတ်သည် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏၊ ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာသည် တရားဟောမှုကို ရပ်နား၍ ဆိတ်ဆိတ်နေသည်တိုင်အောင် ရဟန်းပရိသတ်သည် တရားနာ၍ မရောင့်ရဲနိုင်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ (ဤသည်လည်း အံ့ဖွယ်တပါး)။

(၂) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းမိန်းမ ပရိသတ်သည် အကယ်၍ အာနန္ဒာကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လျှင် ထိုပရိသတ်သည် ဖူးမြော်ရသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ထိုပရိသတ်၌ အာနန္ဒာသည် အကယ်၍ တရားဟောလျှင် ယင်းသို့ ဟောကြားအပ်သော တရားဖြင့်လည်း ထိုပရိသတ်သည် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာသည် တရားဟောမှုကို ရပ်နား၍ ဆိတ်ဆိတ်နေသည်တိုင်အောင် ရဟန်းမိန်းမ ပရိသတ်သည် တရားနာ၍ မရောင့်ရဲနိုင်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ (ဤသည်လည်း အံ့ဖွယ်တပါး)။

(၃) ရဟန်းတို့.. ဥပါသကာ ပရိသတ်သည် အကယ်၍ အာနန္ဒာကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လျှင် ထိုပရိသတ်သည် ဖူးမြော်ရသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ထိုပရိသတ်၌ အာနန္ဒာသည် အကယ်၍ တရားဟောလျှင်

၄၅၁

ယင်းသို့ ဟောကြားအပ်သော တရားဖြင့်လည်း ထိုပရိသတ်သည် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာသည် တရားဟောမှုကို ရပ်နား၍ ဆိတ်ဆိတ်နေသည်တိုင်အောင် ဥပါသကာ ပရိသတ်သည် တရားနာ၍ မရောင့်ရဲနိုင်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ (ဤသည်လည်း အံ့ဖွယ်တပါး)။

(၄) ရဟန်းတို့.. ဥပါသိကာ ဒါယိကာမ ပရိသတ်သည် အကယ်၍ အာနန္ဒာကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လျှင် ထိုပရိသတ်သည် ဖူးမြော်ရသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ထိုပရိသတ်၌ အာနန္ဒာသည် အကယ်၍ တရားဟောလျှင် ယင်းသို့ ဟောကြားအပ်သော တရားဖြင့်လည်း ထိုပရိသတ်သည် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာသည် တရားဟောမှုကို ရပ်နား၍ ဆိတ်ဆိတ်နေသည်တိုင်အောင် ဥပါသိကာ ပရိသတ်သည် တရားနာ၍ မရောင့်ရဲနိုင်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ (ဤသည်လည်း အံ့ဖွယ်တပါး)။

ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာ၌ မဖြစ်ဘူးမြဲဖြစ်သော အံ့ဖွယ်ဂုဏ်တို့ကား ဤလေးပါးတို့တည်း။ (မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူချက်ကား မပြီးဆုံးသေးပါ)။

(ဤ၌။ ။ဘုရားဖူးရန် လာရောက်ကြသော ပရိသတ်လေးပါးလုံးပင် ရှင်အာနန္ဒာထံသို့ လာရောက်ကြလေသည်။ ထို့ပြင်လည်း “အရှင်အာနန္ဒာသည် ထက်ဝန်းကျင် ကြည်ညိုဖွယ်ကို ဆောင်တော်မူသတဲ့၊ အဆင်းတော်တင့်တယ် ရှုချင်ဖွယ် ရှိသတဲ့၊ ဗဟုသုတများကြွယ် သံဃာကို တင့်တယ်တော်မူစေသတဲ့” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်၏ ဂုဏ်သတင်းတို့ကို ကြား၍လည်း လာရောက်ကြလေသည်။ ထိုပရိသတ် အားလုံးပင် ရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို တွေ့မြင်ကြရသောအခါ “ငါတို့၏ အကြားနှင့် လက်တွေ့မျက်တွေ့ ညီညွတ်ပါပေသည်”ဟု နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်ကြလေသည်။ ။တရားဟောမှု ဟူသည်မှာလည်း ပဋိသန္ထာရ = အစေ့အစပ် တရားစကားဖြစ်သည်။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သူမြတ်သည် မိမိထံမှောက် ရောက်ရှိလာသော ရဟန်းပရိသတ်ကို “ငါ့ရှင်.. ခံ့ကျန်းပါ၏လော၊ ဣရိယာပထ

၄၅၂

မျှတပါ၏လော၊ ယောနိသော မနသိကာရဖြင့် ရဟန်းတို့အလုပ်ကို အားထုတ် ကျင့်ကြံနိုင်ပါ၏လော၊ ဆရာဥပဇ္ဈာယ်တို့အပေါ်၌ ပြုဖွယ်ရှိသော ဝတ်များကို ဖြည့်စွမ်းနိုင်ကြပါ၏လော”- ဤသို့စသည်ဖြင့် ပဋိသန္ထာရ = အစေ့အစပ် တရားစကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ဘိက္ခုနီပရိသတ်၌ ထို့ထက်ထူး၍ “နှမတို့.. ဂရုဓံရှစ်ပါး တရားတို့ကို ဆောက်တည်၍ ကျင့်ကြပါ၏လော”ဟု ပဋိသန္ထာရ = အစေ့အစပ်စကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ဥပါသကာ ဒါယကာတို့ မိမိထံမှောက် လာရောက်ကြလျှင် “ဒါယကာ.. သင်၏ ဦးခေါင်း, အင်္ဂါ မနာကျင်ပဲ ရှိပါ၏လော၊ သင်၏ သား သမီး ညီများ ရောဂါဘယ ကင်းရှင်းကြပါ၏လော”ဟု ဤကဲ့သို့ ပဋိသန္ထာရအမှုကို ပြုတော်မမူ၊ စင်စစ်သော်ကား “ဒါယကာတို့.. သရဏဂုံသုံးပါး ငါးပါးသီလတို့ကို လုံခြုံအောင် စောင့်ရှောက်ကြပါ၏လော၊ တလလျှင် ရှစ်ကြိမ်ကျ ဥပုသ်သီတင်း စောင့်သုံးခြင်းအမှုကို ပြုကြပါ၏လော၊ မိဖတို့အပေါ်၌ ပြုစုလုပ်ကျွေးခြင်း ကျင့်ဝတ်ကို ဖြည့်ကျင့်ကြပါ၏လော၊ တရားစောင့်သော ရဟန်း,ပုဏ္ဏား သူမြတ်များကို ပြုစုလုပ်ကျွေးကြပါ၏လော” ဤကဲ့သို့သာ ဥပနိသိန္နကထာ = အနီးသို့ လာရောက်ဆည်းကပ်သူတို့အား ဟောကြားမြဲ တရားစကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ဥပါသိကာ ဒါယိကာမတို့ လာလျှင်လည်း ထိုနည်းအတူပင်တည်း။)

စကြဝတေးမင်း၏ အံ့ဖွယ်ဂုဏ်လေးပါး

ရဟန်းတို့.. စကြဝတေးမင်း၌ မဖြစ်ဘူးမြဲဖြစ်သော ဤအံ့ဖွယ်ဂုဏ်လေးပါးတို့ ထင်ရှားရှိကုန်၏။ လေးပါးတို့ ဟူသည်မှာ-

(၁) ရဟန်းတို့.. မင်းပရိသတ်သည် အကယ်၍ စကြဝတေးမင်းကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လျှင် ထိုပရိသတ်သည် ဖူးမြော်ရသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ထိုပရိသတ်၌ စကြဝတေးမင်းသည် အကယ်၍ စကားပြောလျှင် ယင်းသို့ ပြောဆိုအပ်သော စကားဖြင့်လည်း ထိုပရိသတ်သည် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ရဟန်းတို့.. စကြဝတေးမင်းသည် စကားပြောမှုကို ရပ်နား၍ ဆိတ်ဆိတ်နေသည်တိုင်အောင် မင်းပရိသတ်သည် မရောင့်ရဲနိုင်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ (ဤသည်လည်း အံ့ဖွယ်တပါး)။

၄၅၃

(၂) ရဟန်းတို့.. ပုဏ္ဏားပရိသတ်သည် ၊(ပ)၊

(၃) ရဟန်းတို့.. သူဌေးသူကြွယ် ပရိသတ်သည် ၊(ပ)၊

(၄) ရဟန်းတို့.. သူတော်သူမြတ် ပရိသတ်သည် အကယ်၍ စကြဝတေးမင်းကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လျှင် ထိုပရိသတ်သည် ဖူးမြော်ရသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ထိုပရိသတ်၌ စကြဝတေးမင်းသည် အကယ်၍ စကားပြောလျှင် ယင်းသို့ ပြောဆိုအပ်သော စကားဖြင့်လည်း ထိုပရိသတ်သည် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ရဟန်းတို့.. စကြဝတေးမင်းသည် စကားပြောမှုကို ရပ်နား၍ ဆိတ်ဆိတ်နေသည်တိုင်အောင် သူတော်သူမြတ် ပရိသတ်သည် မရောင့်ရဲနိုင်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ (ဤသည်လည်း အံ့ဖွယ်တပါး)။ (ဤလေးပါးတို့ပင်တည်း)။

ရဟန်းတို့.. ဤအတူပင် အာနန္ဒာ၌ မဖြစ်ဘူးမြဲဖြစ်သော ဤအံ့ဖွယ်ဂုဏ်လေးပါးတို့ ထင်ရှားရှိကုန်၏။ လေးပါးတို့ဟူသည်မှာ-

(၁) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းပရိသတ်သည် အကယ်၍ အာနန္ဒာကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လျှင် ထိုပရိသတ်သည် ဖူးမြော်ရသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ထိုပရိသတ်၌ အာနန္ဒာသည် အကယ်၍ တရားဟောလျှင် ယင်းသို့ ဟောကြားအပ်သော တရားဖြင့်လည်း ထိုပရိသတ်သည် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာသည် တရားမှုကို ရပ်နား၍ ဆိတ်ဆိတ်နေသည်တိုင်အောင် ရဟန်းပရိသတ်သည် တရားနာ၍ မရောင့်ရဲနိုင်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ (ဤသည်လည်း အံ့ဖွယ်တပါး)။

(၂) ရဟန်းတို့.. ရဟန်းမိန်းမ ပရိသတ်သည် ၊(ပ)၊

(၃) ရဟန်းတို့.. ဥပါသကာ ဒါယကာ ပရိသတ်သည် ၊(ပ)၊

၄၅၄

(၄) ရဟန်းတို့.. ဥပါသိကာ ဒါယိကာမ ပရိသတ်သည် အကယ်၍ အာနန္ဒာကို ဖူးမြော်ရန် ချဉ်းကပ်လျှင် ထိုပရိသတ်သည် ဖူးမြော်ရသဖြင့် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ထိုပရိသတ်၌ အာနန္ဒာသည် အကယ်၍ တရားဟောလျှင် ယင်းသို့ ဟောကြားအပ်သော တရားဖြင့်လည်း ထိုပရိသတ်သည် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်၏။ ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာသည် တရားဟောမှုကို ရပ်နား၍ ဆိတ်ဆိတ်နေသည်တိုင်အောင် ဥပါသိကာ ဒါယိကာမ ပရိသတ်သည် တရားနာ၍ မရောင့်ရဲနိုင်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏။ (ဤသည်လည်း အံ့ဖွယ်တပါး)။

ရဟန်းတို့.. အာနန္ဒာ၌ မဖြစ်ဘူးမြဲဖြစ်သော အံ့ဖွယ်ဂုဏ်တို့ကား ဤလေးပါး တို့တည်း”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။

(ဤစကားရပ်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို စကြဝတေးမင်းနှင့် ဥပမာပြုတော်မူသည်။ ထိုစကားရပ်ဝယ် စကြဝတေးမင်းထံ ချဉ်းကပ်လာသော မင်းပရိသတ်အရ အဘိသိက်သွန်းပြီးသောမင်း, အဘိသိက် မသွန်းရသေးသောမင်း အားလုံးကိုပင် ယူရမည်။ ထိုမင်းတို့သည် “စကြဝတေးမင်းကား ရုပ်ဆင်းတင့်တယ် ရှုချင်ဖွယ် ကြည်ညိုဖွယ်ရှိလျက် ကောင်းကင်ဖြင့် လှည့်လည်ကာ ပြည်ရေးပြည်ရာများကို ဆုံးမစီရင်တော်မူသည့် တရားကိုစောင့်သော ဓမ္မရာဇ်မင်း ဖြစ်သတဲ့”ဟူသော စကြဝတေးမင်း၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ကြားကြ၍ လာရောက် ဖူးမြော်ကြသည်တွင် “အကြားနှင့်အမြင် ညီညွတ်ပါပေသည်”ဟု နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်ကြလေသည်။

စကြဝတေးမင်းသည် မင်းပရိသတ်များ မိမိထံမှောက် လာရောက်ကြလျှင် “အမောင်တို့.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ရာဇဓံဆယ်ပါး မင်းကျင့်တရားကို ဖြည့်စွမ်းကြပါ၏လော၊ ရာဇပဝေဏီ အစဉ်အဆက်ကို မပျက်ရအောင် စောင့်ရှောက်ကြပါ၏လော”ဟု အစေ့အစပ်စကား ပြောကြားလေသည်။ ပုဏ္ဏားပရိသတ်များ မိမိထံမှောက် လာရောက်ကြလျှင် “ဆရာတို့.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ဗေဒင်ကျမ်းများကို ပို့ချကြရပါ၏လော၊ ဆရာတို့ထံ အန္တေဝါသိက တပည့်များသည်

၄၅၅

ဗေဒင်ကျမ်းများကို သင်ကြားကြပါ၏လော၊ အလှူကို၎င်း, အဝတ်သစ်တို့ကို၎င်း, (အညိုအဝါရောင်) ကြောင်သော နို့စားနွားမများကို၎င်း ရကြပါ၏လော”ဟု အစေ့အစပ်စကား ပြောကြားလေသည်။ သူဌေးသူကြွယ် ပရိသတ်များ မိမိထံမှောက် လာရောက်ကြလျှင် “အမောင်တို့.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) အမောင်တို့အဖို့ရာ မင်းမျိုးများမှ မတရားဒဏ်ဖြင့်ဖြစ်စေ မတရားသော အခွန်အတုတ်ဖြင့်ဖြစ်စေ နှိပ်စက်ညှဉ်းပန်းခြင်း ကင်းပါ၏လော၊ အချိန်မှန်မှန် မိုးရွာသွန်းပါ၏လော၊ ကောက်စပါးများကော သန်ထွားကုံလုံ ပြည့်စုံကြပါ၏လော”ဟု အစေ့အစပ်စကား ပြောကြားလေသည်။ သူတော်သူမြတ် ပရိသတ်များ မိမိထံမှောက် လာရောက်ကြလျှင် “အရှင်တို့.. အသို့နည်း၊ ရဟန်းတို့ အသုံးအဆောင်များ ရလွယ်ကြပါ၏လော၊ ရဟန်းတရား၌ မမေ့မလျော့ပဲ နေနိုင်ကြပါ၏လော”ဟု အစေ့အစပ်စကား ပြောကြားလေသည်)။

မဟာသုဒဿနသုတ်ကို ဟောတော်မူခြင်း

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရား (အရှင်အာနန္ဒာ၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများကို) မိန့်ကြားတော်မူပြီးလတ်သော် အရှင်အာနန္ဒာသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်တော်ဘုရားသည် ကျေးတောကျ၍ မြို့လက်မျှသာဖြစ်သော ဤ(ကုသိနာရုံ) မြို့သိမ် မြို့ငယ်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မမူပါလင့်၊ မြတ်စွာဘုရား.. အခြားတပါးသော စမ္ပာပြည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် သာဝတ္ထိပြည် သာကေတပြည် ကောသမ္ဗီပြည် ဗာရာဏသီပြည်ကြီးတို့သည် ရှိကြပါကုန်၏၊ ထိုပြည်ကြီးများ၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါ။ ထိုပြည်ကြီးများ၌ ရှင်တော်ဘုရားကို အလွန်ကြည်ညိုကြသည့် မင်းသူဌေး ပုဏ္ဏားသူဌေး သူကြွယ်သူဌေးတို့သည် များစွာရှိကြပါသည်၊ ထိုသူဌေးများသည် ရှင်တော်ဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို ခမ်းနားကြီးကျယ်စွာ ပူဇော်ကြပါလိမ့်မည်”—

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။

၄၅၆

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ‘ကျေးတောကျ၍ မြို့လက်မျှသာဖြစ်သော မြို့သိမ်မြို့ငယ်’ဟု ဤသို့ မဆိုလင့်၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤသို့ မဆိုလင့်။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ရှေး၌ဖြစ်ဘူး အကြောင်းထူးကား တရားစောင့်သော တရားနှင့်အညီ မင်းပြုသော သမုဒြာလေးစင်း အပိုင်းအခြားရှိသည့် လေးကျွန်းလုံးကို အစိုးရသော မဟာသုဒဿန စကြဝတေးမင်းသည် ရှိ၏၊ ထိုမင်းသည် ရန်အပေါင်းကို အောင်နိုင်လျက် တိုင်းနိုင်ငံကို တည်ငြိမ်စေသည့်ပြင် (စကြဝတေးမင်းတို့ဆိုင်ရာ) ရတနာခုနစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤကုသိနာရုံမြို့သည် ထိုစဉ်အခါက မဟာသုဒဿန စကြာမင်း၏ ကုသာဝတီ အမည်ရှိသော နေပြည်တော် ဖြစ်ခဲ့ဘူး၏။ အရှေ့အနောက် အလျား တဆယ့်နှစ်ယူဇနာ ရှိ၏၊ တောင်မြောက် အနံ ခုနစ်ယူဇနာရှိ၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကုသာဝတီ နေပြည်တော်သည် ပြည့်စုံကြွယ်ဝ၏၊ စည်ပင်ဝပြော၏။ များသော လူဦးရေရှိ၏၊ လူမျိုးစုံတို့ဖြင့် ပြွမ်း၏။ အစားအစာ ပေါများ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဥပမာအားဖြင့် ဝေဿဝဏ်နတ်မင်း၏ အာဠကမန္ဒာမည်သော နတ်မြို့တော်သည် ပြည့်စုံကြွယ်ဝသကဲ့သို့, စည်ပင်ဝပြောသကဲ့သို့, များသော နတ်ဦးရေ ရှိသကဲ့သို့, နတ်ဘီလူးမျိုးစုံတို့ဖြင့် ပြွမ်းသကဲ့သို့, အစားအစာ ပေါများသကဲ့သို့ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအတူပင် ကုသာဝတီ နေပြည်တော်သည် ပြည့်စုံကြွယ်ဝ၏၊ စည်ပင်ဝပြော၏၊ များသော လူဦးရေရှိ၏၊ လူမျိုးစုံတို့ဖြင့် ပြွမ်း၏၊ အစားအစာ ပေါများ၏။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကုသာဝတီ နေပြည်တော်သည် ဆင်သံ, မြင်းသံ, ရထားသံ, စည်ကြီးသံ, မုရိုးစည်သံ, စောင်းသံ, သီချင်းသံ, ခရုသင်းသံ, စည်းဝါးသံ (ကြေးနင်း ခွက်ခွင်းသံ), “စားလှည့်ပါ သောက်လှည့်ပါ ခဲလှည့်ပါ-ဟု ဖိတ်မန္တကပြုသော” = ဖိတ်ခေါ်သံ ဖိတ်ကြားသံ = ဤအသံ ဆယ်မျိုးတို့ဖြင့် နေ့ရောညဉ့်ပါ မစဲ မဆိတ်သည်သာဖြစ်၏။

၄၅၇

(ဤ၌။ ။အခြားသော မြို့များ၌ “အမှိုက်စွန့်ကြကုန်လော့၊ ပေါက်တူး ယူကြကုန်လော့၊ ခြင်းတောင်း ယူကြကုန်လော့၊ အရပ်တပါး သွားကြကုန်စို့ ၊ ဆန်ထုပ်ကို ယူကြကုန်လော့၊ ထမင်းထုပ်ကို ယူကြကုန်လော့၊ ကာ, လက်နက်များကို စစ်တိုက်သွားရန် ပြင်ဆင်ကြကုန်လော့”- ဤသို့သော အမင်္ဂလာအသံတို့သာ ဖုံးအုပ်၍နေ၏၊ ကုသာဝတီ နေပြည်တော်၌ကား ထိုကဲ့သို့ မဟုတ်ချေ။ “စားလှည့်ပါ သောက်လှည့်ပါ ခဲလှည့်ပါ”- ဤသို့အစရှိသော ဖိတ်မန္တကပြုသည့် မင်္ဂလာရှိသော အသံတို့ဖြင့်သာ နေ့ရောညဉ့်ပါ မစဲမဆိတ်သည်သာလျှင် ဖြစ်၏ဟု ဆိုလိုသည်)။

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ကုသာဝတီ နေပြည်တော်သည် တံတိုင်းခုနစ်ထပ်တို့ဖြင့် ရံအပ်ပေ၏”- ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နှစ်ဘာဏဝါရ အတိုင်းအရှည်ရှိသော မဟာသုဒဿန သုတ္တန်ကြီးကို (အကျယ်ကို သုတ်မဟာဝါပါဠိတော် မြန်မာပြန်၌ ကြည့်ရှုလေ) ဟောကြား ပြီးဆုံးစေတော်မူပြီးလျှင် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်သွားချေလော့၊ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ဝင်ပြီးလျှင် ‘ဝါသေဋ္ဌအနွယ်ဖြစ်သော မလ္လမင်းတို့.. ယနေ့ညဉ့်သန်းလွဲ ပစ္ဆိမယံ၌ပင် မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းသည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ဝါသေဋ္ဌအနွယ်ဖြစ်သော မလ္လမင်းတို့.. လာကြကုန်လော့၊ လာကြကုန်လော့။ ‘ငါတို့၏ နယ်ပယ်အတွင်း၌ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလျက် ငါတို့သည် နောက်ဆုံးကာလ၌ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ခွင့် မရလိုက်ကြ’ဟု နောက်အခါ နှလုံးမသာ မဖြစ်ကြကုန်လင့်’ဟူ၍ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းတို့အား ပြောကြားချေလော့”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု ဝန်ခံစကား လျှောက်ထားပြီးလျှင် အဖော်ရဟန်းတပါးနှင့် အတူတကွ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ဝင်လေ၏။

(ဤ၌- “မြတ်စွာဘုရား ကြွရောက်တော်မူလာကြောင်းကို ထိုမလ္လမင်းတို့ မသိကြဘူးလား”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- မသိမဟုတ် သိကြပါ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့ ရောက်တော်မူလေရာ

၄၅၈

အရပ်ဒေသတိုင်းမှာပင် သဒ္ဓါတရားရှိသော နတ်များ, ဥပါသကာများ၏ ရှေ့မှကြိုကာ ကြီးစွာသော ကြွေးကြော်သံ အုတ်အုတ်ကျက်ကျက်သံသည် ဖြစ်မြဲဓမ္မတာပင်။ သို့သော် မလ္လမင်းတို့ကား တစုံတခုပြုရန် ကိစ္စဖြင့် စည်းဝေးနေကြသောကြောင့် မလာရောက်တည့်နိုင်ပဲ ရှိကြလေသည်။ ထိုအင်ကြင်းဥယျာဉ်အတွင်း၌ မြတ်စွာဘုရားကို ရည်ညွှန်း၍ ဆောက်လုပ်အပ်သောကျောင်း မရှိသောကြောင့်၎င်း, ရဟန်းသံဃာတော် အရေအတွက်ကလည်း များလှသောကြောင့်၎င်း “ထိုမလ္လမင်းများ လာရောက်ကြ၍ ရဟန်းသံဃာအတွက် နေရာထိုင်ခင်း ခင်းကျင်းစီမံ လှူဒါန်းကြလိမ့်မည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူ၍ ထိုမင်းတို့ထံ အချိန်မဟုတ်သော အကာလ = ညဉ့်အခါ၌သော်လည်း မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်အာနန္ဒာကို စေလွှတ်တော်မူလေသည်။ ယင်းသို့ စေလွှတ်တော်မူရာမှာလည်း “အဘယ့်ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် နောက်ဆုံးအခါ၌ ကိုယ်တော်၏ အကြောင်းအရာ သတင်းစကားကို ငါတို့အား မကြားစေဘိသနည်း”ဟု ထိုမလ္လမင်းတို့ နှလုံးမသာယာမှု မဖြစ်ပါစေလင့်”ဟု ရည်ရွယ်တော်မူ၍ ဖော်ပြရာပါအတိုင်း မှာကြား၍ အရှင်အာနန္ဒာကို သတင်းစကား သွားရောက်ပို့စေတော်မူလေသည်)။

မလ္လမင်းတို့ ရှိခိုးခြင်း

     အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သူမြတ် ကုသိနာရုံပြည်သို့ ဝင်ကြွသွားတော်မူသောအခါ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းတို့ကား မင်းကိစ္စတခုဖြင့် မင်းကွန်း = လွှတ်တော်ရုံး၌ တစုတရုံးတည်း စုရုံး စည်းဝေးနေဆဲ ဖြစ်ကြသည်။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာသည် မလ္လမင်းတို့၏ လွှတ်တော်ရုံးသို့ ကြွရောက်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် မှာကြားတော်မူလိုက်သည့်အတိုင်း-

“ဝါသေဋ္ဌအနွယ်ဖြစ်သော မလ္လမင်းတို့.. ယနေ့ညဉ့်သန်းလွဲ ပစ္ဆိမယံ၌ပင် မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းသည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ဝါသေဋ္ဌအနွယ်ဖြစ်သော မလ္လမင်းတို့.. လာကြကုန်လော့၊ လာကြကုန်လော့။ ‘ငါတို့၏ နယ်ပယ်အတွင်း၌ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပါလျက် ငါတို့သည် နောက်ဆုံးကာလ၌ မြတ်စွာဘုရားကို

၄၅၉

ဖူးမြော်ခွင့် မရလိုက်ကြ’ဟု နောက်အခါ နှလုံးမသာ မဖြစ်ကြကုန်လင့်”—

ဟု မလ္လမင်းတို့အား ပြောကြားတော်မူလေ၏။

     အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်၏ စကားကို ကြားကြရလျှင် မလ္လမင်းတို့သည်၎င်း, ထိုမင်းတို့၏ သားသမီး ချွေးမ မိဖုရားတို့သည်၎င်း အလွန် ကြေကွဲဝမ်းနည်းကြလျက် စိတ်ဆင်းရဲကုန်သည်ဖြစ်၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်တကား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလိမ့်မည်တကား၊ ပညာမျက်စိ ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ လောကမှ ကွယ်ပျောက်တော်မူလိမ့်မည်တကား”ဟု ဆံပင်တို့ကိုဖြန့်၍ ငိုကြွေးကုန်၏၊ လက်မောင်းတို့ကို မြှောက်၍ ငိုကြွေးကုန်၏၊ ကမ်းပါးပြတ်၌ ကျသကဲ့သို့ လဲကျကုန်၏၊ ရှေးရှု လူးလှိမ့်ကုန်၏၊ ထိုထိုဤဤ လူးလှိမ့်ကုန်၏။

     ထိုအခါ မလ္လမင်းတို့သည်၎င်း, ထိုမင်းတို့၏ သားသမီး ချွေးမ မိဖုရားတို့သည်၎င်း အလွန် ကြေကွဲဝမ်းနည်းကြလျက် စိတ်ဆင်းရဲကုန်သည်ဖြစ်၍ အင်ကြင်းဥယျာဉ်သို့ သွားရောက်ကြကာ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်ထံသို့ ချဉ်းကပ်ကြလေ၏။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာ၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ်-

“ငါသည် ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများကို တယောက်စီ တယောက်စီ မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ဖူးမြော် ကန်တော့စေလျှင် မလ္လမင်းတို့ ကန်တော့၍ မပြီးသေးမီပင် ဤညဉ့်သည် ကုန်ဆုံးသွားလိမ့်မည်၊ ငါသည် ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများကို အမျိုးတူ အစုလိုက် အစုလိုက် ထား၍ ‘မြတ်စွာဘုရား.. ဤမည်သော မလ္လမင်းသည် သားသမီး မိဖုရား အမတ် ပရိသတ်နှင့်တကွ ရှင်တော်ဘုရားကို ခြေတော်ဦးခိုက်လျက် ကန်တော့ပါသည်’ဟု

၄၆၀

လျှောက်ကာ လျှောက်ကာ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ကန်တော့စေရပါမူ ကောင်းလေစွာ့”–

ဟု အကြံဖြစ်ရှိပြီးနောက် အရှင်အာနန္ဒာသည် မိမိကြံစည် ဆင်ခြင်မိသည့်အတိုင်း ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများကို အမျိုးတူ အစုလိုက် အစုလိုက်ထား၍ “မြတ်စွာဘုရား.. ဤမည်သော မလ္လမင်းသည် သားသမီး မိဖုရား အမတ် ပရိသတ်နှင့်တကွ ရှင်တော်ဘုရားကို ခြေတော်ဦးခိုက်လျက် ကန်တော့ပါသည်”ဟု လျှောက်ကာ လျှောက်ကာ ကန်တော့စေလေ၏။ ဤနည်းဖြင့် အရှင်အာနန္ဒာသည် ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများကို မြတ်စွာဘုရားရှင်အား ရှိခိုးကန်တော့စေရာ ညဉ့်ဦးယံ၌ပင်လျှင် ပြီးဆုံးလေ၏။

သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ဝတ္ထု

     ထိုအခါ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် ကုသိနာရုံပြည်၌ တည်းခိုနေထိုင်ဆဲရှိ၏။ ထိုသုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် “ယနေ့ညဉ့်သန်းလွဲ ပစ္ဆိမယံ၌ ရဟန်းမြတ်ဂေါတမ၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံခြင်းသည် ဖြစ်လိမ့်မည်”ဟု သတင်းစကား ကြားသိလေ၏။ ထိုအခါ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ်-

“အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်တို့သည် လောက၌ တရံတခါသာ ပွင့်တော်မူကြကုန်၏-ဟု အသက်အရွယ် ကြီးရင့်ကြသော ဆရာ, ဆရာ့ဆရာဖြစ်ကြသည့် ပရိဗိုဇ်ဆရာကြီးများ ပြောကြားသော စကားကို ငါ ကြားရဘူးသည်။ ယနေ့ညဉ့် သန်းလွဲ ပစ္ဆိမယံ၌ပင်လျှင် ရဟန်းမြတ် ဂေါတမ၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံခြင်းသည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ငါ့သန္တာန်မှာလည်း ဤယုံမှားတခု ဖြစ်ပေါ်လျက်ရှိ၏။ ‘ဤယုံမှားကို ပယ်ဖျောက်နိုင်အောင် ရဟန်းဂေါတမသည် ငါ့အား တရားဟောခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်၏’ဟု

၄၆၁

ငါသည် ရဟန်းမြတ် ဂေါတမအပေါ်၌ အကြွင်းမဲ့ ယုံကြည်၏”-

ဟု အကြံအစည် ဖြစ်လေသည်။

သုဘဒ္ဒ၏ အတိတ်အကြောင်း

     ဤယခု သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ် ဟူသည်မှာ ဥပကနှင့် စာပါတို့၏သား သုဘဒ္ဒလည်း မဟုတ်။ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်ကြီး ပါဝါပြည်မှ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ရဟန်းများစွာဖြင့် ကြွရောက်လာတော်မူသောအခါ နောက်ပါရဟန်းတို့အထဲမှ “မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံပြီဖြစ်၍ ငါတို့ပြုလုပ်လိုရာ လွတ်လပ်စွာ ပြုလုပ်ကြရတော့မည်”ဟု ရိုင်းပြ ရင့်သီးသည့်စကား ပြောကြားသော တောထွက်သုဘဒ္ဒရဟန်းကြီးလည်း မဟုတ်ချေ။ စင်စစ်သော်ကား ဤယခု သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ် ဟူသည်မှာ အလွန်ထင်ရှားသည့် ပုဏ္ဏားသူဌေးမျိုးမှ ပရိဗိုဇ်ရဟန်းပြုသည့် မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်ဆုံး ဝေနေယျဖြစ်သော အဝတ်ဝတ်သည့် ပရိဗိုဇ်ရဟန်းတဦး ဖြစ်လေသည်။

     ထိုနောက်ဆုံး ဗုဒ္ဓဝေနေယျဖြစ်သည့် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ဤယနေ့ (ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီး)မှ ကပ်၍ အဘယ့်ကြောင့် ဤဖော်ပြရာပါ အကြံအစည်မျိုး ဖြစ်ရသနည်းဟူမူ နောက်ဆုံးအချိန်မှ အကျွတ်တရားရနိုင်သည့် ဥပနိဿယပစ္စည်း ရှေးကောင်းမှုကို ဆည်းပူးခဲ့သောကြောင့် ဤယနေ့ နောက်ဆုံး ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီးမှ ဤဖော်ပြရာပါ အကြံအစည် ဖြစ်ရလေသည်။

     ချဲ့ဦးအံ့- ရှေးအခါ ကုသိုလ်ကောင်းမှု ပြုလုပ်ဆည်းပူးစဉ်က ညီအစ်ကိုနှစ်ဦးတို့ ရှိကြလေသည်၊ ထိုညီအစ်ကို နှစ်ဦးသားတို့သည် တပေါင်းတစည်းတည်း ကောက်စပါးကို ပြုလုပ်ကြလေသည်။ ထိုသူနှစ်ယောက်တို့တွင် အစ်ကိုကြီးဖြစ်သူ၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “တကြိမ် တကြိမ် ပြုလုပ်အပ်သော ကောက်စပါး၌ ငါသည် ကောက်ဦးကိုးကြိမ် အလှူဒါန ပြုသင့်၏”ဟု အကြံဖြစ်ရှိလေသည်။

၄၆၂

အစ်ကိုကြီးဖြစ်သူသည် ထိုသို့ အကြံဖြစ်ရှိသည့်အတိုင်း ကောက်စပါး စိုက်ပျိုးကြဲချသောအခါ မျိုးစပါးထဲမှ အဦးအဖျားကိုယူ၍ မျိုးဦးဒါန ပေးလှူပြီးနောက် ကောက်စပါးပင်များ ကောက်သားဝင်သောအခါ (=ဖုံးသော လုံးသောအခါ) “ငါ့ညီ.. ယခု ကောက်ပင်များ ကောက်သားဝင်သောအခါမှာ ကောက်သားနို့ရည်ကို ဖောက်ထုတ်၍ ကောက်သားဦး အလှူဒါန ပြုကြစို့လား”ဟု တိုင်ပင်စကား ပြောကြားလေသော် ညီဖြစ်သူသည် “အစ်ကိုကြီး.. အစ်ကိုကြီးသည်ကား ကောက်နုကလေးများကို ဖျက်ဆီးလိုဘိ၏တကား”ဟု ကန့်ကွက်စကား ပြောကြားလေ၏။

     အစ်ကိုကြီးဖြစ်သူသည် ညီဖြစ်သူက မိမိအလိုသို့ မလိုက်ပါမည်ကို ကောင်းစွာရိပ်မိ သိရှိ၍ လယ်ခင်းကို တယောက်တဝက်စီ ခွဲဝေပြီးလျှင် မိမိအဖို့ ရရှိသော လယ်ခင်းမှ ကောက်သားကိုခွဲ၍ နို့ရည်ကို ထုတ်ပြီးလျှင် ထောပတ်,ဆီဦးတို့နှင့် ရောစပ်၍ ကောက်သားဦး အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ မုံ့ဆန်းပြုလုပ်လောက်သောအခါ မုံ့ဆန်းအလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ ကောက်စပါးတို့ရင့်၍ ရိတ်သောအခါမှာလည်း ရှေးဦးရိတ်သော ကောက်ဆုပ်တို့ကိုယူ၍ ရိတ်ဦးအလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ ကောက်လှိုင်း ထုံးဖွဲ့သောအခါမှာလည်း ရှေးဦးစွာ ထုံးဖွဲ့သော ကောက်လှိုင်းများကို ထုတ်ယူ၍ ကောက်လှိုင်းဦး အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ ကောက်လှိုင်းတို့ကို တပေါင်းတည်း စုပုံသောအခါမှာလည်း အဦးအစကိုယူ၍ ကောက်ပုံဦး အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ ကောက်ပုံမှထုတ်၍ နယ်သောအခါမှာလည်း နယ်ဦး အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ နယ်ပြီးသော ကောက်စပါးများကို လှေ့ပြီးလျှင် တလင်းအပြင်၌ စပါးပုံပြုလုပ်သော အခါ အဦးအစကိုယူ၍ စပါးပုံဦး အလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ ကောက်နယ်တလင်းမှ ကျီအတွင်းသို့ ထည့်သွင်းသောအခါမှာလည်း အဦးအစကိုယူ၍ ကျီဦးအလှူဒါနကို ပေးလှူလေသည်။ ဤသို့လျှင် အစ်ကိုကြီးဖြစ်သူသည်

၄၆၃

ကောက်စပါး တကြိမ် တကြိမ် စိုက်ပျိုးရာ၌ ကိုးကြိမ် ကိုးကြိမ် အဦးဒါနကို လှူဒါန်းလေသည်။

     ညီဖြစ်သော သူသည်ကား မိမိစိုက်ပျိုးအပ်သော ကောက်စပါးများအားလုံး ရိတ်သိမ်းပြီး၍ ကျီအတွင်း သွင်းပြီးနောက်မှ ထိုကျီကြမှထုတ်၍ အလှူဒါန ပြုလေသည်။

     ထိုညီနောင် နှစ်ယောက်တို့တွင် အစ်ကိုကြီးဖြစ်သူသည် ဤဘုရားသာသနာဝယ် အညာသိကောဏ္ဍညမထေရ် ဖြစ်လာလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည် “အဘယ်သူအား ငါသည် တရားဦး ဟောရပါမည်နည်း”ဟု ဆင်ခြင် ကြည့်ရှုတော်မူလေသော် “အညာသိကောဏ္ဍညသည် ကောက်စပါး တကြိမ်စိုက်ပျိုးရာ၌ ကိုးကြိမ် “အဦးဒါန”ကို ပေးလှူခဲ့သူ ဖြစ်သည်။ ဤဓမ္မစကြာတရားဦးကို အဦးဒါနရှင်ဖြစ်သူ ထိုအညာသိကောဏ္ဍညအား ငါဘုရား ဟောကြားပေအံ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူ၍ သူခပ်သိမ်းတို့၏ အလျင်လက်ဦး ဓမ္မစကြာတရားထူးကို ဟောကြားတော်မူလေသည်။ ထိုအညာသိကောဏ္ဍညသည် ဗြဟ္မာပေါင်း တဆယ့်ရှစ်ကုဋေတို့နှင့် အတူတကွ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်လေသည်။

     ညီဖြစ်သောသူသည်ကား နောက်ချန်၍ နောက်ကာလမှ အလှူဒါနကို ပေးလှူသောကြောင့် ဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူသောအခါ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီးမှ ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း ကြံစည်ဆင်ခြင်မိ၍ မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ရန် အလိုရှိလာလေသည်။ (ဤကား သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်၏ အတိတ်အကြောင်း ဝတ္ထုတည်း) (ဒီ ဋ္ဌ ၂၊ မျက်နှာ ၁၇၉-၁၈၀-တို့မှ)

     သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် ပါရမီကောင်းမှု ကုသိုလ်၏ လှုံ့ဆော်ချက်အရ ထိုသို့ ကြံစည်ပြီးသောအခါ အချိန်ကိုမဆွဲပဲ ထိုခဏမှာပင် အင်ကြင်းဥယျာဉ်သို့ သွားရောက်၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ထံသို့ ချဉ်းကပ်ပြီးလျှင် မထေရ်မြတ်ကို-

၄၆၄

“အို အရှင်အာနန္ဒာ.. အရဟံဂုဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ရှင် ဘုရားသခင်တို့သည် လောက၌ တရံတခါသာ ပွင့်တော်မူကြကုန်၏-ဟု အသက်အရွယ်ကြီးရင့်ကြသော ဆရာ, ဆရာ့ဆရာဖြစ်ကြသည့် ပရိဗိုဇ်ဆရာကြီးများ ပြောကြားသောစကားကို ကျွန်ုပ် ကြားရဘူးပါသည်။ ယနေ့ညဉ့် သန်းလွဲ ပစ္ဆိမယံ၌ပင်လျှင် ရဟန်းမြတ်ဂေါတမ၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံခြင်းသည် ဖြစ်ပေလိမ့်မည်၊ အကျွန်ုပ်၏ သန္တာန်မှာလည်း ဤယုံမှားတခု ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိပါ၏။ ‘ဤယုံမှားကို ပယ်ဖျောက်နိုင်အောင် ရဟန်းမြတ်ဂေါတမသည် ငါ့အား တရားဟောခြင်းငှါ စွမ်းနိုင်၏’ဟု အကျွန်ုပ်သည် ရဟန်းမြတ် ဂေါတမအပေါ်၌ အကြွင်းမဲ့ ယုံကြည်ပါ၏။ အို အရှင်အာနန္ဒာ.. အကျွန်ုပ် တောင်းပန်ပါ၏၊ အကျွန်ုပ်သည် ရဟန်းမြတ်ဂေါတမကို ဖူးမြော်ခွင့် ရပါလိုသည်”–

ဟု တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။

     ဤသို့ လျှောက်ထားလေသော် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်သည် “ဤသာသနာပြင်ပ ဗာဟိရက အယူရှိကြသော တိတ္တိတို့မည်သည် မိမိအယူကိုသာ စွဲမြဲစွာ ယူတတ်ကြ၏၊ ထိုသုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်၏ မိစ္ဆာအယူကို စွန့်ပယ်ရန် မြတ်စွာဘုရား တရားများစွာ ဟောကြားတော်မူနေပါလျှင် ကိုယ်တော်မြတ်၏ ကိုယ်နှုတ်ပင်ပန်း နွမ်းနယ်ရုံသာ ရှိပေလိမ့်မည်၊ ဤသုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် မိမိ၏ မိစ္ဆာအယူကို စွန့်ပယ်လိမ့်မည်မဟုတ်၊ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ပကတိအားဖြင့်ပင် ပင်ပန်း နွမ်းနယ်တော်မူဆဲ ဖြစ်လေသည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ကို-

“ငါ့ရှင်သုဘဒ္ဒ.. ခွင့်မပြုနိုင်ပါ။ မြတ်စွာဘုရားသည် ပင်ပန်းတော်မူလျက်ရှိ၏၊ မြတ်စွာဘုရားကို မညှဉ်းဆဲပါလင့်”-

ဟု ပြန်ကြားတော်မူလေ၏။

၄၆၅

     သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် “ငါ့အား ဤအရှင်အာနန္ဒာသည် ခွင့်မပြုချေ၊ သို့သော် အလိုရှိသောသူ မည်သည်ကား သူ့အလိုလိုက်၍ ပြုလုပ်ထိုက်ပေသည်”ဟု ကြံစည်ပြီးလျှင် နှစ်ကြိမ်မြောက်လည်း ရှေးနည်းအတူ တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားလေ၏။ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည်လည်း ရှေးနည်းအတူပင် ပြန်ကြားတော်မူလေ၏။ သုံးကြိမ်မြောက်လည်း သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် ရှေးနည်းအတူ တောင်းပန်စကား လျှောက်ထားပြန်လေသော် ရှေးနည်းအတူပင် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း ပြန်ကြားတော်မူလေ၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်နှင့် အရှင်အာနန္ဒာ စကားပြောဆိုနေသည်ကို ပကတိနားဖြင့်ပင် ကြားသိတော်မူလေလျှင် သုဘဒ္ဒအတွက်ပင် လုံ့လကြီးစွာဖြင့် ကုသိနာရုံပြည်သို့ ကြွလာတော်မူခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သောကြောင့် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. တားမြစ်ရန်မသင့်၊ သုဘဒ္ဒကို မတားမြစ်ပါလင့်။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သုဘဒ္ဒသည် မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ခွင့် ရပါစေလော့။ သုဘဒ္ဒသည် ငါဘုရားကို မေးမြန်းလျှင် ထိုမေးမြန်းသမျှသည် ညှဉ်းဆဲလို၍မဟုတ်ပဲ သိလို၍မေးခြင်းသာ ဖြစ်လိမ့်မည်၊ သူမေးသည်ကို ငါဘုရား ဖြေကြားလိုက်လျှင် ထိုအဖြေကို လျင်မြန်စွာ သူသိပေလိမ့်မည်”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာသည် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ကို “ငါရှင်သုဘဒ္ဒ.. မြတ်စွာဘုရားသည် သင့်အား ခွင့်ပြုတော်မူနေပြီ၊ သွားပေတော့”ဟု ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားလေ၏။ ထိုအခါ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် မြတ်စွာဘုရားထံသို့ ဆည်းကပ်၍ ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ နှုတ်ဆက်စကား ပြောကြား၍ ဝမ်းမြောက်ဖွယ် အမှတ်ရဖွယ် စကားကို ပြီးဆုံးစေလျက် အပြစ်လွတ်ရာနေရာ၌ ထိုင်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဤသို့ လျှောက်ထား မေးမြန်းလေ၏-

၄၆၆

“အို အရှင်မြတ်ဂေါတမ.. အကြင် သမဏ, ဗြာဟ္မဏ အမည်ခံ ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် တပည့်အပေါင်းနှင့်လည်း ပြည့်စုံကုန်၏။ ဂိုဏ်းနှင့်လည်း ပြည့်စုံကုန်၏။ ဂိုဏ်းဆရာလည်း ဖြစ်ကြကုန်၏။ ထင်ရှားကျော်စောကုန်၏။ အယူဝါဒ တီထွင်သူတို့ ဖြစ်ကြကုန်၏။ သူတော်ကောင်းဟု လူအများက သမုတ်ထားသူများ ဖြစ်ကုန်၏။ ဤသူတို့ကား အဘယ်သူတို့နည်းဟူမူ (၁) ပူရဏကဿပ (၂) မက္ခလိဂေါသာလ (၃) အဇိတကေသကမ္ဗလ (၄) ပကုဓကစ္စာယန (၅) ဗေလဋ္ဌ၏သား သဉ္စယနှင့် (၆) နာဋ၏သား နိဂဏ္ဌတို့ပင်တည်း။

ထိုသူအားလုံးတို့သည်ပင် မိမိတို့၏ ဝန်ခံချက်အတိုင်း တရားအားလုံးကို သိကြပါကုန်သလော၊ သို့မဟုတ် ထိုသူအားလုံးတို့သည်ပင် မိမိတို့ ဝန်ခံချက်အတိုင်း တရားအားလုံးကို မသိကြကုန်သလော၊ သို့မဟုတ် အချို့က သိ၍ အချို့က မသိပဲ ရှိကြပါကုန်သလော”-

ဟု မေးလျှောက်လေ၏။

(ဤ၌- သုဘဒ္ဒ၏ မေးလိုရင်းမှာ- “မြတ်စွာဘုရား.. ပူရဏကဿပ အစရှိသော တိတ္ထိဂိုဏ်းဆရာကြီး ခြောက်ဦးတို့သည် အသီးအသီး “ငါတို့ကား သဗ္ဗညူ = ခပ်သိမ်းသောတရားကို သိသူများ ဖြစ်ကြသည်”ဟု ဝန်ခံကြပါသည်။ သူတို့၏ တပည့်ဖြစ်သူ လူအများကလည်း သူတို့ကို တကယ့် သူတော်ကောင်းကြီးများဟု အသိအမှတ် ပြုကြပါသည်။ ထိုတိတ္ထိဂိုဏ်းဆရာကြီး ခြောက်ဦးတို့သည် သူတို့၏ ဝန်ခံချက်အတိုင်း တကယ်ပင် ခြောက်ဦးလုံးပင် သဗ္ဗညူဘုရားများ ဖြစ်ကြပါသလော၊ သို့မဟုတ် ခြောက်ဦးလုံးပင် သဗ္ဗညူဘုရား မဟုတ်သူများ ဖြစ်ကြပါသလော၊ သို့မဟုတ် တချို့က သဗ္ဗညူဘုရားဟုတ်၍ တချို့က သဗ္ဗညူဘုရား မဟုတ်သူများ ဖြစ်ကြပါသလော။ ။သဗ္ဗညူဘုရားများ ဖြစ်ခဲ့လျှင် သူတို့ပြအပ်သော အယူဝါဒ တရားစကားများသည် သံသရာဝဋ်မှ ထွက်မြောက်စေတတ်သည့် နိယျာနိက တရားများသာ ဖြစ်ရပါမည်၊ ထိုသူတို့ ဟောပြအပ်သော အယူဝါဒ တရားစကားများသည် အားလုံးပင် နိယျာနိကတရားချည်း ဖြစ်ပါသလော၊ သို့မဟုတ်

၄၆၇

အားလုံးပင် နိယျာနိကတရား မဟုတ်သည်ချည်း ဖြစ်ပါသလော၊ သို့မဟုတ် တချို့တရားက နိယျာနိက တရားဖြစ်၍ တချို့တရားက နိယျာနိကတရားမဟုတ်ပဲ ရှိပါသလော-ဟု မေးလျှောက်လိုရင်း ဖြစ်သည်)။

     ထိုသို့ မေးလျှောက်သောအခါ မြတ်စွာဘုရား၏ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ကြွလာတော်မူခြင်းကပင် “ပဌမယံ၌ မလ္လမင်းတို့အား တရားဟောမည်၊ ပြီးလျှင် မဇ္ဈိမယံ၌ သုဘဒ္ဒအား တရားဟောမည်၊ ပြီးလျှင် ပစ္ဆိမယံ၌ ရဟန်းသံဃာကို အဆုံးအမ = ဩဝါဒပေး၍ မိုးသောက်အားကြီး လင်းခါနီး၌ ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံမည်”ဟူသော ရည်ရွယ်တော်မူချက်ဖြင့် ကြွလာတော်မူခြင်း ဖြစ်ရကား ထိုတိတ္ထိဂိုဏ်းဆရာကြီးတို့တရား၏ နိယျာနိကတရား မဟုတ်ကြောင်း ဟောပြသဖြင့် သုဘဒ္ဒအရာ တစုံတရာ အကျိုးရှိမည် မဟုတ်သောကြောင့်၎င်း, ထိုသို့ဟောပြနေရန် အချိန်အခါ အခွင့်ပင် မရှိတော့သောကြောင့်၎င်း မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ကို တကယ်ပင် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်စေမည့် အဋ္ဌကမဂ် တည်းဟူသော မဇ္ဈိမပဋိပဒါ တရားဒေသနာကို ဟောပြတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍-

“ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. မမေးလင့်၊ ‘ထိုသူအားလုံးတို့သည်ပင် မိမိတို့၏ ဝန်ခံချက်အတိုင်း တရားအားလုံးကို သိကြပါကုန်သလော၊ သို့မဟုတ် ထိုသူအားလုံးတို့သည်ပင် မိမိတို့ ဝန်ခံချက်အတိုင်း တရားအားလုံးကို မသိကြကုန်သလော၊ သို့မဟုတ် အချို့ကသိ၍ အချို့ကမသိပဲ ရှိကြပါကုန်သလော’ဟူသော ဤအမေးကို လွတ်ရာဖယ်ရှား ထားလိုက်ဦးလော့။

ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. သင့်အား ငါဘုရားသည် နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း တရားကောင်းကိုသာလျှင် ဟောအံ့၊ ထိုတရားကို သင်နာလော့၊ ကောင်းစွာ နှလုံးသွင်းလော့၊ အကျယ်အားဖြင့် ငါဘုရား ဟောကြားပေအံ့”-

၄၆၈

ဟု မိန့်တော်မူ၍ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်က “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု ဝန်ခံစကား လျှောက်ထားလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဤဆိုလတ္တံ့သော တရားစကားကို ဟောကြားတော်မူလေ၏-

“ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. အကြင် ဓမ္မဝိနယ (=တရားသဖြင့် ဆုံးမရာ) သာသနာ၌ အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော အရိယမဂ်တရားသည် မရှိ၊ ထိုအရိယမဂ်တရား မရှိသော သာသနာ၌ သောတာပန် ရဟန်းသည်လည်း မရှိ၊ ဒုတိယအဆင့် သကဒါဂါမ် ရဟန်းသည်လည်း မရှိ၊ တတိယအဆင့် အနာဂါမ် ရဟန်းသည်လည်း မရှိ၊ စတုတ္ထအဆင့် ရဟန္တာ ရဟန်းသည်လည်း မရှိ။

ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. အကြင်ဓမ္မဝိနယ (=တရားသဖြင့် ဆုံးမရာ) သာသနာ၌ အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော အရိယမဂ်တရားသည် ရှိ၏။ ထိုအရိယမဂ်တရားရှိသော သာသနာ၌ သောတာပန် ရဟန်းသည်လည်း ရှိ၏။ ဒုတိယအဆင့် သကဒါဂမ် ရဟန်းသည်လည်း ရှိ၏၊ တတိယအဆင့် အနာဂါမ် ရဟန်းသည်လည်း ရှိ၏။ စတုတ္ထအဆင့် ရဟန္တာရဟန်းသည်လည်း ရှိ၏။

ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. ငါဘုရား၏ တရားသဖြင့် ဆုံးမရာ ဤဓမ္မဝိနယ သာသနာ၌ အင်္ဂါရှစ်ပါးရှိသော အရိယမဂ်တရားသည် ထင်ရှားရှိပေ၏၊ ဤအရိယမဂ်တရား ထင်ရှားရှိရာ ငါဘုရား၏ ဓမ္မဝိနယ သာသနာ၌သာလျှင် သောတာပန်ရဟန်းသည် ရှိပေ၏၊ ဤအရိယမဂ်တရား ထင်ရှားရှိရာ ငါဘုရား၏ ဓမ္မဝိနယ သာသနာ၌သာလျှင် ဒုတိယအဆင့် သကဒါဂါမ်ရဟန်းသည် ရှိပေ၏။ ဤအရိယမဂ်တရား ထင်ရှားရှိရာ ငါဘုရား၏ ဓမ္မဝိနယ သာသနာ၌သာလျှင် တတိယအဆင့် အနာဂါမ်ရဟန်းသည် ရှိပေ၏။ ဤအရိယမဂ်တရား ထင်ရှားရှိရာ

၄၆၉

ငါဘုရား၏ ဓမ္မဝိနယ သာသနာ၌သာလျှင် စတုတ္ထအဆင့် ရဟန္တာရဟန်းသည် ရှိပေ၏။

ဤငါဘုရား၏ ဓမ္မဝိနယ သာသနာတော်မှ တပါးသော အယူဝါဒ (=သာသနာ)တို့သည် တရားကို သိမြင်ကြသည့် (မဂ္ဂဋ္ဌအရိယာ လေးယောက်, ဖလဋ္ဌအရိယာ လေးယောက်, မဂ်လေးပါးကိုရရန် အားထုတ်ဆဲဖြစ်သည့် ဝိပဿက လေးယောက် တည်းဟူသော) = ရဟန်းမြတ် တကျိပ်နှစ်ယောက်တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းကုန်၏။

ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. ဤဖော်ပြရာပါ ရဟန်းမြတ် တကျိပ်နှစ်ယောက်တို့သည် မှန်စွာ အဆင့်ဆင့် ဟောပြောလျက် နေကြကုန်သည်ရှိသော် လောကသည် ရဟန္တာတို့မှ မဆိတ်မသုဉ်းသည်သာ ဖြစ်လေရာ၏။

ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. ငါဘုရားသည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ရှာလိုသည်ဖြစ်၍ နှစ်ဆယ့်ကိုးနှစ်အရွယ်က ရဟန်းပြုခဲ့၏။ ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. ငါ ရဟန်းပြုသည်မှစ၍ အနှစ်ငါးဆယ် ကျော်ခဲ့လေပြီ။ ဤငါဘုရား၏ သာသနာတော်မှအပ အရိယမဂ်တရား၏ ရှေ့ပိုင်းဖြစ်သော ဝိပဿနာကို ပွါးများသောသူသည်လည်း မရှိချေ၊ သောတာပန်ရဟန်းသည်လည်း မရှိချေ၊ ဒုတိယအဆင့် သကဒါဂါမ် ရဟန်းသည်လည်း မရှိချေ။ တတိယအဆင့် အနာဂါမ်ရဟန်းသည်လည်း မရှိချေ၊ စတုတ္ထအဆင့် ရဟန္တာရဟန်းသည်လည်း မရှိချေ။

ဤငါဘုရား၏ ဓမ္မဝိနယ သာသနာတော်မှ တပါးသော အယူဝါဒ (=သာသနာ)တို့သည် တရားကို သိမြင်ကြသည့် ရှေးဖော်ပြရာပါ ရဟန်းမြတ် တကျိပ်နှစ်ယောက်တို့မှ ဆိတ်သုဉ်းကုန်၏။ ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. ဤရဟန်းမြတ် တကျိပ်နှစ်ယောက်တို့သည် မှန်စွာ အဆင့်ဆင့် ဟောပြောကြလျက် နေကြကုန်သည်ရှိသော်

၄၇၀

လောကသည် ရဟန္တာတို့မှ မဆိတ်မသုဉ်းသည်သာ ဖြစ်လေရာ၏”-

ဟု တရားစကား ဟောကြားတော်မူလေ၏။

သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ် ရဟန်းပြု၍ ရဟန္တာဖြစ်ခြင်း

     ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်က တရားစကား ပြောကြားတော်မူလတ်သည်ရှိသော် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. အလွန်နှစ်သက်ဖွယ် ရှိပါပေစွာ့၊ မြတ်စွာဘုရား.. အလွန်နှစ်သက်ဖွယ် ရှိပါပေစွာ့၊ ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. လောကဥပမာအားဖြင့် မှောက်၍ထားအပ်သော ဝတ္ထုကို လှန်လိုက်သကဲ့သို၎င်း, ဖုံးအုပ်ထားသော အရာဝတ္ထုကို ဖွင့်လှစ်လိုက်သကဲ့သို၎င်း, မျက်စိလည် လမ်းမှားသောသူအား လမ်းမှန်ကို ပြောကြားလိုက်သကဲ့သို့၎င်း ‘မျက်စိအမြင်ရှိသော သူတို့သည် အဆင်းအမျိုးမျိုးတို့ကို မြင်ကြပေလိမ့်မည်’ဟု အမိုက်မှောင်၌ ဆီမီးတန်ဆောင်ကို ထွန်းညှိထားသကဲ့သို့၎င်း ထို့အတူပင် မြတ်စွာဘုရားသည် အကျွန်ုပ်အား များစွာသောအကြောင်းဖြင့် တရားတော်ကို ထင်ရှားစွာ ဟောပြတော်မူအပ်ပါပေပြီ။ မြတ်စွာဘုရား.. ထိုအကျွန်ုပ် သုဘဒ္ဒသည် မြတ်စွာဘုရားကို၎င်း, တရားတော်ကို၎င်း, ရဟန်းသံဃာတော်ကို၎င်း ကိုးကွယ်လည်းလျောင်း ပုန်းအောင်းရာဟူ၍ သိမှတ် ဆည်းကပ်ပါ၏။ မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်၌ ရှင်အဖြစ်, ရဟန်းအဖြစ်ကို ရပါရစေ”ဟု လျှောက် ထား တောင်းပန်လေ၏။

     ထိုသို့ လျှောက်ထား တောင်းပန်သောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က-

“ချစ်သားသုဘဒ္ဒ.. ဤသာသနာတော်မှ တပါးသော အယူရှိသည့် တိတ္တိဖြစ်ဘူးသောသူသည် ဤဓမ္မဝိနယ သာသနာတော်၌ အကယ်၍ ရှင်အဖြစ်, ရဟန်းအဖြစ်ကို ရယူလိုမူ လေးလတို့ပတ်လုံး ပရိဝါသ်ကျင့်သုံးရသည်။

၄၇၁

လေးလလွန်သောအခါ ရဟန်းတို့သည် ကျေနပ်သော စိတ်ရှိကြလျှင် ရှင်ပြု၍ ပေးကြလိမ့်မည်။ ရဟန်း အဖြစ်သို့ မြှင့်တင်ပေးကြလိမ့်မည်။ သို့သော်လည်း ဤအရာ၌ ငါဘုရားသည် ပုဂ္ဂိုလ်၏ခြားနားချက် (=ဤသူကား တိတ္ထိယပရိဝါသ် ကျင့်သုံးထိုက်သူဖြစ်သည်၊ ဤသူကား တိတ္တိယပရိဝါသ် ကျင့်သုံးထိုက်သူ မဟုတ်-ဟူသော အချက်)ကို လင်းလင်းထင်ထင် သိမြင်အပ်ပေ၏”-

ဟူ၍ မိန့်တော်မူလေလျှင် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည်-

“မြတ်စွာဘုရား.. ဤသာသနာတော်မှ တပါးသော အယူရှိသည့် တိတ္ထိဖြစ်ဘူးသော သူတို့သည် ဤဓမ္မဝိနယ သာသနာတော်၌ အကယ်၍ ရှင်အဖြစ်, ရဟန်းအဖြစ်ကို ရယူလိုကြမူ လေးလတို့ပတ်လုံး ပရိဝါသ်ကျင့်သုံးကြရသည်ဖြစ်လျှင် လေးလလွန်သောအခါ ရဟန်းတို့သည် ကျေနပ်သောစိတ်ရှိကြ၍ ရှင်ပြု၍ပေးကြ, ရဟန်းအဖြစ်သို့ မြှင့်တင်၍ ပေးကြမည်ဖြစ်လျှင် အကျွန်ုပ်သည် လေးနှစ်ပတ်လုံး တိတ္ထိယပရိဝါသ်ကို ကျင့်သုံးမည်၊ လေးနှစ်လွန်သောအခါ ရဟန်းတို့သည် ကျေနပ်သောစိတ် ရှိတော်မူကြပါလျှင် ရှင်ပြုပေးတော်မူကြပါစေ၊ ရဟန်းအဖြစ်သို့ မြှင့်တင်ပေးတော်မူကြပါစေ”-

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သို့ဖြစ်လျှင် သုဘဒ္ဒကို ရှင်ရဟန်းပြုပေးလိုက်လော့”ဟု မိန့်ကြားတော်မူ၍ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း “ကောင်းပါပြီ မြတ်စွာဘုရား..”ဟု လျှောက်ထားဝန်ခံလေ၏။

     ထိုအခါ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. သင်တို့သည် ဤသာသနာတော်ဝယ် မြတ်စွာဘုရား၏ မျက်မှောက်တော်၌ တပည့်အဖြစ်ဖြင့် အဘိသိက်သွန်းခြင်းကို ရရှိပါပေကုန်၏၊ ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. သင်တို့သည်

၄၇၂

လာဘ်ကောင်းပါပေကုန်စွာ့၊ အရတော်ပါပေကုန်စွာ့”ဟု လျှောက်ထား ပြောဆိုလေ၏။

(တိတ္ထိတို့၏ အယူဝါဒ၌ ဆရာဖြစ်သူက အကြင်တပည့်ကို “ဤသူကို ရှင်ပြုပေးလိုက်၊ ဤသူကို ဆုံးမလိုက်၊ ဤသူကို ကံမြစ်လိုက် = အနုသာသနီစကား ပြောကြားလိုက်”ဟု မိမိကိုယ်စား တာဝန်လွှဲစကား ပြောကြား၏၊ ထိုတာဝန်လွှဲစကား အပြောအကြားခံရသော တပည့်သည် ဆရာဖြစ်သူက မိမိရာထူး၌ ထားအပ်သည် မည်လေသည်။ သို့ရကား တပည့်ဖြစ်သူအဖို့ရာ “ဤသူကို ရှင်ပြုပေးလိုက်၊ ဤသူကို ဆုံးမလိုက်၊ ဤသူကို ကံမြစ်လိုက်”ဟု ဆရာဖြစ်သူက မိန့်ကြားသည့် တာဝန်လွှဲစကားများသည် ကြီးမားသော လာဘ်ကြီးတခု ဖြစ်လေသည်။ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် ထိုတိတ္ထိတို့၏ အယူဝါဒအတိုင်း အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို ဤကဲ့သို့ ပြောကြားလေသည်)။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ကို သင့်လျော်ရာနေရာ၌ ခေါ်ဆောင်သွား၍ ရေဗူးမှရေဖြင့် ဦးခေါင်းကို ဆွတ်ပြီးလျှင် တစပဉ္စကကမ္မဋ္ဌာန်းကို ဟောကြားတော်မူ၍ ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ပယ်ရိတ်ခြင်း, သင်္ကန်းတို့ကို ဝတ်စေခြင်း, သရဏဂုံပေးခြင်း တည်းဟူသော ရှင်ပြုမှုကိစ္စ သုံးရပ်တို့ကို အစဉ်အတိုင်း ပြုပေးပြီးလျှင် သုဘဒ္ဒသာမဏေကို မြတ်စွာဘုရားရှင်ထံတော်သို့ ခေါ်ဆောင်သွားလေ၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သုဘဒ္ဒသာမဏေအား ထိုခဏမှာပင် ပဉ္စင်းခံပေးစေ၍ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကို ဟောကြားတော်မူလေသည်။ သုဘဒ္ဒရဟန်းသည် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော ထိုကမ္မဋ္ဌာန်းကိုယူ၍ အင်ကြင်းဥယျာဉ်အတွင်း ဆိတ်ငြိမ်ရာ တခုသောနေရာ၌ စင်္ကြံသွားခြင်းဣရိယာပုထ် တခုတည်းဖြင့် မနေမနား တရားအားထုတ်လေရာ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မမူမီ ထိုညဉ့်မှာပင် ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ရဟန္တာဖြစ်၍ ဘုရားရှင်ထံမှောက်သို့ လာရောက်ရှိခိုး၍ ထိုင်နေလေ၏။

     အရှင်သုဘဒ္ဒသည် အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာတို့တွင် တပါးအပါအဝင်ဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမ မျက်မှောက်တပည့်သာဝက ဖြစ်လေသတည်း။

၄၇၃

(နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမ မျက်မှောက်သာဝက- ဟူရာ၌- (၁)အကြင်သူသည် မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှားရှိစဉ် ရှင်သာမဏေအဖြစ်ကို ရယူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးသည့်နောက်မှ ရဟန်းအဖြစ်ကို ရယူကာ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား သင်ကြားအားထုတ်၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၏။ ထိုသူသည်လည်း နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမ မျက်မှောက်တပည့်သာဝက မည်၏။ (၂) အကြင်သူသည် မြတ်စွာဘုရား သက်တော် ထင်ရှားရှိစဉ် ရှင်အဖြစ်, ရဟန်းအဖြစ်ကို ရယူ၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးသည့်နောက်မှ ကမ္မဋ္ဌာန်းတရား သင်ကြားအားထုတ်၍ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၏၊ ထိုသူသည်လည်း နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမ မျက်မှောက်တပည့်သာဝကပင် မည်၏။ (၃) အကြင်သူသည် မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှားရှိစဉ်ပင် ရှင်အဖြစ်ကိုလည်း ရယူ, ရဟန်းအဖြစ်ကိုလည်း ရယူ, ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကိုလည်း သင်ကြား အားထုတ်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးသည့်နောက်မှ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်၏၊ ထိုသူသည်လည်း နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမ မျက်မှောက်တပည့်သာဝကပင်မည်၏။ ဤယခု အရှင်သုဘဒ္ဒ ရဟန်းသည်ကား မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှားရှိစဉ်ပင် ရှင်အဖြစ်ကိုရယူ, ရဟန်းအဖြစ်ကိုလည်း ရယူ, ကမ္မဋ္ဌာန်းတရားကိုလည်း သင်ကြား အားထုတ်၍ မြတ်စွာဘုရား သက်တော်ထင်ရှား ရှိစဉ်မှာပင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့လည်း ရောက်ဆိုက်သူ ဥက္ကဌ်နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမ မျက်မှောက်တပည့်သာဝက ဖြစ်သည်ကို အထူးမှတ်ယူရာ၏)။

ဓမ္မပဒကျမ်းလာ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်ဝတ္ထု

     ဤဆိုအပ်ပြီးသော သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်၏ အကြောင်းအရာဝတ္ထု စကားအစဉ်သည် သုတ်မဟာဝါပါဠိတော်နှင့် အဋ္ဌကထာတို့၌ လာရှိသော စကားအစဉ် ဖြစ်လေသည်။ ဓမ္မပဒကျမ်းလာ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်၏ အကြောင်းအရာဝတ္ထု စကားအစဉ်ကိုလည်း ဤ၌ အကျဉ်းမျှ ဖော်ပြဦးအံ့-

     မြတ်စွာဘုရားရှင် မလ္လမင်းတို့၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ်အတွင်း ပရိနိဗ္ဗာနညောင်စောင်း၌ လျောင်းတော်မူစဉ် ဤသုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် “ငါကား ပြဿနာသုံးရပ်တို့၌ မိမိ၏ ယုံမှားသံသယကို ပရိဗိုဇ်ဆရာကြီးများကိုသာ မေးမြန်း၍ ရဟန်းမြတ် ဂေါတမကိုမူ ‘အသက်အရွယ်ငယ်သူ ဖြစ်သည်’ဟူသော အမှတ်ဖြင့်

၄၇၄

အထင်သေးကာ မမေးခဲ့မိချေ၊ ယခုလည်း ထိုရဟန်းမြတ်ဂေါတမ၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်ရန် အချိန်နီးကပ်လာလေပြီ၊ ယခု မမေးလိုက်မိလျှင် နောက်တချိန်၌ ငါ့အဖို့ရာ ရဟန်းမြတ် ဂေါတမအား မမေးလိုက်မိခြင်းဟူသော အကြောင်းကြောင့် နှလုံးမသာယာမှု ဖြစ်လေရာ၏”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်မိကာ မြတ်စွာဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူရာ မလ္လမင်းတို့၏ အင်ကြင်းဥယျာဉ်သို့ သွားရောက်၍ အရှင်အာနန္ဒာအား ဘုရားကို ဖူးမြော်ခွင့်ပြုရန် လျှောက်ထားလေရာ အရှင်အာနန္ဒာက ရှေးဖော်ပြရာပါအတိုင်း တားမြစ်အပ်ပါသော်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သုဘဒ္ဒကို မတားမြစ်ပါလင့်၊ ငါဘုရားကို အမေးပုစ္ဆာပြဿနာ မေးလျှောက်ပါစေ”ဟု ခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားတော်မူလတ်သည်တွင် တင်းထိမ်ကန့်လန့်ကာ အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်၍ ညောင်စောင်းတော်အောက်က ထိုင်နေပြီးလျှင်-

“အို ရဟန်းမြတ်.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ၁-ကောင်းကင်၌ ခြေရာမည်သည် ဖြစ်နိုင် ရှိနိုင်ပါသလော၊

၂-ဤဘုရားမြတ်စွာ သာသနာတော်မှ အပြင်အပ တိတ္ထိတို့၏အယူဝါဒ၌ ကိလေသာကို ငြိမ်းစေတတ်သည့် ရဟန်းသူမြတ်များ ဖြစ်နိုင် ရှိနိုင်ပါသလော၊

၃-မဖောက်မပြန် မပျက်မစီးပဲ အမြဲတည်သော သင်္ခါရတို့မည်သည် ဖြစ်နိုင် ရှိနိုင်ပါကုန်၏လော”-

ဟူ၍ ဤအမေးပုစ္ဆာ ပြဿနာသုံးချက်ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်အား လျှောက်ထား မေးမြန်းလေသည်။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်အား ထိုသုံးမျိုးလုံးပင် မဖြစ်နိုင်ကြောင်း မရှိနိုင်ကြောင်း ဖြေကြားတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ ဤဆိုလတ္တံ့သော ဂါထာတို့ဖြင့် တရားကို ဟောကြားတော်မူလေသည်-

အာကာသေဝ ပဒံ နတ္ထိ၊ သမဏော နတ္ထိ ဗာဟိရေ။

ပပဉ္စာဘိရတာ ပဇာ၊ နိပ္ပပဉ္စာ တထာဂတာ။ (၁)

၄၇၅

သုဘဒ္ဒ = ချစ်သားသုဘဒ္ဒ..။ အာကာသေ = အဇဋာပြင် မိုးကောင်းကင်၌။ ပဒံ = တဦးတယောက်၏ ခြေရာမည်သည်။ နတ္ထိ = မရှိဧကန် စင်စစ်မှန်၏။ နတ္ထိ ဣဝ = မရှိဧကန် စင်စစ်မှန်သကဲ့သို့။ ဗာဟိရေ = ဤသာသနာတော်မှ အပြင်အပ တိတ္ထိတို့၏ အယူဝါဒ၌။ သမဏော = ကိလေသာခပ်သိမ်းကို အေးငြိမ်းစေတတ် ရဟန်းမြတ် တကျိပ်နှစ်ပါးသည်။ နတ္ထိ = မရှိဧကန် စင်စစ်မှန်၏။ ပဇာ = လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါအပေါင်းသည်။ ပပဉ္စာဘိရတာ = တဏှာ, မာန, ဒိဋ္ဌိအား သုံးထွေပြားသည့် ပပဉ္စတရား၌သာ ပျော်ပါးနှစ်ခြိုက်၍ နေပေ၏။ တထာဂတာ = ဘုရားရှင်တို့သည်။ နိပ္ပပဉ္စာ = ဗောဓိညောင်မင်း ပင်ခြေရင်း၌ပင် အကြွင်းမဲ့ ပယ်ဖြတ်ပြီးကြ၍ ပပဉ္စတရား လားလားမျှ ရှိတော်မမူကြကုန်။

အာကာသေဝ ပဒံ နတ္ထိ၊ သမဏော နတ္ထိ ဗာဟိရေ။

သင်္ခါရာ သဿတာ နတ္ထိ၊ နတ္ထိ ဗုဒ္ဓါနမိဉ္ဇိတံ။ (၂)

သုဘဒ္ဒ = ချစ်သားသုဘဒ္ဒ..။ အာကာသေ = အဇဋာပြင် မိုးကောင်းကင်၌။ ပဒံ = တဦးတယောက်၏ ခြေရာမည်သည်။ နတ္ထိ = မရှိဧကန် စင်စစ်မှန်၏။ နတ္ထိ ဣဝ = မရှိဧကန် စင်စစ်မှန်သကဲ့သို့။ ဗာဟိရေ = သာသနာတော်မှ အပြင်အပ တိတ္ထိတို့၏ အယူဝါဒ၌။ သမဏော = ကိလေသာခပ်သိမ်းကို အေးငြိမ်းစေတတ် ရဟန်းမြတ် တကျိပ်နှစ်ပါးသည်။ နတ္ထိ = မရှိဧကန် စင်စစ်မှန်၏။ သဿတာ = မဖောက်မပြန် မပြိုမကွဲ မြဲသော သဘောရှိကုန်သော။ သင်္ခါရာ = ခန္ဓာငါးပါး သင်္ခါရတရားတို့သည်။ နတ္ထိ = တစိုးတစိ မရှိဧကန် စင်စစ်မှန်ကုန်၏။ ဗုဒ္ဓါနံ = သဗ္ဗညူထွတ်တင် ဘုရားရှင်တို့၏ (သန္တာန်၌)။ ဣဉ္ဇိတံ = တဏှာတည်းဟူသော တုန်လှုပ်ခြင်း, မာနတည်းဟူသော တုန်လှုပ်ခြင်း- စသည်တို့တွင်

၄၇၆

တပါးပါးသော တုန်လှုပ်ခြင်းသည်။ နတ္ထိ = မရှိဧကန် စင်စစ်မှန်၏။

     ဤတရားဒေသနာ ဂါထာနိဂုံး ဆုံးသောအခါ၌ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် အနာဂါမိဖိုလ်၌ တည်လေ၏။ ထိုအခိုက် မြတ်စွာဘုရား၏ အနီး၌ ရောက်ဆိုက်သော ပရိသတ်အဖို့ရာလည်း အကျိုးရှိသော တရားဒေသနာ ဖြစ်လေ၏။

     ဤကား ဓမ္မပဒကျမ်း၌လာသော သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်၏ အကြောင်းအရာဝတ္ထုတည်း။ ။ဤအရာ၌ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ်သည် သုတ်မဟာဝါ ပါဠိတော်လာ ပြဿနာကို မေးမြန်းလျှောက်ထား၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ဖြေကြားချက်ကို နာယူပြီးနောက် ဓမ္မပဒကျမ်းလာ ပြဿနာသုံးချက်ကို ဆက်၍လျှောက်ထား မြတ်စွာဘုရား၏ ဖြေကြားချက်ကို နာယူ၍အဆုံး အနာဂါမ်အရိယာ ဖြစ်ပြီးလျှင် သုတ်မဟာဝါ ပါဠိတော်လာအတိုင်း သရဏဂုံခံယူကာ ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို တောင်းခံရယူ၍ ရဟန်းတရား အားထုတ်သဖြင့် ဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မမူမီ အာသဝေါကုန်ခန်း ရဟန္တာအဖြစ်သို့ ရောက်ကာ မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်ဆုံးပစ္ဆိမ မျက်မှောက်သာဝက ဖြစ်လေသည်ဟု မှတ်ယူလျှင် ကျမ်းဂန်နှစ်ရပ် မဆန့်ကျင်ပဲ စကားချင်းစပ်မိ၏။

မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်ဆုံး ဩဝါဒစကားတော်

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နောက်ဆုံး = ပစ္ဆိမ တပည့်သာဝကဖြစ်သူ သုဘဒ္ဒပရိဗိုဇ် ရဟန္တာဖြစ်ပြီးသောအခါ ရဟန်းသံဃာအား နောက်ဆုံးဩဝါဒ ပေးတော်မူလိုသည်ဖြစ်၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို (တရားနားခံပြုကာ) ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း မိန့် ကြားတော်မူလေသည်။ မိန့်ကြားတော်မူပုံမှာ-

     “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားတို့၏ စိတ်သန္တာန်မှာ ‘တရားစကားတော်သည် ဟောကြားသော ဆရာဘုရားမှ ကင်းကွာခဲ့လေပြီ (=ဟောကြားသူ ဆရာဘုရားမှ ကင်းကွာသော တရားစကားတော် ဖြစ်ခဲ့လေပြီ)၊ ငါတို့၏ ဆရာဘုရားသည်

၄၇၇

မရှိတော့ပြီ’ဟု ဤသို့သော ထင်မှတ်မှု အားငယ်မှု ဖြစ်သော်မူ ဖြစ်လေရာ၏။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤအရာကို ဤသို့ မထင်မှတ်ထိုက်ပေ။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. လေးဆယ့်ငါးဝါ ကာလကြာအောင် ငါဘုရား ဟောကြား ပညတ်အပ်သော တရားတော်, ဝိနည်းတော်သည် ငါဘုရား ကွယ်လွန်သောအခါ၌ သင်ချစ်သားတို့၏ ဆရာဘုရားပင် ဖြစ်ပေ၏။ (က)

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ယခုအခါ ရဟန်းတို့သည် အချင်းချင်း တပါးက တပါးကို ‘အာဝုသော = ငါ့ရှင်’ဟူသော စကားဖြင့် ကြီး,ငယ်မရွေး ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုကြသကဲ့သို့ ငါဘုရား ကွယ်လွန်သော အခါ၌ကား ဤကဲ့သို့ မခေါ်ဝေါ် မပြောဆိုကြလင့်။ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းက သီတင်းငယ်ဖြစ်သော ရဟန်းကို အမည်ဖြင့်ဖြစ်စေ အနွယ်ဖြင့်ဖြစ်စေ ‘အာဝုသော = ငါ့ရှင်’ဟူသော စကားဖြင့်ဖြစ်စေ ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုကြရမည်။ သီတင်းငယ်ဖြစ်သော ရဟန်းသည်ကား မထေရ်ကြီးဖြစ်သော ရဟန်းကို ‘ဘန္တေ = အရှင်ဘုရား..’ ဟူ၍သော်၎င်း ‘အာယသ္မာ = သက်တော်ရှည်အရှင်..’ ဟူ၍သော်၎င်း ဤသို့သာ ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုကြရမည်။ (ခ)

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သံဃာတော်သည် ငါဘုရား ကွယ်လွန်သောအခါ၌ အသေးအနုပ် သိက္ခာပုဒ်များကို ပယ်နုတ်လိုခဲ့သော် ပယ်နုတ်လေလော့။ (ဂ)

     ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရား ကွယ်လွန်သောအခါ၌ ဆန္နရဟန်းအား ဗြဟ္မဒဏ်ပေးအပ်၏ = ပေးရမည်”ဟု မိန့်တော်မူ၏။

     အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က “မြတ်စွာဘုရား.. ဗြဟ္မဒဏ်ဟူသည် အဘယ်ပါနည်း”ဟု လျှောက်ထား မေးမြန်းလေလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဆန္နရဟန်းသည် သူပြောဆိုလိုရာစကားကို ပြောဆိုနိုင်၏။ သို့ရာတွင် ရဟန်းတို့ကမူ ထိုဆန္နရဟန်းကို မပြောဆိုအပ် မဆုံးမအပ် မကံမြစ်အပ်၊ ဤကား ဗြဟ္မဒဏ်တည်း”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ (ဃ)

၄၇၈

(ဤဩဝါဒစကားရပ်တို့တွင် (က)မှတ်စကားရပ်၌-

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် ယခု သက်တော်ထင်ထင် တည်ရှိနေစဉ် သင်ချစ်သားတို့အား “ဤအပြစ်ကား ပေါ့သောအပြစ် ဖြစ်သည်၊ ဤအပြစ်ကား လေးသောအပြစ် ဖြစ်သည်၊ ဤအပြစ်ကား ကုစား၍ရကောင်းသော အပြစ်ဖြစ်၍ ဤအပြစ်ကား ကုစား၍မရကောင်းသော အပြစ်ဖြစ်သည်၊ ဤအပြစ်ကား လောကဝဇ္ဇအပြစ် = ဧကန် အကုသိုလ်ဖြစ်သော အပြစ်ဖြစ်၍ ဤအပြစ်ကား ပဏ္ဏတ္တိဝဇ္ဇ = ဘုရားပညတ်ချက်အရသာ အပြစ်ဖြစ်သည်၊ ဤမည်သော အာပတ်သည် ပုဂ္ဂိုလ်၏အထံ၌ ထနိုင် ငြိမ်းနိုင်၏။ ဤအာပတ်သည် ဂိုဏ်း၏အထံ၌ ထနိုင် ငြိမ်းနိုင်၏။ ဤအာပတ်သည် သံဃာ့အထံ၌သာ ထနိုင် ငြိမ်းနိုင်၏” ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် အာပတ်ခုနစ်ပုံနှင့် စပ်၍ သက်ရောက်လာသော အကြောင်းဝတ္ထုများ၌ မဟာဝဂ္ဂ စူဠဝဂ္ဂခန္ဓက ပရိဝါရတို့နှင့် တကွသော ဥဘတောဝိဘင်း = ဘိက္ခုဝိဘင်း, ဘိက္ခုနီဝိဘင်း တည်းဟူသော ဝိနည်းတရားတော် (ဝိနည်း၅-ကျမ်း ပါဠိတော်)ကို ပကိဏ္ဏကဒေသနာ အဋ္ဌကထာနှင့်တကွ ဟောကြားအပ်ခဲ့လေပြီ၊ ထိုအလုံးစုံသော ဝိနည်းပိဋကတ်သည် ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်သောအခါ သင်ချစ်သားတို့အတွက် ဆရာဘုရားကိစ္စကို ရွက်ဆောင်ပြီးစေရစ်လိမ့်မည်။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ငါဘုရားသည် ယခု သက်တော်ထင်ထင် တည်ရှိနေစဉ် သင်ချစ်သားတို့အား “ဤတရားတို့သည် သတိပဋ္ဌာန် လေးပါးတို့တည်း၊ သမ္မပ္ပဓာန် လေးပါးတို့တည်း၊ ဣဒ္ဓိပါဒ် လေးပါးတို့တည်း။ ဣန္ဒြေ ငါးပါးတို့တည်း၊ ဗိုလ်ငါးပါးတို့တည်း၊ ဗောဇ္ဈင် ခုနစ်ပါးတို့တည်း၊ မဂ္ဂင် ရှစ်ပါးတို့တည်း”ဟု ထိုထိုအခြင်းအရာဖြင့် ဤဗောဓိပက္ခိယတရား သုံးဆယ့်ခုနစ်ပါးတို့ကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ ဝေဘန်ကာ ဝေဘန်ကာ သုတ္တန်ပိဋကတ်ကို ဟောကြားအပ်လေပြီ၊ ထိုအလုံးစုံသော သုတ္တန်ပိဋကတ်သည်လည်း ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်သောအခါ သင်ချစ်သားတို့အတွက် ဆရာဘုရားကိစ္စကို ရွက်ဆောင်ပြီးစေရစ်လိမ့်မည်။

ဤတွင်သာမကသေး ယခု ငါဘုရား သက်တော်ထင်ထင် တည်ရှိနေစဉ် “ဤတရားတို့သည် ခန္ဓာငါးပါးတို့တည်း၊ အာယတန တဆယ့်နှစ်ပါးတို့တည်း၊ ဓာတ် တဆယ့်ရှစ်ပါးတို့တည်း၊ သစ္စာလေးပါးတို့တည်း၊ ဣန္ဒြေ နှစ်ဆယ့်နှစ်ပါးတို့တည်း၊ ဟိတ်ကိုးပါးတို့တည်း၊ အာဟာရ လေးပါးတို့တည်း၊ ဖဿ ခုနစ်ပါးတို့တည်း၊ ဝေဒနာ ခုနစ်ပါး, သညာ ခုနစ်ပါး, စေတနာ ခုနစ်ပါး, စိတ်ခုနစ်ပါးတို့တည်း။ ထိုတရားတို့တွင်လည်း

၄၇၉

‘ဤရွေ့ဤမျှတို့ကား ကာမာဝစရတရားတို့တည်း၊ ဤရွေ့ဤမျှတို့ကား ရူပါဝစရတရားတို့တည်း၊ ဤရွေ့ဤမျှတို့ကား အရူပါဝစရတရားတို့တည်း၊ ဤရွေ့ဤမျှတို့ကား ဝဋ်တရား၌ အကျုံးဝင်ကြ၍ ဤရွေ့ဤမျှတို့ကား ဝဋ်တရား၌ အကျုံးမဝင်ကြကုန်၊ ဤရွေ့ဤမျှတို့ကား လောကီတရားတို့ဖြစ်၍ ဤရွေ့ဤမျှတို့ကား လောကုတ္တရာတရားတို့ ဖြစ်ကြသည်’ ဤသို့ စသည်ဖြင့် ဤခန္ဓာအစရှိသော တရားများကို ခွဲခြမ်းစိတ်ဖြာ ဝေဘန်ကာ ဝေဘန်ကာ သမန္တပဋ္ဌာန်း ၂၄-ကျမ်းရှိသည့် အနန္တနယ ပဋ္ဌာန်းကျမ်းကြီးဖြင့် နောက်ဆုံး အထွတ်တပ် တန်းဆာဆင်အပ်သော အဘိဓမ္မာပိဋကကို ဟောကြားအပ်လေပြီ၊ ထိုအလုံးစုံသော အဘိဓမ္မာပိဋကသည်လည်း ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်သောအခါ သင်ချစ်သားတို့အတွက် ဆရာဘုရားကိစ္စကို ရွက်ဆောင် ပြီးစေရစ်လိမ့်မည်။ ဤသို့လျှင် ငါဘုရားသည် ဘုရားဖြစ်သည်မှ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်သည်တိုင်အောင် လေးဆယ့်ငါးဝါ ကာလတို့ပတ်လုံး ဟောကြားအပ်သော ဤဓမ္မဝိနယ တရားတော်မြတ်အစုသည် ပိဋကအားဖြင့် သုံးသွယ်, နိကာယ်အားဖြင့် ငါးဖြာ, အင်္ဂါအားဖြင့် ကိုးတန်, ဓမ္မက္ခန္ဓာအားဖြင့် ရှစ်သောင်းလေးထောင် ဤသို့ မြားမြောင်လှသော အပြားရှိပေ၏။ ဤဖော်ပြရာပါ ဘုရားပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်ဟု ခေါ်ဆိုထိုက်သည့် ဓမ္မက္ခန္ဓာပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်ကား ထင်ရှားစွာ တည်လျက်ပင် ရှိကုန်၏၊ ငါဘုရားတဆူတည်းသာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံသေးသည်။ ယခု ငါဘုရား သက်တော်ထင်ရှား ရှိစဉ်မှာ သင်ချစ်သားတို့ကို ငါဘုရား တဆူတည်းသာ ဆုံးမနေ၏၊ ကံမြစ်နေ၏။ ငါဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံလတ်သော် ဤဓမ္မက္ခန္ဓာပေါင်း ရှစ်သောင်း လေးထောင်တို့သည် ငါဘုရားအရာ၌ တည်ရစ်ကြကာ သင်ချစ်သားတို့ကို ဆုံးမရစ်ကြပေလိမ့်မည်။ ကံမြစ်ရစ်ကြပေလိမ့်မည်”-

ဟု အကြောင်းပေါင်း များစွာ ဖော်ပြလျက် မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းသံဃာကို ဆုံးမတော်မူလေသည်၊ အားပေးစကား မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။

(ခ)မှတ်စကားရပ်ဖြင့် ကိုယ်တော်မြတ် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီး နောက်အခါ၌ ရဟန်းသံဃာတို့ လိုက်နာရန် စာရိတ္တကို ညွှန်ပြတော်မူသည်။

(ဂ)အမှတ်ပြ စကားရပ်၌ “အသေးအနုပ် သိက္ခာပုဒ်များကို နုတ်ပယ်ကြ”ဟု ဧကန် တခွန်းတည်းသောစကား မိန့်ကြားတော်မမူပဲ

၄၈၀

အဘယ့်ကြောင့် “ပယ်နုတ်လိုခဲ့သော် ပယ်နုတ်လေလော့”ဟု နှစ်ခွစကား မိန့်ကြားတော်မူသနည်း-ဟု မေးရန်ရှိ၏။ အဖြေကား- အရှင်မဟာကဿပမထေရ်၏ သဒ္ဓါအား ပညာအားတို့ကို မြင်တော်မူသောကြောင့် နှစ်ခွစကား မိန့်ကြားတော်မူသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ကိုယ်တော်မြတ်က “ပယ်နုတ်ကြ”ဟု ဧကန် တခွန်းတည်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူစေကာမူ သံဂါယနာတင်သောအခါ အရှင်မဟာကဿပသည် ဘယ်နည်းဖြင့် ပယ်နုတ်လိမ့်မည် မဟုတ်ကြောင်းကို ကောင်းစွာ သိမြင်တော်မူသည်။ ထို့ကြောင့် “ပယ်နုတ်လိုခဲ့သော် ပယ်နုတ်လေလော့”ဟု နှစ်ခွစကား မိန့်ကြားတော်မူသည်။ ။ဤကား အထူးမှတ်ရန်တည်း)။

     ထိုသို့ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို မိန့်ကြားတော်မူပြီးသောအခါ မြတ်စွာ ဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့ကို-

“ရဟန်းတို့.. တစုံတယောက်သောရဟန်း၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ‘ဘုရားဟုတ်လေသလော မဟုတ်သလော၊ တရားကောင်း ဟုတ်လေသလော မဟုတ်သလော၊ သံဃာစစ် ဟုတ်လေသလော မဟုတ်သလော၊ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း မဂ်အစစ် ဟုတ်လေသလော မဟုတ်သလော၊ နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်း အကျင့်ကောင်း ဟုတ်လေသလော မဟုတ်သလော’ဟု ဘုရား၌ဖြစ်စေ တရားတော်၌ဖြစ်စေ သံဃာတော်၌ဖြစ်စေ မဂ်၌ဖြစ်စေ အကျင့်၌ဖြစ်စေ ယုံမှားတွေးတောမှု ဖြစ်ရှိငြားအံ့၊ ရဟန်းတို့.. ငါဘုရားကို မေးကြကုန်လော့။ ‘မြတ်စွာဘုရားသည် ငါတို့မျက်မှောက်၌ ထင်ရှားရှိခဲ့ပါလျက် ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရားကို ရှေ့တော်၌ ပြန်၍မေးခြင်းငှာ မစွမ်းနိုင်ခဲ့ကြပါတကား’ဟု သင်ချစ်သားတို့သည် နောင်တတဖန် ပူပန်ခြင်း မဖြစ်ကြစေကုန်လင့်”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ဤသို့ မိန့်တော်မူလတ်သော် ရဟန်းတို့သည် ဆိတ်ဆိတ်သာ နေကြကုန်၏။ နှစ်ကြိမ်မြောက် ထပ်၍ မိန့်တော်မူသောအခါမှာလည်း ထို့အတူ ဆိတ်ဆိတ်သာ နေကြကုန်၏။ သုံးကြိမ်မြောက် မိန့်တော်မူသော အခါမှာလည်း ထို့အတူပင်

၄၈၁

ဆိတ်ဆိတ်သာ နေကြသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတို့ကို-

“ရဟန်းတို့.. သင်တို့သည် ‘ငါတို့ကား ဘုရားအထံ၌ ရှင်ရဟန်းပြုကြသူများ ဖြစ်သည်၊ ငါတို့၏ ပစ္စည်းလေးပါးတို့မှာလည်း မြတ်စွာဘုရား၏ ဥစ္စာတို့သာ ဖြစ်ကုန်၏၊ ထိုငါတို့သည် ဤမျှကြာအောင် ယုံမှားမှုကို မပြုကြပဲ ယခုနောက်ဆုံး ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခါနီးအခါမှ ယုံမှားမှုကို ပြုရန်မထိုက်’ဟု အောက်မေ့ကြကာ ဘုရား၌ ရိုသေသဖြင့် မမေးကြသည်မူလည်း ဖြစ်နိုင်၏။ ရဟန်းတို့.. ထိုသို့ဖြစ်ခဲ့လျှင် အဖော်ရဟန်း အချင်းချင်းကိုမူလည်း မိမိ၏ ယုံမှားတွေးတောချက်ကို ပြောကြားလော့”-

ဟု မိန့်တော်မူပြန်၏။ ဤသိုပင် မိန့်တော်မူသော်လည်း ထိုရဟန်းတို့သည် ဆိတ်ဆိတ်သာလျှင် နေကြလေကုန်၏။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို-

“မြတ်စွာဘုရား.. လက်ဖျစ်တီး၍ အံ့ချီးထိုက်ပါပေ၊ မြတ်စွာဘုရား.. မဖြစ်စဘူး အထူးဖြစ်ပါပေစွာ့၊ မြတ်စွာဘုရား.. ဤရဟန်းသံဃာထည်း၌ ‘ရဟန်းတပါးမျှ၏ သန္တာန်မှာပင် မြတ်စွာဘုရား၌ဖြစ်စေ တရားတော်၌ဖြစ်စေ သံဃာတော်၌ဖြစ်စေ မဂ်၌ဖြစ်စေ အကျင့်၌ဖြစ်စေ ယုံမှားတွေးတောခြင်း အလျှင်းမရှိ’ဟူ၍ အကျွန်ုပ် ယုံကြည်ပါသည်ဘုရား”-

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ချစ်သားအာနန္ဒာ.. သင်ချစ်သားသည် ယုံကြည်ခြင်းကြောင့်သာလျှင် ဤသို့ ဆိုပေ၏၊ ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤရဟန်းသံဃာထည်း၌ ရဟန်းတပါးမျှ၏ သန္တာန်မှာပင် မြတ်စွာဘုရား၌ဖြစ်စေ တရားတော်၌ဖြစ်စေ သံဃာတော်၌ဖြစ်စေ မဂ်၌ဖြစ်စေ အကျင့်၌ဖြစ်စေ ယုံမှားတွေးတောခြင်း

၄၈၂

အလျှင်းမရှိကြောင်းကို မြတ်စွာဘုရား၏ အဖို့ရာ သိပြီးပင် ဖြစ်ပေ၏။ (ယုံကြည်ချက်မျှသာ မဟုတ်ဟူလို)။

ချစ်သားအာနန္ဒာ.. ဤရဟန်း ငါးရာတို့အနက် နောက်ဆုံး ( အောက်ဆုံး)ဖြစ်သော ရဟန်းသည်ပင် အပါယ်သို့ ကျရောက်ခြင်း သဘောမရှိသော ကိန်းသေမြဲသော အထက်မဂ်သုံးပါးလျှင် နောက်ဆုံး လားရောက်ရာရှိသော သောတာပန်အရိယာ ဖြစ်ပေ၏ (အရှင်အာနန္ဒာကို ရည်ညွှန်းသည်)”-

ဟူ၍ မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ရဟန်းတော်များကို နောက်ဆုံးဩဝါဒ ပေးတော်မူသောအားဖြင့်-

“ဟန္ဒဒါနိ ဘိက္ခဝေ အာမန္တယာမိ ဝေါ = ရဟန်းတို့.. သင်ချစ်သားတို့အဖို့ရာ ယခု ငါဘုရား နောက်ဆုံး ဩဝါဒစကား မိန့်ကြားလိုသည်မှာ- ၀ယဓမ္မာ သင်္ခါရာ = ပြုပြင်ပေးရသမျှ သင်္ခါရတရားတို့သည် ပျက်စီးခြင်းသဘော ရှိကြကုန်၏၊ အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ = သို့ရကား မမေ့သော သတိတရားဖြင့် သင်ချစ်သားတို့သည် ကိစ္စပြီးအောင် အားထုတ်ကြကုန်လော့”-

ဟူ၍ မိန့်တော်မူ၏။ ဤသည်လျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ နောက်ဆုံးဩဝါဒ မိန့်ခွန်းတော်ပေတည်း။ ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပရိနိဗ္ဗာန်ညောင်စောင်း၌ လျောင်းတော်မူရင်းကပင် ၄၅-ဝါ ကာလကြာ ဟောကြားပေးဝေခဲ့သမျှသော ဩဝါဒအလုံးစုံကို အပ္ပမာဒတပုဒ်ထည်း၌ ထည့်သွင်း၍ နောက်ဆုံးဩဝါဒ ပေးတော်မူလေသတည်း။

ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူခြင်း

     ဗုဒ္ဓဝင်စာရှု သပ္ပုရိသနွယ်ဝင် အို သူတော်စင်.. အသင်၏စိတ်၌ တခု သတိချပ်စေချင်သည်မှာ မြတ်စွာဘုရားသည် “အပ္ပမာဒေန သမ္ပာဒေထ”ဟူသော စကားကို မိန့်ကြားတော်မူပြီးနောက်

၄၈၃

တခွန်းတပါဒမျှ နှုတ်တော်အိန့်၍ မိန့်တော်မမူတော့ချေ။ အင်ကြင်းတောကြီး တခုလုံး တိတ်ဆိတ်၍သွားလေပြီ။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပရိနိဗ္ဗာန်စံဖို့ရန် ပြင်ဆင်မှု ပရိကံစိတ်အလုပ်ကိုသာ ပြုလုပ်တော်မူလေတော့သည်၊ ကာယကံ, ၀စီကံမဖက် မနောကံသက်သက်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံရန် ပြင်ဆင်မှု = ပရိကံ ဘာဝနာစိတ် အလုပ်ကိုသာ ပြုလုပ် ပွါးများတော်မူသည်မှာ-

     ရှေးဦးစွာ ရူပါဝစရကြိယာ ပဌမဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။ ထိုဈာန်မှ ထပြီးသော် ဒုတိယဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။ ထိုဈာန်မှ ထပြီးသော် တတိယဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။ ထိုဈာန်မှ ထပြီးသော် ရူပါဝစရကြိယာ စတုတ္ထဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။ ထိုဈာန်မှ ထပြီးသော် အရူပါဝစရကြိယာ အာကာသာနဉ္စာယတန သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏၊ ထိုသမာပတ်မှ ထပြီးသော် ဝိညာဏဉ္စာယတန သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏၊ ထိုသမာပတ်မှ ထပြီးသော် အာကိဉ္စညာယတန သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏၊ ထိုသမာပတ်မှ ထပြီးသော် နေဝသညာနာသညာယတန သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။ ထိုနေဝသညာနာသညာယတန သမာပတ်မှ ထပြီးသော် သညာ ဝေဒနာတို့၏ချုပ်ရာ နိရောဓသမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။

     ထိုသို့ နိရောဓသမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူသောအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်မှာ ထွက်လေ, ၀င်လေ = ထွက်သက်, ဝင်သက် နှစ်ပါးတို့ ချုပ်ငြိမ်း၍ နေလေသည်၊ ယင်းသို့ ဘုရားရှင်၏ ကိုယ်တော်မှာ ထွက်လေ, ၀င်လေနှစ်ပါးတို့ ချုပ်ငြိမ်းနေသည်ကို မြင်ရ၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်ကို “အရှင်အနုရုဒ္ဓါဘုရား.. မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသွားပြီလော”ဟု စိုးရိမ်တကြီး မေးလျှောက်လေသည်။ ထိုအခါ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်က “ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မမူသေးပါ၊ သညာ ဝေဒနာတို့၏ချုပ်ရာ နိရောဓသမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူလျက် ရှိပါသည်”ဟု ပြန်ကြား ဖြေဆိုတော်မူလေ၏။

၄၈၄

(ဤအရာ၌။ ။“အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားတော်မူနေသည်ကို အဘယ်သို့ သိသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏၊ အဖြေကား- အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အတူတကွ ထိုထို ရူပါဝစရဈာန် သမာပတ်လေးပါး အရူပါဝစရဈာန် သမာပတ်လေးပါးတို့ကို လိုက်ပါ ဝင်စားတော်မူသည်၊ (=မြတ်စွာဘုရားရှင် ရူပါဝစရပဌမဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူသောအခါ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ သည်လည်း ထိုဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူသည်၊ မြတ်စွာဘုရားရှင် ရူပါဝစရပဌမဈာန်မှ ထတော်မူသောအခါ အရှင်အနုရုဒ္ဓါသည်လည်း ထိုဈာန်မှ ထတော်မူလေသည်၊ ဤနည်းအားဖြင့်) အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်သည် နေဝသညာနာသညာယတနဈာန်မှ ထတော်မူသည်တိုင်အောင် မြတ်စွာဘုရားနှင့် အတူတကွ လိုက်ပါ ဝင်စားတော်မူ၍ မြတ်စွာဘုရား နိရောဓသမာပတ် ဝင်စားတော်မူသောအခါမှ မိမိကချန်၍ နေရစ်တော်မူခဲ့လေသည်။

ထို့ကြောင့် “ယခုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် နိရောဓသမာပတ်ကို ဝင်စားတော်မူနေဆဲ ဖြစ်၏၊ နိရောဓသမာပတ် အတွင်း၌လည်း စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ခြင်း = ပရိနိဗ္ဗာန် စံခြင်းမည်သည် အလျှင်းမရှိ”ဟု သိတော်မူသည်။ ဤနည်းဖြင့် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် နိရောဓသမာပတ် ဝင်စား တော်မူနေသည်ကို သိတော်မူ၏)။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် သညာ ဝေဒနာတို့၏ချုပ်ရာ နိရောဓသမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ နေဝသညာနာသညာယတန သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏၊ ထိုနေဝသညာနာသညာယတန သမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ အာကိဉ္စညာယတန သမာပတ်ကို ဝင်စားတော်မူ၏၊ ထိုအာကိဉ္စညာယတန သမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ ဝိညာဏဉ္စာယတန သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏၊ ထိုဝိညာဏဉ္စာယတန သမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ အာကာသာနဉ္စာယတန သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။ ထိုအာကာသာနဉ္စာယတန သမာပတ်မှ ထတော်မူ၍ ရူပါဝစရကြိယာ စတုတ္ထဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူ၏။ ထိုစတုတ္ထဈာန်မှ ထတော်မူ၍ တတိယဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူ၏။ ထိုတတိယဈာန်မှ ထတော်မူ၍ ဒုတိယဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူ၏၊ ထိုဒုတိယဈာန်မှ ထတော်မူ၍ ပဌမဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူ၏။

၄၈၅

(ဤ၌။ ။မြတ်စွာဘုရားသည် အသုဘပညတ် ဆယ်ပါး, ရှေ့ကသိုဏ်း ပညတ်ရှစ်ပါး, ကာယဂတာသတိ၏ အာရုံဖြစ်သော ကာယအစုပညတ်, အာနာပါနဿတိ၏ အာရုံဖြစ်သော ထွက်သက် ဝင်သက်ပညတ်, မေတ္တာ ကရုဏာ မုဒိတာဟု ဆိုအပ်သော ဗြဟ္မဝိဟာရတရား သုံးပါး၏ အာရုံဖြစ်သော အတိုင်းမသိသော သတ္တဝါပညတ်သုံးမျိုး, ပရိစ္ဆေဒါကာသ ပညတ်တပါး = ဤ နှစ်ဆယ့်လေးပါးသော အာရုံတို့၌ ရူပါဝစရကြိယာ ပဌမဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူသည်။ ထိုနှစ်ဆယ့်လေးပါးတို့မှ (အသုဘ ပညတ်ဆယ်ပါးနှင့် ကာယအစုပညတ် = ဤဆယ့်တပါးကိုနုတ်၍ ကျန်သော) တဆယ့်သုံးပါးသော အာရုံတို့၌ ရူပါဝစရကြိယာ ဒုတိယဈာန် တတိယဈာန်တို့ကို ဝင်စားတော်မူသည်။ ရှေ့ကသိုဏ်းပညတ် ရှစ်ပါး, ထွက်သက်ဝင်သက် ပညတ်တပါး, ဥပေက္ခာဗြဟ္မဝိဟာရ၏ အာရုံဖြစ်သော အတိုင်းမသိသော သတ္တဝါပညတ်တပါး, ပရိစ္ဆေဒါကာသ ပညတ်တပါး, အရူပအာရုံလေးပါး = ဤတဆယ့်ငါးပါးသော အာရုံတို့၌ စတုတ္ထဈာန်ကို ၀င်စား တော်မူသည်။

ဤစကားရပ်သည်လည်း အကျဉ်းစကားမျှသာ ဖြစ်သည်၊ စင်စစ်သော်ကား ရွှေပြည်နိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူအံ့သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလုံးစုံ သော ရှေး (ဆွမ်းနှစ်မျိုး အကျိုးတူညီကြောင်း၊ စာမျက်နှာ ၂၈၃-၂၈၄)၌ ဖော်ပြအပ်သည့် ကုဋေပေါင်း နှစ်သန်းလေးသိန်း အရေအတွက်ရှိသည့် ဝဠဉ္ဇနသမာပတ်တို့ကို ဝင်စားတော်မူ၍ (အရပ်တပါး သွားအံ့သောသူသည် ဆွေမျိုးအပေါင်းကို လည်ဖက်နမ်းရှုပ် အားရအောင်စုတ်ပြီးမှ သွားသကဲ့သို့) အလုံးစုံသော သမာပတ်ချမ်းသာကို ၀-လင်စွာ ခံစား သုံးဆောင်တော်မူပြီးမှ ရွှေပြည်နိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူသည်-ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏)။

     တဖန် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပဌမဈာန်မှ ထတော်မူ၍ ဒုတိယဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူပြန်၏၊ ထိုဒုတိယဈာန်မှ ထတော်မူ၍ တတိယဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူပြန်၏၊ ထိုတတိယဈာန်မှ ထတော်မူ၍ စတုတ္ထဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူပြန်၏၊ ထိုစတုတ္ထဈာန်မှ ထတော်မူပြီးနောက် ထိုစတုတ္ထဈာန်၌ ပါရှိသော ဥပေက္ခာ, ဧကဂ္ဂတာ တည်းဟူသော ဈာန်အင်္ဂါနှစ်ပါးတို့ကို တပါးစီ၎င်း နှစ်ပါးပေါင်း၍၎င်း ဆင်ခြင်တော်မူပြီးမှ ထိုပစ္စဝေက္ခဏာ မဟာကြိယာဇောတို့၏ အဆုံးဝယ်

၄၈၆

အဗျာကတ ဒုက္ခသစ္စာဖြစ်သော (သောမနဿသဟဂုတ် ဉာဏသမ္ပယုတ် အသင်္ခါရိက ပဌမမဟာဝိပါက်) ဘဝင်စိတ်ဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဒုက္ခဇာတ် သိမ်းတော်မူလေသတည်း။

(ဤ၌။ ။(၁)ဈာန်ကို ဝင်စားပြီးလျှင် ထိုဈာန်မှထ၍ ဘဝင်စိတ်သို့ သက်ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ထိုဘဝင်စိတ်ခဏ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းကို ဈာနသမနန္တရပရိနိဗ္ဗာန် = ဈာန်၏အခြားမဲ့၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းဟု ခေါ်၏၊ (၂) ဈာန်ကိုဝင်စားပြီးလျှင် ထိုဈာန်မှထ၍ ထိုဈာန်၌ပါရှိသော ဈာန်အင်္ဂါတို့ကို အစိတ်စိတ်အားဖြင့်၎င်း, အပေါင်းအားဖြင့်၎င်း ဆင်ခြင်ပြီးမှ ထိုဆင်ခြင်သော ပစ္စဝေက္ခဏာ၏ အဆုံးဝယ် ဘဝင်စိတ်သို့ သက်ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်၏ ထိုဘဝင်စိတ်ခဏ၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းကို ပစ္စဝေက္ခဏာသမနန္တရပရိနိဗ္ဗာန် = ပစ္စဝေက္ခဏာ၏ အခြားမဲ့၌ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းဟု ခေါ်၏။ ထိုနှစ်မျိုးတို့တွင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ၂-အမှတ်ပြ ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းဖြင့် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေသည်ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏။)

ဤတွင် အခဏ်း ၄၀-ပြီး၏။

၄၈၇

အခဏ်း-၄၁

သံဝေဂကထာများ

     မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် မွေးညှင်းရွှင်ပျ ကြက်သီးထစေလျက် ကြောက်မက်ဖွယ်ရာ ကြီးစွာသော မြေငလျင်လှုပ်ခြင်းသည် ဖြစ်လေ၏။ တော်လည်းသံ = နတ်စည်တို့သည်လည်း တခြိမ့်ခြိမ့် မြည်ဟည်းလေကုန်၏။

     မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီးသည် ဤဆိုလတ္တံ့သော သံဝေဂဂါထာကို ရွတ်ဆိုလေ၏-

သဗ္ဗေဝ နိက္ခိပိဿန္တိ၊

ဘူတာ လောကေ သမုဿယံ။

ယတ္ထ ဧတာဒိသော သတ္ထာ၊

လောကေ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော။

တထာဂတော ဗလပတ္တော၊

သမ္ဗုဒ္ဓေါ ပရိနိဗ္ဗုတော။

ယတ္ထ လောကေ = ဖြစ်လျှင်ပျက်ရ အကြင် လောကကြီးထဲ၌။ သမ္ဗုဒ္ဓေါ = သစ္စာဉေယျ ဓမ္မခပင်း လင်းလင်းထင်ထင် ကိုယ်တော်တိုင် သိမြင်တော်မူသော။ ဗလပ္ပတ္တော = ကာယ,ဉာဏ ဗလစွမ်းဟုန် အားဆယ်စုံနှင့် ကုံလုံပြည့်ဝတော်မူသော။ အပ္ပဋိပုဂ္ဂလော = နှိုင်းပြိုင်စံယူ ပုဂ္ဂိုလ်တူ ရှိတော်မမူသော။ သတ္ထာ = လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့၏ ဆရာသခင် ဦးထိပ်တင်ကြီး ဖြစ်တော်မူသော။ ဧတာဒိသော တထာဂတော = ဤသို့ရှုအပ် ဘုရားရှင် ကိုယ်တော်မြတ်ကြီးသော်မှ။ ပရိနိဗ္ဗုတော = ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူရချေသေး၏။ တတ္ထ လောကေ = ဖြစ်လျှင်ပျက်ရ ထိုလောကကြီးထဲ၌။ သဗ္ဗေဝ ဘူတာ = ရှိသမျှဥဿုံ သတ္တဝါအလုံးစုံတို့ သည်ပင်လျှင်။

၄၈၈

သမုဿယံ = ရုပ်နာမ်အစုဟူသော ဤခန္ဓာကိုယ် အတ္တဘောကို။ နိက္ခိပိဿန္တိ = စုတိတိုင်လစ် ထိုချိန်ခေတ်ဝယ် စွန့်ပစ်ကြရကုန်လိမ့်မည်တကား..။

     မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် သိကြားနတ်မင်းသည် ဤဆိုလတ္တံ့သော သံဝေဂဂါထာကို ရွတ်ဆိုလေ၏-

အနိစ္စာ ဝတ သင်္ခါရာ၊ ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော။

ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ နိရုဇ္ဈန္တိ၊ တေသံ ဝူပသမော သုခေါ။

သင်္ခါရာ = တေဘူမက သင်္ခါရတို့သည်။ ဝတ-ဧကန္တေန = စင်စစ်ဧကန် အမှန်အားဖြင့်။ အနိစ္စာ = အမြဲမရှိကြကုန်။ ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော = ဖြစ်ခြင်းပျက်ခြင်းသဘော ရှိကြကုန်၏။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ = ဖြစ်ပြီး၍။ နိရုဇ္ဈန္တိ = ချုပ်ပျောက်ကြကုန်၏။ တေသံ = ထိုတေဘူမက သင်္ခါရတို့၏။ ဝူပသမော = ချုပ်ရာငြိမ်းရာ မဟာအသင်္ခတဓာတ် နိဗ္ဗာန်ပရမတ်သည်။ သုခေါ = ချမ်းသာဧကန် စင်စစ်မှန်စွာ့တကား..။

တနည်း - သင်္ခါရာ = တေဘူမက သင်္ခါရတို့သည်။ (ယသ္မာ = အကြင်ကြောင့်၊ ထည့်)။ ဥပ္ပဇ္ဇိတွာ = ဥပါဒ်ထင်ရှား ဖြစ်ပွါးကြ၍။ နိရုဇ္ဈန္တိ = ဘင်ခဏသို့ရောက် ချုပ်ပျောက်ကြကုန်၏။ (တသ္မာ = ထို့ကြောင့်)။ ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော = ဖြစ်ခြင်းပျက်ခြင်း သဘောရင်းသာ ရှိကုန်၏ (ခိုင်မြဲခြင်းသဘော အလျှင်းမရှိဟု ဆိုလိုသည်)။ (ယသ္မာ = အကြင်ကြောင့်) ဥပ္ပါဒဝယဓမ္မိနော = ဖြစ်ခြင်းပျက်ခြင်း သဘောရင်းသာ ရှိကြကုန်၏။ (တသ္မာ = ထို့ကြောင့်)။ အနိစ္စာ ဝတ = မမြဲဧကန် မှန်လှကုန်စွာ့တကား။ တေသံ = ထိုတေဘူမက သင်္ခါရတို့၏။ ဝူပသမော = ငြိမ်းရာအေးရာ မဟာအသင်္ခတဓာတ် နိဗ္ဗာန်ပရမတ်သည်။ သုခေါ = ချမ်းသာဧကန် စင်စစ်မှန်စွာ့တကား..။

၄၈၉

     မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်သည် ဤသံဝေဂဂါထာတို့ကို ရွတ်ဆိုတော်မူ၏-

နာဟု အဿာသပဿာသော၊

ဌိတစိတ္တဿ တာဒိနော။

အနေဇော သန္တိမာရဗ္ဘ၊

ယံ ကာလမကရီ မုနိ။

အာဝုသော = ငါ့ရှင်ဘုရား ရဟန်းများတို့..။ အနေဇော = ဘဝတဏှာ ဧဇာခပ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူပြီးသော။ ယံ-ယော မုနိ = အကြင် ဗုဒ္ဓမုနိ တုမရှိသား တြိဘဝဆရာ တို့မြတ်စွာသည်။ သန္တိံ = အနုပါဒိသေသ နိဗ္ဗာနဓာတ်ကို။ အာရဗ္ဘ = ငါသွားတော့မည် ရည်ရွယ်တော်မူ၍။ ကာလံ အကရိ = ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလေပြီ။ ဌိတစိတ္တဿ = လောကဓံလေ့ မုန်တိုင်းဝှေ့လည်း မရွေ့မယိုင် ကြံ့ခိုင်သောစိတ် ရှိတော်မူထသော။ တာဒိနော = တာဒိဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူထသော။ တဿ မုနိနော = ထိုဗုဒ္ဓမုနိ တုမရှိသား တြိဘဝဆရာ တို့မြတ်စွာ၏။ အဿာသပဿာသော = ထွက်လေ၀င်လေ ဤနှစ်ထွေသည်။ နာဟု = သန္တိနိရော် ကိန်းစံပျော်၍ မပေါ်မဖြစ်တော့ပြီတကား..။

အသလ္လီနေန စိတ္တေန၊

ဝေဒနံ အဇ္ဈဝါသယိ။

ပဇ္ဇောတဿေဝ နိဗ္ဗာနံ၊

ဝိမောက္ခော စေတသော အဟု။

အာဝုသော = ငါ့ရှင်ဘုရား ရဟန်းများတို့..။ သတ္ထာ = ငါတို့ဆရာ ဘုရားမြတ်စွာသည်။ အသလ္လီနေန = တွန့်တိုညှိုးငယ်ခြင်း အလျှင်းမရှိသော။ စိတ္တေန = စိတ်တော်ဖြင့်။ ဝေဒနံ = ကိုယ်တော်မြတ်၌ ရောက်ဆိုက်ကပ်လာ

၄၉၀

ဒုက္ခဝေဒနာကို။ အဇ္ဈဝါသယိ = အဓိဝါသန ခန္တီနှလုံး ကိုယ်တော်သုံး၍ အပြုံးမပျက် မဖောက်ပြန် သည်းခံတော်မူခဲ့လေပြီ။ ပဇ္ဇောတဿ နိဗ္ဗာနံ ဣဝ = လောင်စာပြတ်ကင်း မီးတောက်မီးလျှံ၏ ငြိမ်းခြင်းကဲ့သို့။ တဿ သတ္ထုနော = ထိုငါတို့ဆရာ ဘုရားမြတ်စွာ၏။ စေတသော ဝိမောက္ခော = တစုံတခုသော တရားဖြင့်မျှ မတားမြစ်အပ် စိတ်တော်မြတ်၏ အဖြစ်ဇာတ်ရုပ်သိမ်း အပြီးတိုင် ချုပ်ငြိမ်း လွတ်မြောက်ခြင်းသည်။ အဟု = ဖြစ်ခဲ့လေပြီတကား..။

     မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ဤသံဝေဂဂါထာကို ရွတ်ဆိုတော်မူ၏-

တဒါသိ ယံ ဘိံသနကံ၊ တဒါသိ လောမဟံသနံ။

သဗ္ဗာကာရဝရူပေတေ၊ သမ္ဗုဒ္ဓေ ပရိနိဗ္ဗုတေ။

အာဝုသော = ငါ့ရှင်ဘုရား ရဟန်းများတို့..။ သဗ္ဗာကာရဝရူပေတေ = အလုံးစုံမြင့်မြတ် ချီးမွမ်းအပ်သည့် ကြောင်းရပ်ဖုံဖုံ ကျေးဇူးဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံထင်ရှား ငါတို့ဆရာဘုရားသည်။ ပရိနိဗ္ဗုတေ = ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံချုပ်ငြိမ်း ဘုံဇာတ်သိမ်းတော်မူသည်ရှိသော်။ တဒါ = ထိုအခိုက်၌။ ဘိံသနကံ = ကြောက်ဖွယ်ထန်ပြင်း မြေလှုပ်ခြင်းသည်။ အာသိ = အထင်အရှား ဖြစ်ပွါးခဲ့လေပြီတကား။ တဒါ = ထိုပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံသောအခိုက်၌။ လောမဟံသနံ = မွေးညှင်းရွှင်ပျ ကြက်သီးထဖွယ် ခြောက်သွယ်ထန်ပြင်း မြေလှုပ်ခြင်းသည်။ အာသိ = အထင်အရှား ဖြစ်ပွါးခဲ့လေပြီတကား..။

     မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူလတ်သည်ရှိသော် ထိုမြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူရာ အရပ်၌ ရှိကြသည့် ရာဂမကင်း ဒေါသမကင်းကြသေးသော ပုထုဇန် သောတာပန် သကဒါဂါမ်ရဟန်းတို့သည် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည်

၄၉၁

အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ပညာမျက်စိ ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် (သတ္တလောက၏ မျက်စိသဖွယ် ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်) အလွန်လျင်မြန်စွာ လောကမှ ကွယ်ပျောက်တော်မူခဲ့လေပြီတကား”ဟု ပြောဆိုကြကာ လက်မောင်းတို့ကို မြှောက်ချီ၍ ငိုကြွေးမြည်တမ်းကြကုန်၏။ ကမ်းပါးပြတ်၌ ကျသကဲ့သို့ လဲကျကုန်၏၊ ရှေးရှုလူးလှိမ့် ထိုထို ဤဤ လူးလှိမ့်ကုန်၏။

     ရာဂဒေါသကင်းပြီးသော အနာဂါမ်ရဟန်း ရဟန္တာရဟန်းတို့သည်ကား “ပြုပြင်ရသော သင်္ခါရတရားတို့သည် မမြဲသော သဘောရှိကုန်၏။ ဤပြုပြင်ရသော သင်္ခါရတရားထည်း၌ ထိုမြဲမှုသဘောကို အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်း = မရနိုင်သည်သာတည်း”ဟု အောက်မေ့ဆင်ခြင်လျက် သည်းခံနိုင်ကြကုန်၏။

     ထိုအခါ အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် ရဟန်းတို့ကို-

“ငါ့ရှင်တို့.. တန်ကြလော့၊ မစိုးရိမ် မပူဆွေးကြလင့်၊ မငိုကြွေးကြလင့်၊ ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သောသူ အားလုံးတို့နှင့် ရှင်ကွဲ ကွဲကွာခြင်း = နာနာဘာဝ, သေကွဲ ကွဲကွာခြင်း = ဝိနာဘာဝ, ဘဝခြားလျက် ကွဲကွာခြင်း = အညထာဘာဝကို ရှေးမဆွကပင် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်ခဲ့ပြီ မဟုတ်လော၊ ငါရှင်တို့.. ဤအရာ၌ အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်း, ပြုပြင်ပေးရခြင်း သဘောရှိ၍ ပျက်စီးခြင်းသဘောရှိသော တရားကို ‘မပျက်စီးပါစေလင့်’ဟု လိုလားတောင့်တချက်အတိုင်း အဘယ်မှာ ရနိုင်အံ့နည်း၊ ဤသို့ ရနိုင်ရန်အကြောင်း မရှိချေ။

ငါ့ရှင်တို့.. ‘အရှင်ကောင်း အရှင်မြတ်တို့သည် မိမိတို့ကိုယ်တိုင်က သည်းမခံနိုင်ကြလျှင် ကြွင်းကျန်သော လူအပေါင်းကို အဘယ်မှာလျှင် သက်သာစေနိုင်ကြလိမ့်မည်နည်း’ဟု

၄၉၂

နတ်တို့ကပင် ကဲ့ရဲ့စကား ပြောကြားကြကုန်၏”-

ဟု သတိပေးသံဝေဂစကား မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။

     ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်ကို “အရှင်အနုရုဒ္ဓါဘုရား.. အရှင်ဘုရားသည် နတ်ဗြဟ္မာများကို အဘယ်ကဲ့သို့ ဖြစ်ရှိနေကြသည်ကို နှလုံးသွင်း ဆင်ခြင်မိပါသနည်း ဘုရား”ဟု မေးမြန်း လျှောက်ထားလေလျှင် အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို-

“ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. ကောင်းကင်၌ မြေပြင်ဟု အမှတ်ရှိလျက် တည်နေသော နတ်တို့သည် ‘ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ပညာမျက်စိ ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် (တနည်း–သတ္တလောက၏ မျက်စိသဖွယ် ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်) အလွန်လျင်မြန်စွာ လောကမှ ကွယ်ပျောက်တော်မူခဲ့လေပြီတကား’ဟု ပြောဆိုကြကာ ဆံပင်တို့ကို ဖြန့်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏၊ လက်မောင်းတို့ကိုမြှောက်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏။ ကမ်းပါးပြတ်၌ ကျသကဲ့သို့ လဲကျကုန်၏၊ ရှေးရှုလူးလှိမ့်, ထိုထိုဤဤ လူးလှိမ့်ကြကုန်၏။

ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. မြေပြင်၌ မြေပြင်ဟု အမှတ်ရှိလျက် တည်နေသောနတ်တို့သည် ‘ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ပညာမျက်စိ ရှိတော် မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် (တနည်း- သတ္တလောက၏

၉၃

မျက်စိသဖွယ် ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်) အလွန်လျင်မြန်စွာ လောကမှ ကွယ်ပျောက်တော်မူခဲ့လေပြီတကား..’ဟု ပြောဆိုကြကာ ဆံပင်တို့ကို ဖြန့်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏။ လက်မောင်းတို့ကိုမြှောက်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏။ ကမ်းပါးပြတ်၌ ကျသကဲ့သို့ လဲကျကုန်၏၊ ရှေးရှုလူးလှိမ့် ထိုထိုဤဤ လူးလှိမ့်ကြကုန်၏။

ကာမရာဂကင်းပြီးသော နတ်တို့သည်ကား ‘ပြုပြင်ရသော သင်္ခါရတရားတို့သည် မမြဲသော သဘောရှိကုန်၏။ ဤပြုပြင်ရသော သင်္ခါရတရားထည်း၌ ထိုမြဲမှုသဘောကို အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်း = မရနိုင်သည်သာတည်း’ဟု အောက်မေ့ဆင်ခြင်လျက် သည်းခံနိုင်ကုန်၏”-

ဟု မိန့်တော်မူ၏။ ထို့နောက် အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်နှင့် အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်တို့သည် ထိုညဉ့်ကြွင်း မိုးသောက်ယံ (အနည်းငယ်သော အချိန်ကျန်)ကို “ငါ့ရှင်.. နတ်နှင့်တကွသော လောကဝယ် ဖက်ပြိုင်မည့်သူမရှိ ငါတို့၏ဆရာ ဘုရားမြတ်စွာအားပင်သော်မှ ဤသေမင်းသည် မရှက်တုံသေး၏၊ သာမန်လောကီ ထိုထိုဤဤ လူများအပေါင်းအားကား အဘယ်အကြောင်းကြောင့် ရှက်လိမ့်မည်နည်း = မရှက်အံ့သည်သာတည်း” ဤသို့အစရှိသည့် သေခြင်းတရားနှင့်စပ်သော တရားစကားဖြင့် ကုန်လွန်စေကြကုန်၏။ မထေရ်နှစ်ပါး တရားစကား ပြောဆိုနေစဉ် မကြာမြင့်မီပင် အရုဏ်တက်၍ လာလေတော့၏။

     ထိုအခါ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “သွားပါချေ ငါ့ရှင်အာနန္ဒာ.. ကုသိနာရုံပြည်သို့ဝင်၍ မလ္လမင်းတို့အား ‘အို ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေပြီ၊ ယခုအခါ၌ ဆောင်ရွက်ရန်မှာ သင်တို့၏ အလိုအတိုင်းပင် ဖြစ်သည်’ဟု ပြောကြားချေလော့”ဟု မိန့်တော်မူ၏။ အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်သည်လည်း ကောင်းပါပြီဝန်ခံ၍ အဖော်ရဟန်းတပါးကို ခေါ်ဆောင်ကာ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ဝင်ကြွတော်မူလေ၏။

၄၉၄

     ထိုအချိန်၌ မလ္လမင်းများသည် “မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရာဌာန၌ အဘယ်သို့သော ပန်းနံ့သာ-စသည် ပူဇော်ဖွယ် ဖြစ်သင့်သည်၊ ရဟန်းသံဃာတော်များအတွက် အဘယ်သို့သော နေရာထိုင်ခင်း စီမံသင့်သည်၊ အဘယ်သို့သော ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်များကို စီမံသင့်သည်”- ဤသို့ အစရှိသည်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံခြင်းနှင့်စပ်သော ပြုဖွယ်ကိစ္စဖြင့်ပင်လျှင် မင်းတဲ = လွှတ်တော်၌ တိုင်ပင်ဆွေးနွေး စည်းဝေး လျက် ရှိနေကြကုန်၏။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများ၏ စည်းဝေးတိုင်ပင်ရာ လွှတ်တော်သို့ သွားရောက်ပြီးလျှင်-

“အို ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေပြီ၊ ယခုအခါ၌ ဆောင်ရွက်ရန်မှာ သင်တို့၏ အလိုအတိုင်းပင်ဖြစ်သည်”-

ဟု မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ အရှင်အာနန္ဒာ၏ ဤစကားကို ကြားကြကုန်သည်ရှိသော် မလ္လမင်းတို့သည်၎င်း ထိုမင်းတို့၏ သားသမီး ချွေးမ မိဖုရားတို့သည်၎င်း အလွန် ကြေကွဲဝမ်းနည်းကြလျက် စိတ်ဆင်းရဲကုန်သည်ဖြစ်၍ “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ပညာမျက်စိ ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် (တနည်း- သတ္တလောက၏ မျက်စိသဖွယ် ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်) အလွန်လျင်မြန်စွာ လောကမှ ကွယ်ပျောက်တော်မူခဲ့လေပြီတကား..”ဟု ပြောဆိုကြကာ အချို့က ဆံပင်တို့ကို ဖြန့်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏။ လက်မောင်းတို့ကိုမြှောက်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏၊ ကမ်းပါးပြတ်၌ ကျသကဲ့သို့ လဲကျကုန်၏၊ ရှေးရှုလူးလှိမ့် ထိုထိုဤဤ လူးလှိမ့်ကြကုန်၏။

၄၉၅

ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို ပူဇော်ကြခြင်း

     ထိုအခါ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများသည် မင်းချင်းယောက်ျားတို့ကို “အချင်းတို့.. ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူပြီဖြစ်ရကား ကုသိနာရုံပြည်၌ရှိသည့် ပန်း,နံ့သာကို၎င်း, အတီးအမှုတ် = တူရိယာ အလုံးစုံကို၎င်း စုခဲ့ကြလော့”ဟု အမိန့်ပေးစကား ပြောကြားကြ၍ ပန်း,နံ့သာမျိုးစုံတို့ကို၎င်း, အတီး အမှုတ် = တူရိယာမျိုးစုံတို့ကို၎င်း, ပုဆိုးအစုံ (=ပိတ်ချောအုပ်) ငါးရာတို့ကို၎င်း ယူဆောင်ခဲ့ကြ၍ အင်ကြင်းဥယျာဉ်အတွင်း မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ရှိရာသို့ သွားရောက် ချဉ်းကပ်ကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို က-ခြင်း သီ-ခြင်း တီးမှုတ်ခြင်းတို့ဖြင့်၎င်း, ပန်း,နံ့သာတို့ဖြင့်၎င်း အရိုအသေပြုကြ အလေးပြုကြ, မြတ်နိုးကြ, ပူဇော်ကြလျက် ဗိတာန်မျက်နှာကြက်များကို ပြုလုပ်ကြက်ကြကာ တန်ဆောင်းဝန်းများကို အသစ်စီမံကြလျက် ထိုနေ့အဖို့ကို ကုန်လွန်စေကြကုန်၏။

     ထိုအခါ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများသည် “မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ရန်မှာ ယနေ့ အချိန်အလွန်နှောင်းသွားလေပြီ၊ ငါတို့သည် ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို နက်ဖြန်ကျမှ မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြကုန်စို့”ဟု ကြံစည်တိုင်ပင် ဆွေးနွေးဆုံးဖြတ်ကြလေသည်။

     ထို့နောက် မလ္လမင်းများသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို က-ခြင်း သီ-ခြင်း တီးမှုတ်ခြင်း တို့ဖြင့်၎င်း, ပန်း,နံ့သာတို့ဖြင့်၎င်း အရိုအသေပြုကြ, အလေးပြုကြ, မြတ်နိုးကြ, ပူဇော်ကြလျက် ဗိတာန်မျက်နှာကြက်များကို ပြုလုပ်ကြက်ကြကာ တန်ဆောင်းဝန်းများကို အသစ်စီမံကြရင်းပင် နှစ်ရက်မြောက်သော နေ့ကိုလည်း ကုန်လွန်စေကြကုန်၏။ ထို့အတူ သုံးရက်မြောက်သောနေ့ လေးရက်မြောက်သောနေ့ ငါးရက်မြောက်သောနေ့ ခြောက်ရက်မြောက်သော နေ့ကိုလည်း ကုန်လွန်စေကြကုန်၏။

     ထို့နောက် ခုနစ်ရက်မြောက်သောနေ့၌ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများသည်-

၄၉၆

“ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို က-ခြင်း သီ-ခြင်း တီးမှုတ်ခြင်းတို့ဖြင့်၎င်း, ပန်း,နံ့သာတို့ဖြင့်၎င်း အရိုအသေပြုကြ, အလေးပြုကြ, မြတ်နိုးကြ, ပူဇော်ကြလျက် မြို့၏အပြင် တောင်ဖက်လမ်းဖြင့် မြို့၏အပြင် တောင်အရပ်သို့ ဆောင်ယူကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို မြို့၏ တောင်ဖက်၌ပင် မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြကုန့်စို့”-

ဟု တိုင်ပင် ဆုံးဖြတ်ကြကုန်၏။

     ထို့နောက် အကြီးအမှူး (အားကောင်းမောင်းသန်) မလ္လမင်း ရှစ်ဦးတို့သည် ဦးခေါင်းဆေးကြ၍ အသစ်စက်စက် အဝတ်တို့ကို ဝတ်ဆင်ကြကုန်လျက် “မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ငါတို့ ချီမကုန်အံ့”ဟု ရည်ရွယ်ကာ တပြိုင်နက် ချီမကြသည်တွင် ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ကြွစေခြင်းငှါပင် မတတ်နိုင်ပဲ ရှိကြကုန်၏။ ထိုအခါ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများသည် အခြားမထေရ်ကြီးများ ထင်ရှားရှိကြသော်လည်း အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ် ရှိသည့်အရာဝယ် ဧတဒဂ်ရပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်တော်မူရကား “ဤအရှင်အနုရုဒ္ဓါသည် ငါတို့အား ထင်ရှားအောင် ဖြေကြားတော်မူနိုင်လိမ့်မည်”ဟု ယုံကြည်ချက်ပြင်းစွာ ရှိကြလျက် အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်ကို-

“အရှင်အနုရုဒ္ဓါဘုရား.. ဤအကြီးအမှူး မလ္လမင်းရှစ်ဦးတို့သည် ဦးခေါင်းဆေးကြ၍ အသစ်စက်စက် အဝတ်တို့ကို ဝတ်ဆင်ကြကုန်လျက် ‘မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ငါတို့ ချီမကုန်အံ့’ဟု ရည်ရွယ်ကာ တပြိုင်နက် ချီမကြသော်လည်း ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ကြွစေခြင်းငှါပင် မတတ်နိုင်ပဲရှိ ကြပါသည်၊ အရှင်အနုရုဒ္ဓါဘုရား.. အကြောင်းအထောက်အပံ့ကား အဘယ်ပါနည်း”-

ဟု မေးလျှောက်ကြကုန်၏။ အရှင်အနုရုဒ္ဓါ မထေရ်မြတ်က “ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့ .. သင်တို့၏အလိုကား တမျိုး,

၄၉၇

နတ်တို့၏အလိုကား တမျိုး ဖြစ်၍နေ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် မလ္လမင်းတို့သည် “အရှင်အနုရုဒ္ဓါဘုရား.. နတ်တို့၏အလိုကား အဘယ်သို့ပါနည်း”ဟု မေးလျှောက်ကြလေကုန်၏။ ထိုအခါ အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ် သည် မလ္လမင်းတို့ကို-

“ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. သင်တို့၏အလိုကား ‘ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို က-ခြင်း သီချင်း တီးမှုတ်ခြင်းဖြင့်၎င်း, ပန်း,နံ့သာတို့ဖြင့်၎င်း အရိုအသေပြုကြ, အလေးပြုကြ, မြတ်နိုးကြ, ပူဇော်ကြလျက် မြို့၏အပြင် တောင်ဖက်လမ်းဖြင့် မြို့၏အပြင် တောင်အရပ်သို့ ဆောင်ယူကြပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို မြို့၏တောင်ဖက်၌ပင် မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြကုန်အံ့’ဟု ဤသို့ဖြစ်၏။

ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. နတ်တို့၏အလိုကား ‘ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို နတ်တို့၏ က-ခြင်း သီချင်း တီးမှုတ်ခြင်းတို့ဖြင့်၎င်း, နတ်ပန်း,နံ့သာတို့ဖြင့်၎င်း အရိုအသေပြုကြ, အလေးပြုကြ, မြတ်နိုးကြ, ပူဇော်ကြလျက် မြို့၏အပြင် မြောက်ဖက်လမ်းဖြင့် မြို့၏မြောက်အရပ်သို့ ဆောင်ယူကြပြီးလျှင် မြောက်ဖက်တံခါးမှ မြို့တွင်းသို့ သွင်းကြလျက် မြို့လယ်လမ်းအတိုင်း ပင့်ဆောင် ကြကာ အရှေ့တံခါးမှထွက်၍ မြို၏အရှေ့အရပ် မလ္လမင်းများ၏ ^*မကုဋဗန္ဓန-မည်သော စေတီဌာန၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြကုန်အံ့’ဟု ဤသို့ဖြစ်၏”-

ဟု မိန့်တော်မူလေ၏။ မလ္လမင်းတို့သည်လည်း “အရှင်ဘုရား.. နတ်တို့၏ အလိုအတိုင်းပင် ဖြစ်ပါစေလော့”ဟု လျှောက်ထားကြကုန်၏။

---

     * မလ္လမင်းများ အဘိသိက်ခံသောအခါ မကိုဋ်ဆောင်ခြင်း စသည်ဖြင့် တန်းဆာဆင်ရာဖြစ်သော မင်းကွန်း = ဗိုလ်တဲကို ရိုသေလေးစားရာဌာန ဖြစ်သောကြောင့် မကုဋဗန္ဓနစေတီဟု ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။

၄၉၈

     ထိုစဉ်အခါ မလ္လမင်းတို့၏ ကုသိနာရုံပြည်ဝယ် အိမ်ဝင်းခြံစပ်နှင့် အညစ်အကြေးစွန့်ရာ တံမြက်ချေးစွန့်ရာ အရပ်များပါမကျန် မန္ဒာရဝနတ်ပန်း (=ထင်ရှားပန်း)တို့ဖြင့် ဒူးဆစ်မြုပ်လောက်အောင် ဖြန့်ခင်းထားလျက် ရှိပေ၏။

     ထိုအခါ နတ်တို့သည်၎င်း, ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းတို့သည်၎င်း နတ်,လူတို့၏ က-ခြင်း သီခြင်း တီးမှုတ်ခြင်းတို့ဖြင့်၎င်း, ပန်း,နံ့သာတို့ဖြင့်၎င်း အရိုအသေပြုကြ, အလေးပြုကြ, မြတ်နိုးကြ, ပူဇော်ကြလျက် မြို့၏အပြင် မြောက်ဖက်လမ်းဖြင့် မြို့၏ မြောက်အရပ်သို့ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ဆောင်ယူကြပြီးလျှင် မြောက်ဖက်တံခါးမှ မြို့တွင်းသို့ သွင်းကြလျက် မြို့လယ်လမ်းအတိုင်း ခမ်းနားစွာ ပင့်ဆောင်ကြလေကုန်၏။

ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို

ဗန္ဓုလစစ်သူကြီးကတော် မလ္လိကာက

မဟာလတာတန်းဆာဖြင့် ပူဇော်ခြင်း

     ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို မြို့လယ်လမ်းအတိုင်း ပင့်ဆောင်အပ်သည်ရှိသော် ဗန္ဓုလစစ်သူကြီးကတော် မလ္လိကာသည် “မြတ်စွာဘုရား ၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို ပင့်ဆောင်လာကြပြီတဲ့”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရ၍ မိမိ၏အရှင်လင် ဗန္ဓုလစစ်သူကြီး ကွယ်လွန်သည့်အချိန်မှစ၍ မဝတ်မဆင် မသုံးစွဲပဲ သိမ်းဆည်း၍ထားအပ်သော (ဝိသာခါ၏ အဆင်တန်းဆာနှင့် အလားတူဖြစ်သည့်) မဟာလတာတန်းဆာကို သိမ်းဆည်းရာမှ ထုတ်ဆောင်စေပြီးလျှင် “ဤတန်းဆာဖြင့် မြတ်စွာဘုရားကို ငါပူဇော်ပေအံ့”ဟု ကြံရွယ်ကာ မြူမှုန်များကို ပွတ်သုတ်စေ၍ နံ့သာရေဖြင့် ဆေးကြောပြီးလျှင် မိမိ၏ အိမ်တံခါးဝက အသင့်ရပ်တည် စောင့်မျှော်နေလေ၏။

ထိုမဟာလတာ တန်းဆာကား (၁) ဝိသာခါ၏အထံ (၂) မလ္လိကာ၏အထံ (၃) ဒေဝဒါနိယ-မည်သော ခိုးသူ၏အိမ် = ဤသုံးဌာနတို့၌သာလျှင် ရှိ၏ဟူသတတ်။ ။ထိုမဟာလတာ တန်းဆာကိုပင် ယခုခေတ်အခါ၌ မလ္လိကာတန်းဆာဟု ခေါ်၏။

၄၉၉

     မလ္လိကာစစ်သူကြီးကတော်သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော် မိမိအိမ်တံခါးဝသို့ ရောက်လတ်သည်ရှိသော် “အမောင်မင်းများတို့.. မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ခေတ္တခဏ ချထားကြပါဦး”ဟု တောင်းပန်ပြောဆို၍ ထို မဟာလတာတန်းဆာကို မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ် ကိုယ်တော်၌ စွပ်လိုက် ဝတ်လိုက်လေ၏။ ဦးခေါင်းတော်မှစ၍ စွပ်အပ် ဝတ်အပ်သော ထိုမဟာလတာ တန်းဆာသည် ခြေဖဝါးတော်အပြင်သို့ တိုင်ရောက်လေသည်။ ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းသော မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ် ကိုယ်တော်သည် ရတနာခုနှစ်ပါး ခြယ်စီအပ်သော မဟာလတာ တန်းဆာဖြင့် တန်းဆာဆင်အပ်ရကား အလွန်ပင် တင့်တယ်လှပေ၏။

     ထိုတင့်တယ်ပုံကို မြင်ရ၍ မလ္လိကာသည် သဒ္ဓါကြည်ညိုစိတ် တရိပ်ရိပ်ဖြစ်ရှိလျက် “မြတ်စွာဘုရား.. သံသရာဝဋ်၌ ကျင်လည်ရသမျှ ကာလပတ်လုံး တပည့်တော်မအဖို့ရာ အသီးအခြား တန်းဆာဆင်ရခြင်း ကိစ္စဟူ၍ မဖြစ်ရပါလို၊ တပည့်တော်မ၏ ဖြစ်လေရာရာ သံသရာဘဝ ကိုယ်ခန္ဓာသည် အမြဲတစေ တန်းဆာ ဆင်ပြီး ဝတ်ပြီးကဲ့သို့သာလျှင် ဖြစ်ရပါလို၏”ဟု ဆုတောင်းပတ္ထနာမှုကို ပြုလေ၏။ မလ္လိကာသည် နောက်အခါ၌ စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ပြီးနောက် တာဝတိံသာနတ်ပြည်၌ ဆုတောင်းပြည့်ဝသော နတ်သမီး ဖြစ်လေသည်။ ထိုအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို (ဝိမာနဝတ္ထု ဋ္ဌ၊ စာမျက်နှာ ၁၅ဝ-မှစ၍) ၁-ဣတ္ထိဝိမာန၊ ၃-ပရိစ္ဆတ္တက၀ဂ်၊ ၈-မလ္လိကာဝိမာနဝတ္ထုအဖွင့် အဋ္ဌကထာ၌ ကြည့်ရှုမှတ်ယူရာ၏။

     ထို့နောက်မှ မလ္လမင်းများသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ရုပ်ကလာပ်တော်ကို မဟာလတာ တန်းဆာနှင့်တကွ ချီမ-ကြ၍ အရှေ့တံခါးမှ ထုတ်ဆောင်ကြပြီးလျှင် မြို့၏ အရှေ့မျက်နှာ မလ္လမင်းများ၏ မကုဋဗန္ဓန-မည်သော စေတီဌာန၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ချထားကြကုန်၏။

၅၀၀

ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၌ ဆောင်ရွက်ကြပုံ

     ထိုအခါ မလ္လမင်းတို့သည် အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်ကို “အရှင်အာနန္ဒာဘုရား.. တပည့်တော်များသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်၌ အဘယ်သို့ ဆောင်ရွက်ကြရပါမည်နည်း”ဟု မေးလျှောက်ကြကုန်၏။ “ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်၌ စီမံဆောင်ရွက်သကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၌ စီမံဆောင်ရွက်အပ်ပေ၏”ဟု အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်က ပြန်ကြားမိန့်ဆိုတော်မူလေလျှင် မလ္လမင်းတို့သည် တဖန်ဆက်၍ “အရှင်အာနန္ဒာဘုရား.. စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်၌ အဘယ်သို့ စီမံဆောင်ရွက်ကြပါကုန်သနည်း”ဟု မေးမြန်း လျှောက်ထားကြကုန်၏။ ထိုအခါ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်သည် မလ္လမင်းတို့ကို-

“ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို အသစ်စက်စက်အဝတ်ဖြင့် ရစ်ပတ်ရကုန်၏၊ အသစ်စက်စက်အဝတ်ဖြင့် ရစ်ပတ်ပြီးလျှင် ဝါဂွမ်းနုဖြင့် ရစ်ပတ်ရပြန်ကုန်၏။ ဝါဂွမ်းနုဖြင့် ရစ်ပတ်ပြီးလျှင် တဖန် အသစ်စက်စက်အဝတ်ဖြင့် ရစ်ပတ်ရပြန်ကုန်၏။ ဤနည်းအတိုင်း အဝတ်စုံငါးရာတို့ဖြင့် စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်ကို ရစ်ပတ်ပြီးလျှင် ဆီနှင့်တကွသော (=ဆီထည့်ထားသော) ရွှေတလား (=ရွှေခေါင်း)၌ ထည့်၍ အခြားရွှေတလားဖုံး (=ရွှေခေါင်းဖုံး)ဖြင့် ဖုံးအုပ်ပြီးသော် နံ့သာမျိုးစုံတို့ကို ထင်းပုံပြု၍ စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ရကုန်၏။ လမ်းမလေးခု (=လမ်းလေးခွ) ဆုံရာ၌ စကြဝတေးမင်း၏ သရီရဓာတ်များကို စေတီတည်ထားရကုန်၏။ ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. ဤဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်၌ စီမံဆောင်ရွက်ရကုန်၏။

၅၀၁

ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. စကြဝတေးမင်း၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်၌ စီမံဆောင်ရွက်ရသကဲ့သို့ပင် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၌ စီမံဆောင်ရွက်အပ်ပေ၏။ လမ်းမလေးခု (=လမ်းလေးခွ) ဆုံရာ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို စေတီတော် တည်ထားအပ်ပေ၏။ ထိုစေတီ၌ အကြင်သူတို့သည် ပန်းကိုဖြစ်စေ နံ့သာကိုဖြစ်စေ နံ့သာမှုန့်ကိုဖြစ်စေ တင်လှူမူလည်း တင်လှူကုန်ငြားအံ့၊ ရှိခိုးမူလည်း ရှိခိုးကုန်ငြားအံ့၊ စိတ်ဖြင့်မူလည်း သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုကုန်ငြားအံ့၊ ထိုသူတို့၏ ထိုအပြုအမူများသည် ရှည်လျားစွာသော ကာလပတ်လုံး စီးပွါးချမ်းသာအလို့ငှါ ဖြစ်ပေလိမ့်မည်”-

ဟု (အောက်၌) မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မူခဲ့သည့်အတိုင်း ပြန်ကြား မိန့်ဆိုတော်မူလေ၏။

     ထိုအခါ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများသည် “အချင်းတို့.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် မလ္လမင်းတို့၏ ဝါဂွမ်းနုများကို စုခဲ့ကြကုန်လော့”ဟု မင်းချင်းယောက်ျားတို့ကို အမိန့်ပေးစကား ပြောကြားကြလေကုန်၏။

     ထို့နောက် မလ္လမင်းတို့သည် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို အရှင်အာနန္ဒာ ပြန်ကြား မိန့်ဆိုတော်မူသည့်အတိုင်း အသစ်စက်စက်အဝတ်ဖြင့် ရစ်ပတ်ပြီးလျှင် ဝါဂွမ်းနုဖြင့် ရစ်ပတ်ကြကုန်၏။ ဝါဂွမ်းနုဖြင့် ရစ်ပတ်ပြီးလျှင် အသစ်စက်စက်အဝတ်ဖြင့် ရစ်ပတ်ပြန်ကုန်၏။ ဤနည်းအတိုင်း အဝတ်စုံငါးရာတို့ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်ကို ရစ်ပတ်ကြပြီးလျှင် ဆီနှင့်တကွသော (=ဆီထည့်ထားသော) ရွှေတလား (=ရွှေခေါင်း)၌ ထည့်သွင်းကြ၍ ရွှေတလားဖုံး (=ရွှေခေါင်းဖုံး)ဖြင့် ဖုံးအုပ်ပြီးသော် နံ့သာမျိုးစုံတို့ကို ထင်းပုံပြု၍ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ထိုထင်းပုံထက်၌ တင်ထားကြလေ၏။

၅၀၂

မဟာကဿပမထေရ်ဝတ္ထု

     ထိုစဉ်အခါ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည် ပါဝါပြည်တွင်း၌ ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူပြီးသော် “ကုသိနာရုံပြည်သို့ သွားပေအံ့”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူကာ ရဟန်းငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ ပါဝါပြည်မှ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ကြွလာတော်မူလျက် ရှိ၏။ ထိုအခါ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ခရီးမမှ ဖဲခဲ့၍ တခုသောသစ်ပင်ရင်း၌ ရဟန်းတို့နှင့် အတူတကွ ထိုင်နေတော်မူလေ၏။

ဤ၌ နေ့သန့်ရန် ထိုင်နေခြင်းမဟုတ်၊ အပန်းဖြေရန် ထိုင်နေခြင်းဖြစ်သည်ကို အထူး မှတ်ယူရာ၏၊ ချဲ့ဦးအံ့- မထေရ်မြတ်၏ ပရိသတ်ရဟန်း အားလုံးပင် ဘုန်းကြီးသူ ချမ်းသာစွာ ကြီးပွါးခဲ့ရသူများ ဖြစ်ကြလေသည်။ ထိုရဟန်းတို့သည် မွန်းတည့်ရှိန်ရှိန် နေ့အချိန်၌ လောလောပူသည့် ကျောက်ဖျာအတူ အလွန်ပူပြင်းလှသော မြေအပြင်ဝယ် ခြေလျင် ကြွလာကြရကုန်သဖြင့် အလွန်လျှင် ပင်ပန်းလျက် ရှိကြကုန်၏။

အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည် ထိုရဟန်းတို့ အလွန်ပင်ပန်းကြသည်ကို မြင်တော်မူ၍ “ရဟန်းတို့သည် ပင်ပန်းကြလှ၏၊ သွားရမည့် ခရီးသည်လည်း အဝေးကြီးမဟုတ်တော့ချေ၊ အတန်ငယ် အပန်းဖြေ အပူအအိုက်ကို ငြိမ်းအေးစေပြီး ညနေချမ်းအချိန်ကျမှ ကုသိနာရုံပြည်သို့ အရောက်သွားကာ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ဖူးမြော်တော့မည်”ဟု ကြံစည်တော်မူကာ ခရီးမမှ ဖဲခဲ့၍ တခုသော သစ်ပင်ရင်း၌ သင်္ကန်းကြီးကို ခင်းပြီးလျှင် ရေဗူးမှရေဖြင့် လက်ခြေတို့ကို ဆွတ်ဖျန်းအေးချမ်းစေပြီး ခေတ္တအပန်းဖြေ နားနေတော်မူလေသည်။ ပရိသတ် ရဟန်းတို့သည်လည်း သစ်ပင်ရင်း၌ ထိုင်နေကြကာ ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံး ကျင့်သုံးကြလျက် အချို့က ရတနာသုံးပါးတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးစကားကို ပြောကြားကြကာ ထိုင်နေလျက် ရှိကြကုန်၏။

၅၀၃

     ထိုအချိန်၌ တက္ကတွန်းတယောက်သည် ကုသိနာရုံပြည်မှ မန္ဒာရဝနတ်ပန်းပွင့်ကြီးတခုကို အရိုးငှါးတပ်ပြီးလျှင် ထီးကဲ့သို့ ဆောင်းမိုးယူဆောင်ကာ ပါဝါပြည်ဖက်သို့ လာလျက်ရှိ၏။ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ထိုတက္ကတွန်းလာနေသည်ကို အဝေးမှပင် မြင်တော်မူ၍-

“တက္ကတွန်း၏ လက်အတွင်း၌ ဤမန္ဒာရဝနတ်ပန်းပွင့်ကြီးကို လင်းလင်းထင်ထင် မြင်၍နေရ၏၊ ဤမန္ဒာရဝနတ်ပန်း မည်သည်ကို လူ့ပြည်ခရီး၌ အခါခပ်သိမ်း မြင်ရသည်မဟုတ်ချေ၊ စင်စစ်သော်ကား တန်ခိုးရှင်တဦးဦး တန်ခိုးအစီအရင်ပြုသော အခါမျိုး, ဘုရားအလောင်းတော်များ မယ်တော်ဝမ်းသို့ သက်သောအခါမျိုး (=ပဋိသန္ဓေ နေသောအခါမျိုး) စသည်တို့၌သာ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်မြဲ ဖြစ်လေသည်။ ယနေ့ကား- တန်ခိုးရှင် တဦးတယောက်မျှ တန်ခိုးအစီအရင်ကို ပြုအပ်သည်လည်း မဟုတ်၊ ငါ၏ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည် မယ်တော်ဝမ်းသို့ သက်တော်မူသည်လည်း မဟုတ်၊ မယ်တော်ဝမ်းမှ ဖွားမြောက်တော်မူသည်လည်း မဟုတ်၊ ယနေ့ ထိုငါ့ဆရာ မြတ်စွာဘုရား၏ သဗ္ဗညုတရွှေဉာဏ်ကို ရတော်မူခြင်းလည်း ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူခြင်း, ယမိုက်ပြာဋိဟာ ပြတော်မူခြင်း, တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှ သက်ဆင်းတော်မူခြင်း, အာယုသင်္ခါရကို လွှတ်တော်မူခြင်းများလည်း ဖြစ်သည်မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား ငါ၏ဆရာ မြတ်စွာဘုရားသည် အသက်အရွယ်တော် ကြီးရင့်ခဲ့လေပြီ၊ ဧကန်ပင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီ ဖြစ်လိမ့်မည်”–

ဟု ကြံစည်တော်မူပြီးနောက် “ထိုတက္ကတွန်းကို မေးဦးမှပဲ”ဟု စိတ်တော်ဖြစ်ရှိကာ “အကယ်၍ ထိုင်နေရင်းကပင် မေးခဲ့လျှင် ဆရာဘုရားအပေါ်၌ မရိုသေမှုပြုရာ ရောက်ချေတော့မည်”ဟု စဉ်းစားတော်မူမိ၍ နေရာမှထကာ တည်နေရင်းအရပ်မှ

၅၀၄

အနည်းငယ်ဖဲလတ်၍ ဆဒ္ဒန်ဆင်မင်းသည် ပတ္တမြားဦးခက်ကို ဆင်ရွက် ခြုံရုံသည့်အလား မြတ်စွာဘုရားရှင် လဲလှယ်ပေးအပ်သည့် မိုးတိမ်ညိုအဆင်းရှိသော ပံသုကူသင်္ကန်းကို မှီရုံတော်မူ၍ လက်သည်းဆယ်ပွင့်ဖြင့် တင့်တယ်တောက်ပသော လက်အုပ်ကို ဦးထိပ်ထက် တင်ထားပြီးလျှင် ဘုရားရှင်၌ပြုအပ်သော ရိုသေခြင်းဖြင့် တက္ကတွန်းဖက်သို့ မျက်နှာတော်မူကာ “ငါ့ရှင်.. ငါတို့ဆရာ မြတ်စွာဘုရားကို သင် သိပါသလော”ဟု မေးတော်မူလေ၏။

(ဤ၌- “အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းကို သိလျက်နှင့် မေးသလော၊ မသိသည်ဖြစ်၍ မေးသလော”ဟု မေးမြန်းဖွယ်ရှိ၏။ ဤအမေးအတွက် မသိ၍ မေးသည်ဟု ယူဆသည့်ဖက်မှ အကြောင်းတင်ပြချက်ကို အဋ္ဌကထာဆရာတော်တို့ လက်ခံတော်မမူကြချေ။ အဋ္ဌကထာဆရာတော်များ လက်ခံတော်မူသည့် အကြောင်းပြ ဖြေဆိုချက်မှာ-

“ဤအရာ၌ မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်ကို မသိရန်အကြောင်း အလျှင်းပင် မရှိချေ၊ စကြဝဠာတိုက်တသောင်း တသိမ့်သိမ့် တုန်လှုပ်ခြင်းစသော နိမိတ်ကြီးများဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းကား အလွန်ထင်ရှားလှပေ၏။

စင်စစ် အကြောင်းမှန်သော်ကား အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်၏ ပရိသတ်တွင် အချို့သော ရဟန်းတို့က မြတ်စွာဘုရားကို ဖူးမြော်ကြဘူး၍ အချို့သော ရဟန်းတို့ကမူ မဖူးမြော်ကြဘူးချေ၊ ထိုရဟန်းတို့အနက် ရှေးက ဖူးမြော်ကြဘူးသော ရဟန်းတို့ကလည်း (ဖူးမြော်ဘူး၍ပင်) ဖူးမြော်ချင်ကြကုန်၏၊ ရှေးက မဖူးမြော်ကြဘူးသော ရဟန်းတို့ကလည်း (မဖူးမြော်ကြဘူးသောကြောင့်ပင်) ဖူးမြော်ချင်ကြကုန်၏။

ယခုမမေး၍ ဘုရားပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်ကို ကြိုတင်၍ မသိကြလျှင် ရှေးက မဖူးမြော်ကြဘူးသော ရဟန်းတို့သည် အလွန့်အလွန် ဖူးမြော်လိုကြသောကြောင့် ကုသိနာရုံပြည်သို့ရောက်လျှင် “မြတ်စွာဘုရားရှင် အဘယ်မှာနည်း”ဟု မေးကြလိမ့်မည်၊ ယင်းသို့မေး၍ “မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန်စံတော်မူပြီ”ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိကြရသော် ဆောက်တည်နိုင်ကြလိမ့်မည် မဟုတ်၊ သင်္ကန်းသပိတ်တို့ကို စွန့်ပစ် ကြကာ သင်္ကန်းတထည်တည်း ရှိကြ၍၎င်း, မကောင်းသဖြင့် ဝတ်ရုံကြ၍၎င်း ရင်ပတ်တို့ကို ထုနှက်ကြကာ သည်းစွာ ငိုကြွေးကြလိမ့်မည်။

၅၀၅

ထိုသို့ ငိုကြွေးရာ၌ မြင်ကြသူ လူအပေါင်းတို့သည် “အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်နှင့် အတူတကွ ရောက်ကြသော ပံသုကူဓုတင်ဆောင် ရဟန်းတို့သည် မိမိတို့ကိုယ်၌က မိန်းမများပမာ သည်းစွာ ငိုကြွေးကြကုန်ဘိ၏။ ထိုရဟန်းတို့သည် ငါတို့ကို အဘယ်မှာလျှင် သက်သာစေနိုင်ကြလိမ့်မည်နည်း = မသက်သာစေနိုင်ကြမည်သာတည်း”ဟု ဧကန်ပင် ငါ၏အပေါ်၌ အပြစ်ပြကာ ပြောဆိုကြလိမ့်မည်။ ယခု ဤနေရာကား လူသူလေးပါး တိတ်ဆိတ်သော တောကြီးဖြစ်သည်၊ ဤတောကြီးထဲ၌ ဟုတ်ဟုတ်ညားညား = လျော်စွာတော်စွာ (=ထိုရဟန်းတို့ စိတ်ရှိသလို ငိုကြွေးကြကုန်သော် ငါ့အပေါ်၌ အပြစ်ကျဖွယ်မရှိချေ။ အလျှင်လက်ဦး ကြိုတင်၍ သတင်းစကားကို ကြားသိရလျှင် စိုးရိမ်မှု = သောကတရားသည်လည်း ခေါင်းပါးနိုင်၏”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူမိကာ အတူတကွ လိုက်ပါလာသော ရဟန်းတို့၏သန္တာန်၌ သတိတရား ဖြစ်ပွါးစေခြင်းငှါ သိတော်မူလျက်ပင် မေးမြန်းတော်မူ၏”ဟူ၍ ဖြစ်သည်)။

     ထိုသို့ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်က မေးမြန်းတော်မူလိုက်သောအခါ တက္ကတွန်းသည် “ငါ့ရှင်.. အိမ်း.. သိပါ၏။ ရဟန်းဂေါတမ ပရိနိဗ္ဗာန်ပြုသည်မှာ ယနေ့ ခုနစ်ရက်ရှိခဲ့ပြီ၊ ထိုပရိနိဗ္ဗာန်ပြုရာအရပ်မှ ဤမန္ဒာရဝနတ်ပန်းကို ငါယူလာခဲ့ပါသည်”ဟု ပြန်ကြားပြောဆိုလေ၏။

     ထိုအခါ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်၏ နောက်ပါရဟန်း ငါးရာတို့တွင် ရာဂမကင်းသေးသော အချို့ရဟန်းတို့သည် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ ကောင်းသောစကားကို မိန့်ကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန်လျင်မြန်စွာ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဲ့လေပြီတကား၊ သတ္တလောက၏ မျက်စိသဖွယ် ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် လောကမှ ကွယ်ခြင်းမလှ ကွယ်ပျောက်တော်မူခဲ့လေပြီတကား”ဟု ပြောဆိုကြကာ လက်မောင်းတို့ကို မြှောက်၍ ငိုကြွေးကြကုန်၏၊ ကမ်းပါးပြတ်၌ ကျသကဲ့သို့ လဲကျကုန်၏၊ ရှေးရှုလူးလှိမ့် ထိုထိုဤဤ လူးလှိမ့်ကြကုန်၏။

     ကာမရာဂကင်းပြီးသော ရဟန်းတို့သည်ကား “ပြုပြင်ရသော သင်္ခါရတရားတို့သည် မမြဲသောသဘော ရှိကုန်၏၊ ဤပြုပြင်ရသော

၅၀၆

သင်္ခါရတရားတည်း၌ ထိုမြဲမှုသဘောကို အဘယ်မှာ ရနိုင်ပါအံ့နည်း = မရနိုင်သည်သာတည်း”ဟု အောက်မေ့ ဆင်ခြင်ကြလျက် သည်းခံနိုင်ကုန်၏။

သုဘဒ်တောထွက်ရဟန်းကြီး

     ထိုစဉ်အခါ သုဘဒ္ဒမည်သော တောထွက်ရဟန်းကြီးသည် ထိုရဟန်းငါးရာပရိသတ်၌ ပါဝင်လျက်ရှိ၏။ ရဟန်းတော်များ ထောက်တည်ရာမရ ငိုကြွေးကြသောအခါ ထိုသုဘဒ်တောထွက်ရဟန်းကြီးသည် ရဟန်းတို့ကို-

“ငါ့ရှင်တို့.. တန်ကြလော့၊ မစိုးရိမ် မပူဆွေး မငိုကြွေးကြလင့်၊ ယခုအခါ ငါတို့သည် ထိုရဟန်းကြီးမှ ကောင်းကောင်းကြီး လွတ်မြောက်ကြကုန်ပြီ၊ ထိုရဟန်းကြီးသည် ငါတို့ကို ‘ဤအရာသည် သင်တို့အဖို့ အပ်စပ်၏၊ ဤအရာသည် သင်တို့အဖို့ မအပ်စပ်’ဟု ချုတ်ချယ်ခဲ့၏။ ယခုအခါ၌ကား ငါတို့သည် အလိုရှိအပ်သောအရာကို ပြုကြရကုန်တော့အံ့၊ အလိုမရှိအပ်သောအရာကို မပြုလုပ်ပဲ နေနိုင်ကြရကုန်တော့အံ့”-

ဟု ရိုင်းပြရင့်သီးသော စကားကို ပြောလေ၏။

သုဘဒ်တောထွက်ရဟန်းကြီးအကြောင်း

(ဤအရာ၌- “သုဘဒ်ရဟန်းကြီးသည် အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ ရိုင်းပြရင့်သီးသော စကားကို ပြောကြားဘိသနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ “မြတ်စွာဘုရားရှင်အပေါ်၌ ရန်ငြိုး = အာဃာတ ထားရှိသောကြောင့် ဤသို့ ရိုင်းပြရင့်သီးသော စကားကို ပြောကြားဘိ၏” ဤကား အဖြေအကျဉ်းတည်း။

ချဲ့ဦးအံ့- တချိန်က လူဖြစ်စဉ်ဝယ် ဆေတ္တာသည်ဖြစ်ခဲ့ဘူးသော ထိုသုဘဒ် တောထွက်ရဟန်းကြီးသည် သာယာသောစကား, ဆန်းကြယ်သော အတတ်ရှိ၍ မိမိတို့ဆရာအတတ်ဖြစ်သော ဆတ္တာသည်အမှု၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာကြသည့်

၅၀၇

သားသာမဏေငယ် နှစ်ပါးနှင့် အတူတကွ အာတုမမြို့၌ နေထိုင်ဆဲရှိလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရဟန်းတော်ပေါင်း (၁၂၅ဝ) တထောင်နှစ်ရာငါးကျိပ်တို့နှင့် အတူတကွ ကုသိနာရုံပြည်မှ အာတုမမြို့သို့ ကြွလာတော်မူသည်တွင် ထိုသုဘဒ် တောထွက်ရဟန်းကြီးသည် ဘုရားရှင်ကြွလာကြောင်း သတင်းစကား ကြားသိရ၍ “မြတ်စွာဘုရား အာတုမမြို့သို့ရောက်လျှင် ယာဂုအလှူဒါနကြီးကို ပေးလှူအံ့”ဟု ကြံစည်ကာ သားသာမဏေငယ် နှစ်ပါးတို့ကို “ချစ်သားတို့.. မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းတော်ပေါင်း (၁၂၅၀) တထောင်နှစ်ရာငါးကျိပ်တို့နှင့် အတူတကွ အာတုမမြို့သို့ ကြွလာတော်မူနေသတဲ့၊ ချစ်သားတို့.. သွားကြကုန်လော့၊ သင်ဓုန်းအိတ်ကို ယူဆောင်ကြ၍ ခွက်ဖြင့်၎င်း, အိတ်ဖြင့်၎င်း အိမ်တိုင်းအိမ်တိုင်း လှည့်လည်ကုန်လော့၊ ဆား, ဆီ, ဆန်, ခဲဖွယ်များကို ရသမျှ စုရုံး ဆောင်ယူခဲ့ကြကုန်လော့၊ မြတ်စွာဘုရား ရောက်ရှိတော်မူလာလျှင် ယာဂုအလှူဒါနကြီး ပေးလှူကုန်အံ့”ဟု ပြောဆို စေလွှတ်လိုက်လေသည်။

သားသာမဏေငယ်တို့သည် ဖခင်တောထွက်ရဟန်းကြီး ပြောဆိုတိုင်း ပြုလုပ်ကြလေကုန်၏။ မြို့သူမြို့သား လူအများတို့သည် အသံသာယာ, ပညာဆန်းကြယ်သော ထိုသာမဏေငယ် နှစ်ပါးတို့ကို တွေ့မြင်ကြရ၍ ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ပယ်ရိတ်ပြုပြင်လိုကြသူ မပြုပြင်လိုကြသူ အားလုံးတို့သည်ပင် အပြုအပြင်ခိုင်းကြလေသည်။ ပြုပြင်ပြီးသောအခါ “ချစ်သားတို့.. အဘယ်အရာဝတ္ထုကို ယူကြမည်နည်း”ဟု လူများက မေးကြလေသော် ထိုသာမဏေငယ် နှစ်ပါးတို့သည် “ငါတို့အဖို့ရာ အခြား တစုံတရာသော ဝတ္ထုကိုမျှ အလိုမရှိပါ။ စင်စစ်သော်ကား ငါတို့ဖခင် ရဟန်းကြီးသည် မြတ်စွာဘုရား ကြွလာတော်မူသောအခါ ယာဂုအလှူ ပေးလှူလိုပါသည်”ဟု ပြောဆိုကြလေ၏။

၅၀၈

ထိုစကားကို ကြားရ၍ လူတို့သည် တန်ရာတန်ကြေးကို မရေတွက်ကြပဲ ထိုသာမဏေငယ်များ ဆောင်ယူနိုင်ကြသလောက် အားလုံးကို ပေးကြသည့်ပြင် သာမဏေငယ်များ မသယ်ယူနိုင်သည့် ဆန်, ဆီ, ဆား, ခဲဖွယ်များကိုလည်း မိမိတို့အိမ်မှ အစေအပါး လူများကို လိုက်ပါပို့စေကြကုန်၏။

ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားရှင် အာတုမမြို့သို့ရောက်၍ ကောက်ရိုးအုံကျောင်းသို့ ဝင်တော်မူလေလျှင် သုဘဒ် တောထွက်ရဟန်းကြီးသည် ညနေချမ်းအခါ ရွာတံခါးသို့ သွားရောက်၍ လူများကို “ဒကာတို့.. ငါသည် သင်တို့ထံမှ အခြားတစုံတရာကိုမျှ မတောင့်တပါ။ သားငယ်များ ယူဆောင်လာသည့် ဆန်, ဆီ, ဆား, ခဲဖွယ်များသည်ပင် သံဃာတော်အတွက် လောက်လောက်ငင ရှိပါသည်။ ဒကာတို့ကား ငါ့အား လက်အမှု အကူအညီကိုသာ ပေးကြပါလော့”ဟု ပြောဆိုခေါ်ငင်ခဲ့၍ “ဤဝတ္ထု ဤဝတ္ထုများကိုလည်း ယူခဲ့ကြလော့”ဟု ခပ်သိမ်းသော အိုး, ခွက်, ယောက်မ, ခုံလောက်-စသော အဆောက်အဦများကို ယူခဲ့စေပြီးလျှင် မိမိ၏ ကျောင်းတိုက်အတွင်း၌ ခုံလောက်တို့ကို တည်ထားစေကာ သင်္ကန်းအညိုတထည်ကို ဝတ်၍ အခြား သင်္ကန်းအညိုတထည်ကို ရုံကာ “ဤအမှုကို ပြုကြလော့၊ ဤအမှုကို ပြုကြလော့”ဟု တညဉ့်လုံးလုံး ကိုယ်တိုင်ကြပ်မ စီမံလျက် အသပြာတသိန်းတန် စွန့်လွှတ်ကာ ထပ်ထပ်သောယာဂု (=ဘောဇ္ဇယာဂု)နှင့် ပျားမုံ့ဆုပ်တို့ကို များစွာ စီမံစေလေ၏။ (ဘောဇ္ဇယာဂု = ထပ်ထပ်သော ယာဂုဟူသည်မှာ- ရှေးဦးစွာ ဝါး၍စားပြီးမှ သောက်အပ်သော ယာဂုအပြစ်မျိုး ဖြစ်သည်၊ ထိုယာဂု၌ ထောပတ်, ပျား, တင်လဲ, ငါး, အမဲ, ပန်းပွင့်ရည်, သစ်သီးရည်-စသည် ခဲဖွယ်မျိုးစုံကို ထည့်သွင်း ကျိုချက်အပ်လေသည်၊

၅၀၉

မြူးထူးပျော်ရွှင်လိုသူတို့အဖို့ရာ ခေါင်းလိမ်းဆီပြစ်ကဲ့သို့ ဦးခေါင်းကိုလည်း လိမ်းကျံနိုင်၍ မွေးကြိုင်သော ရနံ့ရှိလေသည်)။

ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် စောစောထ၍ ကိုယ်လက်သုတ်သင်မှု ပြုတော်မူပြီးလျှင် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူရန် အာတုမမြို့သို့ရှေးရှု ကြွချီတော်မူလာလေ၏။ လူအပေါင်းတို့သည် သုဘဒ် တောထွက်ရဟန်းကြီးအား “မြတ်စွာဘုရားရှင် ဆွမ်းခံကြွဝင်တော်မူလာ၏။ အရှင်ဘုရားသည် အဘယ်သူ့အတွက် ယာဂုကို စီရင်အပ်ပါသနည်း”ဟု ပြောကြားကြလေ၏။

သုဘဒ် တောထွက်ရဟန်းကြီးသည် မိမိဝတ်ရုံမြဲတိုင်းသော သင်္ကန်းညိုကြီးများဖြင့်ပင် လက်တဖက်က ယောက်မ, ယောက်ချိုများကို စွဲကိုင်ကာ ဗြဟ္မာထိုင်ထိုင်လျက် (=လက်ျားဒူးဝန်းကို မြေ၌ချထားကာ ထိုင်လျက်) မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုးပြီးလျှင် “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်ပင်ဘုရားသည် တပည့်တော်၏ ဘောဇ္ဇယာဂုဆွမ်းကို အလှူခံတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထား ပင့်ဖိတ်လေ၏။

ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် (ဝိနည်းမဟာဝါ၊ ၆-ဘေသဇ္ဇက္ခန္ဓက ပိဋကတ်မြန်မာပြန်၊ မျက်နှာ ၃၅၂-၌ လာရှိသောအတိုင်း) အကြောင်းအရာကို မေးမြန်း ကြားသိတော်မူ၍ ထိုတောထွက်ရဟန်းကို အကြောင်းပေါင်းများစွာတို့ဖြင့် ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချတော်မူပြီးလျှင် ထိုအကြောင်းဝတ္ထု၌ (၁) အကပ္ပိယသမာဒါန သိက္ခာပုဒ် (=မအပ်စပ်သောအရာ၌ ဆောက်တည်စေသော ရဟန်း ပြုလုပ်စေသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်စေ-ဟု ပညတ်သော သိက္ခာပုဒ်)နှင့် (၂) ခုရဘဏ္ဍပရိဟရဏသိက္ခာပုဒ် (=သင်ဓုန်းအိတ်ကို ဆောင်ယူသော ဆေတ္တာသည်ဖြစ်ဘူးသော ရဟန်းအား ဒုက္ကဋ်အာပတ်သင့်စေ-ဟု

၅၁၀

ပညတ်အပ်သော သိက္ခာပုဒ်) ဤသိက္ခာပုဒ် နှစ်ပါးတို့ကို ပညတ်တော်မူပြီးလျှင်-

“ရဟန်းတို့.. ကမ္ဘာကုဋေပေါင်း များစွာသော ကာလတို့ပတ်လုံး အစာအာဟာရ ဘောဇဉ်ကို ရှာမှီးကုန်လျက်သာ သင်ချစ်သားတို့သည် အချိန်ကို ကုန်လွန်စေခဲ့ကြကုန်ပြီ၊ ဤယခု သုဘဒ် တောထွက်ရဟန်းကြီး လှူဒါန်းသည့် ယာဂုဆွမ်းကား ချစ်သားတို့အဖို့ရာ လုံးဝမအပ်စပ်သည့် မတရားသဖြင့်ဖြစ်သော ဘောဇဉ်ဖြစ်ချေသည်၊ ဤဘောဇဉ်ကို စားသုံးသူတို့အဖို့ရာ ကိုယ်အဖြစ် ထောင်ပေါင်းများစွာ အပါယ်လေးပါးတို့၌ ဖြစ်ကြရလိမ့်မည်၊ ချစ်သားတို့.. ဖယ်ရှားကြလော့ မခံယူကြကုန်လင့်”-

ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ဆွမ်းခံရွာသို့ရှေးရှု ကြွသွားတော်မူလေ၏၊ ရဟန်းတပါးကမျှ ထိုသုဘဒ် တောထွက်ရဟန်းကြီး၏ ယာဂုဆွမ်း အနည်းငယ်မျှကိုပင်သော်လည်း မခံယူအပ်တော့ချေ။

သို့ရကား သုဘဒ်ရဟန်းကြီးသည် နှလုံးမသာမယာ ဖြစ်ရှိကာ “ဤရဟန်းကြီးသည် အလုံးစုံကို ငါသိ၏”ဟု ပြောဆိုလှည့်လည်၏၊ အကယ်၍ မခံယူလိုလျှင် တဦးတယောက်ကို စေလွှတ်၍ ပြောကြားသင့်၏၊ ဤယခု ကျိုပြီး ချက်ပြီးသော အစာအာဟာရမည်သည် အကြာဆုံးခံလှမှ ခုနစ်ရက်မျှသာ ခံနိုင်လေရာ ထားနိုင်လေရာ၏၊ ဤယခု ကျိုပြီးချက်ပြီးသော အစာအာဟာရသည် အစိမ်းလိုက် ထားရှိလျှင် ငါ့အဖို့ရာ တသက်ပတ်လုံး စားသောက်နိုင်လေရာ၏။ ယခုမူ ထိုအလုံးစုံကို ရဟန်းကြီးသည် ဖျက်ဆီးအပ်လေပြီ၊ ဤရဟန်းကြီးသည် ငါ့အပေါ်မှာ အကျိုးမဲ့ကို လိုလားသူ = ရန်သူ ဖြစ်ချေသည်”ဟု ကြံစည် အောက်မေ့ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်အပေါ်၌ ရန်ငြိုးဖွဲ့၍ “ဤရဟန်းကြီးကား မြင့်မြတ်သော သာကီဝင်မင်းမျိုးမှ ရဟန်းပြုသည့် အထက်တန်းစား ပုဂ္ဂိုလ်တပါးဖြစ်သည်၊

၅၁၁

တစုံတရာ ငါပြောလျှင် ငါ့ကိုသာ ခြိမ်းခြောက်ပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် တွေးတောပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင် သက်တော်ထင်ရှား ရှိစဉ်ကာလ၌ တစုံတရာမျှ မပြောဆိုဝံ့ခဲ့ချေ။

ထိုသုဘဒ်ရဟန်းကြီးသည် ယနေ့သော်ကား “မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီ” ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားရ၍ သက်သာရာရသကဲ့သို့ ဖြစ်ရှိကာ လွန်စွာ ဝမ်းမြောက်လျက် ဤကဲ့သို့ ပြောဆိုလေသည်။

အရှင်မဟာကဿပ၏ စိတ်အကြံတော်

အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ထိုသုဘဒ်ရဟန်းကြီး၏ ရင့်သီးရိုင်းပြသော စကားကို ကြားရလေလျှင် နှလုံးသား၌ ရိုက်ပုတ်လိုက်သကဲ့သို့၎င်း, ဦးထိပ်ထက်၌ စက်မိုးကြိုး ကျရောက်သကဲ့သို့၎င်း အောက်မေ့တော်မူလေ၏။ မထေရ်မြတ်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ဩ.. မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည်မှာ ခုနစ်ရက်မျှသာ ရှိသေးသည်။ ယနေ့ပင်လည်း ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းသော သရီရဓာတ် ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကြီး အထင်အရှား ရှိနေပေသေးသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်မြတ်ကြီး ပင်ပန်းဆင်းရဲငြိုငြင်စွာ တည်ထောင်အပ်သည့် သာသနာတော်မြတ်ကြီး၌ သို့ကလောက်စဉ် လျင်မြန်စွာ ရဟန်းယုတ်တည်းဟူသော အမှိုက်သရိုက် ဆူးငြောင့်ခလုတ်များ ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်ဘိ၏၊ ဤရဟန်းယုတ်ကြီးကား မဟန့်တားသဖြင့် ကြီးပွါး၍များ လာခဲ့လျှင် သူကဲ့သို့ပင် အခြားတပါးသော ရဟန်းယုတ် အပင်းအသင်း အဖော်အပေါင်းတို့ကို ရရှိ၍ သာသနာတော်ကို ဆုတ်နစ်စေနိုင်သည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူကာ ဓမ္မသံဝေဂ = တရားသံဝေ ကြီးစွာဖြစ်လေ၏။

၅၁၂

ထို့နောက် မထေရ်မြတ်၏ သန္တာန်ဝယ် ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း ဓမ္မသံဂါယနာ တင်ဖို့ရန် အကြံအစည်များ ဆက်လက်ဖြစ်ပွါးလာလေသည်၊ ဖြစ်ပွါးပုံမှာ-

“အကယ်၍ ငါသည် ဤသက်ကြားတောထွက် ရဟန်းအိုကြီးကို ဤအရပ်၌ပင် ပုဆိုးကြမ်းကိုဝတ်စေကာ ပြာဖြင့်ကြဲဖျန်း၍ နှင်ထုတ်လိုက်မည်ဆိုပါက များစွာသော လူအပေါင်းတို့သည် ‘ရဟန်းဂေါတမ၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ် ထင်ရှားရှိနေစဉ်ပင် သူ၏တပည့်များ အငြင်းပွါးကုန်ကြပြီ’ဟု ငါတို့အပေါ်၌ အပြစ်တင်ပြ ပြောဆိုကြလိမ့်မည်။ ငါကား အောင့်အည်း သည်းခံဦးမည်။

မှန်၏- မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သော တရားတော်များသည် မကုံးမသီအပ်သေးသည့် ပန်းပုံကြီးသဖွယ် ဖြစ်ရှိနေပေသေးသည်၊ ထိုတရားပန်းပုံကြီးဝယ် လေတိုက်ခတ်အပ်သည့် မကုံးမသီရသေးသော ပန်းများသည် ကစဉ့်ကလျား လွင့်ပါး သွားနိုင်ကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ဤသုဘဒ်ရဟန်းကြီးကဲ့သို့သော ပုဂ္ဂိုလ်ယုတ်တို့၏ အစွမ်းအားဖြင့် အချိန်အခါ လွန်၍ လွန်၍ သွားခဲ့လျှင် ဝိနည်းပိဋကတော်၌ သိက္ခာပုဒ် တခုစ နှစ်ခုစ ပျောက်ပျက်ကုန်လိမ့်မည်၊ သုတ္တန်ပိဋကတော်၌ အမေးအဖြေ တခုစ နှစ်ခုစ ပျောက်ပျက်ကုန်လိမ့်မည်၊ အဘိဓမ္မာပိဋကတော်၌ ကာမာဝစရတရား, ရူပါဝစရတရား, အရူပါဝစရတရား, လောကုတ္တရာတရား တည်းဟူသော တရားထူးများ တပါးစ နှစ်ပါးစ ပျောက်ပျက်ကုန်ကြလိမ့်မည်။ ဤနည်းဖြင့် အစဉ်အတိုင်း သာသနာတော်၏ အရင်းအမြစ်ဖြစ်သည့် သုတ်, ဝိနည်း, အဘိဓမ္မာ ပိဋကတ်တော်များ ပျောက်ပျက်ကုန်လျှင် လောကဥပမာအားဖြင့် သစ်ပင်၌ စိုးအုပ်မှီတွယ်နေသော မြေဘုတ်ဘီလူးသည် ထိုသစ်ပင်၏ အကိုင်းအခက်များ ပျောက်ပျက်လျှင် ပင်စည်ကိုမှီ၍ နေနိုင်သေး၏၊ ပင်စည်ပျောက်ပျက်လျှင်

၅၁၃

အမြစ်ကိုမှီတွယ်၍ နေနိုင်သေး၏၊ အမြစ်ပျောက်ပျက်လျှင်ကား လုံးဝ မှီရာမရှိတော့သကဲ့သို့ ထို့အတူ ငါတို့သည်လည်း မှီရာကင်းမဲ့သူများ ဖြစ်ကြရပေတော့မည်။ (တနည်း- ဖခင်ဖြစ်သော မြေဘုတ်ဘီလူးသည် မိမိ၏ သားငယ်ဖြစ်သော မြေဘုတ်ဘီလူးအား ကိုယ်ပျောက်ဆေးမြစ် တခုခုကို ပေးအပ်ထားလေရာ ထိုကိုယ်ပျောက်ဆေးမြစ် သတိလစ်၍ဖြစ်စေ, အလုအယက်ခံရ၍ဖြစ်စေ ပျောက်ပျက်သော မြေဘုတ်ဘီလူးငယ်သည် ထောက်ရာတည်ရာ မရနိုင်သကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ပိဋကတ်တော်များ ပျောက်ပျက်၍ သွားကုန်လျှင် ငါတို့သည်လည်း ထောက်ရာတည်ရာမရ ဖြစ်ကြရပေတော့မည်)။ သို့ရကား ငါတို့သည် ဓမ္မဝိနယသံဂါယနာကို တင်ကြမည်၊ ဤသို့ သံဂါယနာတင်လျှင် ပန်းသီကြိုးဖြင့် ကောင်းစွာသီကုံးအပ်သည့် ပန်းများပမာ ဤဓမ္မဝိနယ သာသနာသည် မတုန်မလှုပ် မယိမ်းမယိုင် ကြံ့ခိုင်ပေလိမ့်မည်။

ဤသို့ ဓမ္မဝိနယသံဂါယနာ တင်ရန်ပင် မြတ်စွာဘုရားသည် ငါ့အား သုံးဂါဝုတ်သို့တိုင်တိုင် ကြွရောက်ကာ ခရီးဦးကြိုဆိုမှု ပြုတော်မူခဲ့လေသည်၊ အဆုံးအမ ဩဝါဒသုံးခဏ်းဖြင့် ရဟန်းပဉ္စင်းအဖြစ်ကို ပေးတော်မူခဲ့လေသည်၊ ကိုယ်တော်မြတ်မှ ဝတ်ရုံနေဆဲသင်္ကန်းကို ခွါတော်မူ၍ ငါ၏ကိုယ်၌ ဝတ်ရုံနေဆဲသင်္ကန်းနှင့် သက်န်းချင်းလဲလှယ်မှု ပြုတော်မူခဲ့လေသည်။ ကောင်းကင်၌ လက်တော်ကို လှုပ်ပြ၍ စန္ဒူပမအကျင့်ပဋိပတ်ကို ဟောတော်မူရာမှာလည်း ငါ့ကို ကိုယ်တော့်မျက်မှောက် သက်သေပြုကာ ဟောကြားတော်မူခဲ့ လေသည်၊ ငါ့အား သုံးကြိမ်တိုင်တိုင် အလုံးစုံသော သာသနအမွေကို အပ်နှင်းတော်မူခဲ့လေသည် (ကဿပသံယုတ်လာ ဩဝါဒသုံးသုတ်ကို ရည်ညွှန်းသည်)။ ငါသို့စင် ဘုရားရှင်သား ရဟန်းတပါး ထင်ရှား ရှိနေစဉ် ဤသူယုတ်မာသည် သာသနာ၌ ကြီးပွါးခြင်းကို

၅၁၄

မရစေလင့်။ အဓမ္မ = မတရား မထွန်းကားသေးမီ, တရား = ဓမ္မကို မတားမြစ်အပ်သေးမီ, အဝိနယ = ဘုရားရှင်အဆုံးအမ မဟုတ်သောအရာများ မထွန်းကားသေးမီ, ဝိနယ= ဘုရားရှင်အဆုံးအမ တရားတော်များ မတားမြစ်အပ်သေးမီ, အဓမ္မဝါဒီ = မတရားပြောကြားသူတို့ အားမရှိသေးမီ, ဓမ္မဝါဒီ = တရားသည်ကို ပြောကြားသူတို့ အားမနွဲ့ကြသေးမီ, အဝိနယဝါဒီ = ဘုရားရှင်အဆုံးအမ မဟုတ်သောအရာများ ပြောကြားသူတို့ အားမရှိကြသေးမီ, ဝိနယဝါဒီ = ဘုရားရှင်အဆုံးအမ တရားတော်ကို ပြောဆိုဟောကြားလေ့ရှိသူတို့ အားမနွဲ့ကြသေးမီ ငါသည် သုတ်, အဘိဓမ္မာ, ဝိနည်း တရားတော်များကို သံဂါယနာတင်ပေအံ့၊ ထိုသို့ သံဂါယနာ တင်သည်ရှိသော် ရဟန်းတို့သည် မိမိတို့ စွမ်းနိုင်သလောက် တတ်နိုင်သလောက် ဉာဏ်ငုံနိုင်သလောက် သင်ယူကြ၍ အပ်, မအပ် = ဝိနည်းတရားစကား ပြောကြား ဆွေးနွေးကြလိမ့်မည်၊ ထိုအခါ ဤသူယုတ်မာသည် မိမိအလိုလိုပင် အနှိပ်ခံရခြင်းသို့ ရောက်ရှိကာ ဦးခေါင်းတဖန် ထောင်ဝံတော့လိမ့်မည် မဟုတ်သည့်ပြင် ဘုရားရှင် သာသနာတော်သည်လည်း ပြည့်စုံစည်ပင် ဝပြောခြင်းသို့ ရောက်ပေလိမ့်မည်”-

ဤကဲ့သို့ ဓမ္မသံဂါယနာတင်ရန် အကြံအစည်များ ဆက်လက် ဖြစ်ပွါးလာလေသည်။

မထေရ်မြတ်သည် “ငါ့သန္တာန်ဝယ် ဤသို့သော စိတ်အကြံ ဖြစ်ရှိသည်”ဟူ၍ ရဟန်းတပါးအားမျှ အခြား မည်သူတဦးတယောက်အားမျှ မိန့်ကြားတော်မမူပဲ ထိုစိုးရိမ်ပူဆွေး ငိုကြွေးကြသော ရဟန်းအပေါင်းကို ဤဆိုလတ္တံ့သောအတိုင်း သက်သာရာရအောင် တရားစကား ဟောကြားတော်မူလေသည်။ ဟောကြားတော်မူပုံမှာ-

“ငါရှင်တို့.. တန်ကြလော့၊ မစိုးရိမ် မပူဆွေး မငိုကြွေးကြကုန်လင့်၊ ချစ်ခင်မြတ်နိုးအပ်သောသူ အားလုံးတို့နှင့်

၅၁၅

ရှင်ကွဲ ကွဲကွာခြင်း = နာနာဘာဝ, သေကွဲ ကွဲကွာခြင်း = ဝိနာဘာဝ, ဘဝခြားလျက် ကွဲကွာခြင်း = အညထာဘာဝကို ရှေးမဆွကပင် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်ခဲ့ပြီ မဟုတ်လော။ ငါ့ရှင်တို့.. ‘ဤအရာ၌ အသစ်ဖြစ်ပေါ်လာခြင်း, ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်ခြင်း, ပြုပြင်ပေးရခြင်း သဘောရှိ၍ ပျက်စီးခြင်းသဘောရှိသော တရားကို ‘မပျက်စီးပါစေလင့်’ဟု လိုလားတောင့်တချက်အတိုင်း အဘယ်မှာ ရနိုင်အံ့နည်း၊ ဤသို့ ရနိုင်ရန်အကြောင်း မရှိ’ဟု ဤစကားကို မြတ်စွာဘုရားရှင် ကြိုတင်၍ ဟောတော်မူဘူးသည် မဟုတ်ပါလော”-

ဟု သက်သာရာရအောင် တရားစကား ဟောကြားတော်မူလေသည်။

ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ကြခြင်း

     ထိုစဉ်အခါ အကြီးအမှူး (အားကောင်းမောင်းသန်) မလ္လမင်း လေးဦးတို့သည် ဦးခေါင်းဆေးကြ၍ အသစ်စက်စက် အဝတ်တို့ကို ဝတ်ဆင်ကြကုန်လျက် “မြတ်စွာဘုရား၏ နံ့သာထင်းပုံကို ငါတို့ မီးတိုက်ကုန်အံ့”ဟု ရည်ရွယ်ကာ မီးတိုက်ကြသည်ရှိသော် မီးစွဲလောင်စေခြင်းငှါ မည်သည့်နည်းဖြင့်မျှ မတတ်နိုင်ပဲ ရှိကြကုန်၏။

(ဤ၌။ ။စန္ဒကူး နံ့သာထင်းပုံကား သံတောင် တရာ့နှစ်ဆယ် အမြင့်ရှိ၏၊ မလ္လမင်းတို့သည် လေးယောက်မီးရှို့၍ မတောက်လေလျှင် ရှစ်ယောက်, ဆယ့်ခြောက်ယောက်, သုံးဆယ့်နှစ်ယောက် တိုး၍ တိုး၍ မီးတောက်လောင်စေရန် အစုံအစုံသော မီးရှူးတိုင်ကြီးများကို ၀ဲယာ ကိုင်ယူကြကာ ထန်းရွက်ယပ်ဝန်းတို့ဖြင့် ယပ်ကြ သားရေဖားဖိုတို့ဖြင့် ဖိုကျင်ထိုးကြ မီးတောက်လောင်ရန် အနည်းနည်း ပြုလုပ်ကြသော်လည်း မည်သည့်နည်းဖြင့်မျှ မီးစွဲလောင်စေခြင်းငှါ မတတ်နိုင်ပဲ ရှိကြကုန်၏။

ချဲ့ဦးအံ့- အသီတိမဟာသာဝက မထေရ်မြတ်ကြီးတို့၌ အထူးကြည်ညိုကြ၍ ထိုမထေရ်မြတ်တို့၏ အလုပ်အကျွေး ဒကာရင်းချာ အိမ်ထောင်ပေါင်း ရှစ်သောင်းတို့သည် နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ရှိကြလေသည်၊ ထိုနတ်တို့ အနက် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်၌ အထူးကြည်ညို၍

၅၁၆

နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ကြသော နတ်တို့သည် ထိုအစည်းအဝေး၌ “ငါတို့၏ ဆွမ်းခံကိုယ်တော်ကြီး အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည် အဘယ်မှာနည်း”ဟု ကြည့်ရှုဆင်ခြင်ကြသည်တွင် ပါဝါပြည်မှ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ခရီးအကြား ကြွလာတော်မူနေသော မထေရ်မြတ်ကြီးကို မြင်ကြ၍ “ငါတို့၏ ဆွမ်းခံကိုယ်တော်ကြီး အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ရှိခိုးတော်မမူရသေးမီ ဤနံ့သာထင်းပုံကြီး မီးမစွဲလောင်ပါစေသား”ဟု အဓိဋ္ဌာန်မှု ပြုကြသောကြောင့် မီးမစွဲလောင်ပဲ ရှိရလေသည်)။

     ထိုအခါ မလ္လမင်းတို့သည် အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်ကို မီးမစွဲလောင်ခြင်း၏ အကြောင်းကို မေးလျှောက်ကြသဖြင့် အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်က “ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. နတ်တို့၏ အလိုကား တမျိုးဖြစ်နေ၏”ဟု မိန့်တော်မူလေလျှင် မလ္လမင်းတို့သည် “အရှင်ဘုရား.. နတ်တို့၏ အလိုကား အဘယ်သို့ပါနည်း”ဟု မေးလျှောက်ကြပြန်၏။ ထိုအခါ အရှင်အနုရုဒ္ဓါမထေရ်သည် မလ္လမင်းတို့ကို-

“ဝါသေဋ္ဌနွယ်ဖွား မလ္လမင်းများတို့.. ‘အရှင်မဟာကဿပသည် ပါဝါပြည်မှ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ငါးရာမျှသော ရဟန်းသံဃာများနှင့်အတူ ကြွလာတော်မူလျက် ရှိ၏၊ အရှင်မဟာကဿပသည် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးခိုက်၍ ရှိမခိုးရသေးမီ မြတ်စွာဘုရား၏ နံ့သာထင်းပုံသည် မီးမတောက်လောင်စေသတည်း’ဟု နတ်တို့၏ အလိုသည် ဖြစ်လျက်ရှိ၏”-

ဟု မိန့်တော်မူလေသော် မလ္လမင်းတို့သည် “အရှင်ဘုရား.. နတ်တို့၏ အလိုအတိုင်း သာ ဖြစ်ပါစေလော့”ဟု လျှောက်ထားကြကုန်၏။

     လူအပေါင်းသည် ထိုအကြောင်းကို ကြားသိကြရ၍ “အို အချင်းတို့.. မဟာကဿပ အမည်တော်ရှိသော ရဟန်းတော်သည် ရဟန်းငါးရာတို့နှင့် အတူတကွ ‘မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ရှိခိုးအံ့’ဟု လာနေသတဲ့၊ ထိုမဟာကဿပ ရဟန်းတော် မရောက်လာသေးလျှင် စန္ဒကူးနံ့သာထင်းပုံသည် မီးတောက်လိမ့်မည်

၅၁၇

မဟုတ်ဘူးတဲ့၊ အချင်းတို့.. ထိုမဟာကဿပ ရဟန်းတော်သည် အသားမည်းလေသလာ, အသားဖြူဖြူလော, အရပ်တော် ရှည်ရှည်လော, အရပ်တော် တိုတိုလော, အဘယ်သို့သော အဆင်းအရောင် ပုံပန်းသဏ္ဌာန် ရှိလေသနည်း။ အချင်းတို့.. ဤသို့သဘောရှိသော ရဟန်းတော်တပါး ထင်ရှားရှိနေပါလျက် မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခြင်းမည်သည် အဘယ်သို့ ဖြစ်ပေမည်နည်း”ဟု ကြံစည်ကြ၍ အချို့က နံ့သာ,ပန်း-စသည် လက်စွဲကြလျက် ခရီးရင်ဆိုင် သွားကြလေ၏။ အချို့ကမူ လမ်းခရီးများကို အဆန်းတကြယ် မွမ်းမံပြင်ဆင်ကြလျက် ကြွလာမည့်လမ်းကို မျှော်မှန်း ရပ်တည်လျက် နေကြကုန်၏။

     ထိုအခါ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ကုသိနာရုံပြည် မလ္လမင်းတို့၏ မကုဋဗန္ဓန-မည်သော စေတီဌာန၌ စန္ဒကူးနံ့သာထင်းပုံသို့ ကြွရောက် ချဉ်းကပ်ပြီးနောက် သင်္ကန်းကို ပခုံးတဖက်၌ လက်ကန်တော့တင်ကာ လက်အုပ်ချီပြီးလျှင် စန္ဒကူးနံ့သာထင်းပုံကို လက်ျာရစ် သုံးပတ်လှည့်လည်ကာ ဆင်ခြင်တော်မူလတ်သည်တွင် “ဤအရပ်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ဦးခေါင်းတော်ရှိ၏၊ ဤအရပ်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်ရှိ၏”ဟု ကောင်းစွာ ပိုင်းပိုင်းခြားခြား သိတော်မူ၍ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်၏ ခြေရင်း၌ ရပ်တည်ပြီးလျှင် အဘိညာဏ်၏ အခြေပါဒကဖြစ်သော စတုတ္ထဈာန်ကို ၀င်စား၍ ထိုဈာန်မှထပြီးနောက် “အကန့်တထောင်တို့ဖြင့် တန်ဆာဆင်အပ်သည့် စက်လက္ခဏာပါရှိသော မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်အစုံတို့သည် ဝါဂွမ်းစိုင် အထပ်အလွှာများနှင့်တကွ ပုဆိုးအစုံငါးရာတို့ကို၎င်း, ရွှေတလား = ရွှေခေါင်းကို၎င်း, စန္ဒကူးနံ့သာ ထင်းပုံကို၎င်း နှစ်ဖြာခွဲကာ ငါ၏ ဦးထိပ်ထက်၌ တည်လာပါစေကုန်သတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူလိုက်လေ၏။

     အဓိဋ္ဌာန်စိတ်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် ပုဆိုးအစုံ ငါးရာတို့ကို နှစ်ဖြာခွဲလျက် တိမ်တိုက်ကြားမှ လပြည့်ဝန်းကြီး ပေါ်ထွန်းလာသည့်ပမာ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်အစုံတို့သည် ထွက်ပြူ၍လာလေကုန်၏။ မထေရ်မြတ်သည် ပွင့်သစ်စ ကြာနီပန်းအသွေး

၅၁၈

နီတွေးသော မိမိလက်တို့ကို ဖြန့်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းသော ခြေတော်အစုံတို့ကို ဖမျက်တော်တိုင် မြဲစွာဆုပ်ကိုင်၍ မိမိ၏ဦးခေါင်း ဦးထိပ်ဖျားဝယ် တင်ထားမြတ်နိုး ရှိခိုးတော်မူလေ၏။

     လူများအပေါင်းသည် အံ့ဖွယ်သရဲကို မြင်ကြရ၍ တပြိုင်နက်တည်းပင် သည်းစွ ဟစ်အော် ကောင်းကြီး ကြွေးကြော်ကြ၍ နံ့သာပန်း-စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်ကြကာ မိမိအလိုရှိတိုင်းပင် ရှိခိုးဦးညွှတ်ကြလေ၏။ အရှင်မဟာကဿပမထေရ်နှင့် အတူတကွ လိုက်ပါလာကြသော ရဟန်းငါးရာတို့သည်လည်း သင်္ကန်းကို ပခုံးတဖက်၌ လက်ကန်တော့ တင်ကြကာ လက်အုပ်ချီပြီးလျှင် နံ့သာထင်းပုံကို လက်ျာရစ် သုံးပတ်လှည့်ပြီး၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးခိုက်ရှိခိုးကြလေ၏။

     ဤသို့လျှင် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည်၎င်း, လူများအပေါင်းသည်၎င်း, ရဟန်းငါးရာတို့သည်၎င်း မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို အလိုရှိတိုင်း ဦးခိုက်ရှိခိုးပြီးကြလေလျှင် တဖန် အဓိဋ္ဌာန်ဖွယ်ကိစ္စ မရှိ၊ ပကတိ အဓိဋ္ဌာန်ချက်ဖြင့်ပင် မထေရ်မြတ်၏ လက်တော်မှ လွတ်လျှင်ပင် ချိပ်ရည်အသွေး နီတွေးသော အဆင်းရှိသည့် မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်အစုံတို့သည် စန္ဒကူးထင်းတုံး အစရှိသည်တို့တွင် တစုံတခုကိုမျှ မလှုပ်ရှားစေပဲ ရွှေတလား = ရွှေခေါင်းတော်အတွင်း တည်မြဲတိုင်းသော မူလနေရာ၌ တဖန်ပြန်၍ တည်လေကုန်၏။ မှန်၏- မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်အစုံကို ရွှေတလား = ရွှေခေါင်းတော်မှ ထွက်သောအခါ ရွှေတလား = ရွှေခေါင်းတော် အတွင်းသို့ ပြန်ဝင်သော အခါများ၌ ဝါမျှင်တခုမျှ, အမြိတ်အဆာ ချည်မျှင်တပင်မျှ, ဆီကြည်တပေါက်မျှ, စန္ဒကူးနံ့သာ ထင်းတုံးတတုံးမျှ မူလတည်နေရာဌာနမှ လှုပ်ရှားသောမည်သည် မရှိ၊ အလုံးစုံသည်ပင် မူလ တည်နေမြဲဌာန၌ တည်နေကြသည်ချည်း ဖြစ်ပေ၏။

     လဝန်း နေဝန်းတို့ ပေါ်ထွန်းထွက်ပြုပြီးနောက် ထိုလဝန်း နေဝန်း အတ္ထတောင်စွယ်သို့ ဝင်ကွယ်ကြသည့်အလား

၅၁၉

မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခြေတော်တို့ ရွှေတလား = ရွှေခေါင်းတော်အတွင်းသို့ ဝင်ကွယ်ကြသောအခါ လူများအပေါင်းသည် သည်းထန်စွာ ငိုကြွေးကြလေ၏။ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသော အခါကထက် သာလွန်စွာ သနားစဖွယ် ဖြစ်လေတော့၏။

     အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်နှင့် ထိုရဟန်းငါးရာတို့ အလိုရှိသမျှ ရှိခိုးပြီးလတ်သော် မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်တည်ရာ စန္ဒကူးနံ့သာ ထင်းပုံသည် လူ့ပြည်လူသား တဦးတယောက်ကမျှ မီးမရှို့ရပဲ နတ်တို့၏ အာနုဘော်ကြောင့် ထက်ဝန်းကျင်မှ တပြိုင်နက်တည်း မီးတောက်လောင်လေတော့၏။ (ယင်းကိုပင် တေဇောဓာတ်မီး လောင်ကျွမ်းသည်ဟု ခေါ်ဆို၏)။

     တေဇောဓာတ်မီး လောင်ကျွမ်းသော မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဥတုဇရုပ်ကလာပ်တော်မှ အရေပါး, အရေထူ, အသား, အကြော, အစေးတို့၏ ပြာများ မှိုင်းများ မထင်မရှိပဲ သရီရဓာတ်တော်တို့သည်သာလျှင် ကြွင်းကျန်ရစ်ကုန်၏။ လောကဥပမာအားဖြင့် မီးတောက်လောင်သော ထောပတ်ဆီတို့၏ ပြာများ မှိုင်းများ မထင်သကဲ့သို့တည်း။ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို ရစ်ပတ်၍ထားသော ပုဆိုးအစုံ ငါးရာတို့တွင်လည်း အတွင်းအကျဆုံးပုဆိုးနှင့် အပြင်အကျဆုံးပုဆိုး ဤနှစ်ထည်တို့ကိုသာလျှင် မီးမလောင်ပဲ ရှိကုန်၏။

သရီရဓာတ်တော်များအကြောင်း

(ဤအရာ၌ ဗုဒ္ဓဝင်စာဖတ် ပရိသတ်တို့ အထူးမှတ်ရန်ကို ပြဆိုဦးအံ့- သက်တော်ရှည် မြတ်စွာဘုရားများ၏ သရီရဓာတ်တော်၏ ဖရိုဖရဲ တဆူစီမကွဲပဲ ရွှေခဲရွှေတုံးကြီးပမာ တဆူတည်းသာ ကြွင်းကျန်ရစ်ကုန်၏။ အကျွန်ုပ်တို့၏ အစိန္တေယျ သုံးလောကထွတ်ထား မြတ်စွာဘုရားသည်ကား သက်တော်တိုတောင်းသော မြတ်စွာဘုရား ဖြစ်တော်မူသည့်အတွက် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မမူမီကပင် “ငါဘုရားသည် မကြာမြင့်မီ တည်၍ ပရိနိဗ္ဗာန် စံရမည်ဖြစ်သည်၊ ငါဘုရား၏ သာသနာသည် အလုံးစုံသော အရပ်မျက်နှာသို့ မပြန့်နှံ့သေးချေ၊ သို့ရကား ငါဘုရားပင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံယူလင့်ကစား ငါဘုရား၏ မုံညင်းစေ့ခန့်မျှသော ဓာတ်တော်ကိုပင်လည်း ပင့်ဆောင်ကြကာ မိမိ မိမိတို့၏ နေရာ၌

၅၂၀

စေတီတော် တည်ထား၍ လူများအပေါင်းသည် နတ်ရွာသုဂတိသို့ လားရောက်ကြစေသတည်း”ဟု ရည်ရွယ်တော်မူကာ သရီရဓာတ်တော်များ အဆူဆူကွဲပြားရန် အဓိဋ္ဌာန်တော်မူခဲ့လေသည်။

ဤ၌ ၁-အစိတ်စိတ် မကွဲပြားသော = အဝိပ္ပကိဏ္ဏဓာတ်တော်, ၂-အစိတ်စိတ် အဆူဆူ ကွဲပြားသော = ဝိပ္ပကိဏ္ဏဓာတ်တော်ဟူ၍ ဓာတ်တော် ၂-မျိုးပြားလေသည်။

ထိုနှစ်မျိုးတို့တွင် ၁-စွယ်တော်လေးဆူ, ညှပ်ရိုးတော်နှစ်ဆူ, နဖူးသင်းကျစ်တော် ဓာတ်တဆူ = ဤခုနစ်ဆူသော ဓာတ်တော်တို့မှာ သက်တော်ရှိစဉ် မူလပုံအသွင်အတိုင်း အစိတ်စိတ် မကွဲပြားပဲ တည်ရှိရစ်သည့် အဝိပ္ပကိဏ္ဏဓာတ်တော်များ ဖြစ်လေသည်။

၂-ထိုမှကြွင်းသော အရိုးတော်စသည်မှ ဖြစ်ပွါးသော ဓာတ်တော်များမှာ အစိတ်စိတ် အဆူဆူ ကွဲပြားသည့် ဝိပ္ပကိဏ္ဏဓာတ်တော်များ ဖြစ်လေသည်။ ထိုဓာတ်တော်များမှာ အချင့်အတွက် ပမာဏအားဖြင့် ၁၆-ပြည်သား (=တတင်းသား)ခန့် ကြွင်းကျန်ရစ်လေသည်။

ထိုဓာတ်တော်တို့အနက် (၁) အငယ်ဆုံး ဓာတ်တော်များမှာ မုံညင်းစေ့ခန့် ပမာဏရှိ၍ မုလေးပန်း (=မြတ်လေးပန်း)ငုံနှင့် အဆင်းတူကြလျက် အချင့်ပမာဏအားဖြင့် ၆-ပြည်သားခန့် ကြွင်းကျန်ရစ်ကြလေသည်။ (၂) အလတ်စား ဓာတ်တော်များမှာ ဆန်ကျိုးခန့် ပမာဏရှိ၍ ပုလဲအဆင်းနှင့် အဆင်းတူကြလျက် အချင့်ပမာဏအားဖြင့် ၅-ပြည်သားခန့် ကြွင်းကျန်ရစ်ကြလေသည်။ (၃) အကြီးစား ဓာတ်တော်များမှာ ပဲနောက်စေ့ခန့် ပမာဏရှိ၍ ရွှေအဆင်းနှင့် အဆင်းတူကြလျက် အချင့်ပမာဏအားဖြင့် ၅-ပြည်သားခန့် ကြွင်းကျန်ရစ်ကြလေသည်။ ။ဤအကြောင်းအရာများကား သုတ်မဟာဝါအဋ္ဌကထာ နင့် ဗုဒ္ဓဝင်ပါဠိတော် မျက်နှာ ၃၈၄၊ ဓာတုဘာဇနီယာခဏ်း၌ လာရှိသည်)။

     ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို တေဇောဓာတ်မီး လောင်ကျွမ်းပြီးလတ်သော် ကောင်းကင်မှ မောင်းဖျားခန့် သလုံးမြင်းခေါင်းခန့် ထန်းလုံးခန့်မျှသော ရေအယဉ်ကြီးများ နတ်တို့အာနုဘော်ကြောင့် ကျရောက်ကြကာ စန္ဒကူးနံ့သာထင်းပုံကို ငြိမ်းစေကြလေ၏။ ပတ်ဝန်းကျင်၌ တည်ရှိသော အင်ကြင်းပင်တို့၏ ပင်စည်အကြား သစ်ခွအကြားတို့မှလည်း ရေပန်းကြီးများ ဖျာထွက်၍

၅၂၁

စန္ဒကူးနံ့သာ ထင်းပုံကို ငြိမ်းစေကြလေ၏။ မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော် တင်ထားရာ စန္ဒကူးနံ့သာ ထင်းပုံကြီးကား အလွန်ကြီးမား၏၊ သံတောင် တရာ့နှစ်ဆယ်ခန့် မြင့်၏။ သို့ရကား နံ့သာထင်းပုံ၏ ပတ်ဝန်းကျင်မှလည်း မြေအပြင်ကို ဖောက်ခွဲကာ ထွန်တုံးဦးခန့် ပမာဏရှိသော ရေလုံးကြီးများ ပန်းတက်ကာ နံ့သာထင်းပုံကို ငြိမ်းစေကြလေ၏။ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများသည်လည်း ရွှေအိုး ငွေအိုးများ အပြည့်ထည့်၍ ယူဆောင်လာသော နံ့သာမျိုးစုံရေဖြင့် သွန်းလောင်းကြကာ အသွားရှစ်ချောင်းရှိသော ရွှေထွန်ခြစ် ငွေထွန်ခြစ်တို့ဖြင့် မွှေနှောက်ကြဲဖြန့်ကြ၍ စန္ဒကူးနံ့သာထင်းပုံကို ငြိမ်းစေကြကုန်၏။ ။ဤအရာ၌ အထူးအံ့ဖွယ်ကောင်းသော အချက်မှာ- နံ့သာထင်းပုံကို တေဇောဓာတ်မီး လောင်ကျွမ်းနေစဉ် ပတ်ဝန်းကျင်တည်ရှိသော အင်ကြင်းပင်တို့၏ အခက်ကြား အခွကြား အရွက်ကြားတို့မှ မီးလျှံများ တဖွားဖွား တက်ကြသော်လည်း အရွက်, အခက်, အပွင့်များ မီးလောင်သည်ဟူ၍ မရှိကြ၊ ပိုးရွခြပုန်းများ မျောက်များသည်လည်း မီးလျှံများ အကြားမှပင် အနေမပျက် လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာကြလေသည်။

သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပခြင်း

     ဤသို့ စန္ဒကူးနံ့သာထင်းပုံကို မီးငြိမ်းသတ်ကြပြီးနောက် မလ္လမင်းများသည် မင်းကွန်း = မင်းတဲ၌ ၁-တောင်ဇလပ် ၂-ကုင်္ကုမံ = မာလာကျိကျူ ၃-လေးညှင်းပွင့် ၄-ပန်းညိုရွက် = ဤလေးမျိုးတို့ကို ကြိတ်၍ပြုအပ်သော နံ့သာဖြင့် ပြေပြစ်အောင် လိမ်းကျံပက်ဖျန်းမှု ပြုကြ၍ ၁-ဇလပ်ပန်း ၂-မုလေးပန်း ၃-နေဇာပန်း ၄-မာလာကျိကျူပန်း ၅-ပေါက်ပေါက်ပန်း = ဤပန်း ၅-မျိုးတို့ကို ကြဲဖြန့်ကြပြီးလျှင် ဗိတာန်မျက်နှာကြက် ဖွဲ့ယှက်ကြ၍ ရွှေကြယ် ငွေကြယ်-စသည် စီခြယ်ကြကာ ထိုမင်းတဲ၌ နံ့သာဆိုင်း, ပန်းဆိုင်း, ရတနာဆိုင်းတို့ကို အပြိုင်းပြိုင်း အရွဲရွဲ တွဲရရွဲဆွဲကြပြီးနောက် မင်းကွန်း = မင်းတဲမှသည် မကုဋဗန္ဓနစေတီအရောက် တင်းထိမ်ကန့်လန့်ကာ ဖျာကာမှုကို ပြုကြ၍ ဗိတာန်မျက်နှာကြက်

၅၂၂

ဖွဲ့ယှက်ကြကာ ရွှေကြယ် ငွေကြယ်စသည် စီခြယ်ကြလျက် ထိုနေရာ၌လည်း နံ့သာဆိုင်း, ပန်းဆိုင်း, ရတနာဆိုင်းများကို အပြိုင်းပြိုင်း အရွဲရွဲ ချိတ်ဆွဲကြပြီးလျှင် မြစိမ်းရောင်ဝါးတို့ဖြင့် အဆင်းငါးပါးရှိသော အလံတံခွန်တို့ကို စိုက်ထူလွှင့်တင်ကြကာ ထက်ဝန်းကျင်မှ လေတဖျတ်ဖျတ် ခတ်အပ်သော ကုက္ကားတို့ကိုလည်း ဝန်းရံစိုက်ထူ၍ သန့်ရှင်းပြေပြစ်သော လမ်းခရီးတို့၌ ငှက်ပျောပင်များ ရေပြည့်အိုးများ စိုက်ပျိုးတည်ထားစေကြလျက် မီးရှူးမီးတိုင်များကို မားမားထွန်းညှိ စိုက်ထူကြပြီးလျှင် တန်းဆာစုံလင် ဆင်ယင်အပ်ပြီးသော မင်္ဂလာဆင်တော်၏ ကျောက်ကုန်းထက်၌ ဓာတ်တော်နှင့် တကွသော ရွှေခေါင်းကို တင်ထားကြလေသည်။ ။(ဤ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ဥတုဇ ရုပ်ကလာပ်တော်ကို မီးသင်္ဂြိုဟ်ရာ ဌာနကား မြို့၏အရှေ့ဖက် မကုဋဗန္ဓန စေတီဖြစ်သည်။ မင်းကွန်း = မင်းတဲ ဗိုလ်တဲကား မြို့တွင်းမှာ ဖြစ်သည်ကို ဉာဏ်မျက်စိဖြင့် ကြည့်ရှု သိမြင်ထားရာ၏)။

     ထို့နောက်မှ မလ္လမင်းတို့သည် သရီရဓာတ်တော်များပါရှိသည့် ရွှေခေါင်းကို မင်္ဂလာဆင်တော်ထက် အသင့်တင်ကြပြီးနောက် ပန်းနံ့သာ- စသည်တို့ဖြင့် ပူဇော်ကြလျက် သာဓုကီဠနပွဲကြီးသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပ (တီးမှုတ်ကခုန် ပူဇော်ကြ)ကာ ကုသိနာရုံမြို့တွင်းသို့ သွင်းဆောင်ခဲ့ကြ၍ ထိုမြို့တွင်းဝယ် အသင့်ပြင်ဆင်ထားသော မင်းကွန်း = ဗိုလ်တဲအတွင်း သရဘမည်သော သားရဲအရုပ်ခံ (တနည်း- ရတနာခုနစ်ပါးဖြင့် ပြီးသော) ပလ္လင်ပျံ၌ တင်ထားကြပြီးလျှင် ထို၏ အထက်အထက်၌ ထီးဖြူတော်ကို အုပ်မိုး၍ ထားကြလေသည်။

     ထို့နောက် မလ္လမင်းတို့သည် သရီရဓာတ်တော်များ ထားရှိရာ မင်းကွန်းဗိုလ်တဲ လုံခြုံရေးအတွက် ရှေးဦးစွာ ဦးကင်းချင်းထိလုမျှ ဆင်တပ်ကြီးကို ဝန်းရံ ချထားစေလေသည်၊ ထို၏ အပြင်ဖက်မှ လည်ချင်းထိလုမျှ မြင်းတပ်ကြီးကို ဝန်းရံ ချထားစေလေသည်။ ထို၏ အပြင်ဖက်မှ ဦးစွန်းချင်းထိလုမျှ ရထားတပ်ကြီး, ထို၏ အပြင်ဖက်မှ လက်ရုံးချင်းထလုမျှ ခြေလျင်တပ်ကြီး, ထို၏ အပြင်ဖက်မှ

၅၂၃

အစွန်းချင်း ထိလုမျှ လေးသည်တော်တပ်ကြီး, လှံတပ်ကြီးများကို အထပ်ထပ်ဝန်းရံ ချထားစေကြလေသည်။ ဤသိုလျှင် မလ္လမင်းတို့သည် ထက်ဝန်းကျင် တယူဇနာအရပ်တိုင်တိုင် ချပ်မိန်ညိုကွန်ရက်ကို ယှက်အပ်သည့်အလား ပြုလုပ်ကြ၍ ခုနစ်ရက်ပတ်လုံး အစောင့်အနေများ ချထားကာ သာဓုကီဠန = သူတော်ကောင်းတို့၏ မြူးထူးပျော်ရွှင်မှု ဈာပနသဘင်ကို ကြီးကျယ်စွာ ဆင်ယင်ကျင်းပကြလေသည်။

     ထိုမလ္လမင်းတို့သည် အဘယ့်ကြောင့် ဤသို့ ပြုလုပ် စီမံကြသနည်းဟူမူ- ရှေးလွန်ခဲ့ပြီးသော နှစ်သတ္တာဟ (=၁၄-ရက်)တို့၌ ထိုမလ္လမင်းတို့သည် ရဟန်းသံဃာတော်အတွက် နေရာထိုင်ခင်း စီမံခြင်း, ခဲဖွယ်ဘောဇဉ်များကို စီမံခြင်းကိစ္စကို ရွက်ဆောင် အားထုတ်နေကြရသဖြင့် သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပခွင့် မရခဲ့ကြချေ။ ထို့ကြောင့် ထိုမင်းတို့၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ဤယခုသတ္တာဟ (=ခုနစ်ရက်)ပတ်လုံး ငါတို့သည် သာဓုကီဠန = သူတော်ကောင်းတို့၏ ဓမ္မသံဝေဂနှင့်စပ်သော မြူးထူးပျော်ရွှင်မှု ဈာပနသဘင်ကို ဆင်ယင်ကျင်းပကြကုန်အံ့၊ ငါတို့ မေ့လျော့ပျော်ရွှင်နေကြသည်ကို သိရှိ၍ တစုံတယောက်သောသူ လာရောက်ကာ သရီရဓာတ်တော်များကို ခိုးဆောင်သွားနိုင်ရန်အကြောင်း ရှိချေသည်၊ ထို့ကြောင့် အစောင့်အနေကို လုံခြုံစွာ ချထားပြီးမှ ငါတို့ သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပကြမည်”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ခြင်း ဖြစ်ရှိခဲ့လေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုမလ္လမင်းတို့သည် ဤသို့ ပြုလုပ်စီမံကြလေသည်။

သရီရဓာတ်တော်များကို ဝေဘန်ခြင်းအကြောင်း

     မဂဓတိုင်းရှင် ဘုရင်အဇာတသတ်မင်းသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ကုသိနာရုံပြည်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြောင်းကို ကြားသိလေ၏။ သတင်းစကား ကြားသိပုံ အကြောင်းအရာအကျယ်မှာ-

     ရှေးဦးစွာ အဇာတသတ်မင်း၏ အမတ်ကြီးများသည် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြောင်းကို ကြားသိကြ၍

၅၂၄

“မြတ်စွာဘုရားစင်လျက် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေပြီ၊ ထိုမြတ်စွာဘုရားကို တဖန် အသက်ရှင်အောင် ဆောင်ပြန်ခြင်းငှါ ဘယ်နည်းဖြင့်မျှ မတတ်နိုင်ချေ = မဖြစ်နိုင်ချေ။ ပုထုဇန်တို့၏ သဒ္ဓါတရားအရာမှာလည်း ငါတို့မင်းကြီးနှင့် တူသောသူ တလူမျှ မရှိဖြစ်ချေသည်။ အကယ်၍ ငါတို့မင်းကြီးသည် ဤနည်းအတိုင်း (=ပကတိအနေအတိုင်း) ထိုသတင်းကို ကြားသိတော်မူရလျှင် ဧကန်ပင် ငါတို့မင်းကြီး၏ နှလုံးကား ကွဲချိမ့်မည်၊ စင်စစ်သော်ကား ငါတို့သည် မင်းကြီးကို ရင်ကွဲနာဖြင့် နတ်ရွာမစံအောင် စောင့်ရှောက်သင့်လှသည်”ဟု ကြံစည်တိုင်ပင်ကြ၍ ရွှေခေါင်း = ရွှေတင်း သုံးလုံးတို့ကို ယူဆောင်ကြလျက် စတုမဓုအပြည့် ထည့်ကြပြီးလျှင် အဇာတသတ်မင်းကြီးထံ သွားရောက်ကြ၍-

“အရှင်မင်းကြီး.. အကျွန်ုပ်တို့သည် မကောင်းသော အိပ်မက်ကို မြင်မက်အပ်ပါသည်။ ထိုအိပ်မက်ဆိုး မကောင်းကျိုးကို ပယ်ဖျောက်နိုင်ရန်အတွက် အရှင်မင်းကြီးတို့သည် ဘွဲ့ဖြူနှစ်ထပ် ဝတ်စုံတော်များ ဝတ်ကြပြီးလျှင် နှာခေါင်းဖုပေါ်ရုံမျှ (=နှာခေါင်းမျှကိုဖော်၍) စတုမဓုရွှေတင်း၌ လျောင်းတော်မူမှ သင့်ပါမည်”–

ဟု လျှောက်ထားကြလေကုန်၏။ မင်းကြီးသည်လည်း အကျိုးလိုလားသည့် အမတ်တို့စကားကို ကြားရလျှင် “အမတ်တို့.. သင်တို့ပြောသည့်အတိုင်း ဖြစ်ပစေ”ဟု ပြောဆိုလက်ခံကာ ဘွဲ့ဖြူနှစ်ထပ် ဝတ်စုံတော်များ ဆင်ဝတ်၍ နှာခေါင်းမျှကိုသာ ဖော်ပြီးလျှင် စတုမဓုရွှေတင်း၌ လျောင်းတော်မူလေ၏။

     ထိုအခါ အမတ်တယောက်သည် အဆင်တန်းဆာတို့ကိုချွတ်၍ ဆံပင်ဖားယားချပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရာ အရပ်မျက်နှာဖက်သို့ မျက်နှာမူလျက် (=ကုသိနာရုံပြည်ဖက်သို့ မျက်နှာမူလျက်) လက်အုပ်ကို ချီမြှောက်ပြီးလျှင် အဇာတသတ်မင်းကြီးကို-

“အရှင်မင်းကြီး.. သေခြင်းတရားမှလွတ်သော သတ္တဝါမည်သည် မရှိပါ၊ အကျွန်ုပ်တို့၏

၅၂၅

အာယုဝန = အသက်ရှည်ဆေးကြီးသဖွယ်လည်း ဖြစ်တော်မူသော, အရိုအသေပြုရာ စေတီတဆူလည်း ဖြစ်တော်မူသော, ကောင်းမှုမျိုးကို စိုက်ပျိုးကြဲချရာ လယ်ယာမြေကောင်းသဖွယ်လည်း ဖြစ်တော်မူသော, ရာဇအဘိသိက်သဘင် ဆင်ယင်ရာ၌ မင်္ဂလာအဘိသိက်ရေချမ်း သွန်းဖျန်းရာလည်း ဖြစ်တော်မူသော လူနတ်တို့၏ဆရာ ထိုဘုရားမြတ်စွာသည် ယခုအခါဝယ် ကုသိနာရုံပြည်၌ ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူခဲ့ပါပြီ”-

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် ထိုသတင်းစကားကို ကြားသိလျှင် ကြားသိခြင်း တွေဝေမိန်းမော နစ်မျော၍ သွားလေတော့၏၊ သောကအရှိန်မီး အဟုန်ကြီးလှသောကြောင့် စတုမဓုတင်း၌ အငွေ့တခြောင်းခြောင်း တထောင်းထောင်း လွှတ်လေ၏။ ထိုအခါ အမတ်တို့သည် အဇာတသတ်မင်းကို ပွေ့ချီကြ၍ ဒုတိယ စတုမဓုရွှေတင်း၌ ထည့်သွင်း လျောင်းစေကြလေကုန်၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် တဖန် သတိရလာပြန်၍ “အမတ်တို့.. အဘယ်စကားကို သင်တို့ ပြောကြားလိုက်ကြသနည်း”ဟု မေးလေ၏။ “မြတ်သောမင်းကြီး.. မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် ဝင်စံတော်မူပြီ”ဟု အမတ်တို့က လျှောက်ထားကြလေလျှင် အဇာတသတ်မင်းကြီးသည် တဖန် တွေဝေမိန်းမော နစ်မျောပြန်လေ၏။ စတုမဓုရွှေတင်း၌ အငွေ့တခြောင်းခြောင်း တထောင်းထောင်း လွှတ်ပြန်လေ၏။ ထိုအခါ မင်းကြီးကို အမတ်တို့သည် ထိုဒုတိယရွှေတင်းမှ ပွေ့ချီကြ၍ တတိယ စတုမရွှေတင်း၌ ထည့်သွင်း လျောင်းစေကြလေကုန်၏။ မင်းကြီးသည် တဖန် သတိရလာပြန်၍ ရှေးနည်းအတူ မေးပြန်လေလျှင် ရှေးနည်းအတူပင် အမတ်တို့က လျှောက်ထားကြ၍ ရှေးနည်းအတူပင် တွေဝေမိန်းမော နစ်မျောပြန်လေ၏။ ထိုအခါ မင်းကြီးကို စတုမဓုရွှေတင်းမှ ထုတ်ဆယ်ပွေ့ချီ၍ နံ့သာရေမိုး ချိုးပေးပြီးလျှင် ဦးထိပ်ထက်၌ ရေစင်ရေချမ်းများကို အိုးအလုံးလုံး သွန်းဖျန်း၍ ပေးကြလေကုန်၏။

၅၂၆

     အဇာတသတ်မင်းသည် သတိရလာ၍ နေရာမှ ထပြီးလျှင် နံ့သာမျိုးစုံဖြင့် ထုံအပ်သည့် မဟူရာကျောက်ရောင် ညိုမှောင်သော ဆံတို့ကို ဖရိုဖရဲ ကြဲဖြန့်၍ ရွှေပျဉ်ချပ်တနှုန်း ကျောက်ကုန်းထက်၌ ဖားယားချလျက် လက်ဖြင့် ရင်ကို ထုပြီးလျှင် သန္တာညွန့်ပုံမှီ တွတ်တွတ်နီသော လက်ချောင်းတို့ဖြင့် ကောင်းစွာ ခင်းစီအပ်သော ရွှေတံကဲပျဉ် အဆင်းရှိသည့် ရင်ကို ချုပ်စပ်သည့်ပမာ မြဲမြံစွာကိုင်၍ သည်းထန်စွာ ငိုကြွေးလျက် သူရူး၏ပုံအဆင်းဖြင့် မြို့တွင်း မင်းလမ်းမသို့ သက်လေ၏။

     အဇာတသတ်မင်းသည် တန်းဆာဆင်အပ်သော ကခြေသည်အပေါင်း ခြံရံလျက် မြို့မှထွက်၍ ဇီဝက၏ သရက်ဥယျာဉ် ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်ကာ မြတ်စွာဘုရား တရားဟောတော်မူရာ နေရာကို ကြည့်ရှု၍-

“ဘုန်းတော်ကြီးမြတ်သော သဗ္ဗညုမြတ်စွာဘုရား.. အရှင်ဘုရားသည် ဤနေရာ၌ ထိုင်နေ၍ တပည့်တော်အား တရားဟောခဲ့သည် မဟုတ်ပါလော၊ အရှင်ဘုရားတို့သည် (ဤနေရာ၌ တရားဟောတော်မူကြကာ) တပည့်တော်၏ သောက ငြောင့်တံသင်းကို ပယ်ရှင်းတော်မူခဲ့ကြသည် မဟုတ်ပါလော၊ တပည့်တော်သည် အရှင်ဘုရားတို့ကို ကိုးကွယ်ရာဟူ၍ ဆည်းကပ်သူ = သရဏဂုံတည်သူ ဥပါသကာတယောက် ဖြစ်ပါသည်။ မြတ်စွာဘုရား.. ယခုအခါ၌ကား ရှင်တော်ဘုရားတို့သည် တပည့်တော်အား စကားတုံ့ တခွန်းမျှ မြွက်ညွှန်းတော်မမူကြပါတကား”-

ဤကဲ့သို့ ပြောဆိုကာ သည်းစွာငိုကြွေး၍ “ရှင်တော်ဘုရား.. တပည့်တော်သည် အခြားအခါ ဤသို့သော အချိန်မျိုး၌ ‘ရှင်တော်ဘုရားတို့သည် ရဟန်းများစွာ ခြံရံကုန်လျက် ဇမ္ဗူဒိပ်တခွင်ဝယ် ဒေသစာရီ ကြွချီတော်မူကြသတဲ့’ဟူသော သတင်းစကားကို ကြားသိရသည် မဟုတ်ပါလော၊ ယခုအခါမှာမူ တပည့်တော်သည် ရှင်တော်ဘုရားတို့အတွက်တာ မသင့်လျော်သော သတင်းစကားကိုသာ ကြားသိရပါတော့သည်ဘုရား” ဤသို့ အစရှိသော

၅၂၇

လွမ်းဆွတ်တ-သ စကားများကိုလည်း ပြောကြား၍ ဂါထာခြောက်ဆယ်မျှဖြင့် ဘုရားဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ပြီးလျှင်-

“ငါ့အဖို့ရာ ငိုကြွေးနေရုံမျှဖြင့် ကိစ္စမပြီးသေး၊ မြတ်စွာဘုရား၏ ဓာတ်တော်များကို ဆောင်ယူစေရန်အရေးကား ကြီးကျယ်စွာရှိသေး၏”-

ဟု ဆက်လက်ကြံစည် စဉ်းစားမိလေ၏။ ။ဤကား အဇာတသတ်မင်း မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြောင်း သတင်းစကားကို ကြားသိပုံ အကျယ်တည်း။

     ထို့နောက် မဂဓတိုင်းရှင် ဘုရင်အဇာတသတ်မင်းသည် မလ္လမင်းများထံသို့ “ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများတို့.. မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း အသမ္ဘိန္န ခတ္တိယနွယ်ရိုး မင်းမျိုးဖြစ်တော်မူ၏။ ငါသည်လည်း ထို့အတူ အသမ္ဘိန္န ခတ္တိယနွယ်ရိုး မင်းမျိုးဖြစ်၏။ သို့ရကား ငါသည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို တစုတပုံ ရထိုက်၏၊ ငါသည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို စေတီပုထိုး တည်ထားပူဇော်အံ့”ဟု သံတမန်စေလွှတ်ကာ သဝဏ်လွှာ ပါးလိုက်လေ၏။

     သံတမန်လွှတ်ကာ သဝဏ်လွှာ ပါးပြီးနောက် “မလ္လမင်းများသည် အကယ်၍ ပေးကြလျှင် အပြစ်မရှိ ကောင်းလှဘိ၏၊ မပေးကြလျှင်ကား ရနိုင်သောနည်းဖြင့် သရီရဓာတ်တော်တို့ကို ငါ ဆောင်ယူမည်ဟု ကြံစည်စဉ်းစား၍ အဇာတသတ်မင်း ကိုယ်တိုင်လည်း ဆင်, မြင်း, ရထား, ခြေလျင်အားဖြင့် အင်္ဂါလေးပါးရှိသော စစ်တပ်ကြီးကို ခင်းကျင်းစီစဉ်ကာ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်မှ ထွက်ခဲ့လေ၏။ (၁)

     အဇာတသတ်မင်း နည်းအတူပင် ဝေသာလီပြည်သား လိစ္ဆဝီမင်းများသည်၎င်း (၂)၊ ကပိလဝတ်ပြည်သား သာကီဝင်မင်းများသည်၎င်း (၃)၊ အလ္လကပ္ပပြည်သား ဗုလိ(ကာဗုလိ) မင်းများသည်၎င်း (၄)၊ ရာမရွာသား ကောဠိယမင်းများသည်၎င်း၊ (၅)၊ သံတမန်လွှတ်ကာ သဝဏ်လွှာပါးကြပြီးလျှင်

၅၂၈

“မလ္လမင်းများသည် အကယ်၍ ပေးကြလျှင် အပြစ်မရှိ ကောင်းလှဘိ၏။ မပေးကြလျှင်ကား ရနိုင်သောနည်းဖြင့် သရီရဓာတ်တော်တို့ကို ငါတို့ ဆောင်ယူကြမည်”ဟု ကြံစည်စဉ်းစားကြ၍ အင်္ဂါလေးပါးရှိသော စစ်တပ်ကြီးကို ခင်းကျင်းစီစဉ်ကြကာ မိမိတို့ပြည်မှ ထွက်ခဲ့ကြလေ၏။

     ဝေဋ္ဌဒီပတိုင်းသား ပုဏ္ဏားသည်လည်း မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြောင်း ကြားသိလေလျှင် မလ္လမင်းများထံသို့ “ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများတို့.. မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ခတ္တိယနွယ်ရိုး မြတ်သောမင်းမျိုး ဖြစ်တော်မူ၏၊ ငါသည်လည်း ဗြာဟ္မဏနွယ်ရိုး မြတ်သောပုဏ္ဏားမျိုး ဖြစ်၏။ သို့ရကား ငါသည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို တစုတပုံ ရထိုက်၏။ ငါသည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို စေတီပုထိုး တည်ထားပူဇော်အံ့”ဟု သံတမန်စေလွှတ်ကာ သဝဏ်လွှာပါးပြီးလျှင် မိမိကိုယ်တိုင်လည်း မိမိအခြံအရံ ပရိသတ်နှင့်တကွ ထွက်ခဲ့လေ၏။ (၆)

     ပါဝါပြည်သား မလ္လမင်းများသည်လည်း အဇာတသတ်မင်း နည်းအတူပင် သံတမန်လွှတ်ကာ သဝဏ်လွှာပါးကြ၍ အင်္ဂါလေးပါးရှိသော စစ်တပ်ကြီးကို ခင်းကျင်း စီစဉ်ကြကာ ပါဝါပြည်မှ ထွက်ခဲ့ကြလေ၏။ (၇) (ဤခုနှစ်ပြည်ထောင် မင်းများအနက် ပါဝါပြည်သား မလ္လမင်းများသည် အခြား ပြည်ထောင်မင်းများထက် ကုသိနာရုံပြည်နှင့် အလွန်နီးကပ်လှစွာ သုံးဂါဝုတ်မျှသာ ခရီးဝေးသည့် ပါဝါပြည်၌ နေကြပါလျက် မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ပါဝါပြည်သို့ ဝင်ပြီးမှ ကုသိနာရုံပြည်သို့ ကြွလာတော်မူခဲ့ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် အလျင်လက်ဦး မလာရောက်နိုင်ကြသနည်း-ဟု မေးခဲ့သော် “ထိုပါဝါပြည်သား မလ္လမင်းများကား အခမ်းအနား အဆောင်အယောင် အခြားမင်းများထက် အလွန် ကြီးကျယ်ခမ်းနား များပြားလှသောကြောင့် ထို အခမ်းအနား ကြီးကျယ်စွာကို စီမံခန့်ခွဲနေကြရသဖြင့် နောက်ကျနေကြခြင်း ဖြစ်သည်”ဟု ဖြေဆိုရာ၏)။

၅၂၉

     ဤကဲ့သို့ ခုနစ်ပြည်ထောင် မင်းများက သံတမန်စေလွှတ်ကြကာ သဝဏ်လွှာပါးကြ၍ အင်္ဂါလေးပါးရှိသော စစ်တပ်ကြီးများဖြင့် လာရောက်ကြကာ “ငါတို့အား ဓာတ်တော်တို့ကိုမူလည်း ပေးကုန်လော့၊ ဓာတ်တော်များကို မပေးလိုကြမူ စစ်ကိုမူလည်း ထိုးကုန်လော့”ဟု အရေးဆိုကြကာ ကုသိနာရုံပြည်ကို ဝိုင်း၍ ထားကြလေသော် ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများသည်-

“ငါတို့သည် မြတ်စွာဘုရားထံ ပင့်လျှောက်လွှာပို့၍ ပင့်ကြသည်လည်း မဟုတ်၊ ကိုယ်တိုင်သွားရောက်၍ ပင့်ကြသည်လည်း မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်တိုင် ကြွတော်မူလာ၍ သတင်းစကား ကြားရောက်သိစေတော်မူကာ ငါတို့ကို တမင် ခေါ်တော်မူစေခဲ့လေသည်။ သင်မင်းတို့သည်လည်း မိမိတို့၏ တိုင်းနိုင်ငံအတွင်း ဖြစ်ထွန်းပေါ်ပေါက်သော ရတနာများကို ငါတို့အား ပေးကြမည် မဟုတ်၊ နတ်နှင့်တကွသော သတ္တလောကကြီးထဲ၌လည်း ဘုရားရတနာနှင့်တူသော ရတနာမည်သည် တစိုးတစိ မရှိချေ။ ဤသို့သော အမြတ်ဆုံးဖြစ်သည့် ဘုရားရတနာကို ရရှိကြ၍ ငါတို့သည် ဘယ်နည်းဖြင့်မှ မပေးနိုင်ကြကုန်။ သင်တို့သည်သာ အမိနို့ကို သောက်စို့ခဲ့ကြရသည် မဟုတ်၊ ငါတို့သည်လည်း အမိနို့ကို သောက်စို့အပ်ခဲ့ကြရသည်။ သင်တို့သာ ယောက်ျားများ ဖြစ်ကြသည်မဟုတ်၊ ငါတို့သည်လည်း ယောက်ျားများ ဖြစ်ကြသည်။ သင်တို့ ပြောဆိုသည့်အတိုင်း သူရှုံး ငါနိုင် အပြိုင်စစ်ထိုးမှု ဖြစ်စေတော့”-

ဟု ပြန်ကြား ပြောဆိုကြကာ ငါတလူလူ မာန်မူကြ၍ သတင်းအသွားအပြန် ပို့သစေကြလေသည်။ အချင်းချင်း မာနလွှမ်းဖုံး ကြုံးဝါးမှုကို ပြုကြလေသည်။ ။(စစ်တိုက်ကြလျှင်ကား ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများကသာ အောင်နိုင်ကြမည် ဖြစ်၏။ အကြောင်းကား မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို ဆည်းကပ်ပူဇော်ကြရန် လာရောက်ကြသော နတ်တို့သည်

၅၃၀

“နည်းမှန်လမ်းကျအားဖြင့် သရီရဓာတ်တော်များသည် မလ္လမင်းတို့၏ ဥစ္စာတို့သာ ဖြစ်ကုန်၏”ဟု အမှန်အတိုင်း ဆင်ခြင် အောက်မေ့ကြကာ ထိုမလ္လမင်းတို့၏ အပင်းအသင်း၌ တည်ကြလေကုန်သည်၊ ထို့ကြောင့် စစ်တိုက်ကြလျှင် မလ္လမင်းများကသာ အောင်နိုင်ကြမည်ဖြစ်၏)။

ဒေါဏပုဏ္ဏား ဓာတ်တော်များကို ခွဲဝေပေးခြင်း

     ဤသို့ ခုနစ်ပြည်ထောင် မင်းတို့နှင့် မလ္လမင်းတို့ အချင်းချင်း စစ်ပြိုင်အံ့သောစကား ပြောကြားကြလေလျှင် ဒေါဏပုဏ္ဏားသည် ထိုမင်းတို့၏ ခိုက်ရန်စကားကို ကြားသိရ၍ “ဤမင်းများကား မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူရာဌာန၌ ခိုက်ရန်ငြင်းခုံမှု ပြုကြဘိ၏။ ဤအမှုသည် လုံးဝမသင့်လျော်ချေ၊ ဤခိုက်ရန် ငြင်းခုံမှုဖြင့် အကျိုးမရှိ၊ ငါသည် ထိုခိုက်ရန်ငြင်းခုံမှုကို ငြိမ်းစေအံ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်၍ ထိုငြင်းခုံရာအရပ်သို့ သွားရောက်ကာ မြေကုန်းမြင့်တခု၌ ရပ်တည်ပြီးလျှင် နှစ်ဘာဏဝါရမျှ (=သံဂါယနာ တင်သောအခါ မထေရ်မြတ်တို့ နှစ်ကြိမ်ရွတ်ဖတ်ရသည့် ပါဠိအစု) အတိုင်းအရှည်ရှိသည့် ဒေါဏဂဇ္ဇိတ = ဒေါဏပုဏ္ဏား၏ ဘုရားဂုဏ်တို့ကို ချီးမွမ်း ကြုံးဝါးချက် (မြတ်စွာဘုရား၏ အကြောင်းနှင့် ပြည့်စုံပုံ = ဟေတုသမ္ပဒါ, အကျိုးနှင့်ပြည့်စုံပုံ = ဖလသမ္ပဒါ, သတ္တဝါတို့အား ကျေးဇူးပြုမှုနှင့် ပြည့်စုံပုံ = သတ္တုပကာရသမ္ပဒါ = ဤသမ္ပဒါသုံးပါး အဝတ္ထာသုံးပါးနှင့်စပ်သော ဘုရားရှင့်ဂုဏ်တို့ကို ချီးမွမ်း ကြုံးဝါးချက်)မည်သော တရားဂါထာအစုကို အားသွန်ရွတ်ဆို ပြောကြားလေ၏။

(ဤသို့ အားသွန်ရွတ်ဆို ကြုံးဝါးနိုင်ရန်ပင် လွန်ခဲ့သော တချိန်က မြတ်စွာဘုရားသည် ဥက္ကဋ္ဌပြည်နှင့် သေတဗျမြို့တို့အကြား ခရီးကြွသွားတော်မူစဉ် “နောက်မှလိုက်လာသော ဒေါဏပုဏ္ဏားသည် ငါဘုရား၏ ခြေတော်ရာတို့ကို မမြင်ရမီအတွင်း ဤခြေတော်ရာများသည် မကွယ်မပျောက်ကြစေသား”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူ၍ တခုသော သစ်ပင်ရင်း၌ ထိုင်နေတော်မူခဲ့လေသည်။

၅၃၁

ဒေါဏပုဏ္ဏားသည်လည်း “ဤခြေရာတို့ကား နတ်နှင့်တကွသော လောက၌ အမြတ်ဆုံးပုဂ္ဂိုလ်၏ ခြေရာတို့ ဖြစ်ကုန်သည်”ဟု မှတ်ယူ သိရှိကာ ခြေရာခံလိုက်၍ မြတ်စွာဘုရားအထံသို့ ဆည်းကပ်လေသည်။ မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ထိုဒေါဏပုဏ္ဏားအား တရားဟောတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုဒေါဏပုဏ္ဏားသည် မြတ်စွာဘုရား၌ သဒ္ဓါတရား သက်ဝင်ကာ ဤဒေါဏဂဇ္ဇိတမည်သော တရားဂါထာများကို အားသွန် ရွတ်ဆိုနိုင်လေသည်။ (ဤအကြောင်းအရာ အကျယ်ကို ပိဋကတ်တော် မြန်မာပြန် အင်္ဂုတ္တရနိကာယ် စတုက္ကနိပါတ် ပဌမပဏ္ဏာသက၊ ၄-စက္ကဝဂ်၊ ၆-ဒေါဏသုတ်၌ ကြည့်ရှုမှတ်ယူရာ၏)။

     ထိုသို့ ဒေါဏပုဏ္ဏားကြီး နှစ်ဘာဏဝါရမျှ ရွတ်ဆိုရာတွင် ပဌမဘာဏဝါရ၌ ထိုမင်းများကား အငြင်းပွါး ဆူညံနေကြသဖြင့် တပုဒ်မျှ မကြား မသိလိုက်ကြကုန်၊ ဒုတိယဘာဏဝါရ ပြီးဆုံးခါနီးအချိန်တိုင်မှ “ဤအသံကား ဆရာကြီး၏အသံနှင့် တူစွာ့တကား၊ အချင်းတို့.. ဤအသံကား ဆရာကြီး၏အသံနှင့် တူစွာ့တကား”ဟု ပြောဆိုကြကာ အားလုံးသော မင်းတို့သည် အသံတိတ် ငြိမ်သက်၍ သွားကြလေသည်။ မှန်၏- ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းအပြင်၌ ထိုစဉ်အခါ အမျိုးကောင်းသား လုလင်များသည် များသောအားဖြင့် ဒေါဏဆရာကြီး၏ တပည့်များသာ ဖြစ်ကြလေ၏။ တပည့်မဟုတ်သူကား မရှိသလောက်ပင် ရှားလှ၏။ ထိုအခါ ဒေါဏဆရာကြီးသည် ထိုမင်းများ မိမိစကားကို ကြားကြ၍ အသံတိတ် ဆိတ်ဆိတ်နေကြသည်ကို သိရှိကာ တဖန်ဆက်၍-

“အရှင်တို့.. အကျွန်ုပ်၏ တခွန်းသောစကားကို နားထောင်ကြပါဦး၊ အကျွန်ုပ်တို့၏ မြတ်စွာဘုရားမှာ သည်းခံသောဝါဒ ရှိပါသည်။ ထိုမြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို ခွဲဝေရေးကြောင့် စစ်ဖြစ်ရန် မသင့်လျော်ပါ။

အရှင်တို့.. ငါတို့အားလုံးပင် တပေါင်းတည်း အညီအညွတ် ဝမ်းမြောက်ဝမ်းသာ ဖြစ်ကြ၍ သရီရဓာတ်တော်များကို ရှစ်စုရှစ်ပုံ ခွဲဝေကြပါကုန်စို့။ မြတ်စွာဘုရားကို လူအများတို့ ကြည်ညိုကြပါသည်၊ ထိုလူများအတွက်

၅၃၂

အရပ်မျက်နှာ မှာမှာဒေသတို့၌ စေတီပုထိုးများ အနှံ့အပြား တည်ရှိကြပါစေ”-

ဟု ထိုမင်းတို့ကို ပြောကြားလေ၏။ ထိုအခါ မင်းများသည်လည်း ဒေါဏဆရာကြီး ပြောကြားချက်ကို သဘောကျ နှစ်သက်ကြကာ “ဆရာပုဏ္ဏား.. သို့ဖြစ်လျှင် ဆရာကြီးသည်ပင် မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို ရှစ်စုရှစ်ပုံ အညီအမျှ ကောင်းစွာ ခွဲဝေပါလော့”ဟု ဆိုကြကုန်၏။

     ဒေါဏပုဏ္ဏားသည် “အရှင်တို့.. ကောင်းပါပြီ”ဟု ထိုမင်းတို့ ပြောကြားချက်ကို ဝန်ခံ၍ ရွှေတလား = ရွှေတင်းကို ဖွင့်စေလေ၏။ မင်းတို့သည် ရွှေတင်းအနီးသို့ လာရောက်ကြ၍ ရွှေတင်း၌သာ မလှုပ်မယှက် ပကတိ တည်နေသော ရွှေရောင်အဆင်းရှိသည့် ဓာတ်တော်များကို ဖူးမြော်ကြရလေလျှင်-

“သဗ္ဗညူထွတ်တင် ရှင်ပင်မြတ်ဘုရား.. ရှေးအခါကဆိုလျှင် တပည့်တော်များသည် အရှင်ဘုရားတို့၏ မဟာပုရိသ လက္ခဏာတော်ကြီး သုံးဆယ့်နှစ်ပါးတို့ဖြင့် တန်းဆာဆင်အပ်လျက် ရောင်ခြည်တော် ခြောက်သွယ်တို့ဖြင့် စီခြယ်အပ်သည့် လက္ခဏာတော်ငယ် ရှစ်ဆယ်တို့ဖြင့် တင့်တယ်တောက်ပသော ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းသော ကိုယ်တော်မြတ်ကို ဖူးမြော်ကြရပါသည်။ ယခုသော်ကား ရွှေရောင်အဆင်း ဝါဝင်းသော သရီရဓာတ်တော်များသာ ကြွင်းကျန်ကြပါတော့သည်။ မြတ်စွာဘုရား.. ဤသို့ဖြစ်ရခြင်းသည် အရှင်ဘုရားတို့အဖို့ရာ မသင့်လျော်လှပါဘုရား”-

ဟု ပြောဆို ငိုကြွေးကြလေကုန်၏။

     ထိုအခါ ဒေါဏပုဏ္ဏားသည် မင်းအများတို့ မေ့လျော့ကြသော အဖြစ်ကို ရိပ်မိသိရှိကာ မြတ်စွာဘုရား၏ လက်ျာစွယ်တော်ဓာတ်ကို နှိုက်ယူကာ မိမိ၏ဦးရစ် (=ခေါင်းပေါင်း)ကြား၌ ဝှက်ထားလိုက်လေ၏။ ထို့နောက် မင်းများ သတိရလာကြသောအခါ

၅၃၃

သရီရ ဓာတ်တော်များကို ရှစ်ပုံရှစ်စု ပြည်တောင်းဖြင့် ခြင်တွယ်၍ (တပုံလျှင် နှစ်ပြည်ကျစီ) ခွဲဝေလေ၏။ အလုံးစုံသော ဓာတ်တော်များသည် ပကတိ ပြည်တောင်းဖြင့် ဆယ့်ခြောက်ပြည် (=တတင်းသား) ရှိကြလေသည်။ ပြည်ထောင်မင်း တဦးတဦးလျှင် နှစ်ပြည်ကျ နှစ်ပြည်ကျစီ ရရှိကြလေသည်။

     (သူခိုးလက်မှ သူဝှက်လုသည်- ဟူဘိသကဲ့သို့) ဒေါဏပုဏ္ဏားကြီး ဓာတ်တော်များကို ခွဲဝေပေးနေစဉ်ပင် သိကြားနတ်မင်းသည် “နတ်နှင့်တကွသော လူအပေါင်း၏ ယုံမှားကို ပယ်ဖျောက်ရန် အမှန်လေးချက် တရားနက်ကို ဟောမြွက်တော်မူကြောင်း ကောင်းမြတ်သော ဥပနိဿယည်း ပစ္စည်းစင်စစ်ဖြစ်သည့် မြတ်စွာဘုရား၏ လက်ျာစွယ်တော်မြတ်ကို အဘယ်သူသည် ရယူအပ်လေသနည်း”ဟု ကြည့်ရှုလတ်သော် ဒေါဏပုဏ္ဏားကြီး ဦးရစ် (=ခေါင်းပေါင်း)ကြား၌ ဝှက်ယူ၍ ထားအပ်သည်ကို ထင်ရှားစွာမြင်သိ၍ “ဤပုဏ္ဏားသည်လည်း လက်ျာစွယ်တော်မြတ်အား လျောက်ပတ်သော ပူဇော်မှုကို ပြုနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်၊ ထိုလက်ျာစွယ်တော်မြတ်ကို ငါ ပင့်ဆောင်ယူတော့အံ့”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ကာ ဦးရစ် (=ခေါင်းပေါင်း)ကြားမှ လက်ျာစွယ်တော်ဓာတ်ကို ပင့်ဆောင်ယူ၍ ရွှေပန်းတောင်း၌ ထားပြီးလျှင် နတ်ပြည်သို့ ပင့်ဆောင်လျက် စူဠာမဏိ စေတီတော်အတွင်း ထည့်သွင်း ဌာပနာလေ၏။

     ဒေါဏပုဏ္ဏားသည်လည်း သရီရဓာတ်တော်များကို ပြည်ထောင်မင်းတို့အား ခွဲဝေပေးပြီးလျှင် မိမိဦးရစ် ခေါင်းပေါင်းအကြား၌ ဝှက်၍ထားသော လက်ျာစွယ်တော်ဓာတ်ကို စမ်းသပ် ရှာဖွေသော်လည်း မတွေ့မမြင်ရကား ခိုးဝှက်၍ ယူထားအပ်သောကြောင့် “အဘယ်သူသည် ငါ၏ စွယ်တော်ဓာတ်ကို ယူအပ်သနည်း”ဟုလည်း မမေးဝံ့၊ “ဆရာကြီး.. ဆရာကြီးသည်ပင် ဓာတ်တော်များကို ခွဲဝေပေးအပ်သည် မဟုတ်လော၊ ဆရာကြီးသည် အဘယ့်ကြောင့် ရှေးဦးကပင် မိမိ၏ ဓာတ်တော်များ အလိုရှိကြောင်းကို မစဉ်းစား မဆင်ခြင်ဘိသနည်း”ဟု မိမိအပေါ်၌ အပြစ်တင်ကြမည်ကို

၅၃၄

ဆင်ခြင်စဉ်းစားမိသောကြောင့် “ငါအားလည်း ဓာတ်တော်ဝေစုများ ပေးကြပါကုန်လော့” ဟူ၍လည်း မပြောဆိုဝံ့ချေ။ သို့ရကား “ဤဓာတ်တော်ခြင်သော ပြည်တောင်းသည်လည်း ဓာတ်တော်အလားရှိသည်သာ ဖြစ်၏။ ယင်း ပြည်တောင်းဖြင့် ဓာတ်တော်များကို ခြင်တွယ်အပ်ခဲ့ကုန်ပြီ၊ သို့ရကား ငါသည် ဤပြည်တောင်းကိုပင် စေတီပုထိုး တည်ထား ကိုးကွယ်ရတော့မည်”ဟု ကြံစည် စဉ်းစားပြီးလျှင် ပြည်ထောင်မင်းတို့ကို-

“အရှင်တို့.. အကျွန်ုပ်အား ဤဓာတ်တော်ခြင်သော ပြည်တောင်းကို ပေးကြပါလော့၊ အကျွန်ုပ်သည်လည်း ဓာတ်တော်ခြင်သော ပြည်တောင်းကို စေတီပုထိုး တည်ထားကိုးကွယ် ပူဇော်ပါအံ့”-

ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ပြည်ထောင်မင်းတို့သည်လည်း ဒေါဏပုဏ္ဏားအား ဓာတ်တော်ခြင်သော ပြည်တောင်းကို သဘောတူ ပေးကြလေကုန်၏။

မောရိယမင်းတို့ နောက်မှရောက်လာကြခြင်း

     ပိပ္ပလိဝနတိုင်းသား မောရိယမင်းများသည်လည်း မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူကြောင်း သတင်းကြားသိကြ၍ အဇာတသတ်မင်းနည်းတူ သံတမန်စေလွှတ်ကာ သဝဏ်လွှာပါးကြ၍ အင်္ဂါလေးပါးရှိသော စစ်တပ်ကြီးဖြင့် ကုသိနာရုံပြည်အရောက် (နောက်ကျမှ) ချီတက်လာကြလေ၏။

     ထိုအခါ ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများက “မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော် အဖို့ဝေစုကား မရှိတော့ပြီ။ ပြည်ထောင်မင်းတို့အား သရီရဓာတ်တော်တို့ကို ခွဲဝေ၍ ပေးပြီးကုန်ပြီ၊ ဤမီးသင်္ဂြိုဟ်ရာအရပ်မှ မီးသွေးကိုသာ ယူဆောင်ကြကုန်လော့”ဟု ဆိုသဖြင့် မောရိယမင်းတို့သည် မီးသင်္ဂြိုဟ်ရာအရပ်မှ မီးသွေးကိုသာ ယူဆောင် ပြန်သွားကြလေကုန်၏။

၅၃၅

ဓာတ်တော်စေတီကို ပူဇော်ခြင်း

     (၁) မဂဓတိုင်းရှင် ဘုရင် အဇာတသတ်မင်းသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထားပူဇော်၏။ (၂) ဝေသာလီပြည်သား လိစ္ဆဝီမင်းများသည် ဝေသာလီပြည်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထား ပူဇော်ကြကုန်၏။ (၃) ကပိလဝတ်ပြည်သား သာကီဝင်မင်းများသည်လည်း ကပိလဝတ်ပြည်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထား ပူဇော်ကြကုန်၏။ (၄) အလ္လကပ္ပပြည်သား ကာဗုလိမင်းများသည်လည်း မိမိတို့ အလ္လကပ္ပပြည်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထားပူဇော်ကြကုန်၏။ (၅) ရာမရွာသား ကောဠိယမင်းများသည်လည်း မိမိတို့ ရာမရွာ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထား ပူဇော်ကြကုန်၏။ (၆) ဝေဋ္ဌဒီပတိုင်းသား ပုဏ္ဏားသည်လည်း မိမိ၏ ဝေဋ္ဌဒီပတိုင်း၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထားပူဇော်လေ၏။ (၇) ပါဝါပြည်သား မလ္လမင်းများသည်လည်း မိမိတို့ ပါဝါပြည်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထား ပူဇော်ကြကုန်၏။ (၈) ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းများသည်လည်း မိမိတို့ ကုသိနာရုံပြည်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထား ပူဇော်ကြကုန်၏။ (၉) ဒေါဏပုဏ္ဏားသည်လည်း မိမိရသော ပြည်တောင်းကို စေတီပုထိုး တည်ထား ပူဇော်လေ၏။ (၁၀) ပိပ္ပလိဝနတိုင်းသား မောရိယမင်းများသည်လည်း မိမိတို့ရရှိခဲ့သည့် မီးသင်္ဂြိုဟ်ရာအရပ်မှ ပင့်ဆောင်ခဲ့သော မီးသွေးတို့ကို ပိပ္ပလိဝနတိုင်း၌ စေတီပုထိုး တည်ထား ပူဇော်ကြကုန်၏။ ဤသို့လျှင် သရီရဓာတ် စေတီပုထိုးတော်မြတ် ရှစ်ဆူနှင့် ကိုးခုမြောက် ပြည်တောင်းစေတီပုထိုး တဆူ, ဆယ်ခုမြောက် မီးသွေးစေတီပုထိုး တဆူအားဖြင့် ဤစေတီပုထိုးတော် ဆယ်ဆူတို့ ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်ခဲ့လေသတည်း။

၅၃၆

အဇာတသတ်မင်း စေတီတည်ထားခြင်းအကြောင်း

     ထိုစေတီပုထိုးတော် ဆယ်ဆူတို့အနက် အဇာတသတ်မင်း စေတီပုထိုးတော် တည်ထားပုံအကြောင်းကို သုတ်မဟာဝါ အဋ္ဌကထာ ဋီကာတို့၌ အထူးဖွင့်ပြထားပုံကို ဤ၌ ရေးသားဖော်ပြဦးအံ့-

     အဇာတသတ်မင်းသည် သရီရဓာတ်တော်များ ဝေစုရယူပြီးနောက် ကုသိနာရုံပြည်နှင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်အကြား နှစ်ဆယ့်ငါးယူဇနာ ဝေးကွာသော ခရီးတလျှောက်၌ အကျယ်အပြန့် ရှစ်ဥသဘရှိသောလမ်းကို ညီညွတ်အောင် ပြုစေပြီးလျှင် ကုသိနာရုံပြည်သား မလ္လမင်းတို့ မကုဋဗန္ဓနစေတီနှင့် မြို့လယ်မင်းကွန်း = ဗိုလ်တဲမင်းတဲ အကြား၌ ပူဇော်မှု ပြုကြသည့်နည်းတူ နှစ်ဆယ့်ငါးယူဇနာ ဝေးကွာသော ခရီး၌ ကြီးစွာသော ပူဇော်မှု ပြုလုပ်စေပြီးလျှင် လူအပေါင်းတို့ မငြီးငွေ့ မပျင်းရိစေခြင်းငှါ လမ်းခရီးတလျှောက် အလုံးစုံသောအရပ်တို့၌ ဈေးဆိုင်များကိုလည်း ဖြန့်ခင်းရောင်းချစေ၍ ရွှေတလား = ရွှေတင်း၌ ထည့်သွင်းအပ်သော ဝေစုရ ဓာတ်တော်များကို လှံတပ်ကြီးဖြင့် ဝန်းဝိုင်းခြံရံ စောင့်ရှောက်ကာ ကြီးစွာသော အခမ်းအနားဖြင့် ဓာတ်တော်များကို ရာဇဂြိုဟ်ပြည်ဖက်သို့ ပင့်ဆောင်လာခဲ့လေသည်။

     ဓာတ်တော်များ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ မရောက်သေးမီပင် ကြိုတင်၍ မိမိ၏ နိုင်ငံတော်အတွင်း၌ ယူဇနာငါးရာ အဝန်းအဝိုင်းရှိသော လူထုပရိသတ်ကြီးကို စည်းဝေးစေလေသည်။ အဇာတသတ်မင်း၏ စစ်သည်ဗိုလ်ပါတို့သည် ဓာတ်တော်များကို ပင့်ဆောင်ကြကာ ကုသိနာရုံပြည်မှ သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပ ထွက်ခဲ့ကြသည်တွင် လမ်းခရီးအကြား ရွှေအဆင်းရှိသောပန်းတို့ ပွင့်သောနေရာတိုင်း နေရာတိုင်း၌ ဓာတ်တော်တို့ကို လှံတပ်ကြီးအတွင်း၌ ထားရှိကာ ပူဇော်မှု ပြုကြလေ၏။ ထိုပန်းများ ကုန်သောအခါမှ ရှေ့သို့ ခရီးဆက်ကြလေသည်။ ရထားဦးစွန်း တည်ရာအရပ်သို့ ရထားနောက်စွန်း ရောက်ရှိလျှင် ထိုနေရာ၌ တထောက်နားကြကာ ခုနစ်ရက်ကြာ သာဓုကီဠနသဘင်

၅၃၇

ဆင်ယင်ကျင်းပကြလေသည်။ ဤနည်းဖြင့် ဓာတ်တော်များကို ပင့်ဆောင်၍ လာကြသော အဇာတသတ်မင်း၏ တိုင်းသားပြည်သူ ဗိုလ်လူတို့အဖို့ရာ အချိန်အခါကား ခုနစ်နှစ် ခုနစ်လ ခုနစ်ရက်တို့ပင် ကျော်လွန်ခဲ့လေကုန်ပြီ။

     မိစ္ဆာအယူ ရှိကြသူများက “ရဟန်းဂေါတမ ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်ချိန်မှစ၍ အဇာတသတ်မင်းသည် အနိုင်အထက်ပြုမူကာ သာဓုကီဠနသဘင် ဆင်ယင်ကျင်းပခြင်းဖြင့် ငါတို့ကို နှိပ်စက်ဖိစီးအပ်ကုန်ပြီ၊ ငါတို့၏ အလုပ်အကိုင်အားလုံး ပျက်စီး ပြုန်းတီးကုန်လေပြီ”ဟု ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချမှု ပြုကြလေသည်၊ ယင်းသို့ ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချမှု ပြုကြသော မိစ္ဆာအယူရှိကြသူ လူပေါင်း ရှစ်သောင်း ခြောက်ထောင်မျှတို့သည် ရတနာသုံးပါး အပေါ်၌ စိတ်ပြစ်မှား၍ အပါယ်ဘုံ၌ ဖြစ်ကြရလေသည်။

     ရဟန္တာ အရှင်မြတ်တို့သည် ဆင်ခြင် ကြည့်ရှုတော်မူကြသည်တွင် “ရတနာသုံးပါး၌ စိတ်ပြစ်မှားကြ၍ လူအများ အပါယ်ဘုံ၌ ဖြစ်ကြ၏”ဟု သိမြင်တော်မူကြ၍ “ဓာတ်တော်များကို ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ အမြန်ရောက်အောင် ဆောင်စေရန် ဥပါယ်တမျဉ်ကို သိကြားနတ်မင်းကို ငါတို့ ပြုစေကြမည်”ဟု ကြံစည်တော်မူကြလျက် သိကြားနတ်မင်းထံ သွားရောက်ကြပြီးလျှင် ထိုအကြောင်းကို ပြောကြားကြ၍ “သိကြားနတ်မင်း.. ဓာတ်တော်များကို ရာဇဂြိုဟ်သို့ အလျင်အမြန်ရောက်အောင် ဆောင်စေရန် ဥပါယ်တမျဉ်ကို ပြုပါလော့”ဟု မိန့်တော်မူကြလေ၏။ သိကြားမင်းသည်လည်း ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့ကို-

“အရှင်ဘုရားတို့.. အဇာတသတ်မင်းနှင့် အလားတူ သဒ္ဓါတရားရှိသူ ပုထုဇန် တလူမျှ မရှိပါ၊ သူသည် တပည့်တော်၏ စကားကို လိုက်နာလိမ့်မည် မဟုတ်ပါ။ ဥပါယ်နည်းလမ်းကောင်း လျှောက်ထားလိုပါသည်မှာ- တပည့်တော်သည် မာရ်နတ် ဖန်ဆင်းအပ်သည်နှင့် အလားတူ ကြောက်မက်ဖွယ်သော အဆင်းများကို ဖန်ဆင်း၍ ပြပါမည်၊ ကြောက်မက်ဖွယ်သော အသံကို ဖန်ဆင်း၍

၅၃၈

ကြားစေပါမည်။ နတ်ဖမ်း နတ်ပူးသော ရောဂါ ချေဆတ်သောရောဂါ နှုတ်မမြိန်နာ ရောဂါတို့ကို ပြုလုပ်ဖန်ဆင်းပါမည်။ အရှင်ဘုရားတို့သည် အဇာတသတ်မင်းကို ‘မြတ်သောမင်းကြီး.. ဓာတ်တော်ပူဇော်ပွဲ ရက်အရှည်ဆွဲလွန်းသောကြောင့် နတ်များ အမျက်ထွက်ကုန်ပါပြီ၊ ဓာတ်တော်များကို လျင်မြန်စွာ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ရောက်အောင် ဆောင်စေပါလော့’ဟု မိန့်ကြားတော်မူကြပါ၊ ဤသို့ပြုမှသာ အဇာတသတ်မင်းသည် ဓာတ်တော်များကို လျင်မြန်စွာ ဆောင်စေပါလိမ့်မည်”-

ဟု အကြံပေးစကား လျှောက်ထားလေသည်။ ထို့နောက် သိကြားမင်းသည် မိမိ လျှောက်ထားသမျှ အလုံးစုံကို စီမံဖန်ဆင်းလေ၏။

     ရဟန္တာ မထေရ်မြတ်တို့သည်လည်း အဇာတသတ်မင်းထံသို့ ကြွရောက်တော်မူကြ၍ “မြတ်သောမင်းကြီး.. ဓာတ်တော်ပူဇော်ပွဲရက် အလွန်ဆွဲလွန်းသောကြောင့် နတ်များ အမျက်ထွက်ကုန်ပါပြီ၊ ဓာတ်တော်များကို လျင်မြန်စွာ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ရောက်အောင် ပင့်ဆောင်စေပါလော့”ဟု မိန့်တော်မူကြကုန်၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် “အရှင်ဘုရား.. တပည့်တော်၏စိတ်မှာ ဓာတ်တော်ပူဇော်ပွဲ ကျင်းပရ၍ မရောင့်ရဲ တင်းမတိမ်သေးပါ။ သိုသော်လည်း ဓာတ်တော်များကို လျင်မြန်စွာ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ရောက်အောင် ပင့်ဆောင်ကြကုန်လော့”ဟု လျှောက်ထား၍ ထိုအတိုင်း အမြန်ပင့်ဆောင်ရန် မင်းချင်းတို့ကို အမိန့်ပေးလေသည်။ ဤသို့ လျှောက်ထား အမိန့်ပေးသည့်နေ့မှာ ကုသိနာရုံပြည်မှ ဓာတ်တော်များကို ပင့်ဆောင်လာ၍ ခုနစ်နှစ် (နှင့်) ခုနစ်လ ပြည့်သောနေ့ ဖြစ်သည်။ ထိုနေ့မှနောက် ခုနစ်ရက်မြောက်၌ ဓာတ်တော်များကို ရာဇဂြိုဟ်ပြည်အရောက် ပင့်ဆောင်ကြလေသည်။ ဤသို့ ပင့်ဆောင်အပ်သော ဓာတ်တော်များကိုယူ၍ အဇာတသတ်မင်းသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ စေတီပုထိုးကို တည်ထားလေသည်။ အခြားသော မင်းပုဏ္ဏားတို့သည်လည်း မိမိ မိမိတို့၏ ဗိုလ်ပါအင်အားအလျောက် ဓာတ်တော်များကို၎င်း,

၅၃၉

ပြည်တောင်း မီးသွေးများကို၎င်း မိမိတို့ပြည်၌ စေတီပုထိုး တည်ထား ပူဇော်ကြလေသည်။ ဤအကြောင်းကို ဒုတိယ, တတိယ သံဂါယနာတင်သောအခါ သံဂီတိကာရက မထေရ်မြတ်တို့သည် အောက်စာမျက်နှာ ၅၃၄ “ဓာတ်တော်စေတီကို ပူဇော်ခြင်း”အခဏ်း၌ လာရှိသည့်အတိုင်း “မဂဓတိုင်းရှင် ဘုရင်အဇာတသတ်မင်းသည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်တို့ကို စေတီပုထိုး တည်ထားပူဇော်၏” အစရှိသည်ဖြင့် မိန့်ဖော် ဟောကြားတော်မူကြလေကုန်၏။

အရှင်မဟာကဿပမထေရ်နှင့် အဇာတသတ်မင်းတို့ တိုင်ပင်ကြ၍

လျှို့ဝှက်သော ဓာတ်တော်ဌာပနာတိုက်ကြီး

တည်ထားကြခြင်း

     ဓာတ်တော်ဝေစုဖြင့် မင်းပုဏ္ဏားတို့ မိမိတို့တိုင်းပြည်များ၌ စေတီပုထိုးများ တည်ထားပြီးကြလတ်သော် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် အနာဂတံသဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင် ကြည့်ရှုတော်မူ၍-

(၁) ထိုထိုစေတီများ၌ တည်ထားမြဲအတိုင်း တည်ရှိကြမည့် ဓာတ်တော်များအတွက် မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိအယူရှိသူတို့ ဖျက်ဆီးကြမည့် အန္တရာယ်ကို၎င်း၊

(၂) လျှို့ဝှက်သော ဓာတ်တော်ဌာပနာတိုက်ကြီး တည်ထားပါလျှင် နောက်အခါ၌ အသောကမင်းတရားသည် ထိုဌာပနာတိုက်ကြီးမှ ဓာတ်တော်တို့ကို ထုတ်ယူပင့်ဆောင်၍ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းလုံးအနှံ့ ပြန့်အောင်ပြုလတ်သော် နတ်လူတို့အတွက် ကြီးစွာသော စီးပွါးချမ်းသာကို ရွက်ဆောင်နိုင်လိမ့်မည် အဖြစ်ကို၎င်း-

ဤအကြောင်းနှစ်ရပ်ကို မြင်တော်မူ၍ အဇာတသတ်မင်းထံသို့ ကြွရောက်တော်မူပြီးလျှင် “မြတ်သောမင်းကြီး.. လျှို့ဝှက်သော ဓာတ်တော်ဌာပနာတိုက်တခု တည်ဆောက်ပြုလုပ်မှ သင့်လျော်မည်”ဟု လေးနက်စွာ မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။

     အဇာတသတ်မင်းက “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဘုရား.. လျှို့ဝှက်အပ်သော ဓာတ်တော်ဌာပနတိုက်ကြီး တည်ဆောက်ရန်အမှုမှာ

၅၄၀

တပည့်တော်၏ တာဝန်ရှိပါစေ၊ ကျန်သော ဓာတ်တော်များကိုကား အဘယ်သို့ ပင့်ဆောင်ရမည်နည်း”ဟု လျှောက်ထားလေလျှင် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည် “မြတ်သောမင်းကြီး.. အခြားမင်းများလက်ဝယ် ရောက်ရှိနေသည့် ဓာတ်တော်များကို ပင့်ဆောင်ရန်မှာ သင်မင်းကြီး၏ တာဝန်မဟုတ်၊ ငါတို့၏တာဝန်သာ ဖြစ်သည်”ဟု မိန့်တော်မူ၍ အဇာတသတ်မင်းကလည်း “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဘုရား.. အရှင်ဘုရားတို့သည် ဓာတ်တော်များကိုသာ ပင့်ဆောင်တော်မူကြပါ၊ တပည့်တော်သည် ဓာတ်တော်ဌာပနာတိုက်ကြီးကို တည်ဆောက်ပါမည်”ဟု သဘောတူစကား လျှောက်ထားဝန်ခံလေ၏။

     ဤသို့ ဆရာ,ဒကာ တိုင်ပင် သဘောတူကြပြီးနောက် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည် ဓာတ်တော်ဝေစုရသော ထိုထိုမင်းတို့ထံ ကြွသွား၍ အကြောင်းအကျိုး မိန့်ကြားတော်မူကာ ထိုထိုမင်းတို့၏ နန်းအိမ်၌ ကိုးကွယ်ပူဇော်လောက်ရုံမျှ ဓာတ်တော်များကို ချန်ထား၍ ကြွင်းသော ဓာတ်တော်များကို ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ပင့်ဆောင်တော်မူခဲ့လေ၏။

     အထူးအားဖြင့် ရာမရွာ၌ရှိသော ဓာတ်တော်များကို နဂါးတို့ သိမ်းဆည်းစောင့်ရှောက်ကြသဖြင့် ထိုဓာတ်တော်များအတွက်တာ အန္တရာယ်မရှိ ဖြစ်လေသည်။ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်သည် “နောက်အခါဝယ် သီဟိုဠ်ကျွန်း မဟာဝိဟာရကျောင်းတိုက်၌ မဟာစေတီ တည်သောအခါ ထိုဓာတ်တော်များကို ယူဆောင်၍ ဌာပနာကြလိမ့်မည်”ဟု သိမြင်တော်မူ၍ ထိုဓာတ်တော်များကို မယူဆောင်ခဲ့ပဲ ကြွင်းသော ခုနစ်ပြည်ထောင်တို့မှ ဓာတ်တော်များကိုသာ ယူဆောင်တော်မူခဲ့၍ ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၏ အရှေ့တောင်ထောင့် အရပ်၌ ရပ်တည်တော်မူပြီးလျှင် “ဤအရပ်၌ ကျောက်များရှိလျှင် ကွယ်ပစေသတည်း၊ မြေသည် အလွန်စင်ကြယ်သည် ဖြစ်စေသတည်း၊ ရေမထ မပေါ် မထွက်စေသတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူလေ၏။

၅၄၁

     အဇာတသတ်မင်းသည် ထိုနေရာကို တူးစေပြီးလျှင် ထိုနေရာမှ ထုတ်ဖော်တူးယူအပ်သော မြေဖြင့်ပင် အုတ်များကို ပြုလုပ်စေ၍ အသီတိ မဟာသာဝကကြီးတို့၏ စေတီတော်အဆူဆူကို တည်ထား ပြုလုပ်စေလေ၏။ “ဤအရပ်၌ မင်းကြီးသည် အဘယ်ကို ပြုစေသနည်း”ဟု မေးသော သူတို့အားလည်း “မဟာသာဝကကြီးများ၏ စေတီတော်များ တည်ထားပြုလုပ်စေ၏” ဟူ၍သာ ဖြေကြား ပြောဆိုကြရ၏။ တဦးတယောက်မျှ ဓာတ်တော်များ ဌာပနာတိုက်ကြီး တည်ထားသည်ကို မသိရချေ။

ဓာတ်တော်များ ကြုတ်အထပ်ထပ်၌ ထည့်သွင်းဌာပနာခြင်း

     ထိုတူးဖော်ရာ မြေအရပ် အတောင်ရှစ်ဆယ် နက်လတ်သော်ကား အဇာတသတ်မင်းသည် အောက်အပြင်၌ ကြေးအခင်းကြီးကို ခင်းစေ၍ ထိုကြေးအခင်းပေါ်၌ ထူပါရာမစေတီအိမ် ပမာဏရှိသော ကြေးနီတိုက်အိမ်ကြီးကို ပြုလုပ်စေပြီးလျှင် အဆင့်ဆင့် ငုံနိုင်လောက်သော စန္ဒကူးရွှေကြုတ် ရှစ်လုံး, စန္ဒကူးရွှေစေတီရှစ်ဆူ စသည်တို့ကို အသင့်စီမံ ပြုလုပ်စေလေသည်။

     ထို့နောင်မှ မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို ရှေးဦးစွာ စန္ဒကူးရွှေ = စန္ဒကူးဝါကြုတ်၌ ထည့်ပြီးလျှင် ထိုကြုတ်ကိုလည်း အခြား စန္ဒကူးရွှေကြုတ်၌ ထည့်စေလေသည်၊ ထိုကြုတ်ကိုလည်း အခြားစန္ဒကူး ရွှေကြုတ်၌ ထည့်စေလေသည်၊ ဤနည်းဖြင့် စန္ဒကူးရွှေ = စန္ဒကူးဝါကြုတ် ရှစ်လုံးတို့ကို တလုံးတည်း ပြုလုပ်ပြီးလျှင် ဤနည်းအတိုင်းပင် စန္ဒကူးရွှေ = စန္ဒကူးဝါကြုတ်၌ ရှစ်လုံးတို့ကို ၎င်းစန္ဒကူးရွှေ = စန္ဒကူးဝါ စေတီရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေလေသည်။

     စန္ဒကူးဝါ စေတီရှစ်ဆူတို့ကို စန္ဒကူးနီကြုတ် ရှစ်လုံးတို့၌ ရှေးနည်းအတူ အဆင့်ဆင့် ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုစန္ဒကူးနီကြုတ် ရှစ်လုံးတို့ကို စန္ဒကူးနီစေတီ ရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေလေသည်။

     တဖန် ထိုစန္ဒကူးနီစေတီ ရှစ်ဆူတို့ကို ဆင်စွယ်ကြုတ် ရှစ်လုံးတို့၌ အဆင့်ဆင့် ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုဆင်စွယ်ကြုတ် ရှစ်လုံးတို့ကို

၅၄၂

ဆင်စွယ်စေတီ ရှစ်ဆူတို့၌ အဆင့်ဆင့် ထည့်သွင်းစေလေသည်။

     တဖန် ထိုဆင်စွယ်စေတီ ရှစ်ဆူတို့ကို ရတနာခုနှစ်ပါး စီခြယ်သော ကြုတ်ရှစ်လုံးတို့၌ အဆင့်ဆင့် ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုကြုတ်ရှစ်လုံးတို့ကို ရတနာခုနစ်ပါးစီခြယ်သော စေတီရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေပြန်လေသည်။

     တဖန် ထိုရတနာခုနစ်ပါးစီ စေတီရှစ်ဆူတို့ကို ရွှေကြုတ် ရှစ်လုံးတို့၌ အဆင့်ဆင့် ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုရွှေကြုတ်ရှစ်လုံးတို့ကို ရွှေစေတီရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေပြန်လေသည်။

     တဖန် ထိုရွှေစေတီ ရှစ်ဆူတို့ကို ငွေကြုတ် ရှစ်လုံးတို့၌ အဆင့်ဆင့် ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုငွေကြုတ် ရှစ်လုံးတို့ကို ငွေစေတီရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေပြန်လေသည်။

     တဖန် ထိုငွေစေတီရှစ်ဆူတို့ကို မြကြုတ်ရှစ်လုံးတို့၌ အဆင့်ဆင့် ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုမြကြုတ် ရှစ်လုံးတို့ကို မြစေတီရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေပြန်လေသည်။

     တဖန် ထိုမြစေတီရှစ်ဆူတို့ကို ပတ္တမြားနီကြုတ် ရှစ်လုံးတို့၌ အဆင့်သင့် ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုပတ္တမြားနီ ကြုတ် ရှစ်လုံးတို့ကို ပတ္တမြားနီစေတီ ရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေပြန်လေသည်။

     တဖန် ထိုပတ္တမြားနီစေတီ ရှစ်ဆူတို့ကို မသာရဂလ်ကျောက် (=ပတ္တမြားပြောက်) ကြုတ်ရှစ်လုံးတို့၌ အဆင့်ဆင့် ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုပတ္တမြားပြောက် ကြုတ်ရှစ်လုံးတို့ကို ပတ္တမြားပြောက် စေတီရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေပြန်လေသည်။

     တဖန် ထိုပတ္တမြားပြောက် စေတီရှစ်ဆူတို့ကို ဖလ်ကြုတ်ရှစ်လုံးတို့၌ ထည့်စေပြီးလျှင် ထိုဖလ်ကြုတ်ရှစ်လုံးတို့ကို ဖလ်စေတီရှစ်ဆူတို့၌ ထည့်သွင်းစေပြန်လေသည်။

     အလုံးစုံသော ကြုတ်, စေတီတို့၏ အထက်ဆုံး = အပြင်အကျဆုံး ဖလ်စေတီသည် သီဟိုဠ်ကျွန်းရှိ ထူပါရာမစေတီမျှ

၅၄၃

ပမာဏရှိ၏။ ထိုဖလ်စေတီ၏ အထက်၌ ရတနာခုနစ်ပါးဖြင့်ပြီးသော စေတီအိမ်ကို ဆောက်လုပ်စေ၏။ ထို၏အထက်၌ ရွှေဖြင့်ပြီးသော စေတီအိမ်, ထို၏အထက်၌ ငွေစေတီအိမ်, ထို၏အထက်၌ ကြေးနီစေတီအိမ်ကို ဆောက်လုပ်စေ၏။

     ထိုကြေးနီစေတီအိမ်၌ ရတနာခုနစ်ပါးတို့ကို သဲအဖြစ်ကြဲဖြန့်၍ ရေပန်း, ကြည်းပန်း = ကုန်းပန်း အထောင်တို့ကို ဖြန့်ကြဲပြီးလျှင် ငါးရာ့ငါးဆယ် ဇာတ်တော်များ, အသီတိ မဟာသာဝကကြီးများ, ခမည်းတော် သုဒ္ဓေါဒနမင်းကြီး, မယ်တော် မဟာမာယာဒေဝီ, ဖွားဖက်တော်ခုနစ်ဦး-စသည် ထည့်သွင်းသင့်သမျှ အလုံးစုံတို့ကို ရွှေစင်ရုပ် သွန်းလုပ်ကာ ထည့်စေလေသည်။ ရေပြည့်သော ရွှေမြူတာအိုးငါးရာ, ငွေမြူတာအိုး ငါးရာတို့ကိုလည်း တည်ထားစေလေသည်။ ရွှေတံခွန်အလံ ငါးရာတို့ကိုလည်း တလွင့်လွင့် စိုက်ထူစေလေသည်။ ရွှေဆီမီးခွက်ငါးရာ, ငွေဆီမီးခွက် ငါးရာတို့ကို ပြုလုပ်စေပြီးလျှင် နံ့သာဆီ အပြည့်ထည့်၍ ထိုဆီမီးခွက်တို့၌ ဘွဲ့ဖြူချည် ဆီမီးစာများကို တည်ထားစေလေ၏။

     ထို့နောက် အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် “ပန်းများ မညှိုးကြပါစေကုန်သတည်း၊ နံ့သာများ မပြယ်ပျောက်ပါစေကုန်သတည်း၊ ဆီမီးများ မငြိမ်းပါစေကုန်သတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူ၍ ရွှေပြားဝယ်-

“နောက်အခါ၌ ပိယဒါသ-မည်သော မင်းသားသည် ထီးဖြူတော် စိုက်ဆောက်၍ အသောက-မည်သော တရားမင်း ဖြစ်လိမ့်မည်၊ ထိုအသောကမင်းသည် ဤဓာတ်တော်များကို ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းအနှံ့ ပြန့်အောင် ပြုရစ်လိမ့်မည်”-

ဟု အက္ခရာတံဆိပ် ထွင်းထုရေးနှိပ်ကာ ထားစေတော်မူလေ၏။

     အဇာတသတ်မင်းသည် အလုံးစုံသော အဆင်တန်းဆာ ရတနာတို့ဖြင့် ပူဇော်၍ အစဆုံးဖြစ်သည့် ရတနာခုနစ်ပါးဖြင့်ပြီးသော စေတီအိမ်တံခါးမှ အစပြုကာ တံခါးများကိုပိတ်လျက် ထွက်ခဲ့လေ၏။ အဇာတသတ်မင်းသည် ကြေးနီစေတီအိမ်တံခါးကို

၅၄၄

ပိတ်ပြီးလျှင် တံခါးလှည့်တို့၌ မင်းတံဆိပ် ခတ်နှိပ်သော (သံကောက်) သော့ကို ဖွဲ့ချည်၍ ထိုသော့၌ပင် ကြီးစွာသော ပတ္တမြားတုံးကြီးကို ထားစေပြီးနောက် “နောင်သောအခါ မင်းဆင်းရဲသည် ဤပတ္တမြားရတနာကိုယူ၍ ထုခွဲရောင်းချပြီးသော် ဓာတ်တော်များအား ပူဇော်မှု ပြုရစ်စေသတည်း”ဟု ကမ္ပည်းအက္ခရာတို့ကို တွင်းထုရေးနှိပ်ကာ ထားစေလေ၏။

     ထို့နောက် သိကြားနတ်မင်းသည် ဝိသကြုံနတ်သားကိုခေါ်၍ “အမောင်ဝိသကြုံ.. အဇာတသတ်မင်းသည် ဓာတ်တော်များ ဌာပနာမှုကို အတတ်နိုင်ဆုံးပြု၍ ပြီးချေပြီ၊ အမောင်သွား၍ ဤဓာတ်တော် ဌာပနာတိုက်ကြီး၌ အစောင့်အရှောက်ကို ချထားပါချေလော့”ဟု ပြောဆိုစေခိုင်းလေ၏။ ဝိသကြုံနတ်သားသည် ဓာတ်တော်ဌာပနာတိုက် ရှိရာသို့ လာလတ်၍ လောလောပူလျက် ကြောက်မက်ဖွယ် မြင်ကွင်းရှိသည့် အချင်းချင်း ထိစပ်သော ယန္တရားကို တပ်ဆင်လေသည်၊ တပ်ဆင်ပုံမှာ- သစ်သားဘီလူးရုပ်များကို ဖလ်ရောင် အဆင်းရှိသော သန်လျက်ကိုယ်စီ စွဲကိုင်စေကာ ဓာတ်တော်တိုက် ပတ်ပတ်လည်၌ လေနှင့်တူသော အဟုန်ဖြင့် အစဉ်မပြတ် ပတ်ပတ်လှည့်လည်သော စက်ယန္တရားကို တပ်ဆင်ပြီးလျှင် မယ်နတခုတည်း = ခလုတ်တခုတည်းဖြင့် ဖွဲ့ချည်၍ ဝိသကြုံနတ်သားသည် နတ်ပြည်သို့ ပြန်သွားလေ၏။

     အဇာတသတ်မင်းသည် တဖန်ဆက်၍ ဓာတ်တော်ဌာပနာတိုက် ပတ်ဝန်းကျင်၌ အုတ်တိုက်ကျောင်း အခြင်းအရာဖြင့် ကျောက်တံတိုင်း ဝန်းပတ်ပြီးလျှင် ထို၏အထက်၌ ကျောက်ဖျာကြီးတခုဖြင့် ပိတ်ဖုံး၍ မြေဖို့စေပြီးနောက် မြေကို အညီအညွတ်ပြုပြီးသော် ထို၏အထက်၌ ကျောက်စေတီတဆူ တည်ထားလေ၏။

     ဤသို့ ဓာတ်တော်ဌာပနာမှု ပြုပြီးလတ်သော် အသက်အတိုင်း တည်နေတော်မူ၍ အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်သည် ပရိနိဗ္ဗာန် စံလွန်တော်မူလေပြီ၊ အဇာတသတ် မင်းတရားသည်လည်း ကံအားလျော်စွာ လားရောက်လေပြီ၊ ထိုစဉ်က လူများလည်း စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်ကြလေပြီ။ ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့ကား

၅၄၅

ဤသို့ မမြဲခြင်းသဘော မခိုင်ခြင်းသဘော မသက်သာခြင်းသဘော ရှိကုန်စွာ့တကား..။

အသောကမင်း စေတီအနှံ့အပြား တည်ခြင်း

     မြတ်စွာဘုရားရှင် ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးနောက် သာသနာ နှစ်ပေါင်းနှစ်ရာကျော် ရောက်လတ်သောအခါ၌ ပိယဒါသမည်သော မင်းသားသည် ထီးတော်စိုက်ဆောက်၍ အသောကမည်သော တရားမင်းဖြစ်ပြီးလျှင် ထိုဓာတ်တော်များကို တူးဖော်ထုတ်ယူ၍ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းအနှံ့ စေတီများ တည်ထား ကိုးကွယ်လေသည်။ အကြောင်းအရာ အကျယ်သော်ကား-

     ထိုအသောကမင်းတရားသည် နိဂြောဓသာမဏေကို အမှီပြုကာ သာသနာတော်၌ သဒ္ဓါရွှန်းစို ကြည်ညိုခြင်း ပြင်းစွာ ဖြစ်ရှိရကား ကျောင်းပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင် ဆောက်လုပ်စေပြီးလျှင် ရဟန်းသံဃာတော်ကို “အရှင်ဘုရားတို့.. တပည့်တော်သည် ကျောင်းပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့ကို ဆောက်လုပ်ပြီးပြေစေအပ်ပါကုန်ပြီ၊ ဓာတ်တော်များကို အဘယ်မှ ရနိုင်ပါမည်နည်းဘုရား”ဟူ၍ မေးလျှောက်လေသည်။ ထိုအခါ ရဟန်းသံဃာအပေါင်းက-

“မြတ်သောမင်းကြီး.. မြတ်စွာဘုရား၏ သရီရဓာတ်တော်များကို အရှင်မဟာကဿပမထေရ်နှင့် အဇာတသတ်မင်းတို့ လျှို့ဝှက်စွာ ဌာပနာထားသော ဓာတ်တော်တိုက်ကြီး ဌာပနာတိုက်ကြီး ရှိ၏-ဟု ငါတို့ ကြားသိကြရ၏။ သို့သော် ဤမည်သောဌာန၌ ရှိ၏-ဟူ၍ကား ကွဲကွဲပြားပြား မသိအပ်ချေ”-

ဟူ၍ မိန့်ဆိုလေသော် အသောကမင်းတရားသည် ဓာတ်တော်များ ရှိလိမ့်မည်အထင်နှင့် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်၌ မူလပဌမ အဇာတသတ်မင်း တည်ထားသောစေတီကို ဖြိုဖျက်စေ၍ ထိုစေတီအတွင်း၌ ဓာတ်တော်များကို မတွေ့မမြင်ရကား ထိုဖြိုဖျက်အပ်သော စေတီကို နဂိုရ်ပကတိအတိုင်း ပြန်လည်တည်ထားပြီးလျှင်

၅၄၆

ရဟန်းယောက်ျား, ရဟန်းမိန်းမ, ဥပါသကာယောက်ျား, ဥပါသိကာမိန်းမ တည်းဟူသော ပရိသတ်လေးပါးတို့ကို ပင့်ခေါ်ဆောင်၍ ဝေသာလီပြည်သို့ သွားရောက်လေသည်။

     ထိုဝေသာလီပြည်၌ လိစ္ဆဝီမင်းများ မူလပဌမ တည်ထားသော စေတီကို ဖြိုဖျက်စေ၍ ထိုစေတီအတွင်း၌လည်း ဓာတ်တော်များကို မတွေ့မမြင်ရကား ထိုစေတီပျက်ကို နဂိုရ်ပကတိအတိုင်း ပြန်လည် တည်ထားပြီးလျှင် ပရိသတ်လေးပါးကို ပင့်ခေါ်ဆောင်၍ ကပိလဝတ်ပြည်သို့ တဖန် သွားပြန်လေသည်။ ထိုကပိလဝတ်ပြည်၌လည်း ရှေးနည်းအတူ ဓာတ်တော်များကို မရရှိရကား ရာမရွာသို့ သွားရောက်ပြန်လေသည်။ ရာမရွာ၌ကား နဂါးတို့သည် စေတီတော်ကို ဖျက်ဆီးခွင့် မပေးကြကုန်၊ (အဘယ်သို့ ပြုလုပ်ကြသနည်းဟူမူ) စေတီ၌ ဖြိုဖျက်ရန် ပေါက်ချလိုက်သော ပေါက်တူး ပေါက်ချွန်းများ အပိုင်းအပိုင်းပြတ်၍ သွားလေသည်။

     ဤသို့လျှင် ရာမရွာ၌လည်း ဓာတ်တော်များကို မရရှိ၍ အစဉ်အတိုင်း အလ္လကပ္ပတိုင်း, ဝေဋ္ဌဒီပတိုင်း, ပါဝါပြည်, ကုသိနာရုံပြည်တို့သို့ သွားရောက်၍ အလုံးစုံသော ထိုတိုင်း ထိုပြည်တို့၌ မူလတည်ရင်း စေတီတို့ကို ဖြိုဖျက်၍ ဓာတ်တော်များကို မရရှိပဲသာလျှင် စေတီပျက်များကို နဂိုရ်ပကတိအတိုင်း ပြန်လည်တည်ထား ပြီးလျှင် တဖန် ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ သွားပြန်လေသည်။

     ရာဇဂြိုဟ်ပြည်သို့ ရောက်သောအခါ ပရိသတ်လေးပါးတို့ကို စည်းဝေးစေ၍ “ဤမည်သောနေရာ၌ အဇာတသတ်မင်း ဓာတ်တော်များကို ဌာပနာခဲ့သည်-ဟု ရှေးကကြားဘူးသူ တစုံတယောက် ရှိပါသလော”ဟု မေးလေ၏။ ထိုအစည်းအဝေး၌ အသက် တရာ့နှစ်ဆယ်နှစ်ရှိသော မထေရ်ကြီးတပါးသည် “မြတ်သောမင်းကြီး.. ဤမည်သောနေရာ၌ ဓာတ်တော်များ ဌာပနာသည်ဟူ၍ကား ဧကန်ဧက မသိရပါ၊ အထူးမှာ ငါ၏ဖခင် မထေရ်ကြီးသည် ငါ့ကို ခုနစ်နှစ်သားအရွယ် ကာလတုန်းက ပန်းတောင်း ပန်းကပ်ကို ယူစေပြီးလျှင် “သာမဏေ.. လာလော့၊ ဤမည်သော ချုံအတွင်း၌ ကျောက်စေတီတဆူ ရှိ၏။ ထိုစေတီသို့

၅၄၇

သွားကြကုန်စို့”ဟု ပြောဆိုသွားရောက် ပူဇော်ကြပြီးနောက် ငါ့ဖခင်မထေရ်ကြီးက “သာမဏေ.. ဤနေရာကို သတိတရ မှတ်ဆောင်ထားသင့်၏”ဟု မိန့်ဆိုဘူးပါသည်။ မြတ်သောမင်းကြီး.. ငါသည် ဤမျှလောက် သိပါ၏”ဟု ပြောဆိုလေ၏။

(ဤ၌- ကေစိဆရာတို့က “ထိုအစည်းအဝေးမှာ ဈာန်အဘိညာဏ် တရားထူးရသော ရဟန်းတို့ မပါရှိသောကြောင့် ဤမထေရ်ကြီး ပြောသည်ကိုသာ အထူးဖော်ပြရသည်”ဟု ဆိုကြ၏။ အပရေဆရာတို့ကမူ “ဈာန်အဘိညာဏ် တရားထူးရသော ရဟန်းတို့ မပါရှိမဟုတ် ပါရှိပါ၏။ သို့သော်လည်း ဂုဏအပ္ပိစ္ဆတာ ကျေးဇူးရှင်များ ဖြစ်ကြ၍ မိမိတို့ကိုယ်ကို လျှို့ဝှက်ကြကာ ဤသီတင်းကြီးမထေရ်၏ စကားကို အမှီပြု၍ စူးစမ်းရှာဖွေလျှင် ဧကန်ပင် မင်းကြီး သိပေလိမ့်မည်”ဟု ကြံစည် ဆင်ခြင်တော်မူကြ၍ မပြောဆိုကြလေကုန်”ဟု မိန့်ဆိုကြ၏။ ။ဋီကာမှ)။

     ထိုအခါ အသောကမင်းတရားသည်“ဤနေရာသည်ပင် အဇာတသတ်မင်း ဓာတ်တော်များကို ဌာပနာရာဌာန စင်စစ်ဖြစ်တော့သည်”ဟု ပြောဆိုကာ ချုံနွယ်ပိပ္ပေါင်းများကို ပယ်ရှားရှင်းလင်းစေ၍ ကျောက်စေတီကို၎င်း, ထိုအောက်မှ မြေများကို၎င်း ဖယ်ရှားစေလတ်သော် အောက်အပြင်၌ အင်္ကတေမြေအခင်းကို ထင်လင်း တွေ့မြင်ရလေ၏။ ထို့နောင်မှ အင်္ကတေနှင့် အုတ်များကို ဖယ်ရှား ထုတ်နုတ်ပြီးသော် အစဉ်သဖြင့် ဓာတ်တော်ဌာပနာတိုက် ပရိဝုဏ်အတွင်း သက်ဆင်း၍ သဲအဖြစ်ခင်းထားသော ရတနာ ခုနစ်ပါးကို၎င်း, သန်လျက်ကိုယ်စီ လက်စွဲထားသော ယန္တရား စက်ရုပ်များ မရပ်မနား လှည့်လည်နေကြသည်ကို၎င်း အံ့ဩဖွယ်ရာ တွေ့မြင်ရလေ၏။

     အသောကမင်းတရားသည် နတ်ဝင်နတ်ထိန်းများကို ခေါ်စေ၍ ဗလိပူဇော်မှု ပြုလုပ်စေသော်လည်း ယန္တရားစက်ရုပ်များ၏ အစအဆုံးကို မတွေ့နိုင်ပဲ ရှိရကား နတ်တို့အား ရှိခိုးဦးညွှတ်လျက် “အကျွန်ုပ်သည် ဤဓာတ်တော်များကို ပင့်ဆောင်၍ ကျောင်းပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့၌ သိုမှီးဌာပနာပြီးလျှင် ပူဇော်သက္ကာရ ပြုပါမည်၊ အကျွန်ုပ်အား နတ်အများသည်

၅၄၈

အန္တရာယ် အနှောက်အယှက်မှု မပြုကြပါကုန်လင့်”ဟု တောင်းပန်စကား ပြောကြားလေ၏။

     သိကြားနတ်မင်းသည် ခရီးဒေသစာရီ လှည့်လည်ရင်းက ထိုအခြင်းအရာကို မြင်လတ်၍ ဝိသကြုံနတ်သားကို ခေါ်ပြီးလျှင် “အမောင်ဝိသကြုံ.. အသောကမင်းတရားသည် ‘ဓာတ်တော်များကို ထုတ်ယူမည်’ဟု ဌာပနာတိုက် ပရိဝုဏ်အတွင်း သက်ဆင်းလတ်ပြီ၊ အမောင်သွား၍ ယန္တရားရုပ်များကို ဖယ်ရှားပါလေလော့”ဟု ပြောဆိုလေ၏။ ဝိသကြုံနတ်သားသည် ဦးစွန်း ငါးခုရှိသော သူငယ်၏အသွင်ဖြင့် ထိုအရပ်သို့ လာရောက်၍ အသောကမင်း၏ ရှေ့မှောက်၌ လေးလက်စွဲကာ ရပ်တည်ပြီးလျှင် “မြတ်သောမင်းကြီး.. ဤယန္တရားရုပ်များကို အကျွန်ုပ် ဖယ်ရှားပါမည်”ဟု ပြောဆိုလေသော် အသောကမင်းတရားက “ဖယ်ရှားပါ ချစ်သား..”ဟု အခွင့်ပြုစကား မိန့်ကြားလတ်သည်တွင် သူငယ်ပုံဟန် ဖန်ဆင်းထားသော ဝိသကြုံနတ်သားသည် မြှားကိုဆွဲကိုင်၍ ယန္တရားအစပ်၌ တချက်တည်း ပစ်လိုက်လေ၏။ ထိုအခါ အလုံးစုံသော ယန္တရားရုပ်များသည် ဖရိုဖရဲကြဲ၍ သွားလေကုန်၏။

     ထိုအခါ အသောကမင်းတရားသည် တံခါးလှည့်ကြိုး၌ ဖွဲ့ချည်ထားသော မင်းတံဆိပ် ခတ်နှိပ်ထားသည့် သံကောက် (=သော့)ကို ဆွဲကိုင်ကြည့်လေ၏။ အဖိုးများစွာထိုက်သော ပတ္တမြားတုံးကို တွေ့မြင်ရပြီးနောက် တဖန် ရွှေလွှာ၌ ရေးထွင်းထားသည့်-

“နောင်အခါ မင်းဆင်းရဲသည် ဤပတ္တမြားရတနာကိုယူ၍ ထုခွဲရောင်းချပြီးသော် ဓာတ်တော်များအား ပူဇော်မှု ပြုရစ်စေသတည်း”-

ဟူသော အက္ခရာများကို တွေ့မြင်ရပြန်၍ အမျက်ထွက်ပြီးလျှင် “ငါသို့သောမင်းကို မင်းဆင်းရဲဟူ၍ မပြောဆိုသင့်”ဟု နှုတ်မြွက်ပြောဆိုကာ အဖန်ဖန်အားထုတ်၍ တံခါးများကို ဖွင့်စေပြီးသော် ဓာတ်တော်ဌာပနာတိုက် အိမ်အတွင်းသို့ ဝင်ရောက်လေ၏။

၅၄၉

     လွန်ခဲ့သောနှစ်ပေါင်း (၂၁၈) နှစ်ရာတဆယ့်ရှစ်နှစ်ထက်က ထွန်းညှိ တင်ထားခဲ့သော ဆီမီးများသည် ထွန်းညှိစကအတိုင်းပင် တောက်ပလျက် ရှိကြကုန်၏၊ ကြာညိုပန်းများသည် ထိုခဏ၌ ယူဆောင် တင်လှူအပ်ကုန်သကဲ့သို့ လန်းဆန်းဆဲ ရှိကြကုန်၏၊ ပန်းအခင်းသည်လည်း ထိုခဏ၌ ခင်းအပ်သကဲ့သို့ပင် လန်းဆန်း တင့်တယ်ဆဲရှိ၍ နေ၏။ နံ့သာများသည်လည်း ထိုခဏ၌ကြိတ်၍ တင်လှူအပ်ကုန်သကဲ့သို့ပင် အနံ့မစဲ မခန်းခြောက်ပဲ ကြိုင်လှိုင်ဆဲ ရှိကြကုန်၏။

     အသောကမင်းတရားသည် ရွှေပြားကို ကိုင်ယူ၍ အရှင်မဟာကဿပမထေရ် ရေးထိုးတော်မူစေခဲ့သည့်-

“နောက်အခါ၌ ပိယဒါသ-မည်သော မင်းသားသည် ထီးဖြူစိုက်ဆောက်၍ အသောကမည်သော တရားမင်းဖြစ်လိမ့်မည်၊ ထိုအသောကမင်းသည် ဤဓာတ်တော်များကို ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းအနှံ့ ပြန့်အောင် ပြုရစ်လိမ့်မည်”-

ဟူသော စာတမ်းကို ဖတ်ရှုရ၍ အားရဝမ်းသာ ဖြစ်ရှိပြီးလျှင် “အို အချင်းတို့.. ငါ့ကို အရှင်မဟာကဿပ မထေရ်မြတ်ကြီးသည် ကောင်းစွာ မြင်တော်မူအပ်လေပြီ”ဟု ပြောဆိုကာ လက်ဝဲလက်မောင်းကို ခွေ၍ လက်ျာလက်ဖြင့် လက်ခမောင်း တဖြောင်းဖြောင်း ခတ်လေတော့၏။

     ထို့နောင်မှ အသောကမင်းတရားသည် ထိုနေရာ၌ ကိုးကွယ်ပူဇော်လောက်ရုံမျှ ဓာတ်တော်များကို ချန်ထား၍ ကြွင်းသော ဓာတ်တော်များကို ပင့်ဆောင်ပြီးလျှင် ဓာတ်တော်အိမ်တို့ကိုလည်း ရှေးကပိတ်သည့် နည်းအတိုင်း ပိတ်ပြီးမှ အလုံးစုံကို နဂိုရ်ပကတိအတိုင်း အသစ်တဖန် မွမ်းမံတည်ဆောက်၍ ထို၏အထက်၌ ကျောက်စေတီကို တည်ထားစေပြီးသော် မိမိဆောက်လုပ်သော ကျောင်းတိုက်ပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့၏ အတွင်း၌ ဓာတ်တော်များကို စေတီတည်ထားလေသတည်း။

၅၅၀

ဗုဒ္ဓရတနာခဏ်း နိဂုံး

     ဗုဒ္ဓဝင်စာဖတ် ပရိသတ် သူတော်ကောင်းတို့.. ဤတွင် (ဗုဒ္ဓရတနာ)အခဏ်းကို နိဂုံးအုပ်ပါတော့မည်။ အသင် ဗုဒ္ဓဝင်စာဖတ် ပရိသတ် သူတော်ကောင်းများသည် ဤဗုဒ္ဓရတနာခဏ်းကို ဖတ်ရှုကြရာ၌ ဗုဒ္ဓမြတ်စွာနှင့်စပ်၍ အရေးကြီးသော (၁) ပဋိသန္ဓေ ယူတော်မူသည့်နေ့, (၂) ဖွားမြင်တော်မူသည့်နေ့, (၃) တောထွက်တော်မူသည့်နေ့, (၄) ဘုရားဖြစ်တော်မူသည့်နေ့, (၅) ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောကြားတော်မူသည့်နေ့, (၆) ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူသည့်နေ့, (၇) တေဇောဓာတ်မီး လောင်ကျွမ်းသည့်နေ့ = ဤနေ့ကြီး ခုနစ်နေ့ကို အထူးသတိချပ်မိကြပေလိမ့်မည်။

     ထိုနေ့ကြီး ခုနစ်နေ့တို့မှာ (၁) မဟာသက္ကရာဇ် ၆၇-ခုနှစ် ဝါဆိုလပြည့် ကြာသပတေးနေ့၌ ဘုရားအလောင်းတော် ပဋိသန္ဓေ ယူတော်မူလေသည်၊ (၂) မဟာသက္ကရာဇ် ၆၈-ခုနှစ် ကဆုန်လပြည့် သောကြာနေ့၌ ဖွားမြင်တော်မူလေသည်၊ (၃) မဟာသက္ကရာဇ် ၉၇-ခုနှစ် ဝါဆိုလပြည့် တနင်းလာနေ့၌ တောထွက်တော်မူ လေသည်၊ (၄) မဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခုနှစ် ကဆုန်လပြည့် ဗုဒ္ဓဟူးနေ့၌ ဘုရားဖြစ်တော်မူလေသည်၊ (၅) ၎င်းမဟာသက္ကရာဇ် ၁၀၃-ခုနှစ် ဝါဆိုလပြည့် စနေနေ့၌ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူလေသည်၊ (၆) မဟာသက္ကရာဇ် ၁၄၈-ခုနှစ် ကဆုန်လပြည့် အင်္ဂါနေ့၌ ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူလေသည်၊ (၇) ထိုနှစ် ကဆုန်လပြည့်ကျော် ၁၂-ရက် တနင်္ဂနွေနေ့၌ တေဇောဓာတ်မီးလောင် ကျွမ်းလေသည်။

     ဤနေ့ကြီး ခုနစ်နေ့ကို အောက်မေ့ဆင်ခြင်ကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးနိုင်ရန်အတွက် လယ်တီဆရာတော်ဘုရားကြီးသည် ဤဆိုလတ္တံ့သော “ခုနစ်နေ့ ဘုရားရှိခိုးလင်္ကာ”များကို ရေးသား ဖွဲ့ဆိုတော်မူခဲ့ပါသည်-

ခုနစ်နေ့ ဘုရားရှိခိုးလင်္ကာ

(၁) သုံးလူ့ရှင်ပင်၊ ကျွန့်ထိပ်တင်..။ သောင်းခွင်စကြ၀ဠာ၊ နတ်ဗြဟ္မာတို့၊ ညီညာရုံးစု၊ တောင်းပန်မှုကြောင့်၊ ရတုနဂိုရ်၊ ရွှန်းရွှန်းစိုသည်၊

၅၅၁

ဝါဆိုလပြေ့၊ ကြွက်မင်းနေ့ဝယ်၊ ချမ်းမြေ့ကြည်ဖြူ၊ သန္ဓေယူသည်၊ ၊နတ်လူငြိမ်းဘို့ ကိန်းပါကို- နတ်လူငြိမ်းဘို့ ကိန်းပါကို။

(၂) သန္ဓေယူကာ၊ ဆယ်လကြာသော်၊ မဟာသက္ကရာဇ်၊ ခြောက်ဆယ့်ရှစ်ကြုံ၊ ကဆုန်လပြေ့၊ သောကြာနေ့ဝယ်၊ ချမ်းမြေ့စုံစီ၊ လုမ္ဗိနီ၌၊ မဟီလှိုက်ဆူ၊ ဖွားတော်မူသည်၊ ၊နတ်လူအောင်မြို့ လမ်းပါကို- နတ်လူအောင်မြို့ လမ်းပါကို။

(၃) ဖွားမြင်မြောက်သော်၊ ဆယ့်ခြောက်နှစ်ရွယ်၊ ပျိုနုနယ်၌၊ သုံးသွယ်ရွှေနန်း၊ သိမ်းမြန်းပြီးလစ်၊ ဆယ့်သုံးနှစ်လျှင်၊ ဘုန်းသစ်လျှံလူ၊ စံတော်မူ၍၊ ရွယ်မူနုဖြိုး၊ နှစ်ဆယ့်ကိုးဝယ်၊ လေးမျိုးနိမိတ်၊ နတ်ပြဟိတ်ကြောင့်၊ ရွှေစိတ်ငြင်ငြို၊ သံဝေပိုက၊ ဝါဆိုလပြေ့၊ ကျားမင်းနေ့ဝယ်၊ ချမ်းမြေ့ရဂုံ၊ တောရပ်လှုံသည်၊ ၊စုံမြိုင်ပင်ရိပ် ခမ်းမှာကို- စုံမြိုင်ပင်ရိပ် ခမ်းမှာကို။

(၄) တောရပ်မြိုင်ပေါ်၊ ခြောက်နှစ်ပျော်၍၊ ခါတော်တပုံ၊ ပွင့်ချိန်ကြုံက၊ ကဆုန်လပြေ့၊ ဆင်မင်းနေ့ဝယ်၊ မြေ့ပရမေ၊ ပလ္လင်ဗွေထက်၊ ရွှေညောင်တော်ကြီး၊ ဗိတာန်ထီးနှင့်၊ မငြီးကြည်ဖြူ၊ နေတော်မူလျက်၊ ရန်မြူခပင်း၊ အမိုက်သင်းကို၊ အရှင်းပယ်ဖျောက်၊ အလင်းပေါက်က၊ ထွန်းတောက်ဘုန်းတော်၊ သောင်းလုံးကျော်သည်၊ ၊သုံးဖေါ်လူတို့ ငြမ်းပါကို- သုံးဖေါ်လူတို့ ငြမ်းပါကို။

(၅) ဘုရားဖြစ်ခါ၊ မိဂဒါသို့၊ စကြာရွှေဖွား၊ ဖြန့်ချီသွား၍၊ ငါးပါးဝဂ္ဂီ၊ စုံအညီနှင့်၊ မဟီအပေါင်း၊ တိုက်တသောင်းမှ၊ ခညောင်းကပ်လာ၊ နတ်ဗြဟ္မာအား၊ ဝါဆိုလပြေ့၊ စနေနေ့ဝယ်၊ ကြွေ့ကြွေ့လျှံတက်၊ ဓမ္မစက်ကို၊ မိန့်မြွက်ထွေပြား၊ ဟောဖော်ကြားသည်၊ ၊တရားနတ်စည် ယွမ်းတယ်ကို- တရားနတ်စည် ယွမ်းတယ်ကို။

(၆) တရားနတ်စည်၊ ဆော်ယွမ်းလည်က၊ သုံးမည်ဘုံသိုက်၊ တသောင်းတိုက်ဝယ်၊ ကျွတ်ထိုက်သသူ၊ နတ်လူဗြဟ္မာ၊ သတ္တဝါကို၊ ခေမာသောင်သို့၊ ဖောင်ကူးတို့ဖြင့်၊ ဆောင်ပို့ပြီးခါ၊ ဝါလေးဆယ့်ငါး၊ သက်ကားရှစ်ဆယ်၊ စုံပြည့်ကြွယ်က၊ ရာလေးဆယ်ရှစ်၊ သက္ကရာဇ်ဝယ်၊ နယ်မလ္လာတိုင်း၊ စံနှိုင်းမယုတ်၊ ကုဿိန္နာရုံ၊ အင်ကြင်းစုံ၌၊ ကဆုန်လပြေ့၊ အင်္ဂါနေ့ဝယ်၊ ချမ်းမြေ့နိဗ္ဗူ၊ စံတော်မူသည်၊ ၊ဝှန်းဆူသောင်းလုံး ကျော်တယ်ကို- ဝှန်းဆူသောင်းလုံး ကျော်တယ်ကို။ (လပြေ့-တို့မှာ လပြည့်ဖြစ်သည်)။

၅၅၂

(၇) နိဗ္ဗူစံပြီ၊ ရှုမအီသား၊ သိင်္ဂီရွှေလှော်၊ အလောင်းတော်ကို၊ ထိုရော်ကဆုန်၊ လဆုတ်ကြုံ၍၊ ဂဠုန်နေ့ဝယ်၊ ခိုးငွေ့မနှော၊ ဓာတ်တေဇောလျှင်၊ ရှင်စောဉာဏ်စက်၊ ဓိဋ္ဌာန်ချက်ဖြင့်၊ လျှံတက်ကော်ရော်၊ မီးပူဇော်သည်၊ ၊မွေတော်ရှစ်စိတ် ကြွင်းတယ်ကို- မွေတော်ရှစ်စိတ် ကြွင်းတယ်ကို။ (ဤ၌- မွေတော်ရှစ်စိတ်ဆိုသော်လည်း ရှစ်စရွတ်ဟုသာ မှတ်ယူရာ၏)။

ထိုခုနစ်နေ့၊ သာချမ်းမြေ့ကို၊ ဆွေ့ဆွေ့ကြည်ဖြူ၊ အာရုံယူလျက်၊ သုံးလူတို့နတ်၊ မြတ်ထက်မြတ်သား၊ ကိုယ်တော်ဖျားကို၊ သုံးပါးမွန်စွာ၊ ဝန္ဒနာဖြင့်၊ သဒ္ဓါဖြိုးဖြိုး၊ ကျွန်ရှိခိုးသည်၊ ၊ကောင်းကျိုးခပ်သိမ်း ကြွယ်စေသောဝ်။

ကြွက်-သန်, ပူး-ဖွား၊ ကျား-တောသွား၊ ဆင်-ဘုရားဖြစ်၊ စက်လှစ်-နာဂ၊ နိဗ်-သီဟ၊ ဂရုဠ-ဓာတ်မီးလောင်။

(ရှေးပေါရာဏ ခုနစ်နေ့လင်္ကာ၊ ဆောင်)

ဤခုနစ်နေ့ ဘုရားရှိခိုးလင်္ကာကို နှုတ်ရအာဂုံဆောင်ကြ၍ ဘုရားအာရုံ နှလုံး၌ ထုံနိုင်ကြပါစေကုန်သတည်း။

အခဏ်း ၄၁-ပြီး၏။

ဤတွင်ရွေ့ ဗုဒ္ဓရတနာအခဏ်း ပြီး၏။

၅၅၃

ဓမ္မရတနာ

အခဏ်း-၄၂

     ဤဓမ္မရတနာ (တရားရတနာ)အခဏ်း၌ မဂ်လေးပါး, ဖိုလ်လေးပါး, နိဗ္ဗာန်- တည်းဟူသော လောကုတ္တရာတရားကိုးပါး ပရိယတ္တိတရား ထိုပရိယတ်ဖြင့် ထင်ရှားဖော်ပြအပ်သည့် ပဋိပတ်တရား ရတနာသုံးပါး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများ ဤသို့စသည် များစွာသော တရားတို့အနက် ရှေးဦးစွာ ရတနာသုံးပါး၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးအပေါင်း တည်းဟူသော ဓမ္မရတနာအကြောင်းကို မကျဉ်းမကျယ် မှတ်သိလွယ်ရုံ ဖော်ပြပါအံ့-

ဘုရားဂုဏ်တော်ကိုးပါး

     မြတ်စွာဘုရားရှင်၌ ထင်ရှားရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်များမှာ အသင်္ချေယျ အပ္ပမေယျပင် ဖြစ်ပေ၏။ ထိုအသင်္ချေယျ အပ္ပမေယျ ဂုဏ်တော်တို့အနက်မှ လူ, နတ်, ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့ အလွယ်တကူ မှတ်ယူကြည်ညိုနိုင်စေရန် ဥပလက္ခဏနည်းပြအားဖြင့် ထိုထိုသုတ္တန်ပေါင်း များစွာတို့၌ အရဟံ-အစရှိသော ဂုဏ်တော်ကိုးပါးကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်ခဲ့လေသည်။ (တရားဂုဏ်တော် ခြောက်ပါး, သံဃဂုဏ်တော် ကိုးပါး ဟောကြားတော်မူရာ၌လည်း ဤနည်းအတူပင်တည်း)။

ဘုရားဂုဏ်တော်ကိုးပါး ပါဠိ

ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ, ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော, သုဂတော, လောကဝိဒူ, အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ, သတ္ထာဒေဝမနုဿာနံ, ဗုဒ္ဓေါ, ဘဂဝါ။

ဘုရားဂုဏ်တော်ကိုးပါး ဘာသာပြန်

(ဤ ဘုရားဂုဏ်တော်ကိုးပါး, တရားဂုဏ်တော်ခြောက်ပါး, သံဃဂုဏ်တော်ကိုးပါးဆိုင်ရာ မြန်မာပြန် အနက်နိဿယတို့မှာ ထင်ရှားသော

၅၅၄

ဆရာတော် တပါး တပါးလျှင် တမူ တမူကျစီ နိဿယ ပြန်ဆိုတော်မူခဲ့ကြပါသည်။ ထိုနိသယမူပေါင်း များစွာတို့အနက်မှ အနှစ်သာရ ပြည့်နှက်ပါလျက် စာဖတ်ပရိသတ်တို့၏ မျက်မှောက်သို့ မရောက်သေးသော (တနည်း– အရောက်အပေါက် နည်းပါးသေးသော) မြင်းခြံမြို့ ၉-ဆောင်တိုက် အဂ္ဂမဟာပဏ္ဍိတ ဝေဇယန္တာအုတ်ကျောင်း ဆရာတော် အရှင်ဝေပုလ္လာဘိဓဇမထေရ် နိဿယ မြန်မာပြန်ဆိုချက်ကို ဤကျမ်း၌ ဦးတည်ဖော်ပြပါမည်)-

သော ဘဂဝါ = အကြင် ဘုန်းတော်နေဝန်း ထွန်းလင်းတောက်ပတော်မူသော အစိန္တေယျ မြတ်စွာဘုရားသည်။ သမတိံသပါရမိယော = ဤကား အစ ဤမျှ အဆုံး ဂဏန်းကျုံးလည်း တောင်လုံးမြေစုဏ့် အမှုန့်မလောက် ကြားသော်ကြောက်အံ့သော ဆောက်ဦသမ္ဘာရ အမျှသုံးဆယ်သော ပါရမီတော်တို့ကို။ ပူရေတွာ = လောကဓာတ်တရိုး ဆွေတော်မျိုးနှင့် ကိုယ်ကျိုးစင်စစ် ဖြစ်စေအံ့ဟူ ဖြည့်ကျင့်တော်မူပြီး၍။ သဗ္ဗကိလေသေ = ဗျည်းသတ္တရိ မှတ်သိချက်မှန် နိ, လက်, နာမ်ကို ကိ, သန်မြှောက်ကိန်း ထောင့်ငါးရာ မှတ်ထိမ်းသော ခပ်သိမ်းသော ကိလေသာတို့ကို။ ဘဉ္ဇိတွာ = ၀ဇီရိန်စက်မျိုး မဂ်တန်ခိုးဖြင့် ဖျက်ချိုးတော်မူပြီး၍။ အနုတ္တရံ = ဗြဟ္မာ,နတ်,လူ သုံးဘုံသူတို့တွင် အတူမရှိသော။ သမ္မာသမ္ဗောဓိံ = ရွှေကြာပဒုံ နေအရုဏ်နှင့် ဆုံမိသဖြင့် ကောင်းစွာပွင့်သကဲ့သို့ လေးဆင့်မြောက်မဂ် ဉာဏ်ရောင်စက်နှင့် ပေါင်းဖက်ရကား တရားလုံးစုံ ဆုံးကုန်မြင်မှု စပ်ယှဉ်၍မတုနိုင်သော သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်ကို။ အဘိသမ္ဗုဒ္ဓေါ = ပစ္စဝေက္ခဏာဇော စောကာလွယ်ကူ ရတော်မူပြီ။ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ ပဌမအုပ် စာမျက်နှာ ၂၁၉- နှင့်အညီ ထည့်အပ်သော အနိယတ်ဝါကျဖြစ်သည်)။

(၁) သော ဘဂဝါ = ထိုဘုန်းတော်နေရှိန် ထိန်တဝင်းဝင်း ထွန်းလင်းတောက်ပတော်မူသော အစိန္တေယျ မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ = ဤသို့ အတိတေက

၅၅၅

ငြိပေလှသော ကိလေသမာရ် ကိုယ်တွင်းရန်ကို ဉာဏ်ဝဇီရိန် လက်နက်တော် ချိန်ပြီးလျှင် တချိန်တည်းပစ်ခတ် အဆုံးတိုင်သတ်တော်မူခြင်း.. (က)၊ ထက်ကြပ်မကွာ ဝါသနာဘာဂီ လာဝသီနှင့်တကွ ပါရမီလက်ရှိန် စက်ဝဇီရိန်ဖြင့် တချိန်တည်းပစ်ခတ်၍ သတ်အပ်သော ကိလေသာရန်ဘေး ဝေးသည်ထက် ဝေးတော်မူခြင်း.. (ခ)၊ ပညာရှိယောင် သူတော်ယောင်သို့ ဆောင်ကုန်သသူ တပါးလူတို့သည် သူတပါးတို့ မနှစ်မြို့၍ ပြစ်ဖို့ကြမည် ကဲ့ရဲ့မည်ကို ကြံစည်စိုးရိမ်သဖြင့် အချိန်ကာလ ဌာနနီးဝေး ရွေးကာချယ်ကာ ဆိတ်ကွယ်ရာ၌ ယုတ်မာညစ်ကျု မကောင်းပြုသကဲ့သို့ ဒုစရိုက်ကို ပြုထိုက်ရာသော ရဟောဌာန မောဟအဝိဇ္ဇာ မပိတ်ကာသဖြင့် ဆိတ်ကွယ်ရာ ကင်းတော်မူခြင်း.. (ဂ)၊ အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော ပုံတောင်းအချက် ဇရာ,မရဏ တည်းဟူသော အကွပ်နှင့်စပ်လျက် စဉ်ဆက်မကွာ တည်လစ်ပါသော သင်္ခါရာဒိဆယ်တန့် သံသရာစက်အကန့်တို့ကို အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ပုဆိန်ဖြင့် တချိန်တည်းရိုက်ချိုး သွန်သွန်ကျိုးစေတော်မူခြင်း.. (ဃ)၊ အာဏာ,ဇာတိ, ခေတ်ဝိသယ အနန္တလောကဓာတ် နတ်နှင့်တကွသော လူသုံးဦးတို့ အဖူးအမြော် အပူဇော်ကို ခံတော်မူထိုက်ခြင်း.. (င)၊ ယင်းသို့ အရီနံ ဟတ, အာရကနှင့် ရဟအဘာဝါ, အရာဟတ, ပစ္စယအရဟာဟူသော သဒ္ဒါအဘိဓာန် မဟာတံဆိပ် ခံတော်မူသောကြောင့်လည်း။ အရဟံ = အရဟ- ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

(၂) သော ဘဂဝါ = ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ = ဤသို့ လေးသစ္စာကို ဆရာမရှိ ကိုယ်တိုင်ပင် သိသော်လည်း မိမိသယမ္ဘူ သိတော်မူတိုင်း သူတပါးအား ထင်ရှားစေရန် မဝေဘန်နိုင်သောကြောင့် သမ္ဗုဒ္ဓ- ဟူသော အမည်မျှ လှစ်ချွေပြရသော ပစ္စေကဗုဒ္ဓါအရှင်ဘုရား (I)၊ လေးသစ္စာကို ဆရာပြမှ သိသော်လည်း သိကပိုင်းခြား

၅၅၆

သူတပါးကို ထင်ရှားစိမ့်ငှါ ဟောနိုင်စွာသောကြောင့် သမ္မာဗုဒ္ဓနာမံ ရွှေဘွဲ့တော်ခံအပ်သော ရဟန္တာအရှင်မြတ်များ (II) = ဤသို့အားဖြင့် နှစ်ပါးသော သာဝက, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ သမ္မာဗုဒ္ဓ, သမ္ဗုဒ္ဓတို့ထက် ဥက္ကဋ္ဌဂုဏ်ကြီး အစုံပြီးသဖြင့် ချီးမွမ်းအံ့၍ မဆုံးမကုန် အလုံးစုံသော တရားမြတ်တို့ကို ဗုဓဓာတ် သံ,သမ္မာ ခြံရံကာ ပြည့်စုံစွာသောကြောင့်လည်း သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓေါ = သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ- ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

(၃) သော ဘဂဝါ = ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ = ဤသို့ အတီတာနန္တရ ဘဝမှလျှင် စ၍ဟိတ်,ဖိုလ် တိတ်ထိုထိုက ကိုယ်,သူတထူးတို့၏ ဖြစ်ဘူးသော ခန္ဓာအစဉ် အသွင်, မျိုး, ဇာတ်, အာယုကပ်- စသည်တို့ကို တပ်အပ်မျက်မှောက် လိုရာကောက်၍ တလျှောက်တည်း သိတော်မူနိုင်သော ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်တော်.. (က)၊ အနန္တစကြဝဠာ သတ္တဝါအတိုင်းမသိတို့၏ စုတိ,ပဋိသန် စုန်,အဆန်အားဖြင့် ခံစားစံစား ကံအလျောက် လားသည်တို့ကို ပိုင်းခြားထင်ထင် အကြွင်းမဲ့မြင်တော်မူခြင်း.. ကိုယ်ခန္ဓာတွင်း မျက်ကွင်းမျက်မှောင် မျက်တောင်မျက်ခုန်း သားအရေဖုံးအပ်သော နှလုံးသည်းပွတ် အူကရွတ်တို့ကို လွတ်လွတ်တူရူ အနီးကပ်မြင်တော်မူခြင်း.. မြင်းမိုရ်တောင်လုံး ဖုံးအုပ်သော မုံညင်းစေ့ သိမ်မွေ့လှစွာ ပရမာနု မြူတခုကိုပင် လူ့ရပ်နတ်ရွာ ဗြဟ္မာမိုးဖျား စက္ကဝါခြားသော်လည်း ပတ္တမြားလက်တင် အဝေးကပင် မြင်တော်မူခြင်း.. ယင်းသို့ ဝေး,နီး အကြီး,အငယ် ကာကွယ်ဖုံးပိတ် တိမ်ရိပ်မိုးမှောင် ညဉ့်သန်းခေါင်နှင့် တောတောင်နံရံ အခံအတားတို့ကို ထွင်းဖောက်၍ တလျှောက်တည်း မြင်တော်မူသော ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်တော်.. (ခ)၊ ကာမ,ဘ၀- စသည်လုံးစုံ အာသဝေါကုန်တော်မူခြင်း.. အမိတပရမ အသဒိသဖြစ်သော ပစိတပါရမီတော်အဟုန်ကြောင့်

၅၅၇

တစုံတယောက်သော သူနှင့်မျှ မတူမတန် သယမ္ဘူဓမ္မရာဇ် မင်းဆုံးဖြစ်တော်မူခြင်း တည်းဟူသော အာသဝက္ခယဉာဏ်တော်.. (ဂ) ဤသို့ သုံးပါးဝိဇ္ဇာ ပု,ဒိ,အာ- နှင့် ဝိ, မာ, စေ, ဒိ, အာ, ပု, ဣတွင် ဒိ- ဟုတကြိမ် ရှစ်ပါးချိန်လျက် သီ, ဣန်, ဘော, ဇာ, သတ်, စတ္တာဟူသော ပဉ္စာဒသ စရဏတို့နှင့် ပြည့်ဝစုံဟိတ် ဂုဏ်နိမိတ်ကြောင့်လည်း။ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နော = ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န- ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

(၄) သော ဘဂဝါ = ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ = ဤသို့ မဟာဇေယျခုံ ပြည်နိဗ္ဗာန်ရွှေဘုံသို့ လေးစုံသော မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် တရံတခေါက် မပြန်ရောက်ပဲ တလျှောက်တည်း ကြွသွားတော်မူသော အကြောင်း ကြောင့်၎င်း.. (=၊)၊ ၁- ရိုးလည်းမရိုး ကျိုးလည်းမနပ် အပြစ်ထပ်သဖြင့် မချစ်အပ်သော စကားတခွန်း, ၂- ရိုးလည်းမရိုး ကျိုးလည်းမနပ် အပြစ်ထပ်သော်လည်း ချစ်အပ်သော စကားတခွန်း, ၃- ဖြောင့်မှန်ရိုးလျက် ကျိုးမနပ်သဖြင့် မချစ်အပ်သော စကားတခွန်း, ၄- ကျိုးကားမနပ် ဖြောင့်ရိုးမတ်သဖြင့် ချစ်အပ်သော စကားတခွန်း, ၅- ရိုးလည်းရိုးမတ် အကျိုးနပ်လျက် မချစ်အပ်သော စကားတခွန်း, ၆- ရိုးလည်းရိုးမတ် ကျိုးလည်းနပ်သဖြင့် ချစ်အပ်သော စကားတခွန်း = ယင်းသို့ လောကဝေါဟာ ပြောရာစကား ခြောက်ခွန်းထားသည်တွင် အများတို့သည် မချစ်မည်ကို မြူနည်ဆန်ကျိုး ကြံမစိုးပဲ ရိုးမတ်ဖြောင့်သား အကျိုးများသော စကားတော် နှစ်ခွန်းကိုသာ ပြညွှန်းသမှု မိန့်ဆိုခြင်း ပြုတော်မူသောကြောင့်၎င်း.. (II)။ သုဂတော = သုဂတ- ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

(၅) သော ဘဂဝါ = ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ = ဤသို့ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓ ခန္ဓသဏ္ဌာန ပညတ်ဖြစ်သော သတ္တဝါအပေါင်းတို့သည် ကောင်း,မကောင်းသော

၅၅၈

ကုသိုလ်, အကုသိုလ် ထို၏အကျိုးဖြစ်သော ဝိပါက်, ကဋတ္တာရုပ်တို့၏ အုပ်စည်းဆက်စပ် တပေါင်းတည်း ဖြစ်တတ်သော ခပ်သိမ်းသော သတ္တလောကကို အာသယ, အနုသယသို့စသော အခြင်းအရာဖြင့် ကောင်းစွာ သိတော်မူတတ်သော အကြောင်းကြောင့်၎င်း.. (I)၊ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓ အဋ္ဌကလာပ်ရုပ်အပေါင်း ၎င်းသတ္တလောက, သင်္ခါရလောကတို့ ဖြစ်ရာပျက်ရာ တည်ရာအနေ မြေပြင်ရေပြင် ကောင်းကင်သမုဒြာ စကြဝဠာမြင်းမိုရ် ထိုထို ဗိမာန် ဘုံဆောင် တောတောင်ပတ်ကုံး သုံးဆယ့်တဘုံ အလုံးစုံသော ဩကာသလောကကို ပရိမာဏအစဉ်အလာ သင်္ချာလင်းပြဲ့ စာရင်းဖွဲ့၍ အကြွင်းမဲ့ သိတော်မူတတ်သော အကြောင်းကြောင့်၎င်း.. (II)၊ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓ, အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓ = လောကနှစ်တန် ရုပ်နှင့်နာမ်တို့ တရံမလစ် ဖြစ်တတ်သော သင်္ခါရလောကကို သဘာဝ, ပစ္စယ, အနိစ္စ- သို့စသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ပိုင်းခြားထင်ထင် အကြွင်းမဲ့ကုန်စင်အောင် သိမြင်တော်မူတတ်သော အကြောင်းကြောင့်၎င်း.. (III)။ လောကဝိဒူ = လောကဝိဒူ- ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

(၆) သော ဘဂဝါ = ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ = ဤသို့လျှင် တထောင်ဝါဒ ဆောင်ကာမျှဖြင့် ပါပစရိုက် မာနစိုက်သော ပရိဗိုဇ်သစ္စကနှင့် ပေါက္ခရသာတိ- စသော လူယောက်ျား.., သူစိလောမ ခရလောမ အာဠဝကနှင့် ဒေဝရာဇာ ဗကဗြဟ္မာ- စသော နတ်ယောက်ျား.., စူဠောဒရ မဟောဒရ- စသော ဒေါသပွါးစီး နဂါးကြီးတို့နှင့်တကွ စီးတော်ဆင် ဓနပါလ- သို့စသော တိရစ္ဆာန်ယောက်ျား.. = ထိုမယဉ်ကျေးသူ နတ်,လူ,တိရစ္ဆာန် မာန်တက်သမှု ရန်ဖက်ပြုသူတို့ကို အတုမရှိသော သီလ, သမာဓိ, ပညာ- စသော ဒေသနာဖြင့် ကောင်းစွာယဉ်ကျေးအောင် အရေးပြုလုပ် ကောင်းစွာဟောကြား

၅၅၉

ဆုံးမတတ်သော ဂုဏ်တော်ပုဒ်ကြောင့်လည်း။ အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ = အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ- ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

(၇) သော ဘဂဝါ = ထိုမြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ =ဤသို့ နာယကဦးစီး လှည်းမှူးကြီးသည် သီးသီးများစွာ လှည်းနောက်ပါတို့ကို ဝါဠ, စောရ, ဒုဗ္ဘိက္ခနှင့် နိရုဒကဆိုး ကန္တာရအမျိုးမျိုးတို့မှ သည်ပိုးဆောင်ကြဉ်း၍ မင်းတို့နေပြည် ရပ်သာစည်၌ အတည်မြဲမြံ ထာဝရကံအားဖြင့် ပျော်စံစေဖို့ အရောက်ပို့သကဲ့သို့ ထို့တူမခြား ရှင်တော်ဘုရားလည်း သုံးပါးဘုံသူ နတ်လူဗြဟ္မာ ဝေနေယျာတို့အား သံသရာလမ်း ခရီးကြမ်း၌ ပင်ပန်းစွာဘိ ဇာတိ ဇရာ ဗျာဓိမရဏ = ဤသို့စသော ဒုက္ခသစ္စာမျိုးအပေါင်းမှ အကြောင်းဖြစ်သော သမုဒယသစ္စာကို ပယ်ခွါသောအားဖြင့် ထုတ်ဆောင်၍ အောင်ဘုမ္မိနက် နိရောဓသစ္စာ တည်းဟူသော ရွှေနန်းထက်သို့ မဂ္ဂသစ္စာ ဝဲယာရှစ်စင်း ထီးဖြူတော်ကျင်းပြီးလျှင် မင်းခမ်းအစဉ် သဘင်တော်မြတ် ဝင်စံတော်မူစေတတ်သောကြောင့်လည်း။ သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ = သတ္ထာ ဒေဝမနုဿာနံ- ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

(၈) သော ဘဂဝါ = ထို မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ = ဤသို့ ဒုက္ခ, သမုဒယ, နိရောဓ, မဂ် = လေးချက်သော သစ္စာတို့ကို သံသရာလမ်း စခန်းမြင့်ညောင်း ဘဝပေါင်းတို့က ကောင်းစွာ ဆည်းပူးတော်မူခဲ့သော ပါရမီတော်အဟုန်ကြောင့် အင်စုံရလတ် ဉာဏ်အရဟတ်နှင့် သဗ္ဗညုတ အတုလမှန်ကင်း ဉာဏ်တော်ရောင် လင်းပြီးလျှင် မကြွင်းအနုမြူ ကိုယ်တော်လည်း သိတော်မူ၍ နတ်,လူ,ဗြဟ္မာ ဝေနေယျာတို့အား ပါရမီအလျောက် ချီးမြှောက်လျင်ဆော သိစေတော်မူတတ်သော သဘောကြောင့်လည်း။

၅၆၀

ဗုဒ္ဓေါ = ဗုဒ္ဓ-ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

(၉) သော ဘဂဝါ = ထို မြတ်စွာဘုရားသည်။ ဣတိပိ = ဤသို့ = ၁- ငယ်စေလိုက ကိုယ်တော်မြတ်ကို သပ်သပ်ပါယ်ပါယ် အနုမြူသဖွယ်မျှငယ်စွာ ဖန်ဆင်းတော်မူနိုင်ခြင်း၊ ၂-ကြီးစေလိုက မြင်းမိုရ်တပြေး လွန်လိုသေးလည်း လေးကျွန်းပတ်ဝိုက် တိုက်စကြဝဠာ နရက်ရွာက ဘဝဂ်ပါကျုံး လောကဓာတ်အားလုံးကို ဖုံးအုပ်နိုင်အောင် မြင့်ခေါင်ကြီးမားသော ကိုယ်တော်မြတ်ကို သပ္ပါယ်စွာ ဖန်ဆင်းတော်မူနိုင်ခြင်း၊ ၃-မြေကိုဖောက်ထွင်း ရေကိုခွင်းလျက် မြင်းမိုရ်, သတ္တရဗ္ဘန် ပတ်ခြံလျဉ်းစပ် အတွင်းရပ်၌သော်လည်း ကျဉ်းကျပ်ခြင်းမရှိ ပကတိမိုးပြင် တန်ခိုးဆင်၍ လျှိုးဝင်ပျံကြွတော်မူနိုင်ခြင်း၊ ၄-လိုတော်ရှိရာ ရပ်မျက်နှာသို့ လျင်စွာခေါက်ခေါက် ကြွရောက်တော်မူနိုင်ခြင်း၊ ၅-ဓိဋ္ဌာန်ရွှင်ကြည် စိတ်သန်ရည်တိုင်း မည်သည်မဆို အလိုတော်ရှိ ပြီးစီးခြင်း၊ ၆-ဗုဒ္ဓကိစ္စ ဘုရားဓမ္မတာ ပြုထိုက်ရာတို့၌ လိုက်ပါ အစိုးရတော်မူခြင်း၊ ၇-တန်ခိုးဣဒ္ဓိပါဒ် အရပ်ရပ်တို့၌ သုံးသပ်လေ့လာ နိုင်နင်းတော်မူခြင်း၊ ၈-ပြုပြုသမျှ ကိစ္စထိုထို၌ စိတ်လိုကိုယ်စိုး တန်ခိုးတော်၏ အပြီးအဆုံးသို့ ရောက်ခြင်း၊ ယင်းသို့ အဏိမာ, မဟိမာ, လဃိမာ- အစဉ်လာသော မဟာဇောတိ လောကီတန်ခိုး ဣဒ္ဓိပါဒ်ရှစ်မျိုးနှင့်တကွ အစိုးရခြင်းအရာ၌ ပမာမျှမရသော အသာဓာရဏအရိယိဒ် ဣဒ္ဓိတကာတို့၏ အထွတ်အထိပ်ဖြစ်သော စိတ်တော်အလို ကိုယ်တော်ပါနိုင် သုံးခရိုင်၌ အဆုံးတိုင် စိုးအုပ်တော်မူနိုင်ခြင်း တည်းဟူသော ဣဿရိယဘုန်းတော်.. (၁)၊ မဂ္ဂ, ဖလ, နိဗ္ဗာန-ဟူသော နဝလောကုတ် တရားတော်အချုပ်သို့ အနုတ္တရ ဥက္ကဋ္ဌမြောက် ထင်ရှားစွာ ရောက်တော်မူခြင်း တည်းဟူသော ဓမ္မဘုန်းတော်.. (၂ )၊ ဘုံမနုဿ ဥက္ကဋ္ဌ၌ အနုတ္တရဖျား

၅၆၁

ဘုရားဘုန်းမြင့် ပွင့်တော်မူပြီ ပွင့်လာပြီဟု တညီတညာ ထက်ဗြဟ္မာတိုင် စက္ကဝါမဆံ့ ပြန့်နှံ့ကျော်စောလျက် လောကဓာတ်လုံး ညွတ်ရုံးနိဗ္ဗဒ် မဆိတ်ပြတ်ပဲ ပရိသတ်အခြံအရံများခြင်း တည်းဟူသော ယသဘုန်းတော်..(၃)၊ ၀စန, ရူပ, ဉာဏ, ဣဒ္ဓိပါဒ် = လေးရပ်ရှိန်ဝေ အစိန္တေဖြစ်၍ ဧကတိံသ ကိန်းပြရုံးဖွဲ့ သုံးဆယ့်တစ်ခရိုင် ဘုံနေထိုင်သူတို့သည် ပြိုင်မည်, တုမည်ကိုမဆိုထား စကားလေသံ ကြံရုံမျှ မကြံစည်ကောင်း တပေါင်းတရုံး ဘုန်းတော်,ကံတော် ရွှေဉာဏ်တော်နှင့် အသံတော် စကားတော်၏ လွန်မြတ်ခြင်း.., အဆင်းတော် ရူပကာယ တူပမာမမျှသော ပူဇာရဟအထူးထူး လူသုံးဦးတို့ ဖူးမြော်ပူဇော်၍ မရောင့်ရဲနိုင်အောင် လွန်ကဲသောအသရေ ရှိတော်မူခြင်း တည်းဟူသော သိရီဘုန်းတော်.. (၄)၊ ကိုယ်တော်မြတ်၏ အတ္တဟိတ အသဒိသဘောဂီ လောကီဖြစ်သော အစီးအပွါးတော်.., ဘဝတောအုပ် မသောရုတ်စေပဲ လောကုတ္တရာဖြစ်သော အစီးအပွါးတော်, သတ္တဝါဝေနေယျ အနန္တတို့၏ မဟန္တဘောဂီ လောကီဥစ္စာ လောကုတ္တရာအစီးအပွါး = ဤသို့အားဖြင့် များမြတ်သော အကျိုးအာနိသင်တို့ကို မငြင်မငြို အလိုတော်ရှိရာ လိုက်ပါ ပြီးစီးတော်မူစေနိုင်ခြင်း တည်းဟူသော ကာမဘုန်းတော်..(၅)၊ လေးဆယ့်ငါးဝါ ပတ်လုံးကြာအောင် ဓမ္မတာလေ့ ညဉ့်နေ့မဟူ ပုရေဘတ္တ ပစ္ဆာဘတ္တ ပဌမယာမ်- စသည်တို့၌ ဘုရာ့းအမှု ကိစ္စစုကို တခုမကျန် တရံမယုတ် အားသွန်ထုတ်တော်မူခြင်း တည်းဟူသော ပယတ္တဘုန်းတော်..(၆)၊ ယင်းသို့ ဘဇီ, ဘဂီ, ဘာဂီ, ဝိဘတ္တ စသည်များစွာ ဂုဏ်တေဇာတို့ကြောင့်လည်း။ ဘဂဝါ = ဘဂဝါ-ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။

၅၆၂

မကျဉ်းမကျယ် မှတ်သားရန်အဓိပ္ပါယ်

     မြတ်စွာဘုရားရှင်၌ ဤဂုဏ်တော်ကိုးပါးမှတပါး မရေမတွက်နိုင်အောင် များစွာသော ဂုဏ်ကျေးဇူးများ ထင်ရှားရှိသော်လည်း လူ,နတ်,ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့၏ အလိုစရိုက်နှင့် လိုက်လျောရုံမျှ ထိုထိုသုတ္တန်များ၌ ဤဂုဏ်တော်ကိုးပါးကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်၏၊ တနည်းအားဖြင့် ဤဂုဏ်တော်ကိုးပါးဖြင့်ပင် တပါးသော ဂုဏ်တော်များကိုလည်း သိမ်းကျုံးသင်္ဂြိုဟ် သဘောတူရာ ပေါင်းယူနိုင်သောကြောင့် ဤဂုဏ်တော်ကိုးပါးကို ထိုထိုသုတ္တန်များ၌ မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်၏။ ယခုအခါ ထိုဂုဏ်တော်ကိုးပါးနှင့်စပ်၍ မကျဉ်းမကျယ် မှတ်သားဖွယ်ကို ပြဆိုရေးသားပေအံ့-

(၁) အရဟံဂုဏ်တော်

     ဤဂုဏ်တော်အရာ၌ ၁-ဂုဏ်တော်နှင့် ၂-ဂုဏ်တော့်ရှင် မြတ်စွာဘုရားကို ရှေးဦးစွာ ခွဲခြား၍ သတိချပ်ထားရာ၏။ ၁-ဂုဏ်တော်ဟူသည်မှာ- မြတ်စွာဘုရားရှင် ခန္ဓာအစဉ် ဒြဗ်သန္တာန်တော်၌ တည်ရှိ ဖြစ်ပွါးသည့် ဓမ္မသဘာဝ ကျေးဇူးများကို ခေါ်ဆို၍၊ ၂-ဂုဏ်တော့်ရှင် မြတ်စွာဘုရား ဟူသည်မှာ- ထိုဓမ္မသဘာဝ ကျေးဇူးများ၏ ဖြစ်ပွါးတည်ရှိရာ ခန္ဓာအစဉ် ဝိသေသ ဒြဗ်သန္တာန်တော်ကို ခေါ်ဆိုလေသည်။

     ထိုတွင် ဤ“အရဟံ” ဂုဏ်တော်အရာ၌ ကျေးဇူး၅-ချက် အနက်သဘောကို မှတ်ယူရာ၏။ ထိုအနက် ၅-မျိုးတို့မှာ-

     (က) အရီ+ဟတ-မှ (တ)ကိုချေ၍ အရဟ-ဖြစ်လာသည်။ (အရိ = တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာ ရန်သူတို့ကို + ဟတ = လောကုတ္တရာမဂ်ဖြင့် အကြွင်းမဲ့ ပယ်သတ်တော်မူပြီးသော မြတ်စွာဘုရား-ဟု ဆိုလိုသည်)။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- လောကသဘောအားဖြင့် ရန်သူဖြစ်သူသည် မိမိ၏ အကျိုးမဲ့ကိုသာ ပြုသကဲ့သို့ ထို့အတူ တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာတရားတို့သည်လည်း မိမိဖြစ်ပွါးရာပုဂ္ဂိုလ်၏ အကျိုးမဲ့ကိုသာ ပြုတတ်၏။ ထို့ကြောင့်

၅၆၃

ထိုကိလေသာတရားတို့သည် မိမိဖြစ်ပွါးရာ ပုဂ္ဂိုလ်များ၏ ရန်သူကြီးများသာ ဖြစ်ကြရကား မြတ်စွာဘုရားအလောင်းတော်သန္တာန်၌ဖြစ်သော ကိလေသာတို့သည် ဘုရားအလောင်းတော်၏ ရန်သူကြီးများသာ ဖြစ်ကြသဖြင့် အရိ = ရန်သူဟူသော အမည်ကို ရရှိကြလေသည်။

     ထိုတထောင့်ငါးရာ ကိလေသာ ရန်သူများကို မြတ်စွာဘုရားသည် မဟာဗောဓိမဏ္ဍိုင် အပရာဇိတပလ္လင်တော်၌ (ရှေးဖော်ပြရာပါ) မဟာဝဇိရဝိပဿနာတရား ပွါးများတော်မူသဖြင့် ရရှိအပ်သော လောကုတ္တရာ မဂ်လေးပါးတို့ဖြင့် အစုလိုက် အစုလိုက် ပယ်သတ်တော်မူအပ်လေပြီ။ ထို့ကြောင့် လောကုတ္တရာမဂ်လေးပါး ဓမ္မသဘာဝ ကျေးဇူးများသည် (အရိဟတ-ပုဒ်မှ နိရုတ္တိနည်းအရ ပြောင်းလဲလာသည့်) အရဟံဂုဏ်တော်မည်၍ ထိုအရဟံဂုဏ်တော် = လောကုတ္တရာ မဂ်လေးပါးတို့ ဖြစ်ပွါးရာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခန္ဓာတော်အစဉ်သည် အရဟံဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

     (ခ) တနည်း အာရက-မှ (နိရုတ္တိနည်းအားဖြင့်) အရဟ ဖြစ်လာသည်။ (အာရက = ကိလေသာရန်သူတို့မှ ဝေးကွာတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားဟု ဆိုလိုသည်)။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားသည် ရှေး (က-အမှတ်ပါ စကားရပ်)၌ ပြအပ်ခဲ့သောအတိုင်း ကိုယ်တော်မြတ်၏ တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာရန်သူတို့ကို ဝါသနာအငွေ့ဓာတ်နှင့်တကွ လောကုတ္တရာ မဂ်လေးပါးဖြင့် အကြွင်းမဲ့ ပယ်သတ်တော်မူအပ်ခဲ့လေသည်။ ထိုပယ်သတ်အပ်ပြီးသော ဝါသနာအငွေ့ဓာတ်နှင့်တကွ တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာ ရန်သူတို့သည် ကိုယ်တော်မြတ်သန္တာန်၌ ဘယ်သောအခါမျှ မဖြစ်ကြ = မဥပါဒ်ကြတော့ပေ။ ကိုယ်တော်မြတ်မှ အဝေးကြီး ဝေးကွာကြတော့၏၊ ကိုယ်တော်မြတ်သည်လည်း ထိုဝါသနာအငွေ့ဓာတ်နှင့် တကွသော တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာ ရန်သူတို့မှ အဝေးကြီး ဝေးကွာတော်မူလေတော့၏။ ထို့ကြောင့် ဝါသနာအငွေ့ဓာတ်နှင့်တကွ ထိုတထောင့်ငါးရာ

၅၆၄

ကိလေသာ ရန်သူတို့မှ ဝေးကွာတော်မူခြင်းသည် အရဟံဂုဏ်တော်မည်၍ “ထိုဂုဏ်တော်၏ ဖြစ်ပွါးရာ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ခန္ဓာတော်အစဉ်သည် ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။ ဤဂုဏ်တော်ကား မဂ်လေးပါးကြောင့် ရအပ်သော အကျိုးဂုဏ်တော် ဖြစ်လေသည်။

(ဤဆိုအပ်ပြီးသော က-မှတ်, ခ-မှတ် အရဟံဂုဏ်တော်များအရ ရဟန္တာသာဝက အရှင်မြတ်များသည်လည်း တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာ ရန်သူတို့ကို အမြစ်ပြတ် ပယ်သတ်တော်မူကြသောကြောင့် အရဟံဂုဏ်ရှင် ဖြစ်ထိုက်ကြသည်ဟု ထင်မှတ်ဖွယ်ရှိသော်လည်း ထိုသာဝက ရဟန္တာအရှင်မြတ်များမှာ ကိလေသာကိုသာပယ်၍ ဝါသနာအငွေ့ဓာတ်ကိုကား မပယ်သတ်နိုင်ကြသဖြင့် အရဟံဟူသော ဂုဏ်ထူးကို မရရှိကြပဲ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကသာ မဂ်လေးပါးဖြင့် ဝါသနာအငွေ့ဓာတ်နှင့်တကွ ကိလေသာခပ်သိမ်းကို ပယ်သတ်တော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည်သာ အရဟံဂုဏ်ထူးကို ရရှိတော်မူလေသည်။

ဝါသနာအငွေ့ဓာတ် ဟူသည်မှာ ကိလေသာကို ပယ်ပြီးသော ရဟန္တာအရှင်မြတ်၏ သန္တာန်၌သော်လည်း ကိလေသာကို မပယ်ရသေးသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ လုံ့လပယောဂနှင့်တူသည့် လုံ့လပယောကို ဖြစ်စေတတ်သော (ခန္ဓာသန္တန်ဝယ် ပုထုဇန်ဘဝက အဖန်ဖန်ဖြစ်ပွါးခဲ့သည့်) ကိလေသာတရားတို့က ခြွင်းချန်၍ ထားခဲ့သော အစွမ်းသတ္တိထူး အထုံဓာတ်တမျိုး ဖြစ်လေသည်။

ဘုရားရှင် လက်ထက်တော်အခါက အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆ-မည်သော ရဟန္တာမထေရ်မြတ်တပါး ရှိလေသည်၊ ထိုမထေရ်မြတ်သည် လွန်ခဲ့သောအခါက ဇာတ်ဝါဒ မာန်မာန ခက်ထန်သည့် ပုဏ္ဏားမျိုး၌ ဘဝငါးရာဆက်၍ ဖြစ်ခဲ့လေရာ ထိုဇာတိမာန် ကိလေသာဖြင့်ပင် မိမိတို့အမျိုးမှတပါး အခြားအမျိုးများကို ဝသလ = သူယုတ်မာဟူ၍ ခေါ်ဆိုပြောကြားခဲ့လေသည်။ ယခုနောက်ဆုံး ရဟန္တာဖြစ်သောဘဝ၌ ထိုဇာတိမာန် ကိလေသာကို အမြစ်ပြတ်ပယ်ပြီး ဖြစ်သော်လည်း လွန်ခဲ့သော ဘဝများစွာက ထိုအရှင်၏သန္တာန်ဝယ် အဖန်ဖန်ဖြစ်ပွါးခဲ့သော ဇာတိမာန် ကိလေသာက အထုံအငွေ့ ဝါသနာဓာတ် သတ္တိထူးတမျိုးကို ထိုခန္ဓာအစဉ်၌ ခြွင်းချန်ထားခဲ့လေသောကြောင့် ထိုဝါသနာအငွေ့ဓာတ်ကြောင့်ပင် တွေ့သမျှသော လူများကို ဝသလ = ဟဲ့ သူယုတ်မာဟု

၅၆၅

ရိုင်းပြစွာ ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုလေသည်။ ဤကဲ့သို့ အရှင်ပိလိန္ဒဝစ္ဆ ရဟန္တာမထေရ်၏ သန္တာန်၌ ဇာတိမာန် ကိလေသာပင် မရှိသော်လည်း ထိုကိလေသာက ဤခန္ဓာအစဉ်ဝယ် ဝသလ = ဟဲ့ သူယုတ်မာဟု ရိုင်းပြစွာ ခေါ်ဝေါ်ပြောဆိုကြောင်း အထုံအငွေ့ဓာတ် သတ္တိထူးတမျိုး ထားရှိခဲ့လေသည်၊ ထိုကဲ့သို့သော ကိလေသာ၏ အထုံအငွေ့ဓာတ် သတ္တိထူးမျိုးကို ဝါသနာဟူ၍ ခေါ်သည်)။

     (ဂ) တနည်း- အ+ရဟ = နှစ်ပုဒ်ကိုပေါင်း၍ အရဟံ = ဆိတ်ကွယ်ရာ၌ မကောင်းမှုကို ပြုတော်မမူသော မြတ်စွာဘုရား၊ (တနည်း) မကောင်းမှုကို ပြုလုပ်ရန် ဆိတ်ကွယ်ရာဟူ၍ပင် ရှိတော်မမူသော မြတ်စွာဘုရားဟု ဆိုလိုသည်။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- လော၌ ပညာရှိယောင် သူတော်ယောင် ဟန်ဆောင်ကြသော ဗာလသူယုတ်တို့သည် (မိမိတို့ကိုယ်တိုင်က ဗာလသူယုတ်ဖြစ်၍ မကောင်းမှုကို မပြုပဲလည်း မနေနိုင်ကြ၊ သူတပါးတို့က မိမိတို့ကို တကယ့်ပညာရှိ သူတော်ကောင်းတွေဟုလည်း အထင်ကြီးစေလိုကြသဖြင့်) လူသူတပါး ကဲ့ရဲ့ရှုတ်ချမည်ကို ကြောက်ရွံ့ကြသောကြောင့် ဆိတ်ကွယ်ရာ အခါကာလ, ဒေသကို ရွေးချယ်ကာ မကောင်းမှုကို ပြုကြကုန်၏။ မြတ်စွာဘုရားမှာမူကား ထိုသို့မဟုတ်ချေ၊ မဟာဗောဓိမဏ္ဍိုင်၌ပင် ထိုမကောင်းမှု ပြုလုပ်ရန် အခြေခံအကြောင်းရင်းဖြစ်သည့် ကိလေသာတို့ကို ဝါသနာနှင့်တကွ ပယ်သတ်တော်မူပြီး ဖြစ်သောကြောင့် မကောင်းမှုပြုရန် ဆိတ်ကွယ်ရာဟူ၍ပင် အလျှင်းမရှိ၊ ထိုသို့မရှိသဖြင့် ဆိတ်ကွယ်ရာ၌ မကောင်းမှုကိုပြုခြင်းလည်း အလျှင်းမရှိ။ သို့ရကား မကောင်းမှု၏ အခြေခံအကြောင်းတရားတို့ကို အမြစ်ပြတ် ပယ်သတ်တော်မူပြီး ဖြစ်သောကြောင့် “မကောင်းမှုပြုရန် ဆိတ်ကွယ်ရာအရပ်ဟူ၍ပင် အလျှင်းမရှိခြင်း, ထိုသို့မရှိသဖြင့် ဆိတ်ကွယ်ရာ၌ မကောင်းမှုကိုပြုမှု အလျှင်းမရှိခြင်းများ”သည် ဤ(ဂ) အမှတ်ပါ အရဟံဂုဏ်တော်မည်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ ထိုဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

     (ဃ) တနည်း- အရ+ဟတ-မှ (နိရုတ္တိနည်းအားဖြင့်) အရဟ ဖြစ်လာသည်။ (အရ = သံသရာစက်၏ အကန့်တို့ကို + ဟတ = မှုန့်မှုန့်ညက်ညက် ရစရာမရှိအောင် ချိုးဖျက်ပြီးသော

၅၆၆

မြတ်စွာဘုရားဟု ဆိုလိုသည်)။ ထင်ရှားစေဦးအံ့– ကာမဘဝ, ရူပဘဝ, အရူပဘဝ = ဤဘဝသုံးပါးကို ရထားကြီးဟူ၍ တင်စားခေါ်ဆိုအပ်သည်။ ခန္ဓာ, အာယတန, ဓာတ်တရားတို့ မပြတ်ဖြစ်ခြင်းကို သံသရာဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်သည်၊ ထိုသံသရာကိုပင် ဝဋ်ရထားကြီး၌ တပ်ဆင်၍ထားအပ်သည့် ရထားဘီးကြီးဟူ၍ တင်စားခေါ်ဆိုအပ်သည်။ (သံသရာစက်ဟူ၍လည်း ခေါ်၏)။ ထိုသံသရာစက် = ရထားဘီးမှာ အဝိဇ္ဇာနှင့် ဘဝတဏှာ တည်းဟူသော ပုံတောင်း = အချက် ပါရှိလေသည်။ (အဝိဇ္ဇာနှင့် ဘဝတဏှာကို သံသရာစက် = ရထားဘီးကြီး၏ မူလအခြေတည် ဖြစ်သောကြောင့် ပုံတောင်း = အချက်ဟူ၍ တင်စား ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်)။ ကာမကုသိုလ်စေတနာ, ရူပကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော ပုညာဘိသင်္ခါရကို ကာမဘဝ, ရူပဘဝ ရထားဘီးကြီးတို့၌ အသီးအသီး တပ်ဆင်၍ထားအပ်သည့် အကန့်အထောက်ဟူ၍ တင်စားခေါ်ဆိုအပ်လေသည်၊ အကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော အပုညာဘိသင်္ခါရကို အပါယ်ဘဝ ဝဋ်ရထားဘီးကြီး၌ တပ်ဆင်၍ထားအပ်သည့် အကန့်အထောက်ဟူ၍ တင်စား ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်၊ အရူပကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော အပုညာဘိသင်္ခါရကို အရူပဘဝ ရထားဘီးကြီး၌ တပ်ဆင်၍ထားအပ်သည့် အကန့်အထောက်ဟူ၍ တင်စားခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။ ထိုသင်္ခါရသုံးပါးတို့ကို အရင်းမူလပိုင်းက အဝိဇ္ဇာ ဘဝတဏှာ တည်းဟူသော အချက် = ပုံတောင်း အကြောင်းတရား, အဖျားပိုင်းက ဇရာမရဏတည်းဟူသော အကွပ်အကျိုးတရားတို့နှင့် ဆက်စပ်၍ နေသောကြောင့် သံသရာစက် = ရထားဘီးကြီး၏ အကန့်အထောက်အဖြစ်ဖြင့် တင်စားခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။ ဇရာ,မရဏတရား နှစ်ပါးတို့ကိုကား ထိုထိုဘဝ၌ အဆုံးအစွန်းအနေဖြင့် ထင်ရှားသောကြောင့် သံသရာစက် = ရထားဘီးကြီး၏ အကွပ်အဖြစ်ဖြင့် တင်စား ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။ (အချုပ်အားဖြင့် ဤယခု ပဌမနည်း၌ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ၁၂-ရပ်တို့တွင် အဝိဇ္ဇာနှင့် တဏှာကို ပုံတောင်း = အချက်အဖြစ်ဖြင့်၎င်း, ဇရာနှင့် မရဏကို သံသရာစက် = ရထားဘီးကြီး၏ အကွပ်အဖြစ်ဖြင့်၎င်း, သင်္ခါရသုံးမျိုးတို့ကို

၅၆၇

သံသရာစက် = ရထားဘီးကြီး၏ အကန့်အထောက် အဖြစ်ဖြင့်၎င်း, ကျန်သော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ တရား တို့ကိုကား သံသရာဝဋ်ရထားလုံး = ရထား ကိုယ်ထည်ကြီး အဖြစ်ဖြင့်၎င်း တင်စား ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်)။

     အာသဝတရား ထင်ရှားဖြစ်ခြင်းကြောင့် အဝိဇ္ဇာတရား ဖြစ်ပွါးရသည်၊ အဝိဇ္ဇာ၏ အကြောင်းကား အာသဝတရားတည်း၊ ထို့ကြောင့် ထိုအာသဝတရားကို သံသရာစက် = ရထားဘီးကြီး၏ အဝိဇ္ဇာ ဘဝတဏှာ တည်းဟူသော ပုံတောင်း = အချက်၌ တပ်ဆင်လျှိုထိုး၍ ထားအပ်သော ဝင်ရိုးအဖြစ်ဖြင့် တင်စား ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။

     ဤသို့လျှင် အဝိဇ္ဇာ, ဘဝတဏှာ တည်းဟူသော အချက်ပုံတောင်း, အဘိသင်္ခါရသုံးပါး တည်းဟူသော အကန့်အထောက်, ဇရာမရဏ တည်းဟူသော အကွပ်ရှိလျက် အာသဝတည်းဟူသော ဝင်ရိုးဖြင့် လျှိုထိုးပြီးလျှင် ဘ၀သုံးပါး ဝဋ်ရထား၌ တပ်ဆင်၍ ထားအပ်သည့် အစမထင် သံသရာတခွင်ကပင် မရပ်မတည် အမြဲလည်ခဲ့သော သံသရာစက် = ဝဋ်ရထားဘီးကြီး၏ အဘိသင်္ခါရသုံးပါး အကန့်အထောက်များကို (နောက်ထပ် သံသရာစက်ကြီး မလည်နိုင်အောင်) မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မဟာဗောဓိမဏ္ဍိုင်၌ပင် ကာယိက, စေတသိက ဝီရိယနှစ်ထွေ ခြေတော်အစုံတို့ဖြင့် သီလတည်းဟူသော အောင်မြေခုံ၌ အစုံရပ်တည်တော်မူကာ သဒ္ဓါတရားတည်းဟူသော လက်ဖြင့် ကမ္မက္ခယကုသိုလ်ခေါ်သည့် မဂ်ဉာဏ်ပုဆိန်ကို မြဲမြံစွာ စွဲကိုင်တော်မူလျက် တခုမကျန် မှုန့်မှုန့်ညက်ညက် ဖြိုဖျက် ဖြတ်တောက်တော်မူအပ်လေသည်။

     ထို့ကြောင့် မဂ်ဉာဏ်လေးချက် တည်းဟူသော ပုဆိန်ဖြင့် သံသရာစက် = ဝဋ်ရထားဘီးကြီး၏ အကန့်အထောက်ဖြစ်သည့် အဘိသင်္ခါရ သုံးမျိုးတို့ကို ပယ်ချိုး ဖြတ်တောက်ခြင်းသည် ဤယခု (ဃ)အမှတ်ပြ အရဟံဂုဏ်တော်မည်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ ထိုဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

၅၆၈

     တနည်း- အစမထင်သော သံသရာဝဋ်ကို သံသရာစက်ဟု ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။ ထိုသံသရာစက် ဟူသည်မှာလည်း ပရမတ္ထ သဘာဝဓမ္မစစ်စစ်ကို ဉာဏ်ဖြင့် စေ့စပ်စွာ ကြည့်ရှုလျှင် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ၁၂-ရပ်တို့ပင် ဖြစ်လေသည်။

     အဝိဇ္ဇာသည် မူလအခြေတည် ဖြစ်သောကြောင့် ထိုသံသရာစက်ကြီး၏ အချက် = ပုံတောင်းဖြစ်လေသည်။ ဇရာ, မရဏ နှစ်ပါးသည် ဘဝတရပ်၏ အဆုံးသတ်ဖြစ်သောကြောင့် ထိုသံသရာ စက်ကြီး၏ အကွပ်ဖြစ်လေသည်။ ကျန်သော အင်္ဂါ၁၀-ပါးတို့သည် အဝိဇ္ဇာလျှင် မူလအခြေတည် ရှိသောကြောင့်၎င်း, ဇရာ မရဏလျှင် အဆုံးသတ်ရှိသောကြောင့်၎င်း ထိုသံသရာစက်ကြီး၏ အကန့်အထောက်များ ဖြစ်ကြလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မဂ်ဉာဏ်လေးချက် ဓားလက်နက်ဖြင့် ထိုသံသရာစက်၏ အကန့်များကို အကြွင်းမဲ့ ပယ်သတ် ဖျက်ဆီးတော်မူပြီး ဖြစ်လေသည်။ သို့ရကား မဂ်ဉာဏ်လေးချက် ဓားလက်နက်ဖြင့် သံသရာစက်၏ အကန့် ဆယ်တန့်သော တရားတို့ကို ပယ်ရှား ဖြတ်တောက်ခြင်းသည် ဤ(ဃ)အမှတ်ပါ အရဟံဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။ ။(ဤနောက်နည်းကိုပင် ရှေး ဂုဏ်တော်အနက်၌ ဖော်ပြအပ်ခဲ့သည်)။

     (င) တနည်း- အရဟ = လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့၏ ပူဇာဝိသေသနှင့်တကွ လေးဝသော ပစ္စည်းတို့ကို ခံယူတော်မူထိုက်သော မြတ်စွာဘုရား-ဟု ဆိုလိုသည်။ မှန်၏- မြတ်စွာဘုရားသည် လောက၌ အမြတ်ဆုံးသော အလှူခံပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့် လူနတ်ဗြဟ္မာတို့၏ ပူဇာဝိသေသ လေးဝသော ပစ္စည်းတို့ကို ခံယူတော်မူထိုက်လေသည်။ ထို့ကြောင့်ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မူလာလျှင် တန်ခိုးကြီးသော နတ်လူတို့သည် အခြားတပါး၌ ပူဇော်မှု မပြုကြတော့ပဲ မြတ်စွာဘုရား၌သာ ပူဇော်မှု ပြုကြလေသည်။

     ပြုကြပုံအမြွက်မှာ သဟမ္ပတိဗြဟ္မာကြီးသည် မြင်းမိုရ်တောင်မျှရှိသော ရတနာပန်းဆိုင်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို

၅၆၉

ပူဇော်လေသည်၊ ထိုမှတပါး အခြားသော နတ်လူများ ဗိမ္ဗိသာရမင်း, ကောသလမင်း အစရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်များသည်လည်း မိမိတို့ စွမ်းအားရှိသမျှ မြတ်စွာဘုရားကို ပူဇော်ကြလေသည်။ ဤတွင်မျှမကသေး မြတ်စွာဘုရား ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူပြီးသည့် နောက်မှာလည်း အသောကမင်းတရားသည် မြတ်စွာဘုရားကို ရည်စူး၍ ကိုးဆယ့်ခြောက်ကုဋေသော ဥစ္စာကို စွန့်လွှတ်ကာ ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းလုံး၌ ကျောင်းတိုက်ကြီးပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်-စသည် တည်ထားကော်ရော် ပူဇော်လှူဒါန်းလေသည်။

     သို့ရကား လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့၏ ပူဇော်အထူးကို ခံတော်မူထိုက်ကြောင်းဖြစ်သည့် အတုမရှိသော သီလဂုဏ်, သမာဓိဂုဏ်, ပညာဂုဏ်, ဝိမုတ္တိဂုဏ်, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့မှာ ဤ(င)အမှတ်ပြ အရဟံဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။ ။(ဤအရဟံဂုဏ်တော် ၅-ချက်နှင့် ရှေးဖော်ပြရာပါ အနက်ကို ဆက်စပ်တဖန် သုံးသပ်ဖတ်ရှုပါဦး)။

အရဟံဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၂) သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော်

     သမ္မာ = မဖောက်မပြန် အမှန်အတိုင်း + သံ = ဆရာမကူ = သယမ္ဘူဉာဏ်ဖြင့် ကိုယ်တိုင် + ဗုဒ္ဓ = ခပ်သိမ်းသော ဉေယျတရားတို့ကို သိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားဟု ဆိုလိုသည်။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- မည်သည့် ဆရာတဦးတယောက်ကမျှ ဟောပြညွှန်ကြား၍မဟုတ်ပဲ မိမိအလိုလို ကိုယ်တိုင်ထိုးထွင်း၍ သစ္စာဉေယျတရားတို့ကို သိသောဉာဏ်ကို သယမ္ဘူဉာဏ်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်တို့မှာ သယမ္ဘူဉာဏ်ဖြင့်ပင် ဆရာမကူပဲ မိမိတို့အလိုလို သစ္စာတရားတို့ကို ထိုးထွင်း၍ သိမြင်တော်မူကြသည့်အတွက် သမ္ဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်ထူးကို ရရှိတော်မူကြသော်လည်း မိမိတို့သိပြီးသော သစ္စာတရားကို ဝေါဟာရပညတ်တင်ကာ သူတပါးတို့အား မဟောပြနိုင်သောကြောင့် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်ထူးကိုကား ရတော်မမူကြချေ။ အရိယာ သာဝကတို့မှာလည်း

၅၇၀

ဟောပြမည့်သူ ဆရာအထောက်အကူရမှ သစ္စာတရားတို့ကို ထိုးထွင်း သိမြင်တော်မူကြကာ သူတပါးတို့အားလည်း ဆရာဘုရား ဟောကြားသည့်နည်းအတိုင်း သစ္စာတရားတို့ကို ဟောပြနိုင်ကြသည့်အတွက် သမ္မာဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်ထူးကို ရရှိကြ၍ သယမ္ဘူဉာဏ်ဖြင့် သစ္စာတရားတို့ကို သိကြသည်မဟုတ်သောကြောင့် သမ္ဗုဒ္ဓ-ဟူသော ဂုဏ်ထူးကိုကား ရရှိတော်မမူကြချေ။ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့မှာကား ကိုယ်တိုင်ကလည်း သယမ္ဘူဉာဏ်ဖြင့် သစ္စာဉေယျတရားတို့ကို သိမြင်တော်မူကြသောကြောင့် သမ္ဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်ထူး, တပည့်သာဝကတို့အားလည်း အာသယဓာတ်နှင့်လျော်စွာ ဝေါဟာရပညတ်တင်၍ ဟောပြတော်မူနိုင်ကြသောကြောင့် သမ္မာဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်ထူး = ဤဂုဏ်ထူးနှစ်ရပ်တို့ကို ပေါင်းစပ်ကာ “သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ”ဟူသော ဂုဏ်တော်ကြီးကို ရရှိတော်မူကြလေသည်။

     သို့ရကား ခပ်သိမ်းသော သစ္စာဉေယျတရားတို့ကို မဖောက်မပြန် အမှန်အတိုင်း ဆရာမကူပဲ သိမြင်နိုင်သည့် သဗ္ဗညုတဉာဏ် အထွတ်တပ်သော မြတ်စွာဘုရား၏ မဂ်ဉာဏ်တော် လေးရပ်တို့သည် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဂုဏ်တော်မည်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။ ။(ဂုဏ်တော်အနက်ကို ပြန်၍ သုံးသပ် ရွတ်ဖတ်လေပါဦး)။

သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၃) ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နဂုဏ်တော်

     ဝိဇ္ဇာသုံးပါး (တနည်း) ဝိဇ္ဇာရှစ်ပါး, စရဏတရား တဆယ့်ငါးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား-ဟု ဆိုလိုသည်။

     ဝိဇ္ဇာသုံးပါးကို ဘယဘေရဝသုတ် (မ ၁၊ ၂၆-မျက်နှာ)၌ ဟောတော်မူသည်။ ဝိဇ္ဇာရှစ်ပါးကို အမ္ဗဋ္ဌသုတ် (ဒီ ၁၊ ၉၄-မျက်နှာ)၌ ဟောတော်မူသည်။ ထိုသို့ ဝိဇ္ဇာသုံးပါး, ဝိဇ္ဇာရှစ်ပါး နှစ်နည်းအားဖြင့် ဟောကြားတော်မူခြင်းမှာ တရားနာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏

၅၇၁

အလိုအဇ္ဈာသယနှင့် လိုက်လျောညီညွတ်စွာ ဟောကြားတော်မူခြင်း ဖြစ်လေသည်။

     “ပု, ဒိ အာ, ဝိ၊ မ, ဣဒ်, ဒိဗ်, စေ၊ မှတ်လေသုံး,ရှစ်-ဝိဇ္ဇာဖြစ်”ဟူသော လင်္ကာ (ဆောင်ပုဒ်)အတိုင်း ၁-ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ်၊ ၂-ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်၊ ၃-အာသဝက္ခယဉာဏ်၊ ၄-ဝိပဿနာဉာဏ်၊ ၅-မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ်၊ ၆-ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ်၊ ၇-ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ်၊ ၈-စေတောပရိယဉာဏ် = ဤကား ဝိဇ္ဇာရှစ်ပါးတို့တည်း။ ထိုရှစ်ပါးတို့တွင် ( ပု, ဒိ, အာ) ရှေ့သုံးပါးကို ဝိဇ္ဇာသုံးပါးဟူ၍ ခေါ်၏။

     ၁-ပုဗ္ဗေနိဝါသဉာဏ် = ရှေး၌ဖြစ်ဘူးသော ခန္ဓာအစဉ်ကို အောက်မေ့သိမြင်သော ဉာဏ်။ ဤဉာဏ်တော်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်မြတ်နှင့်တကွ သတ္တဝါတို့၏ အတိတ်ဖြစ်ရပ်များကို လင်းလင်းသိမြင်တော်မူကာ ဟောကြားတော်မူလေသည်။

     ၂-ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ် = နတ်မျက်စိကဲ့သို့ အဝေးအရပ်၌ တည်ရှိသောအဆင်း တစုံတရာဖြင့် ဖုံးကွယ်ထားသော အဆင်း သိမ်မွေ့နူးညံ့သော အဆင်းတို့ကို လင်းလင်းသိမြင်သောဉာဏ်။

     ၃-အာသဝက္ခယဉာဏ် = အာသဝေါတရား လေးပါးတို့ အကြွင်းမဲ့ ကုန်ရာကုန်ကြောင်းဖြစ်သော အရဟတ္တမဂ် အရဟတ္တဖိုလ်ဉာဏ်။

     ၄-ဝိပဿနာဉာဏ် = ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့၏ အနိစ္စသဘော ဒုက္ခသဘော အနတ္တသဘောတို့ကို ပေါလောထင်ထင် သိမြင်သောဉာဏ်။

     ၅-မနောမယိဒ္ဓိဉာဏ် = ခန္ဓာကိုယ်အတွင်း ဈာန်စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သည့် အခြားသော မနောမယရုပ်ကိုယ်ကို ဖြစ်စေနိုင်သောဉာဏ်။

     ၆-ဣဒ္ဓိဝိဓဉာဏ် = အရာအထောင်စသည် ဣဒ္ဓိရုပ်အမျိုးမျိုးကို ဖန်ဆင်းနိုင်သောဉာဏ်။

     ၇-ဒိဗ္ဗသောတဉာဏ် = နတ်တို့၏ နားကဲ့သို့ အဝေးအရပ်၌ တည်ရှိသောအသံ တစုံတရာ ခြားကွယ်နေသောအသံ သိမ်မွေ့နူးညံ့သော

၅၇၂

အသံအမျိုးမျိုးတို့ကို ပကတိနားဖြင့် ကြားသကဲ့သို့ပင် ကြားသိနိုင်သောဉာဏ်။

     ၈-စေတောပရိယဉာဏ် = သူတပါးတို့၏ စိတ်ဖြစ်ဟန်ကို တဆယ့်ခြောက်ပါးသော အခြင်းအရာဖြင့် သိရှိသောဉာဏ်။

     ဤဝိဇ္ဇာရှစ်ပါးတို့တွင် ၄-အမှတ်ပြ ဝိပဿနာဉာဏ်ကား ကာမာဝစရဉာဏ်တည်း။ ၃-အမှတ်ပြ အာသဝက္ခယဉာဏ်ကား လောကုတ္တရာဉာဏ်တည်း။ ကြွင်းသော ခြောက်ပါးတို့ကား ရူပါဝစရကြိယာ အဘိညာဏ် ဉာဏ်တို့တည်း။

     “သီ, ဣန်, ဘော, ဇာ၊ သတ်, စတ္တာ၊ မှတ်ပါစရဏ”ဟူသော လင်္ကာ (ဆောင်ပုဒ်)အတိုင်း ၁-သီလသံဝရ၊ ၂-ဣန္ဒြိယေသုဂုတ္တဒွါရတာ၊ ၃-ဘောဇနေ မတ္တညုတာ၊ ၄-ဇာဂရိယာနုယောဂ၊ ၅-၁၁-သူတော်ကောင်းတရားခုနစ်ပါး၊ ၁၂-၁၅-ရူပါဝစရကြိယာ ဈာန်လေးပါး = ဤကား စရဏ တဆယ့်ငါးပါးတို့တည်း။

     ၁-သီလသံဝရ = ပါတိမောက္ခသံဝရသီလကို လုံခြုံစွာ စောင့်ထိန်းခြင်း။

     ၂-ဣန္ဒြိယေသုဂုတ္တဒွါရတာ = မျက်စိ, နား, နှာ, လျှာ, ကိုယ်, စိတ်-ဟူသော ဣန္ဒြေခြောက်ပါးတို့၌ အကုသိုလ်တရားတို့ မဝင်ရောက် မဖြစ်ပွါးနိုင်အောင် သတိတည်းဟူသော တံခါးဗိုလ် တံခါးမှူးကို ခန့်ထား၍ လုံခြုံအောင် စောင့်ထိန်းခြင်း။

     ၃-ဘောဇနေ မတ္တညုတာ = ဆွမ်းကို ခံယူရာ သုံးဆောင်ရာတို့၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်း။ ဒါယကာ၏ သဒ္ဓါတရားက အားကြီး၍ လှူဖွယ်ဝတ္ထုအင်အားက နည်းနေလျှင် ထိုလှူဖွယ်ဝတ္ထုအင်အားကို ငဲ့၍ အနည်းငယ်ကိုသာ ခံယူခြင်း, လှူဖွယ်ဝတ္ထုကပင် အားကြီးသော်လည်း ဒါယကာ၏ သဒ္ဓါတရားက အားနည်းနေလျှင် ထိုသဒ္ဓါတရားအင်အားကိုငဲ့၍ အနည်းငယ်ကိုသာ ခံယူခြင်း, ဒါယကာ၏ သဒ္ဓါတရားကလည်း အားကြီး, လှူဖွယ်ဝတ္ထုကလည်း အားကြီးနေလျှင် မိမိပမာဏကို နှိုင်းချိန်၍ မျှတရုံမျှ

၅၇၃

ခံယူခြင်းများကို ခံယူရာ၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်းဟူ၍ ခေါ်၏။ စားသုံးသောအခါ လေးလုပ်ငါးလုပ် လျှော့၍ စားသုံးခြင်း ပစ္စဝေက္ခဏာတင် ဆင်ခြင်၍ စားသုံးခြင်းများကို သုံးဆောင်ရာ၌ အတိုင်းအရှည်ကို သိခြင်းဟူ၍ ခေါ်၏။

     ၄-ဇာဂရိယာနုယောဂ = နိုးချပ်မှုနှင့်ယှဉ်ခြင်း (=နိုးချပ်မှုကို အဖန်ဖန် အားထုတ်ခြင်း)။ မအိပ်ပဲ နေရုံမျှကို နိုးချပ်မှုဟု မဆိုရ။ တနေ့လုံးနှင့် ညဉ့်အဖို့ရာ ယံသုံးပါးရှိရာဝယ် ပဌမယံနှင့် ပစ္ဆိမယံ ဤအချိန်များ၌ ထိုင်လျက် စင်္ကြံ သွားလျက် ရဟန်းတရား ပွါးများအားထုတ်ကာ မိမိ၏စိတ်ကို နီဝရဏ အကုသိုလ်တရားတို့မှ စင်ကြယ်အောင် အားထုတ်ခြင်းကို နိုးချပ်မှုနှင့် ယှဉ်ခြင်းဟူ၍ ခေါ်၏။ (တနေ့အဖို့ရာ ၂၄-နာရီ ရှိရာဝယ် ညဉ့်၁၀-နာရီမှ သန်းခေါင်ကျော် ၂-နာရီတိုင်ရုံသာ ခန္ဓာကိုယ် အပန်းအနွမ်းပြေအောင် အိပ်စက်၍ ကျန်သော နာရီ၂၀-တို့ပတ်လုံး ရဟန်းတရား ပွါးများ အားထုတ်ခြင်းဟု ဆိုလိုသည်)။

     ၅-၁၁- သူတော်ကောင်းတရား ခုနစ်ပါးတို့ ဟူသည်မှာ သဒ္ဓါ, သတိ, ဟိရီ, ဩတ္တပ္ပ, ဗာဟုဿစ္စ, ဝီရိယ, ပညာ = ဤတရား ခုနစ်ပါးတို့တည်း။ (သ, သ, ဟိ, ဩ၊ စ္စ, ဝိ, ပေါ၊ မှတ်လော ခုနစ်ဖြာ)။

     ၁၂-၁၅- (စတ္တာ) ရူပါဝစရဈာန် လေးပါးတို့ ဟူသည်မှာ စတုက္ကနည်း ရူပါဝစရဈာန် လေးပါးတို့တည်း။

(ဤ၌။ ။သီလသံဝရ အစရှိသော တဆယ့်ငါးပါးသော တရားတို့ဖြင့် အရိယသာဝက = မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သာဝကသည် ရှေးက တခေါက်မျှ မရောက်ဘူးသော အမြိုက်နိဗ္ဗာန်အရပ်သို့ ဖြောင့်မတ်စွာ ဧကန် သွားရောက်နိုင်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုတရား တဆယ့်ငါးပါးတို့ကို စရဏတရား တဆယ့်ငါးပါးတို့ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရလေသည်။

ဝိဇ္ဇာတရားတို့သည် မျက်စိနှင့်တူကုန်၏၊ စရဏတရားတို့သည် ခြေနှင့်တူကုန်၏။ မျက်စိသာရှိ၍ ခြေမရှိလျှင်၎င်း, ခြေသာရှိ၍ မျက်စိမရှိလျှင်၎င်း အလိုရှိရာအရပ်သို့ မရောက်နိုင်သကဲ့သို့ ဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော မျက်စိသာရှိ၍ စရဏတရားတည်းဟူသော ခြေမရှိလျှင်၎င်း, စရဏတရား တည်းဟူသော ခြေသာရှိ၍ ဝိဇ္ဇာတရား တည်းဟူသော မျက်စိမရှိလျှင်၎င်း

၅၇၄

အလိုရှိရာ နိဗ္ဗာန်အရပ်သို့ မရောက်နိုင်ချေ။ ထို့ကြောင့် အသိဉာဏ် ဝိဇ္ဇာမျက်စိ, ကိုယ်ကျင့်စရဏတရား တည်းဟူသော ခြေနှစ်ပါးစုံအောင် ကျင့်ဆောင်ကြိုးကုတ် အားထုတ်ရာ၏။

ဤ၌- “ဝိဇ္ဇာတရား စရဏတရားတို့နှင့် ပြည့်စုံမှုကို တပည့်သာဝကတို့၌လည်း ရအပ်ပါလျက် အဘယ့်ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားကိုသာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န-ဟူသော ဂုဏ်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါသနည်း”ဟု မေးဖွယ် ရှိ၏။ အဖြေကား- ဤဝိဇ္ဇာတရား စရဏတရားတို့နှင့် ပြည့်စုံမှုကို တပည့်သာဝကတို့၌လည်း ရအပ်ပါ၏၊ သို့သော်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ ဝိဇ္ဇာတရားနှင့် ပြည့်စုံမှု စရဏတရားနှင့် ပြည့်စုံမှုသည် ပြဆိုလတံ့သော ဂုဏ်ကျေးဇူးအထူးကို ရွက်ဆောင်နိုင်၍ တပည့်သာဝကတို့၏ ဝိဇ္ဇာတရားနှင့် ပြည့်စုံမှု စရဏတရားနှင့် ပြည့်စုံမှုမှာ ထိုသို့ မရွက်ဆောင်နိုင်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားကိုသာ ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န-ဟူသော ဂုဏ်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါ၏ဟူလို။

ထိုဝိဇ္ဇာဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံခြင်း = ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါ, စရဏတရားနှင့် ပြည့်စုံခြင်း = စရဏသမ္ပဒါ နှစ်ပါးတို့တွင် မြတ်စွာဘုရား၏ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါသည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ပြည့်စေ၍ တည်၏ (=ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါကြောင့် သဗ္ဗညုတဉာဏ် ဖြစ်ပေါ်ရသည်ဟူလို)။ စရဏသမ္ပဒါသည် ကြီးမြတ်သော ကရုဏာရှင်၏အဖြစ်ကို ပြည့်စေ၍ တည်၏ (=စရဏသမ္ပဒါကြောင့် မဟာကရုဏာတရား ဖြစ်ပွါး ပေါ်ပေါက်သည်ဟု ဆိုလို၏)။ ထိုသို့ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါကြောင့် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ရှင်, စရဏသမ္ပဒါကြောင့် မဟာကရုဏာတော်ရှင် ဖြစ်သောကြောင့်ပင် “မြတ်စွာဘုရားသည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ဖြင့် ခပ်သိမ်း သော သတ္တဝါတို့၏ အကျိုးရှိသောအမှု မရှိသောအမှုကို သိတော်မူပြီးလျှင် မဟာကရုဏာဖြင့် အကျိုးမရှိမည့်အမှုကို ရှောင်ကြဉ်စေ၍ အကျိုးရှိမည့်အမှု၌ ယှဉ်စေတော်မူလေသည်။ ထိုသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်နှိုက်က ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါ စရဏသမ္ပဒါဂုဏ်ရှင် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့် ကိုယ်တော်မြတ် တည်ထား ဟောကြားအပ်သော သာသနာတော်သည် သံသရာဝဋ်မှ ဧကန်ပင် ကျွတ်လွတ်ထွက်မြောက်စေတတ်သည့် = နိယျာနိကသာသနာတော် ဖြစ်ရသည့်ပြင် ကိုယ်တော်မြတ်၏ တပည့်သာဝကများတို့ ကျင့်အပ်သော အကျင့်ပဋိပတ်သည်လည်း ဖြောင့်မတ်မှန်ကန်သော သမ္မာပဋိပတ် ဖြစ်ရလေသည်)။

     ထို့ကြောင့် ဖော်ပြရာပါ ဝိဇ္ဇာသမ္ပဒါ, စရဏသမ္ပဒါတရား အစုသည် ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န ဂုဏ်တော်မည်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ

၅၇၅

ထိုဂုဏ်တော့်ရှင် ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်ကြီး ဖြစ်လေသည်။ ။(ဂုဏ်တော်အနက်ကို ပြန်၍ သုံးသပ် ရွတ်ဖတ်လေပါဦး)။

ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၄) သုဂတဂုဏ်တော်

     ဤသုဂတဂုဏ်တော်အတွက် အဋ္ဌကထာ၌ လေးချက်ဖွင့်ပြသည်၊ ၎င်းတို့မှာ- (၁) သု = တင့်တယ်သော + ဂတ = သွားခြင်းဖြင့် သွားတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ ဤ၌ အရိယမဂ်ကို မြတ်စွာဘုရား၏ သွားခြင်းဟူ၍ ခေါ်ဆိုသည်။ ထိုအရိယမဂ်သည် အပြစ်မရှိ စင်ကြယ်သောကြောင့် တင့်တယ်သည်၊ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အပြစ်မရှိ စင်ကြယ် တင့်တယ်သော အရိယမဂ်တည်းဟူသော ဉာဏ်အသွားဖြင့် ဘေးကင်းရာ နိဗ္ဗာန်အရပ်သို့ မငြိမကပ် သွားရောက်တော်မူတတ်သောကြောင့် သုဂတမည်တော်မူ၏။ (ဤအလို အရိယမဂ်ကား ဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်ကား ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်)။

     (၂) သု = ကောင်းသော နိဗ္ဗာန်အရပ်သို့ + ဂတ = ဉာဏ်တော်အသွားဖြင့် ကြွသွားတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ နိဗ္ဗာန်တရားတော်မှာ ဒုက္ခသင်္ခါရမျိုး တစိုးတစိ မရှိရကား ဧကန်စင်စစ် သုခသာလျှင် ဖြစ်သောကြောင့် ထိုနိဗ္ဗာန်သည် ဧကန် အကောင်းဆုံးဌာန ဖြစ်လေသည်၊ ထိုအကောင်းဆုံးဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်အရပ်သို့ မဂ်ဉာဏ်လေးပါးဖြင့် တထိုင်တည်း သွားရောက်တော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် သုဂတ မည်တော်မူလေသည်။ (ဤအလိုလည်း မဂ်ဉာဏ်လေးပါးတို့မှာ ဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်)။ ဤနှစ်နည်းလုံးမှာပင် အရိယမဂ်ဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို မျက်မှောက်ထင်ထင် အာရုံပြုခြင်းကိုပင် နိဗ္ဗာန်သို့ သွားရောက်ခြင်းဟု ဆိုသည်၊ ဤအရာမျိုးကို ဉာဏဂတိ = ဉာဏ်ဖြင့် သွားခြင်းမျိုးဟု ခေါ်၍ ခန္ဓာကိုယ် အထည်ဒြဗ်ကြီး ရွာသို့ မြို့သို့ တောသို့ ထိုထိုအရပ်ဒေသတို့သို့ ရောက်၍သွားခြင်းမျိုးကို ကာယဂတိ = ကိုယ်ဖြင့်သွားခြင်းမျိုးဟု ခေါ်၏။

၅၇၆

     (၃) သု-သမ္မာ = ကောင်းစွာ + ဂတ = နိဗ္ဗာန်သို့ မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် သွားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား။ ဤနည်း၌ ကောင်းစွာသွားခြင်းဟူသည် ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်သော ကိလေသာတရားတို့ဖြင့် အလွှမ်းမိုးမခံရပဲ သွားခြင်းကို ဆိုသည်။ ထိုထို မဂ်လေးပါးတို့ဖြင့် ပယ်အပ်ပြီးသော ကိလေသာတို့ကို ကိုယ်တော်မြတ် သန္တာန်သို့ တဖန်ပြန်၍ မလာစေပဲ နိဗ္ဗာန်သို့ သွားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားဟု ဆိုလိုသည်။

     ဤဆိုအပ်ပြီး သုံးနည်းလုံးမှာပင် ပရမတ္ထ သဘာဝစစ်စစ်ကို ကြည့်ရှုလျှင် မဂ်လေးပါးဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုခြင်း = နိဗ္ဗာန်သို့ သွားရောက်ခြင်းဟူသော လိုရင်းအနက် တချက်တည်းပင် ထွက်ရှိလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဂုဏ်တော်အနက်၌ “မဟာဇေယျခုံ ပြည်နိဗ္ဗာန်ရွှေဘုံသို့ လေးစုံသော မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် တရံတခေါက် မပြန်ရောက်ပဲ တလျှောက်တည်း ကြွသွားတော်မူသော အကြောင်းကြောင့်၎င်း”ဟု (I)အမှတ်ပြ ပဌမနည်း ပြန်ဆိုလေသည်။

     (၄) သု-သမ္မာ= ကောင်းစွာ + ဂဒ = သင့်လျောက်ပတ်သော ဌာန၌ သင့်လျောက်ပတ်သော စကားကို မြွက်ကြား မိန့်ဆိုတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။ (ဤနည်း၌ သုဂဒ-ဟု ဆိုလိုလျက် ဒ-အက္ခရာကို တ-အက္ခရာပြု၍ သုဂတ-ဟု ဆိုလေသည်)။

     “စကားခြောက်ခွန်း၊ လူဝယ်ထွန်း၊ လေးခွန်းကိုပယ်-နှစ်ခွန်းတယ်” ဟူသောအတိုင်း-

၁-မှန်လည်းမမှန် အကျိုးလည်းမရှိ သူတပါးလည်း မချစ်အပ်သော စကား (=သီလဝန္တပုဂ္ဂိုလ်ကို “ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်”ဟု ပြောအပ်သော စကားမျိုး)၊ ထိုစကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မမူ။

၂-မှန်ပင်မှန်သော်လည်း အကျိုးမရှိပဲ သူတပါးလည်း မချစ်အပ်သော စကား (=ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်ကို

၅၇၇

ဆုံးမလို၍မဟုတ်ပဲ နှလုံးနာ၍ “ဒုဿီလပုဂ္ဂိုလ်”ဟု ပြောအပ်သော စကားမျိုး)၊ ထိုစကားမျိုးကိုလည်း မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မမူ။

၃-မှန်လည်းမှန်၍ အကျိုးရှိပြီးလျှင် အပြောခံရသူ သူတပါးမူကား မချစ်အပ်သော စကား (=အပါယ်ငရဲသို့ ကျရောက်မည့် ဒေဝဒတ်ကို မဟာကရုဏာတော်ဖြင့် “အပါယ်ငရဲသို့ ကျရောက်မည့် ဒေဝဒတ်”ဟု ပြောအပ်သော စကားမျိုး)၊ ထိုစကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားသည် အခါအခွင့်ကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်၍ ပြောသင့်က မိန့်ကြား ပြောဆိုတော်မူ၏။

၄-မှန်လည်းမမှန် အကျိုးလည်းမရှိပဲလျက် သူတပါးတို့ ချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကား (=ဗေဒင်ကျမ်းလာ အစီအမံအတိုင်း ပါဏာတိပါတ- စသည်အမှု ပြုလုပ်ခြင်းသည် နတ်ရွာသုဂတိသို့ ပို့ဆောင်နိုင်၏- ဤသို့စသည် ပြောဆိုအပ်သော စကားမျိုး)၊ ထိုစကားမျိုးကိုလည်း မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မမူ။

၅-မှန်ပင်မှန်သော်လည်း အကျိုးမရှိပဲ သူတပါးတို့ ချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကား (=မှန်ကန်၍ တဦးနှင့်တဦး အချစ်ဆိတ်သုဉ်း အမုန်းပွါးမည့် ဂုံးတိုက်စကားမျိုး)၊ ထိုစကားမျိုးကိုလည်း မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားတော်မမူ။

၆-မှန်လည်းမှန် အကျိုးလည်းရှိ၍ သူတပါးတို့လည်း ချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကား (=သင့်လျောက်ပတ်သော နေရာဌာန၌ ဟောကြားအပ်သော ဒါန, သီလ- စသည်တို့နှင့်စပ်သော တရားစကားမျိုး)၊ ထိုစကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားသည် အခါအခွင့်ကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်၍ မိန့်ကြား ပြောဟောတော်မူ၏။

     ဤကဲ့သို့ လောကဝယ် စကားခြောက်မျိုးရှိသည့်အနက် မြတ်စွာ ဘုရားရှင်သည် ၃-အမှတ်ပြ မှန်လည်းမှန်၍ အကျိုးရှိပြီးလျှင်

၅၇၈

အပြောခံရသူ သူတပါးမူကား မချစ်အပ်သော စကားနှင့် ၆-အမှတ်ပြ မှန်လည်းမှန် အကျိုးလည်းရှိ၍ သူတပါးတို့လည်း ချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကား ဤစကားနှစ်မျိုးကိုသာ မိန့်ကြားတော်မူလေသည်။ ယင်းသို့ မိန့်ကြားတော်မူအပ်သော စကားနှစ်မျိုးမှာလည်း ၃-အမှတ်ပြ မှန်၍ အကျိုးရှိပြီးလျှင် အပြောခံရသူသာ မချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကားပင် ဖြစ်လင့်ကစား အခြားသူများနား၌ ကြားလျှင်ကား လောက၏ စီးပွါးချမ်းသာကို ရွက်ဆောင်နိုင်သောကြောင့် ကောင်းစွာ အပြစ်မရှိ ပြောဆို မိန့်ကြားအပ်သည်သာ မည်လေသည်။

     သို့ရကား ဤနည်းအရ မှန်၍ အကျိုးရှိပြီးလျှင် (သူတဖက်သား အပြောခံရသူများ) ချစ်နှစ်သက်အပ်သည်ဖြစ်စေ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သည်ဖြစ်စေ ကောင်းစွာ အပြစ်မရှိသော စကားနှစ်မျိုးကို မိန့်ကြားတော်မူခြင်းသည် ဂုဏ်တော်မည်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်သည် ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။ (ဂုဏ်တော်အနက်နှင့် ပြန်၍ စပ်ဟပ် သုံးသပ်ကြည့်ပါလေ)။

အဘယရာဇကုမာရသုတ်အကျဉ်း

     ရှေးဖော်ပြရာပါ စကားခြောက်မျိုးအကြောင်းကား မဇ္ဈိမနိကာယ် မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ၊ ၁-ဂဟပတိဝဂ်၊ ၈-အဘယရာဇကုမာရသုတ်၌ လာရှိသည်။ အကြောင်းအရာ အကျဉ်းချုပ်ကား-

     အခါတပါး၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ရာဇဂြိုဟ်ပြည် ဝေဠုဝန်ကျောင်းဝယ် ကိန်းအောင်းမွေ့လျော် နေတော်မူစဉ် ဗိမ္ဗိသာရမင်းကြီး၏သား အဘယမင်းသားသည် မိမိ၏ဆရာ နာဋပုတ္တ တက္ကတွန်းဆရာကြီးထံသို့ သွားရောက်ရှိခိုး၍ အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလေသည်။ ထိုအခါ နာဋပုတ္တဆရာကြီးက အဘယမင်းသားကို-

“မင်းသား.. သင် သွားပါချေ။ ရဟန်းဂေါတမ၏အပေါ်၌ အယူဝါဒ အပြစ်ဒေါသ တင်ပြပါလေ၊ ယင်းသို့ တင်ပြလျှင် သင်မင်းသားအတွက် ‘အဘယမင်းသားသည်

၅၇၉

အလွန် တန်ခိုးအာနုဘော်ကြီးသည့် ရဟန်းဂေါတမ၏ အပေါ်မှာပင် အယူဝါဒ အပြစ်ဒေါသ တင်ပြနိုင်ပါပေ၏’ဟု အလွန်ကောင်းသော ကျော်စောသတင်း ပြန့်တက်ခြင်း ဖြစ်ပါလိမ့်မည်”-

ဟု ပြောဆိုလေသည်။ အဘယမင်းသားက “အရှင်ဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည် ဘယ်လိုနည်းဖြင့် တန်ခိုးအာနုဘော်ကြီးသော ရဟန်းဂေါတမ၏ အပေါ်၌ အယူဝါဒ အပြစ်ဒေါသ တင်ပြနိုင်လိမ့်မည်နည်း (=တင်ပြနိုင်မည် မဟုတ်ပါ)”ဟု လျှောက်ဆိုလေလျှင် နာဋပုတ္တ ဆရာကြီးသည် အဘယမင်းသားကို-

မင်းသား.. သင် သွားပါချေ၊ ရဟန်းဂေါတမရှိရာသို့ သွားရောက်ပြီးလျှင် ရဟန်းဂေါတမကို ‘အရှင်ဘုရား.. မြတ်စွာဘုရားသည် သူတပါးတို့ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားကို ပြောကြားရာပါသလော’ဟု မေးမြန်းပါလေ။ ထိုသို့ သင်က မေးမြန်းအပ်သည်ဖြစ်၍ ရဟန်းဂေါတမက ‘မင်းသား.. မြတ်စွာဘုရားသည် သူတပါးတို့ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားကို ပြောကြားရာ၏’ဟု အကယ်၍ သင့်အား ဖြေကြားခဲ့လျှင် သင်သည် ရဟန်းဂေါတမကို ‘အရှင်ဘုရား.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အရှင်ဘုရား၏အဖို့ရာ ပုထုဇန် သူငါအများနှင့် ထူးခြားချက် အဘယ်မှာရှိတော့အံ့နည်း။ မှန်ပါသည်- ပုထုဇန် သူငါအများလည်း သူတပါးတို့ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားကို ပြောကြားလေရာ၏’ဟု အယူဝါဒ အပြစ်တင်စကား ပြောကြားပါလေ (၁)။

ထိုသိုမဟုတ်ပဲ သင်က မေးမြန်းအပ်သည်ဖြစ်၍ ရဟန်းဂေါတမက ‘မင်းသား.. မြတ်စွာဘုရားသည် သူတပါးတို့ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားကို မပြောကြားလေရာ’ဟု အကယ်၍ သင့်အား ဖြေကြားခဲ့လျှင်လည်း သင်သည် ရဟန်းဂေါတမကို ‘အရှင်ဘုရား.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် အရှင်ဘုရားသည် ရှင်ဒေဝဒတ်ကို ‘အပါယ်သို့လားမည့် ဒေ၀ဒတ်,

၅၈၀

ငရဲသို့ လားမည့် ဒေဝဒတ်, ကမ္ဘာပတ်လုံး ငရဲ၌ တည်ရ ကျက်ရမည့် ဒေဝဒတ်, ကုစား၍မရသော ဒေဝဒတ်’ဟု အဘယ့်ကြောင့် မိန့်ကြားအပ်ပါသနည်း။ ဆက်၍ လျှောက်ထားရပါလျှင် အရှင်ဘုရား၏ ထိုသို့ မိန့်ကြားသော စကားကြောင့် ရှင်ဒေဝဒတ်သည် အမျက်ထွက်ကာ နှလုံးမသာမယာ ဖြစ်ခဲ့ရပါပြီ’ဟု အယူဝါဒ အပြစ်တင်စကား ပြောကြားပါလေ (၂)။

မင်းသား.. သင်မင်းသားကသာ ရဟန်းဂေါတမကို ဤဖော်ပြရာပါ အစွန်းနှစ်ဖက် မလွတ်ထွက်နိုင်သော ပြဿနာကို မေးမြန်းအပ်ပါလျှင် ထိုရဟန်းဂေါတမသည် လည်ချောင်း၌ ငါးမျှားသံချိတ် ငြိချိတ်နေသော ယောက်ျားကဲ့သို့ မထွေးနိုင် မမျိုနိုင် ဖြစ်မည်ဧကန္တပေ-

ဟု သင်ကြားပြောပြလေ၏။

(ဤ၌။ ။နာဋပုတ္တဆရာကြီးသည် ဤပြဿနာကို လေးလကြာ စဉ်းစားပြီးမှ အဘယမင်းသားကို သင်ကြားပေးလေသည်၊ ထင်ရှားစေဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီအချိန်က တိတ္ထိဆရာကြီး ခြောက်ဦးတို့သည် ငါဘုရား ငါဘုရားဟု ဝါကြွား ဝန်ခံကြသဖြင့် အဟုတ်ပင် ဘုရားအစစ်ထင်ကြကာ ၎င်းဆရာကြီးတို့ထံ၌ လူပေါင်းများစွာတို့ တပည့်ခံခဲ့ကြလေသည်။ မြတ်စွာဘုရား ထင်ရှား ပွင့်ထွန်းတော်မူလာသော အချိန်မှစ၍ ၎င်းတိတ္ထိဆရာကြီးတို့၏ တပည့်ဖြစ်သူ လူပေါင်းများစွာတို့သည် အစုလိုက် အပြုံလိုက်ပင် ပါရမီကောင်းမှု ကုသိုလ်ထူး ရှိကြသူများပီပီ မြတ်စွာဘုရားထံ၌ တပည့်ခံကြလေသည်။

ထိုအခါ နာဋပုတ္တဆရာကြီးသည် “ရဟန်းဂေါတမကား ငါ့တပည့်များကိုခွဲ၍ ယူသွားလေပြီ၊ ကိုင်း.. ငါသည် အကြင်ပြဿနာကို ရဟန်းဂေါတမကို မေးလိုက်လျှင် ထိုရဟန်းဂေါတမသည် ငုတ်တုတ်မှိုင် ထိုင်ရာက မထနိုင်လေရာ၊ ထိုပြဿနာတခုကို စီမံဦးမှပဲ”ဟု ကြံစည်ဆင်ခြင်ကာ မိမိ၏ဒကာ အဘယမင်းသားအိမ်မှ ဆွမ်းအပို့ခံကာ ဆွမ်းကောင်းများကိုစားလျက် များစွာသော ပြသနာတို့ကို စိတ်ကူးဖြင့်ပင် စီရင်ပြီးလျှင် “အင်း.. ဤပြဿနာ၌ ရဟန်းဂေါတမသည် ဤမည်သောအပြစ်ကို တင်ပြလိမ့်မည်၊ ဤပြဿနနာ၌ကျပြန်တော့

၅၈၁

ဤမည်သောအပြစ်ကို တင်ပြလိမ့်မည်”ဟု တွေးတော၍ ထိုပြဿနာအားလုံးကို အတည်မပြုပဲ ပယ်ရှားပြီးလျှင် လေးလလွန်သောအခါ ရှေးဖော်ပြရာပါ “သူတပါးတို့ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားကို မြတ်စွာဘုရား ပြောကြားရာပါသလော”ဟူသော ပြဿနာကို သူ၏စိတ်တွင် သိမြင်လာလေသည်။

ထိုအခါ နာဋပုတ္တဆရာကြီး၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ဤပြဿနာအတွက် အမေး,အဖြေ = နှစ်ရပ်လုံးမှာပင် ရဟန်းဂေါတမသည် အပြစ်ကို ဖော်ပြနိုင်လိမ့်မည်မဟုတ်၊ ဤပြဿနာကား အလွန်လေးနက်သည့် ခါးပိုက်ဆောင်ပြဿနာ ဖြစ်လေသည်၊ အဘယ်သူများ ဤပြဿနာကို ယူဆောင်၍ ရဟန်းဂေါတမ၏အပေါ်၌ အပြစ်ဒေါသ တင်ပြနိုင်ပါလိမ့်မည်နည်း”ဟု စဉ်းစားမိပြန်လေသည်။ ထို့နောင်မှ “အဘယမင်းသားသည် ပညာရှိသူဖြစ်၏။ သူသည် ဤပြဿနာကို ယူဆောင်ကာ ရဟန်းဂေါတမ၏ အပေါ်၌ အပြစ်ဒေါသ တင်ပြနိုင်လိမ့်မည်၊ သို့ရကား ထိုအဘယမင်းသားကိုပင် ဤပြဿနာကို သင်ကြားစေမည်”ဟု ဆုံးဖြတ်ချက် ချမှတ်ကာ ယခု အဘယမင်းသား မိမိထံမှောက် လာရောက်သောအခါတွင် ဖော်ပြရာပါအတိုင်း သင်ကြားပြောဆိုပေးလေ၏)။

     ထိုသို့ နာပုတ္တဆရာကြီးက သင်ကြားပြောဆိုပေးသောအခါ အဘယမင်းသားသည် သူတပါးအပေါ်ဝယ် အပြစ်တင်လိုသောဆန္ဒ ပြင်းပြသူဖြစ်သောကြောင့် “ကောင်းပါပြီ အရှင်ဆရာကြီး..”ဟု ဝန်ခံကာ နေရာမှထ၍ နာဋပုတ္တဆရာကြီးကို တရိုတသေ ရှိခိုးပြီးလျှင် ဘုရားရှင် သီတင်းသုံးတော်မူရာ ဝေဠုဝန်ကျောင်းတိုက်သို့ သွားရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားကို ရိုသေစွာ ရှိခိုးပြီးနောက် အပြစ်လွတ်ရာအရပ်၌ ထိုင်နေလျက် နေကို ကြည့်ရှုလေသည်။ ထိုအချိန်တွင် နေဝင်ရန်အချိန် နီးကပ်ပြီဖြစ်၍ အဘယမင်းသား၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် “ဤပြဿနာကို ဆရာကြီးသည် လေးလကြာ စီရင်အပ်လေသည်။ ထိုသို့စဉ် နက်နဲလှသော ပြဿနာ၌ အစွန်းတဖက်တဖက်ကို ယူဆောင်မေးဖြေနေရလျှင် ကြွင်းကျန်သော နေ့ပိုင်း အချိန်တိုကလေးသည် လောက်ငလိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု အောက်မေ့ကာ “ယနေ့အဖို့ရာ မြတ်စွာဘုရား၏အပေါ်မှာ အပြစ်တင်ပြရန် အချိန်မရှိတော့ပေ၊ ငါသည် နက်ဖြန်ကျမှ မိမိနန်းတော်ဝယ် မြတ်စွာဘုရား၏အပေါ်မှာ အပြစ်ဒေါသ

၅၈၂

တင်ပြရပေတော့မည်” ဟု ကြံစည်စဉ်းစားပြီးလျှင် အဘယမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “မြတ်စွာဘုရား.. ရှင်ပင်ဘုရားသည် နက်ဖြန် ကောင်းမှုကုသိုလ်အလို့ငှါ ကိုယ်တော်မြတ်လျှင် လေးပါးမြောက်ရှိ၍ (ရဟန်းသုံးပါးနှင့်တကွ ရှင်တော်ဘုရားပါ ပေါင်း လေးပါး) တပည့်တော်၏ဆွမ်းကို သည်းခံ သာယာတော်မူပါဘုရား”ဟု လျှောက်ထားပင့်ဖိတ်လေ၏။

(ဤ၌။ ။အဘယမင်းသား၏ စိတ်အကြံမှာ- (၁) ဘုရားနှင့်တကွ ရဟန်းများစွာကို ပင့်ဖိတ်လျှင် ရဟန်းအများ ထိုင်နေကြသည်ရှိသော် အနည်းငယ်မျှသော စကားကို ပေး၍ ပြဿနာကို မေးလျှင်ပင် ပုဂ္ဂိုလ်များနေသည့်အတွက် တယောက်တပေါက် ဆိုသကဲ့သို့ တခြားသုတ္တန် တခြားအကြောင်း တခြားဝတ္ထုများကို ဖော်ပြ ပြောကြားပေလိမ့်မည်။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ငြင်းခုံမှုသော်၎င်း အုတ်အုတ်ကျက်ကျက် သော်၎င်း ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ (၂) မြတ်စွာဘုရားတပါးတည်း ပင့်ဖိတ်ပြန်လျှင်လည်း “ဤအဘယမင်းသားကား အလွန် ဝန်တို စေးနှဲသောသူပါတကား၊ မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို နေ့စဉ်နေ့စဉ် ရဟန်းပေါင်း အရာအထောင်နှင့်တကွ ဆွမ်းခံလှည့်လည်တော်မူသည်ကို အမြင်သားဖြစ်ပါလျက် ဘုရားတဆူတည်းကိုသာ ပင့်ဖိတ်ဘိ၏”ဟု ငါ၏အပေါ်မှာ ကဲ့ရဲ့မှု = ဂရဟာဘေး ဖြစ်ပေလိမ့်မည်။ ရဟန်းသုံးပါးနှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရားပါ လေးပါးကို ပင့်သော်ကား ဆိုခဲ့ပြီးသော အပြစ်နှစ်ပါး ဖြစ်ပွါးလိမ့်မည်မဟုတ်”ဟု ဆင်ခြင်စဉ်းစားမိလေသည်။ ထို့ကြောင့် ရဟန်းသုံးပါး နောက်ပါထား၍ မြတ်စွာဘုရားပါ ပေါင်း လေးပါးကို ပင့်ဖိတ်လေသည်)။

     မြတ်စွာဘုရားသည်လည်း ဆိတ်ဆိတ်နေသဖြင့် အဘယမင်းသား ပင့်လျှောက်ချက်ကို လက်ခံ သာယာတော်မူလေသည်။ အဘယမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရား လက်ခံတော်မူသည်ကို သိ၍ နေရာမှထကာ မြတ်စွာဘုရားကို ရှိခိုး အရိုအသေပြု၍ မိမိနန်းတော်သို့ ပြန်သွားလေ၏။

     နောက်တနေ့ နံနက်ရောက်၍ မြတ်စွာဘုရားရှင် အဘယမင်းသား၏ နန်းတော်သို့ (မင်းသား ပင့်လျှောက်ချက်အတိုင်း) ကြွရောက် ဆွမ်းဘုဉ်းပေးပြီးလတ်သော် အဘယမင်းသားသည်

၅၈၃

နိမ့်သောတနေရာ၌ ထိုင်နေလျက် မြတ်စွာဘုရားကို နာဋပုတ္တဆရာကြီး သင်ကြားပေးလိုက်သည့်အတိုင်း-

“မြတ်စွာဘုရား.. သူတပါးတို့ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားကို မြတ်စွာဘုရားသည် မိန့်ကြားတော်မူရာပါသလော”—

ဟု မေးလျှောက်လေ၏။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အဘယမင်းသားကို-

“အဘယမင်းသား.. သင် ယခုမေးအပ်သော ပြဿနာ၌ ‘မိန့်ကြားရာ၏’ ဟူ၍ဖြစ်စေ၊ ‘မမိန့်ကြားလေရာ’ ဟူ၍ဖြစ်စေ တဖို့တစုတည်းဖြင့် ဖြေကြားမှု မဖြစ်နိုင်။ (=ဤသို့သော စကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားသည် မိန့်လည်း မိန့်ကြားလေရာ၏၊ မမိန့်လည်း မမိန့်ကြားလေရာ။ မိန့်ကြား ဟောဆိုမှုကြောင့် အကျိုးရှိမည်ကို မြင်လျှင် မိန့်ကြား ဟောဆိုလေရာ၏။ မိန့်ကြားဟောဆိုမှုကြောင့် အကျိုးရှိမည်ကို မမြင်လျှင် = အကျိုးမရှိမည်ကိုသာ မြင်လျှင် ထိုစကားမျိုးကို မိန့်ကြားတော်မမူရာ)”–

ဟူ၍ မိန့်ကြားတော်မူကာ နာဋပုတ္တ တက္ကတွန်းဆရာကြီး လေးလကြာ စီရင်အပ်သည့် ပြဿနာကို မိုးကြိုးစက်ဖြင့် တောင်ထွတ်ကို တချက်တည်း ဖြိုဖျက်လိုက်သကဲ့သို့ စကားတခွန်းတည်းဖြင့် မှုန့်မှုန့်ညက်ညက် ချေဖျက်တော်မူလိုက်လေသည်။

     ထိုအခါ အဘယမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်အား အပြစ်ဒေါသ ဆံမြူမျှ မတင်ပြနိုင်တော့ပဲ-

“မြတ်စွာဘုရား.. ဤပြဿနာ၌ တက္ကတွန်းဆရာကြီးအားလုံး ပျက်ပြုန်း ဆုံးရှုံးကုန်ကြပြီဘုရား”-

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားက “မင်းသား.. သင်သည် အဘယ့်ကြောင့် ‘မြတ်စွာဘုရား.. ဤပြဿနာ၌ တက္ကတွန်းဆရာကြီးအားလုံး ပျက်ပြုန်း ဆုံးရှုံးကုန်ကြပြီဘုရား’ဟု ပြောဆိုဘိသနည်း”ဟု မေးမြန်းတော်မူလေလျှင် အဘယမင်းသားသည်

၅၈၄

မိမိ နာဋပုတ္တဆရာကြီးထံ ရောက်၍ ထိုဆရာကြီးက သင်ကြားပေးလိုက်သည့် (ရှေးဖော်ပြရာပါ) အကြောင်းအရာအားလုံးကို ဖွင့်ဟလျှောက်ထားလေ၏။ (ရှေ့စာမျက်နှာ ၅၇၈-ကို ပြန်၍ ကြည့်ပါ)။

     ထိုအချိန်၌ အသက်အရွယ် နုနယ်ငယ်လှသည့် ပက်လက်အိပ်ရုံမျှသာ အိပ်တတ်သော ကလေးသူငယ် တယောက်သည် အဘယမင်းသား၏ ပေါင်ပေါ် (ရင်ခွင်)ထက်၌ ထိုင်လျက်သား ရှိနေ၏။ ။(ထိုသို့ရှိနေအောင် တမင်ပြုလုပ်ထားခြင်း ဖြစ်လေသည်။ မှန်၏- အမြွက်ထောင်သော ဝါဒသမားများသည် တဖက်နှင့် တဖက် ဝါဒယှဉ်ပြိုင်မှု ပြုလုပ်ကြသည်ရှိသော် တစုံတခုသော သစ်သီးကိုဖြစ်စေ ပန်းပွင့်ကိုဖြစ်စေ စာအုပ်ကိုဖြစ်စေ လက်ဖြင့်စွဲကိုင်၍ နေထိုင်တတ်ကြလေသည်၊ ထိုဝါဒသမားများသည် မိမိကနိုင်လျှင် တဖက်သားကို လွှမ်းလွှမ်းမိုးမိုး ဖိ၍ပြောကြားကြကုန်၏။ မိမိက ရှုံးမည့်အရိပ်နိမိတ်ပေါ်လျှင် သစ်သီးကို စားနေသည့်အယောင်, ပန်းပွင့်ကို နမ်းရှူနေသည့်အယောင်, စာအုပ်ကို ဖတ်နေသည့်အယောင် ပြုလုပ်ကြကာ ပြန့်လွင့်သောအမူအရာကို ပြကြကုန်၏။ ဤယခု အဘယမင်းသားသည်ကား “ဩ.. ယခု ငါဝါဒပြိုင်ရမည့် မြတ်စွာဘုရားသည်ကား ဝါဒစစ်ပွဲ အကြိမ်ကြိမ် ဆင်နွဲအောင်မြင်ပြီးသူ သူတပါးဝါဒကို နှိမ်နင်းနိုင်သူ ဖြစ်ပေသည်။ ငါကအောင်နိုင်လျှင် ကောင်းပါ၏၊ အကယ်၍ ငါရှုံးမည့် အရိပ်ပေါ်လျှင် ဤသူငယ်ကိုဆိတ်၍ ငိုအောင်ပြုလုပ်မည်။ ထို့နောင်မှ ‘အိုအချင်းတို့.. ဤကလေးကား ငိုဘိ၏၊ ထကြပါဦးစို့၊ နောက်မှပဲ စဉ်းစားဆင်ခြင်ကြပါစို့’ဟု စကားဖြန့်ဖို့ရန် ကြံစည်ထားလေသည်။ ထို့ကြောင့် သူငယ်ကိုပွေ့ချီကာ ထိုင်နေလေသည်)။

     မြတ်စွာဘုရားသည်ကား အဘယမင်းသားထက် အပြန်ပေါင်း အရာအထောင်မက ဝါဒအရာ လိမ္မာတော်မူသည် ဖြစ်ရကား “ဤမင်းသား၏ ပေါင်ထက်မှာရှိသော ဤကလေးသူငယ်ကိုပင် ဥပမာပြု၍ ချင်း၏ဝါဒကို ဖြိုဖျက်တော်မူမည်”ဟု ကြံစည်စဉ်းစား

၅၈၅

ဆင်ခြင်တော်မူပြီးလျှင် (အဘယမင်းသား ကလေးကို မဆိတ်မီပင်)–

အဘယမင်းသား.. ယခု ငါဘုရားမေးမည့်စကားကို သင် အဘယ်သို့ မှတ်ထင်သဘောကျသနည်း (=သင် သဘောကျသည့်အတိုင်း ဖြေဆိုနိုင်ခွင့်ရှိသည်)၊ အကယ်၍ သင့်ပေါင်ပေါ်မှာ ယခုတင်ထားသော ဤကလေးသူငယ်သည် သင်ကပဲ မေ့လျော့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်စေ၊ အထိန်းတော်ကပဲ မေ့လျော့ခြင်းကြောင့်ဖြစ်စေ သစ်သားထင်းချောင်းကိုသော်၎င်း အိုးခြမ်းကွဲ ပုလင်းကွဲကိုသော်၎င်း ကလေးအမိုက်ဖြစ်၍ ခံတွင်း၌ ထည့်သွင်းသည် ဆိုကြပါစို့၊ ထိုကလေးသူငယ်ကို သင်သည် အဘယ်သို့ ပြုမူမည်နည်း-

ဟု မေးတော်မူလေ၏။ ထိုအခါ အဘယမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားကို-

မြတ်စွာဘုရား.. တပည့်တော်သည် ထိုသူငယ်၏ခံတွင်း၌ ထည့်သွင်းသည့် သစ်သားထင်းချောင်း (သို့မဟုတ်) အိုးခြမ်းကွဲ, ပုလင်းကွဲကို အလျင်အမြန် ထုတ်ဆောင်ပစ်မည်သာ ဖြစ်ပါသည်ဘုရား၊ မြတ်စွာဘုရား.. အကယ်၍များ စောစောစီးစီး အလျင်လက်ဦး ပဌမပိုင်းမှာ အလွယ်နှင့် ထုတ်ဆောင်၍ မပစ်နိုင်ခဲ့လျှင် လက်ဝဲလက်ဖြင့် ကလေး၏ဦးခေါင်းကို မြဲမြဲခိုင်ခိုင် မလှုပ်နိုင်အောင် ပွေ့ကိုင်ပြီးလျှင် လက်ျာလက်ဖြင့် လက်ညှိုးကို ကွေးပြီးလျှင် သွေးသံရဲရဲ ဖြစ်နေစေကာမူ ထိုသစ်သားထင်းချောင်း (သို့မဟုတ်) အိုးခြမ်းကွဲ, ပုလင်းကွဲကို ဆွဲထုတ်ယူမည် ဧကန်ပင် ဖြစ်ပါသည်။ ထိုသို့ပြုလုပ်ခြင်းမှာ ထိုကလေးအပေါ်၌ တပည့်တော်၏ မေတ္တာ, ကရုဏာ ကြီးမားစွာ ဖြစ်ရှိသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်ဘုရား-

ဟု လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် အဘယမင်းသားကို-

၅၈၆

၁-အဘယမင်းသား.. ဤအတူပင်လျှင် မှန်လည်း မမှန် အကျိုးလည်းမရှိ သူတပါးတို့လည်း မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားသည် မိန့်ကြားတော်မမူ၊

၂-မှန်ပင်မှန်သော်လည်း အကျိုးမရှိ၍ သူတပါးတို့လည်း မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားမျိုးကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားသည် မိန့်ကြားတော်မမူ၊

*၃-မှန်လည်းမှန် အကျိုးလည်းရှိ၍ အပြောခံရသူ သူတပါးတို့ကမူ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သော စကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားသည် အခါအခွင့်ကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်၍ ပြောသင့်က (=ပြော၍ အကျိုးရမည်ဖြစ်က) မိန့်ကြား ပြောဆိုတော်မူ၏၊

၄-မှန်လည်းမမှန် အကျိုးလည်းမရှိပဲလျက် သူတပါးတို့ ချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကားမျိုးကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားသည် မိန့်ကြားတော်မမူ၊

၅-မှန်ပင်မှန်သော်လည်း အကျိုးမရှိပဲ သူတံပါးတို့ ချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကားမျိုးကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားသည် မိန့်ကြားတော်မမူ၊

*၆-မှန်လည်းမှန် အကျိုးလည်းရှိ၍ သူတပါးတို့လည်း ချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားသည် အခါအခွင့်ကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်၍ ပြောသင့်က (=ပြော၍ အကျိုးရမည်ဖြစ်က) မိန့်ကြားပြောဆိုတော်မူ၏။

အဘယမင်းသား.. ထိုသို့ လေးခွန်းကို ရှောင်ပယ်၍ နှစ်ခွန်းကို မိန့်ကြား ပြောဆိုတော်မူခြင်းမှာ သတ္တဝါတို့ အပေါ်၌ ငါဘုရား၏ မေတ္တာ, ကရုဏာ ကြီးမားစွာ ဖြစ်ရှိသောကြောင့်ဖြစ်သည်-

ဟု မိန့်ကြားတော်မူလေ၏။ ။(သူတပါးတို့ ချစ်နှစ်သက်အပ်သည်ဖြစ်စေ မချစ်မနှစ်သက်အပ်သည်ဖြစ်စေ မှန်ကန်၍

၅၈၇

အကျိုးရှိသော စကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရား မိန့်ကြားပြောဆိုတော်မူ၏-ဟု အချုပ် မှတ်ယူရာ၏)။

(ဤအရာ၌။ ။၄-အမှတ်ပြ “မှန်လည်းမမှန် အကျိုးလည်း မရှိပဲလျက် သူတပါးတို့ ချစ်နှစ်သက်အပ်သော စကားနှင့်စပ်၍ အဋ္ဌကထာ၌ ဤစကားမှာ အဋ္ဌာနီယကထာ = ယုတ္တိမရှိ ပြောမိပြောရာ မဖြစ်နိုင်သည်ကို ပြောကြားသော စကားဖြစ်သည်ဟု မိန့်တော်မူပြီးလျှင် ဤဆိုလတ္တံ့သော တောသားအဖိုးအိုဝတ္ထုကို ထုတ်ဆောင်ပြထားသည်။ ဗဟုသုတအလို့ငှါ ထိုဝတ္ထုကို ဖော်ပြဦးအံ့-

တောသားအဖိုးအိုဝတ္ထု

တောက အဖိုးအိုတယောက် မြို့သို့လာရောက်၍ သေတင်းကုပ် (=အရက်ဆိုင်)၌ သေသောက်နေသည်ကို လိမ်လည်လှည့်ဖြားလိုကြသည့် များစွာသော မြို့သားသေသောက်ကြူးသမား (=အရက်သမား)တို့သည် သေသောက်ရာဌာန၌ တည်နေကြ၍ ထိုအဖိုးအိုနှင့် အတူတကွ သေသောက်ကြ (=အရက်သောက်ကြ)လေသော် “ငါတို့သည် ဤတောသားအဖိုးအို၏ အဝတ်အရုံများကို၎င်း လက်၌ပါသော ဘဏ္ဍာစုကို၎င်း အလုံးစုံကို လှည့်ပတ်၍ ယူကြကုန်အံ့”ဟု ကြံစည်တိုင်ပင်ကြ၍ “ငါတို့သည် အသီးအသီး တဦးစီ မိမိကိုယ်တွေ့ အကြောင်းအရာစကားကို ပြောကြားကြကုန်အံ့၊ မဟုတ်မမှန်ဘူး-ဟု ပြောကြားသောသူ (သို့မဟုတ်) ပြောစကားကို မယုံကြည်သောသူကို ကျွန်ပြု၍ သိမ်းယူကြစတမ်း”ဟု ကတိကဝတ်ပြုကြပြီးလျှင် အဖိုးအိုကိုလည်း “အဖိုး.. အဖိုးတို့ကော ဤကတိကဝတ်ကို နှစ်သက်အပ်ပါ၏လော = သဘောတူပါ၏လော”ဟု မေးကြလေ၏။ အဖိုးအိုကလည်း “ငါ့မြေးတို့.. အိမ်း ကောင်းပြီ၊ ငါ့မြေးတို့ပြောသည့်အတိုင်း ဖြစ်ပါစေ”ဟု သဘောတူ လက်ခံလိုက်လေသည်။

ထို့နောက်မှ မြို့သား သေသောက်ကြူး (=အရက်သမား) တယောက်က မိမိကိုယ်တွေ့ အကြောင်းစကားကို

၅၈၈

ပြောပြသည်မှာ- သူငယ်ချင်းတို့.. ငါ့မိခင်မှာ ပဋိသန္ဓေ တည်ရှိနေစဉ် သီးသီးကိုစားလိုသည့်ချင်ခြင်း ဖြစ်ရှိလေသည်၊ မိခင်သည် အခြား သီးသီးခူးပေးမည့်သူကို မရနိုင်သဖြင့် ငါ့ကိုပင် သီးသီးခူးဖို့ရန် စေလွှတ်လိုက် လေသည်။

အမိဝမ်းခေါင်း ကိန်းအောင်းနေသော ငါသည် သီးပင်ရှိရာသို့ သွားရောက်၍ သီးပင်ထက်သို့ မတက်နိုင်ရကား ကိုယ်တိုင်ပင် မိမိကိုယ်ကို ခြေ၌ကိုင်၍ တင်းပုတ်ကိုကဲ့သို့ သစ်ပင်ထက်သို့ ပစ်လွှင့်လိုက်လေသည်။ ထို့နောင်မှ ငါသည် သစ်ပင်ထက်ဝယ် တကိုင်းမှ တကိုင်းသို့ လှည့်လည်ပြောင်းကူး သီးသီးတို့ကို ခူးပြီးလျှင် အောက်သို့ မဆင်းနိုင်ရကား အိမ်သို့တဖန် ပြန်သွား၍ လှေကားကိုယူဆောင် သစ်ပင်၌ထောင်၍ ဆင်းခဲ့ပြီးမှ မိခင်ထံသို့သွား၍ သီးသီးများကို မိခင်အား ပေးခဲ့လေသည်။ ထိုခူးဆောင်ခဲ့သည့် သီးသီးများကား ကြီးထွားလှကုန်၏။ အိုးစရည်းကြီး (=အိုးတုတ်ကြီး)ခန့် ပမာဏရှိကုန်၏။

ထိုသီးသီးများထဲမှ ငါ့မိခင်သည် တထိုင်တည်းဖြင့် သီးသီး အလုံးခြောက်ဆယ်တို့ကို ချင်ခြင်းပြေအောင် စားအပ်လေကုန်သည်။ ငါ့ပုဆိုးခါးပုံ (ခါးပိုက်) တခုတည်းဖြင့် ခူးဆောင်အပ်ခဲ့သော သီးသီးများအနက်မှ ငါ့မိခင် စား၍ကျန်သော သီးသီးများမှာ ငါတို့ရွာ တရွာလုံးရှိ လူကြီးလူငယ် အားလုံးတို့အတွက် ဖြစ်ကြလေသည်၊ ငါတို့အိမ် ဧည့်ခန်းမှာ တဆယ့်ခြောက်တောင် ကျယ်ဝန်းလေသည်၊ ထိုဧည့်ခန်းထဲမှ ရှိရင်းစွဲ အိမ်ထောင်ပရိဘောဂ ကြီးငယ်များကို ဖယ်ရှား၍ သီးသီးများကို ထားကြရာ အိမ်ခေါင်မိုးအထိ သီးသီးများဖြင့် ပြည့်၍နေလေသည်၊ ဧည့်ခန်းအတွင်း ထားရှိရာမှ ပိုလျှံသော သီးသီးများကို အပြင်သို့ ထုတ်ယူ၍ အိမ်တံခါးဝ၌ စုပုံ၍ထားရှိရာ အတောင်ရှစ်ဆယ်မြင့်သော တောင်တလုံးခန့် ပမာဏရှိလေသည်။

၅၈၉

မိတ်ဆွေတို့.. အသို့နည်း (=ဘယ့်နှယ်လဲ) ဤယခု ပြောပြခဲ့သည့် ဖြစ်ရပ်ကို ယုံကြည်နိုင်ကြပါကုန်၏လော-ဟု မေးလေ၏။

တောသား အဖိုးအိုသည် မတုန်မလှုပ် ဆိတ်ဆိတ်နေ၍ ကျန်သော မြို့သား သေသောက်ကြူး (=အရက်သမား) အားလုံးတို့ ဖြေကြားပြီးသည်၏ အဆုံး၌ မြို့သား သေသောက်ကြူးများက “ဘယ့်နှယ်တုန်း အဖိုး.. ဤဖြစ်ရပ်ကို ယုံကြည်ပါ၏လော”ဟု မေးအပ်ရကား “ငါ့မြေးတို့.. ဤကဲ့သို့ ဖြစ်မည်ဆိုလျှင် ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။ တိုင်းပြည်ကြီးကိုက ကြီးပေတာကိုး၊ တိုင်းပြည်က အလွန်ကြီးလေတော့ ယုံကြည်နိုင်ပါသည်”ဟု ဖြေကြားလေ၏။

ပဌမသေသောက်ကြူး (=အရက်သမား) ပြောဆိုသကဲ့သို့ပင် ကျန်သော သေသောက်ကြူး = အရက်သမား အားလုံးတို့ အလားတူ အကြောင်းကင်းမဲ့သော စကား (=ဖြစ်နိုင်ရန် အကြောင်းမတန်သော စကား)များကို အသီးအသီး တယောက်တမျိုး ပြောကြား၍ ပြီးကြလေသော် နောက်ဆုံး၌ တောသားအဖိုးအိုက-

ငါ့မြေးတို့.. အဖိုး၏ ကိုယ်တွေ့အကြောင်းအရာကိုလည်း နားထောင်ကြပါဦး၊ မောင်တို့၏မြို့က အိမ်များသာ ကြီးကျယ်ခမ်းနားကြသည် မဟုတ်ပါ၊ အဖိုးတို့၏တောက အိမ်များလည်း ကြီးကျယ်ခမ်းနားလှပါသည်။ အထူးပြောလိုသည်ကား အဖိုးတို့၏အိမ်မှာ အခြားသော ယာခင်းများထက် ဝါခင်းက ပို၍ များပြားလှပါသည်။ ကျယ်ဝန်းလှပါသည်။ ပယ်ပေါင်း (=ဧကပေါင်း) အရာများစွာ ကျယ်ဝန်းလှသော အဖိုးတို့၏ ထိုဝါခင်းကြီးအလယ်၌ ဝါပင်ကြီးတပင် ထူးထူးချွန်ချွန် အတောင်ရှစ်ဆယ်ခန့်မြင့်အောင် ပေါက်လျက် ရှိပါသည်။ ထိုဝါပင်ကြီး၏ ခက်မငါးဖြာ ရှိကြရာဝယ် ကျန်သော ခက်မများက အသီးဟူ၍ လုံးဝမသီးကြပဲ အရှေ့ဖက်သို့ထွက်သော

၅၉၀

ခက်မကြီးမှ ထူးထူးဆန်းဆန်း အိုးစရည်း (=အိုးတုတ်ကြီး)ခန့် လုံးပတ်ရှိသည့် ဝါသီးကြီးတလုံးတည်း သီးပါသည်။ ထိုဝါသီးကြီး၏ အစိတ်အမြွှာ ခြောက်စိတ်ခြောက်မြွှာတို့၌ ဝါပွင့်ခိုင်ကြီးခြောက်ခိုင် ပွင့်ကြပါသည်။

အဖိုးသည် ဆံမုတ်ဆိတ်ကို ပယ်ရိတ်၍ ရေမိုးချိုး နံ့သာများ လိမ်းကျံပြီးလျှင် ဝါခင်းသို့ သွားရောက်၍ ထိုဝါပွင့်ခိုင်ကြီးခြောက်ခိုင် အထူးတဆန်း ပွင့်နေကြသည်ကို မြင်ရလေလျှင် အားရဝမ်းသာစွာ ရပ်တည်ရင်းကပင် လက်ကို ဆန့်တန်းလှမ်း၍ ထိုဝါပွင့်ခိုင်ကြီး ခြောက်ခိုင်တို့ကို ခူးယူလိုက်ပါသည်။ ထို့ထက်ထူးဆန်းသည်မှာ- ထိုဝါပွင့်ခိုင်ကြီး ခြောက်ခိုင်တို့သည် အဖိုး၏လက်သို့ ရောက်လျှင်ပင် ဝါပွင့်အသွင်ပျောက်၍ အားကောင်းမောင်းသန် ကျွန်ယောက်ျား ခြောက်ယောက်တို့ ဖြစ်လာကြလေသည်။ ထိုသူခြောက်ယောက်လုံးပင် အဖိုးအိုကို တယောက်တည်း စွန့်ပစ်ထားခဲ့ကြ၍ အရပ်တပါး ပြေးသွားကြလေသည်၊ ဤမျှအခါ ရှည်မြင့်ကြာအောင် ထိုငါ၏ ကျွန်ခြောက်ယောက်တို့ကို မတွေ့မမြင်ရပဲ ယနေ့မှပင် တွေ့မြင်ရကုန်တော့သည်။ ထိုကျွန် ခြောက်ယောက်တို့ကား အခြားမဟုတ်ပေ၊ အမောင်တို့ ခြောက်ယောက်သာလျှင် ဖြစ်ကုန်၏။ သင်ကား နန္ဒ-မည်သော ကျွန်တည်း၊ သင်ကား ပုဏ္ဏ-မည်သော ကျွန်တည်း၊ သင်ကား ဝဍ္ဎမာန-မည်သော ကျွန်တည်း၊ သင်ကား စိတ္တ-မည်သော ကျွန်တည်း၊ သင်ကား မင်္ဂလ-မည်သော ကျွန်တည်း၊ သင်ကား ပေါဋ္ဌိယ-မည်သော ကျွန်တည်းဟု ပြောဆိုကာ ထိုင်နေရာမှ လျင်စွာထ၍ ထိုင်နေကြသည့် ထိုမြို့သား သေသောက်ကြူး = အရက်သမား ခြောက်ဦးလုံးတို့ကိုပင် ဥသျှောင်ဆံထုံးတို့၌ မြဲစွာဆွဲ၍ ရပ်တည်နေလေ၏။

မြို့သား သေသောက်ကြူး = အရက်သမား ခြောက်ဦးတို့သည်လည်း “ကျွန်တော်တို့သည် အဖိုး၏ကျွန်များ

၅၉၁

မဟုတ်ကြပါ” ဟူ၍လည်း မပြောနိုင်ကြတော့ကုန်၊ (ပြောကြလျှင်လည်း မူလ ကတိကဝတ် စကားအရ ကျွန်များပင် ဖြစ်ကြရပေမည်)။ ထို့နောင်မှ အဖိုးအိုသည် ထိုသူခြောက်ယောက်လုံးတို့ကို တရားရုံးသို့ ဆွဲငင် ခေါ်ဆောင်သွားကာ ကျွန်တံဆိပ်ခတ်နှိပ် စာရင်းတင်ပြီးလျှင် အသက်ထက်ဆုံး ကျွန်များပြုလုပ်၍ သုံးဆောင်လေ၏တဲ့။ ။ဤကဲ့သို့သော စကားမျိုးကို မြတ်စွာဘုရားသည် သူတပါးတို့ နားထောင်၍ အပြင်းပြေ စိတ်ရွှင်လန်း နှစ်သက်နိုင်သော်လည်း မှန်လည်းမမှန် အကျိုးလည်း မရှိသောကြောင့် ဘယ်သောအခါမှာမှ မိန့်ကြားတော်မမူ။ ။(မ ဋ္ဌ၊ ၃။ မျက်နှာ ၇၀,၇၉-မှ)။

     ထို့နောက် အဘယမင်းသားသည် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “ဘုန်းတော်ကြီးသော မြတ်စွာဘုရား.. မင်းပညာရှိ, ပုဏ္ဏားပညာရှိ, သူဌေးသူကြွယ်ပညာရှိ, ရဟန်းပညာရှိတို့က ပြဿနာတို့ကို စီမံကြကာ မြတ်စွာဘုရားထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ မေးလျှောက်ကြသောအခါ ‘ငါဘုရားကို ချဉ်းကပ်၍ ဤသို့ဤပုံ မေးမြန်းကြသော ထိုပညာရှိတို့အား ငါဘုရားသည် ဤသို့ဤပုံ ဖြေဆိုပေအံ့’ဟူ၍ ရှေးဦးမဆွကပင် မြတ်စွာဘုရား၏ စိတ်တော်ဝယ် ကြံစည်စဉ်းစားအပ်ပြီး ဖြစ်ပါသလော၊ သို့မဟုတ် ထိုဖြေဆိုချက်သည် တခဏချင်း ရှင်တော်ဘုရား၏ ဉာဏ်တော်၌ ထင်မြင်လာပါသလော”ဟု မေးမြန်း လျှောက်ထားလေ၏။ မြတ်စွာဘုရားက “အဘယမင်းသား.. ထိုသို့ဖြစ်လျှင် ဤအရာ၌ သင့်ကိုပင် တဖန်ပြန်၍ မေးပေအံ့၊ သင်နှစ်သက် သဘောကျသည့်အတိုင်း ဖြေဆိုနိုင်သည်။ မင်းသား.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့်စကားကို သင် အဘယ်သို့မှတ်ထင် သဘောကျသနည်း၊ သင်သည် ရထားဖက်ဆိုင်ရာ အင်္ဂါကြီးငယ် အသွယ်သွယ်တို့၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသူ ဖြစ်သည်မဟုတ်လော”ဟု မေးတော်မူသည်တွင် အဘယမင်းသားသည် “မှန်ပါသည် မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည်

၅၉၂

ရထားဖက်ဆိုင်ရာ အင်္ဂါကြီးငယ် အသွယ်သွယ်တို့၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသူ ဖြစ်ပါသည်”ဟု ပြန်ကြား လျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က အဘယမင်းသားကို “မင်းသား.. ယခု ငါဘုရားမေးမြန်းမည့်စကားကို သင် အဘယ်သို့မှတ်ထင် သဘောကျသနည်း၊ အမှတ်မထင် အကြင်သူက သင့်ထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ ‘ဤရထားဖက်ဆိုင်ရာ အင်္ဂါကြီးငယ်အစုကား အဘယ်အမည်ရှိပါသနည်း’ဟု မေးမြန်းကြလျှင် သင်၏စိတ်ဝယ် ‘အမှတ်မထင် အကြင်သူတို့က ငါ့ထံသို့ ချဉ်းကပ်ကြ၍ ဤသို့ဤပုံ မေးမြန်းကြလျှင် ငါသည် ထိုသူတို့အား ဤသို့ဤပုံ ဖြေဆိုပေအံ့’ဟူ၍ ရှေးဦးမဆွကပင် ကြံစည်စဉ်းစားအပ်ပြီး ဖြစ်သလော၊ သို့မဟုတ် ထိုဖြေဆိုချက်သည် တခဏချင်း သင်၏ဉာဏ်၌ ထင်မြင်လာလေသလော”ဟု မေးမြန်းလေလျှင် အဘယမင်းသားသည် “မြတ်စွာဘုရား.. အကျွန်ုပ်သည်ကား ရထားအတတ် ဖက်ကမ်းခတ်အောင် တတ်မြောက်သူဟု ထင်ရှားကျော်ကြားသူတယောက် ဖြစ်ပါသည်၊ ရထားဖက်ဆိုင်ရာ အင်္ဂါကြီးငယ်တို့၌ ကျွမ်းကျင်လိမ္မာသူ ဖြစ်ပါသည်၊ ရထားဖက်ဆိုင်ရာ အင်္ဂါကြီးငယ် အသွယ်သွယ်တို့သည် အကျွန်ုပ်၏အဖို့ရာ ကောင်းစွာ ထင်လင်းပြီးသားချည်း ဖြစ်ပါကုန်သည်၊ သို့ရကား ဤရထား၏ အင်္ဂါကြီးငယ်နှင့်စပ်၍ မေးအပ်သမျှသော ပြဿနာ၏ အဖြေများသည် အကျွန်ုပ်၏ဉာဏ်၌ တခဏချင်း ထင်မြင်လာပါသည်”ဟု ဖြေကြား လျှောက်ထားလေ၏။

     ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် အဘယမင်းသားကို “မင်းသား.. ဤအတူပင်လျှင် မင်းပညာရှိ, ပုဏ္ဏားပညာရှိ, သူဌေးသူကြွယ်ပညာရှိ, ရဟန်းပညာရှိတို့က ပြဿနာတို့ကို စီမံကြကာ ငါဘုရားထံသို့ ချဉ်းကပ်၍ မေးလျှောက်ကြလေလျှင် ဤပြဿနာ၏ အဖြေသည် တခဏချင်းပင် ငါဘုရား၏ဉာဏ်၌ ထင်မြင်လာပေ၏။ ထိုသို့ ထင်မြင်လာခြင်းသည် အဘယ်အကြောင်းကြောင့်နည်းဟူမူ- မင်းသား.. ငါဘုရားသည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော် တည်းဟူသော ဓမ္မဓာတ်ကို ကောင်းစွာ ထိုးထွင်းသိအပ်

၅၉၃

ရအပ်လေပြီ၊ ယင်းသည့် သဗ္ဗညုတဉာဏ် တည်းဟူသော ဓမ္မဓာတ်ကို ကောင်းစွာ ထိုးထွင်းသိအပ် ရအပ်သောကြောင့်ပင် ဤပြဿနာများ၏ အဖြေများသည် ငါဘုရား၏ဉာဏ်၌ တခဏချင်းပင် ထင်မြင်လာပေ၏”ဟု သာယာခွန်းညိမ့် မိန့်တော်မူလေလျှင် အဘယမင်းသားသည် သရဏဂုံခံယူကာ ထိုနေရာမှာပင် ဥပါသကာအဖြစ်သို့ ရောက်ရှိလေ၏။ ။ဤကား အဘယရာဇကုမာရသုတ် အကျဉ်းချုပ်တည်း။

(ဤအဘယမင်းသားသည် နောက်တချိန် သာသနာဝန်ထမ်း ရဟန်းပြုကာ ရဟန်း တရား ပွါးများအားထုတ်သဖြင့် ပဋိသမ္ဘိဒါပတ္တ ဆဠဘိညရဟန္တာဖြစ်၍ ထက်သောပညာ ရွှင်သောပညာ လျင်သောပညာ ကြီးသောပညာ ဆန်းကြယ်သောပညာ = ဤပညာ၅-ပါးနှင့် ပြည့်စုံသူဖြစ်ကြောင်း (အပဒါနပါဠိ၊ ဒုတိယဘာဂ၊ စာမျက်နှာ ၁၅၈, ၉,၁၆၀-၌) အကျယ်လာရှိသည်။ အလိုရှိသူတို့သည် ပိဋကတ်တော် မြန်မာပြန်မှ ကြည့်ရှုမှတ်ယူကုန်ရာ၏)။

သုဂတဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၅) လောကဝိဒူဂုဏ်တော်

     လောက = ဥပါဒါနက္ခန္ဓာငါးပါး တည်းဟူသော လောကကို (တနည်း) သတ္တလောက, သင်္ခါရလောက, ဩကာသလောက တည်းဟူသော လောကသုံးပါးကို + ဝိဒူ = ပိုင်းခြားထင်ထင် သိမြင်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား။

     ဤလောကဝိဒူဂုဏ်တော်ကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ် အဋ္ဌကထာ၌ နှစ်နည်းဖွင့်ပြ၏။ (၁) ပဌမနည်းမှာ လောကအရ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ၅-ပါးတို့ကို ကောက်ယူ၍ ထိုဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ၅-ပါး-တည်းဟူသော လောကကို (က) ဒုက္ခသဘာဝအားဖြင့်၎င်း, (ခ) “ထိုခန္ဓာလောကကို ဤတဏှာ-စသော အကြောင်းတရားတို့သည် ဖြစ်စေကြကုန်၏”ဟု အကြောင်း သမုဒယအားဖြင့်၎င်း, (ဂ) “ထိုခန္ဓာလောက ဒုက္ခသဘောအစုသည် ဤနိရောဓသစ္စာ = နိဗ္ဗာန်တရား၌ အကြွင်းမဲ့ ချုပ်ငြိမ်း၏”ဟု ဒုက္ခနိရောဓအားဖြင့်၎င်း,

၅၉၄

(ဃ) “ဤအရိယမဂ်တရားသည် ထိုဒုက္ခခန္ဓာလောက၏ အကြွင်းမဲ့ ချုပ်ငြိမ်းရာ နိဗ္ဗာန်သို့ရောက်ကြောင်း ဧကန်စင်စစ် မှန်၏”ဟု ဒုက္ခနိရောဓုပါယအားဖြင့်၎င်း လေးဖက်လက်တန် ခပ်သိမ်းသော အခြင်းအရာအားဖြင့် ဥပါဒါနက္ခန္ဓာလောကကို အကြွင်းမရှိ သိတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား-ဟု ဆိုလိုသည်။

     ဤပဌမနည်း၌ လောကအရ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာကို ကောက်ယူ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ယင်း ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ တည်းဟူသော လောကကို သိတော်မူရာ၌ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ တရားသားသက်သက်ကိုသာ သိတော်မူသည်မဟုတ်၊ စင်စစ်သော်ကား ၁-ထိုဥပါဒါနက္ခန္ဓာ တရားသားတို့၏ ဒုက္ခသဘောကိုလည်း သိတော်မူ၏၊ ၂-ထိုခန္ဓာလောက ဒုက္ခသဘောအစုကို ဖြစ်စေတတ်သည့် တဏှာစသော အကြောင်း = သမုဒယ တရားအစုကိုလည်း သိတော်မူ၏။ ၃-ထိုခန္ဓာလောက ဒုက္ခသဘောအစု၏ ချုပ်ရာ နိရောဓသစ္စာ = နိဗ္ဗာန်တရားကိုလည်း သိတော်မူ၏။ ၄-ထိုနိရောဓသို့ရောက်ကြောင်း အရိယမဂ် တည်းဟူသော မဂ္ဂသစ္စာကိုလည်း သိတော်မူ၏။ ဤသို့လျှင် ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ တရားသားသက်သက်မျှကိုသာ သိတော်မူသည်မဟုတ်ပဲ ထိုခန္ဓာလောကနှင့်စပ်၍ သိသင့်သိထိုက်သမျှသော ဒုက္ခသဘော, ဒုက္ခသမုဒယသဘော, ဒုက္ခနိရောဓသဘော, ဒုက္ခနိရောဓုပါယသဘော = ဤလေးပါး (လေးဖက်လက်တန်)တို့ဖြင့် ဥပါဒါနက္ခန္ဓာလောကကို ခပ်သိမ်းဥဿုံ စုံအောင် သိတော်မူတတ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် လောကဝိဒူ မည်တော်မူ၏။ ဤပဌမနည်းအလို ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ လောကကို လေးဖက်လက်တန် ခပ်သိမ်းဥဿုံ ခြင်းရာစုံအောင် သိသောဉာဏ်တော်ကား လောကဝိဒူဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်သည် ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

     (၂) ဤဆိုအပ်ပြီးသော ပဌမနည်းအရ လောကဝိဒူဂုဏ်တော်ကို သဘာဝအားဖြင့် အကြွင်းမဲ့ ပြအပ်ပြီး ဖြစ်သော်လည်း လောကအရ ဥပါဒါနက္ခန္ဓာလောကကိုသာ ပြဆိုအပ်သဖြင့် မပြည့်စုံသေးရကား ထိုလောကအရကို အကြွင်းမဲ့ ပြည့်စုံအောင်

၅၉၅

ပြလိုသောကြောင့် အဋ္ဌကထာ၌ ဒုတိယတနည်း မိန့်ဆိုတော်မူပြန်သည်။

     ထိုဒုတိယနည်း၌ အဓိပ္ပါယ်မှာ- လောကသည် ၁-သတ္တလောက ၂-သင်္ခါရလောက ၃-ဩကာသလောကဟူ၍ သုံးမျိုးရှိလေသည်။ ဖြစ်တတ် ပျက်တတ်သော သဘော, ဖြစ်ရာပျက်ရာ သဘောကို လောကဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ အဘိဓမ္မာသဘာဝအားဖြင့် သက်ရှိခန္ဓာ တရားအစုကို ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓခန္ဓာဟူ၍ ခေါ်၏။ သက်မဲ့ခန္ဓာ တရားအစုကို အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓခန္ဓာဟူ၍ ခေါ်၏။

     ၁-သက်ရှိ = ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓဖြစ်သော ခန္ဓာအပေါင်း ခန္ဓာအစဉ်ကို (အဆင်းစသည်တို့၌ တပ်မက်တတ်သောကြောင့် = သတ္တ + ကုသိုလ်, အကုသိုလ် ထို၏အကျိုးတရားတို့ ဖြစ်ပွါးရာ ပျက်စီးရာ ဖြစ်သောကြောင့် = လောက = ဤသို့ အမည်နှစ်ပါးစပ်၍) သတ္တလောကဟု ခေါ်ဆို၏။

     ၃-အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓဖြစ်သော သက်မဲ့ခန္ဓာအပေါင်း ခန္ဓာအစဉ်ကို (ဝါ) အနန္တစကြဝဠာ ဘုံဗိမာန်- စသည်များကို (တသ = ထိတ်လန့်ခြင်း မကင်းကြသေးသော ပုထုဇန် သောတာပန် သကဒါဂါမ် သတ္တဝါများ, ထာဝရ = ယင်း ထိတ်လန့်ခြင်း ကင်းရှင်းကြံ့ခိုင် တည်တံ့ကြသော အနာဂါမ် ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်များ = ဤသို့ တသ, ထာဝရအားဖြင့် နှစ်ထွေပြားကြသည့် သတ္တဝါများ၏ တည်နေရာဖြစ်သောကြောင့် ဩကာသ + ထိုသတ္တဝါများ၏ ဖြစ်ပွါးပျက်စီးရာဌာန ဖြစ်သောကြောင့် လောက = ဤသို့ အမည်နှစ်ပါးကို စပ်၍) ဩကာသလောကဟု ခေါ်ဆို၏။

     ၂-ဖော်ပြရာပါ သက်ရှိ ဣန္ဒြိယဗဒ္ဓခန္ဓာ, သက်မဲ့ အနိန္ဒြိယဗဒ္ဓခန္ဓာ နှစ်မျိုးလုံးကိုပင် (အကြောင်းတရားတို့က ပြုပြင်အပ်သောကြောင့် သင်္ခါရ + ဖြစ်တတ် ပျက်တတ်သောကြောင့် လောက = ဤသို့ အမည်နှစ်ပါးကိုစပ်၍) သင်္ခါရလောကဟု ခေါ်ဆို၏။ ထိုဖော်ပြရာပါ လောကသုံးပါးကို ပိုင်းခြားထင်ထင် အကြွင်းမဲ့ သိမြင်တော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား-ဟု ဆိုလိုသည်။

၅၉၆

     ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာလာရှိတိုင်း အနည်းငယ်ချဲ့၍ ပြဦးအံ့- (၂) “ဧကော လောကော သဗ္ဗေ သတ္တာ အာဟာရဋ္ဌိတိကာ = ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့သည်ပင် ဆိုင်ရာအကြောင်းတရားလျှင် အခြေခံတည်ရာ ရှိကြကုန်မှုသည် တခုသော လောကမည်၏ (ပဋ္ဋိသမ္ဘိဒါမဂ်၊ မျက်နှာ ၁၁၇)”- ဤသို့စသည်ဖြင့် လာရှိသော အရာ၌ လောကအရ သင်္ခါရလောကကို ကောက်ယူရသည်။ (ဤ၌ “ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့သည်”ဟု သတ္တလောကအသံ ပါရှိသော်လည်း ပုဂ္ဂလာဓိဋ္ဌာန ဓမ္မဒေသနာ ပုဂ္ဂိုလ်ကိုအခြေတည်၍ တရားကို ဟောကြားသော အရာ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း “ဆိုင်ရာအကြောင်းတရားလျှင် အခြေခံတည်ရာရှိကြမှု”သည် မုချအားဖြင့် သင်္ခါရတို့၏ သဘောသာဖြစ်၍ သတ္တဝါ၏သဘော မဟုတ်သောကြောင့်၎င်း ဤဒေသနာ၌ လောကအရ သင်္ခါရလောကကို ကောက်ယူရသည်)။

     မြတ်စွာဘုရားသည် ထိုသင်္ခါရလောကသဘောကို ၁-ခပ်သိမ်းသော သင်္ခါရတို့၏ သက်ဆိုင်ရာ အကြောင်းတရားလျှင် အခြေခံတည်ရာရှိကြမှု အနေအားဖြင့် တခုသော သင်္ခါရလောကကို၎င်း, ၂-နာမ်တရား ရုပ်တရားအနေအားဖြင့် နှစ်ပါးသော သင်္ခါရလောကတို့ကို၎င်း, ၃-ဝေဒနာသုံးပါး အနေအားဖြင့် သုံးပါးသော သင်္ခါရလောကတို့ကို၎င်း, ၄-အာဟာရလေးပါး အနေအားဖြင့် လေးပါးသော သင်္ခါရလောကတို့ကို၎င်း, ၅-ဥပါဒါနက္ခန္ဓာ ငါးပါးအနေအားဖြင့် ငါးပါးသော သင်္ခါရလောကတို့ကို၎င်း, ၆-အဇ္ဈတ္တိကာယတနခြောက်ပါး အနေအားဖြင့် သင်္ခါရလောက ခြောက်ပါးတို့ကို၎င်း, ၇-ဝိညာဏဋ္ဌိတိခုနစ်ပါး အနေအားဖြင့် သင်္ခါရလောက ခုနစ်ပါးတို့ကို၎င်း, ၈-လောကဓံရှစ်ပါး အနေအားဖြင့် သင်္ခါရလောက ရှစ်ပါးတို့ကို၎င်း, ၉-သတ္တာဝါသ ဘုံကိုးဝ အနေအားဖြင့် သင်္ခါရလောက ကိုးပါးတို့ကို၎င်း, ၁၀-ရုပ်အာယတနဆယ်ပါး အနေအားဖြင့် သင်္ခါရလောက ဆယ်ပါးတို့ကို၎င်း၊ ၁၁-အာယတနဆယ့်နှစ်ပါး အနေအားဖြင့် သင်္ခါရလောက တဆယ့်နှစ်ပါးတို့ကို၎င်း, ၁၂-ဓာတ်တဆယ့်ရှစ်ပါး

၅၉၇

အနေအားဖြင့် သင်္ခါရလောက တဆယ့်ရှစ်ပါးတို့ကို၎င်း- ဤသို့အစရှိသော နည်းအားဖြင့် သင်္ခါရလောက ရှိသမျှကို ခြင်းရာကုန်အောင် သိမြင်တော်မူလေသည်။

     (၁) မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သင်္ခါရလောကကို ကြွင်းမဲ့ကုန်စင် သိမြင်တော်မူသကဲ့သို့ သတ္တလောက = သက်ရှိခန္ဓာအပေါင်းကိုလည်း ကြွင်းမဲ့ကုန်စင် သိမြင်တော်မူလေသည်။ မှန်၏- မြတ်စွာဘုရားသည် ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့၏ ၁-အာသယကိုလည်း ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူ၏။ ၂-အနုသယကိုလည်း ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူ၏။ ၃-စရိုက်ကိုလည်း ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူ၏၊ ၄-အဓိမုတ္တိကိုလည်း ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူ၏။ ဉာဏ်ပညာမျက်စိဝယ် ကိလေသာမြူမှုန် နည်းပါးကြသော သတ္တဝါတို့ကို၎င်း, ဉာဏ်ပညာမျက်စိဝယ် ကိလေသာမြူမှုန် များပြားကြသော သတ္တဝါတို့ကို၎င်း, သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေငါးပါးတို့ ထက်မြက်သောသတ္တဝါ, နုံ့နှေးသော သတ္တဝါတို့ကို၎င်း ကောင်းသော အခြင်းအရာ (=ကောင်းသော ပြကတေ့သဘော ဝဋ်ကင်းခြင်းကို လိုလားသည့် ဆန္ဒသဘော) ရှိကြသော သတ္တဝါ, ထိုသဘော မရှိကြသော သတ္တဝါတို့ကို၎င်း သမ္မတ္တနိယာမ-ခေါ်သည့် မဂ်ဉာဏ်အမြင်ကို သိစေရန် လွယ်ကူကြသည့် သဒ္ဓါ,ပညာရှိကြသော သတ္တဝါ, မရှိကြသော သတ္တဝါတို့ကို၎င်း မဂ်ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သည့် ကံ, ကိလေသ, ဝိပါက အပိတ်အပင် အဆီးအတားမှ ကင်းကြ၍ မဂ်ဖိုလ်ကိုရထိုက်သော သတ္တဝါ, ထိုအပိတ်အပင် အဆီးအတား ရှိနေကြ၍ မဂ်ဖိုလ်ကို မရထိုက်သော သတ္တဝါတို့ကို၎င်း ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူ၏။

     ၁-အာသယ။ ။သတ္တဝါတို့၏ စိတ်ဓာတ်ကိန်းတည်ရာကို အာသယ-ဟူ၍ ခေါ်၏။ သားသမင်သည် မိမိအလိုရှိရာဌာန၌ တနေ့လုံး ကျက်စားပြီးသော် တဖန်ပြန်လာ၍ မိမိ၏နေရာ တောအုပ်၌ပင် ကိန်းတည် နေထိုင်လေသည်၊ သို့ရကား တောအုပ်ကို သားသမင်၏ ကိန်းတည်ရာ = အာသယဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။ ထို့အတူ သတ္တဝါတို့၏ စိတ်ဓာတ်သည်လည်း ထိုထိုအာရုံတို့၌ အာဂန္တုဧည့်သည်သဘောဖြင့် လှည့်လည်ကျက်စား

၅၉၈

ဖြစ်ပွါးပြီးနောက် အချို့ (ဝဋ္ဋနိဿိတ = သံသရာဝဋ်၌ မှီကြသော) သတ္တဝါတို့၏ စိတ်ဓာတ်မှာ မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတရား၌ ကိန်းတည်နေထိုင်လေသည်၊ အချို့ (ဝိဝဋ္ဋနိဿိတ = ဝဋ်ကင်းရာ၌ မှီကြသော + သုဒ္ဓ= စင်ကြယ်သော) သတ္တဝါတို့၏ စိတ်ဓာတ်မှာ ပညာတရား၌ ကိန်းတည်နေထိုင် ဖြစ်ပွါးလေသည်၊ သို့ရကား ထိုမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတရားနှင့် ပညာတရား = ဤနှစ်ပါးတို့ကို သတ္တဝါတို့၏ စိတ်ဓာတ်ကိန်းတည်ရာ ဖြစ်သောကြောင့် အာသယ-ဟူ၍ ခေါ်ဆိုလေသည်။

     တဖန် ဒိဋ္ဌိအာသယမှလည်း ၁-သဿတဒိဋ္ဌိအာသယ, ၂-ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအာသယဟူ၍ = နှစ်မျိုးပြားပြန်လေသည်။ ပညာအာသယသည်လည်း ၁-အနုလောမခန္တီခေါ်သော ဝိပဿနာပညာသယ, ၂-မဂ်ဉာဏ်တည်းဟူသော ယထာဘူတဉာဏ်အမြင်အာသယဟူ၍ နှစ်မျိုးပြားပြန်လေသည်။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သတ္တဝါတို့၏ အာသယကို သိတော်မူရာ၌ ၁-ဤသတ္တဝါကား ဝဋ္ဋနိဿိတသတ္တဝါ ဖြစ်ပြီးလျှင် သဿတဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော အာသယရှိသူ ဖြစ်သည် (=ဤသတ္တဝါ၏ စိတ်ဓာတ်သည် သဿတဒိဋ္ဌိ၌ အမြဲ ကိန်းတည်နေသည်)၊ ၂-ဤသတ္တဝါကား ဝဋ္ဋနိဿိတသတ္တဝါပင် ဖြစ်ပြီးလျှင် ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော အာသယရှိသူ ဖြစ်သည် (=ဤသတ္တဝါ၏ စိတ်ဓာတ်သည် ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ၌ အမြဲ ကိန်းတည်နေသည်)၊ ၃-ဤသတ္တဝါကား ဝိဝဋ္ဋနိဿိတသတ္တဝါ သုဒ္ဓသတ္တဝါ ဖြစ်ပြီးလျှင် ဝိပဿနာဉာဏ်ပညာ တည်းဟူသော အာသယဓာတ်ရှိသူ ဖြစ်သည် (=ဤသတ္တဝါ၏ စိတ်ဓာတ်သည် ဝိပဿနာဉာဏ်ပညာ၌ အမြဲကိန်းတည်နေသည်)၊ ၄-ဤသတ္တဝါကား ဝိဝဋ္ဋနိဿိတ သုဒ္ဓသတ္တဝါ ဖြစ်ပြီးလျှင် မဂ်ဉာဏ်တည်းဟူသော ယထာဘူတဉာဏ် အာသယရှိသူဖြစ်သည် (=ဤသတ္တဝါ၏ စိတ်ဓာတ်သည် မဂ်ဉာဏ်ပညာ၌ အမြဲကိန်းတည်နေသည်)ဟူ၍ ပိုင်းပိုင်းခြားခြား သိမြင်တော်မူလေသည်။

     ၂-အနုသယ။ ။သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်ဝယ် မဂ်ဉာဏ်ဖြင့် မပယ်သတ်ရသေးသမျှ ကာလပတ်လုံး သင့်လျော်လျောက်ပတ်သော

၅၉၉

အကြောင်းကို ရရှိလျှင် ဥပါဒ်,ဌီ,ဘင်အားဖြင့် အထင်အရှား ဖြစ်ပွါးဖို့ရန် အဖန်ဖန် ကိန်းတည်ရှိနေသော ကိလေသာမျိုးစေ့ဓာတ် ခုနစ်ပါးရှိလေသည်၊ ထိုဓာတ်ခုနစ်ပါးတို့ကို အနုသယဓာတ်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ခုနစ်ပါးဟူသော်ကား ၁-ကာမရာဂါနုသယ = ကာမရာဂခေါ်သော လောဘကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ်, ၂-ဘ၀ရာဂါနုသယ = ဘ၀ရာဂခေါ်သော လောဘကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ်, ၃-ပဋိဃာနုသယ = ဒေါသကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ်, ၄-မာနာနုသယ = မာန်မာနကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ်, ၅-ဒိဋ္ဌာနုသယ = ဒိဋ္ဌိကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ်, ၆-ဝိစိကိစ္ဆာနုသယ = ဝိစိကိစ္ဆာကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ်, ၇-အဝိဇ္ဇာနုသယ = မောဟကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ် ဤဓာတ်ခုနစ်မျိုးတို့ပင်တည်း။

     မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္တဝါတို့၏ အနုသယဓာတ်ကို ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူရာ၌ ဤသတ္တဝါသည် ကာမရာဂါနုသယ မြောက်မြားအားကြီးသူ ဖြစ်သည်၊ ဤသတ္တဝါကား ဘ၀ရာဂါနုသယ မြောက်မြားအားကြီးသူ ဖြစ်သည်၊ ဤသတ္တဝါကား ပဋိဃာနုသယ ၊(ပ)၊ မာနာနုသယ, ဒိဋ္ဌာနုသယ, ဝိစိကိစ္ဆာနုသယ မြောက်မြားအားကြီးသူ ဖြစ်သည်၊ ဤသတ္တဝါကား အဝိဇ္ဇာနုသယ မြောက်မြားအားကြီးသူ ဖြစ်သည်-ဟူ၍ ပိုင်းပိုင်းခြားခြား သိမြင်တော်မူလေသည်။

     ဤ၌ အနုသယကိလေသာနှင့်စပ်၍ အဝတ္ထာ = အခိုက်အတန့်သို့လိုက်၍ ကိလေသာ သုံးမျိုးရှိသည်ကို သတိပြု မှတ်ယူရာ၏။ သုံးမျိုးတို့ဟူသည်မှာ- (၁) အနုသယကိလေသာ = မျိုးစေ့ဓာတ်ကိလေသာ, (၂) ပရိယုဋ္ဌာနကိလေသာ = ဥပါဒ်ဌီဘင်အားဖြင့် အထင်အရှား ဖြစ်ပွါးထကြွလာသော ကိလေသာ, (၃) ဝီတိက္ကမကိလေသာ = ကိုယ်နှုတ်တို့ဖြင့် ကျူးကျော်ထိပါးလာသည်တိုင်အောင် ကြမ်းတမ်းလာသော ကိလေသာ = ဤသုံးမျိုးတို့ဖြစ်သည်။

၆၀၀

     ပုထုဇန် သတ္တဝါတယောက်သည် ဒါနကောင်းမှု ပြုနေသည် ဆိုကြပါစို့၊ ထိုသို့ ဒါနကောင်းမှု ပြုနေ၍ မဟာကုသိုလ်စိတ်များ ဖြစ်ပွါးနေခိုက်မှာပင်သော်လည်း ထိုပုထုဇန်သတ္တဝါ၏ သန္တာန်ဝယ် မဂ်ဖြင့် မပယ်သတ်ရသေးသောကြောင့် သင့်လျော်လျောက်ပတ်သော ဣဋ္ဌအာရုံ ကာမဂုဏ်နှင့် တွေ့ကြုံလျှင် ဥပါဒ်,ဌီ,ဘင်အားဖြင့် လောဘတရား ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်မည့် ကာမရာဂခေါ်သော လောဘကိလေသာ မျိုးစေ့ ဓာတ်ကား ကိန်းတည်လျက်ပင် ရှိနေလေသည်၊ ထိုလောဘကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ်ကို ကာမရာဂါနုသယ ကိလေသာ = လောဘမျိုးစေ့ဓာတ် ကိလေသာဟူ၍ ခေါ်ဆိုလေသည်။ နောက်တချိန်ဝယ် မိမိအလိုရှိအပ်သော ဣဋ္ဌအာရုံ ကာမဂုဏ်နှင့် တွေ့ကြုံသောအခါ ထိုကာမရာဂါနုသယ ကိလေသာမှပင် အကြောင်းရင်းအခြေခံပြု၍ ကာမရာဂလောဘ ကိလေသာများ တရိပ်ရိပ် တဖွားဖွား ဖြစ်ပွါးလာလေသည်၊ ထိုလောဘကိလေသာများကို ပရိယုဋ္ဌာနကိလေသာဟူ၍ ခေါ်ဆိုလေသည်။ ထိုသို့ ပရိယုဋ္ဌာနကိလေသာ ဖြစ်ပွါးလာသောအခါ သတိသံဝေဂ ရရှိ၍ ယောနိသောမနသိကာရဖြင့် ထိန်းသိမ်းစောင့်ရှောက် ပယ်ရှားနိုင်က ထိုမျှဖြင့် ရပ်စဲသွားနိုင်၏၊ ယောနိသောမနသိကာရကို မရပဲ အယောနိသောမနသိကာရ ဆက်လက်၍ အားကောင်းနေလျှင် ထိုသူ၏သန္တာန်၌ ကာယကံ ကျူးလွန်မှု, ၀စီကံကျူးလွန်မှု = ပြုမှား, ပြောမှား အပြစ်များကို ဖြစ်ပွါးစေလျက် ထိုပရိယုဋ္ဌာနကိလေသာထက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာသော လောဘကိလေသာ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာ၏။ ထိုကဲ့သို့ ကာယကံ ကျူးလွန်မှု, ဝစီကံကျူးလွန်မှု = ပြုမှား, ပြောမှား အပြစ်များကို ဖြစ်ပွါးစေလျက် ရုန့်ရင်းကြမ်းတမ်းစွာ ဖြစ်ပေါ်လာသော ထိုလောဘကိလေသာကို ဝီတိက္ကမကိလေသာဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤကား အခိုက်အတန့် = အဝတ္ထာအားဖြင့် လောဘကိလေသာသုံးမျိုး ပြားပုံတည်း။ ကြွင်းသော ဒေါသ-စသည်တို့၌လည်း ဤနည်းကိုမှီ၍ အခိုက်အတန့် = အဝတ္ထာအားဖြင့် ကိလေသာသုံးပါးစီ ပြားပုံကို သိမှတ်ရာ၏။

၆၀၁

     ၃-စရိတ။ ။စရိတ-ဟူသည် သုစရိုက် = ကောင်းမှု၊ ဒုစရိုက်= မကောင်းမှုတို့ကို ဆိုသည်။ တနည်း- ဤဘဝ၌ အဖြစ်များသော ရာဂ, ဒေါသ, မောဟ, သဒ္ဓါ, ဗုဒ္ဓိ = အသိဉာဏ်ပညာ, ဝိတက် = ဤတရားခြောက်ပါးတို့ကို စရိုက်ခြောက်ပါးဟူ၍ ခေါ်ဆိုသည်။ (ဤအတိတ်သံသရာ ဘဝအဆက်ဆက်က ပါလာသော ကောင်းမှုအထုံဓာတ်, မကောင်းမှုအထုံဓာတ်ကို ဝါသနာဟုခေါ်၍ ယခုဘဝ၌ အဖြစ်များသော ဖော်ပြရာပါ တရားခြောက်မျိုးကို စရိုက်ခေါ်၏-ဟု ဝါသနာနှင့် စရိုက်တို့၏ အထူးကို သတိပြုရာ၏)။

     မြတ်စွာဘုရားသည် ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့ကို စရိုက်အားဖြင့် ဤသတ္တဝါသည် သုစရိုက် = ကောင်းမှုပြောများသူ ဖြစ်၏၊ ဤသတ္တဝါကား ဒုစရိုက် = မကောင်းမှုပြောများသူ ဖြစ်၏။ ဤသတ္တဝါသည် ရာဂစရိုက်ပြောများသူ ဖြစ်၏၊ ဤသတ္တဝါကား ဒေါသစရိုက် ပြောများသူ, ဤသတ္တဝါကား မောဟစရိုက် ပြောများသူ, ဤသတ္တဝါကား သဒ္ဓါစရိုက် ပြောများသူ, ဤသတ္တဝါကား ဗုဒ္ဓိစရိုက် ပြောများသူ, ဤသတ္တဝါကား ဝိတက်စရိုက် ပြောများသူ ဖြစ်၏ဟု ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူသည့်ပြင် ထိုသတ္တဝါတို့၏ စရိုက်များကို သဘာဝအားဖြင့်၎င်း ညစ်ညူးကြောင်း = သံကိလေသ, ဖြူစင်ကြောင်း = ဝေါဒါနအားဖြင့်၎င်း အကြောင်းရင်း = သမုဋ္ဌာန်အားဖြင့်၎င်း အကျိုးရင်း = ဖလ, အကျိုးဆက် = အာနိသံသအားဖြင့်၎င်း ဤသို့စသောအားဖြင့် ပိုင်းခြားကုန်စင် သိမြင်တော်မူလေသည်။

     ၄-အဓိမုတ္တိ။ ။ထိုထိုသတ္တဝါတို့၏ နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ကို အဓိမုတ္တိခေါ်၏။ ထိုအဓိမုတ္တိသည် (၁) ယုတ်ညံ့သော နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ် တည်းဟူသော ဟီနာဓိမုတ္တိ, (၂) မြင့်မြတ်သော နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ် တည်းဟူသော ပဏီတာဓိမုတ္တိ-ဟူ၍ နှစ်မျိုးပြားလေသည်၊ ယင်း အဓိမုတ္တိ = အဇ္ဈာသယ ဓာတ်ခံကြောင့်ပင် ယုတ်ညံ့သော နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ခံ ရှိကြသူများသည်

၆၀၂

မိမိတို့နှင့် သဘောတူ ထိုယုတ်ညံ့သော နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ခံ ရှိသူတို့နှင့် ပေါင်းသင်းကြ၍ မြင့်မြတ်သော နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ခံ ရှိကြသူများလည်း မိမိတို့နှင့် သဘောတူ ထိုမြင့်မြတ်သော နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ခံ ရှိသူတို့နှင့် ပေါင်းသင်းကြလေသည်။

     မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္တဝါတို့၏ နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ကို “ဤသတ္တဝါ၏ အဓိမုတ္တိ = နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ကား ယုတ်ညံ့၏၊ ဤသတ္တဝါ၏ အဓိမုတ္တိ = နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ကား မြင့်မြတ်၏၊ ထိုတွင်လည်း ဤသတ္တဝါ၏ အဓိမုတ္တိ = နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ကား နုံ့နှေး၍ ဤသတ္တဝါ၏ အဓိမုတ္တိ = နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ကား ထို့ထက် နုံ့နှေးပြီးလျှင် ဤသတ္တဝါ၏ အဓိမုတ္တိ = နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်ကား ထို့ထက် အထူးသဖြင့် နုံ့နှေး၏”ဟု ပိုင်းခြားထင်ထင် သိမြင်တော်မူလေသည်။ မှန်၏- သတ္တဝါတို့အဖို့ရာ သဒ္ဓါ, ဝီရိယ, သတိ, သမာဓိ, ပညာ တည်းဟူသော ဣန္ဒြေငါးပါး အထက်အနုံ့သို့လိုက်၍ အဓိမုတ္တိ = နှလုံးသွင်း အလိုအဇ္ဈာသယဓာတ်၏ ထက်မြက်မှု နုံ့နှေးမှု = စသည် ဖြစ်ရလေသည်။

     ဤသို့လျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သက်ရှိခန္ဓာ တည်းဟူသော သတ္တလောကကို အာသယ လေးမျိုးအားဖြင့်၎င်း အနုသယ ခုနစ်မျိုးအားဖြင့်၎င်း စရိုက်သုံးမျိုး (=အဘိသင်္ခါရသုံးမျိုး) တနည်း စရိုက်ခြောက်မျိုးအားဖြင့်၎င်း အဓိမုတ္တိအားဖြင့်၎င်း- ဤသို့အစရှိသော ရှေးဖော်ပြရာပါ အခြင်းအရာတို့ဖြင့် ကြွင်းမဲ့ကုန်စင် သိမြင်တော်မူလေသည်။

     (၃) မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် သတ္တလောကကို ပိုင်းခြားကုန်စင် သိမြင်တော်မူသကဲ့သို့ ဩကာသလောက = သက်မဲ့ခန္ဓာ စကြဝဠာ ဘုံဗိမာန် တောတောင် စသည်တို့ကိုလည်း ကြွင်းမဲ့ကုန်စင် သိမြင်တော်မူလေသည်။

၆၀၃

     ထိုစကားကိုချဲ့ဦးအံ့- လောကဓာတ်တခုဟုခေါ်ဆိုသော စကြဝဠာ တိုက်ကြီးတခုမှာ ပတ်ဝန်းကျင် လေးမျက်နှာမှ ကျောက်တံတိုင်းကြီး ခတ်ထားသည့်ပမာ စကြဝဠာ ကျောက်တောင်ကြီးဝိုင်းလျက် တည်ရှိလေသည် (=စက္က=လှည်းဘီးကြီး ရထားဘီးကြီးကဲ့သို့ + ဝါဠ = ဝန်းဝိုင်း၍ တည်နေသော ကျောက်တောင်ကြီး)။ ထိုစကြဝဠာ ကျောက်တောင်ကြီးဖြင့် ထက်ဝန်းကျင်မှ ဝန်းရံအပ်သောကြောင့် လောကဓာတ်တခုကို စကြဝဠာတိုက်ကြီး တခုဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်။ ထိုစကြဝဠာတိုက် လောကဓာတ်ကြီး တခုမှာ အရှေ့နှင့် အနောက်အားဖြင့်၎င်း တောင်နှင့် မြောက်အားဖြင့်၎င်း ယူဇနာပေါင်း (၁၂၀၃၄၅၀) တသန်းနှစ်သိန်းသုံးထောင်လေးရာ့ငါးဆယ် ကျယ်ပြန့်လေသည်။ အဝန်းအဝိုင်းအားဖြင့် ယူဇနာပေါင်း (၃၆၁၀၃၅၀) သုံးသန်းခြောက်သိန်းတသောင်းသုံးရာ့ငါးဆယ် အဝန်းအဝိုင်း ရှိလေသည်။

     ထိုစကြဝဠာ လောကဓာတ်တိုက်တခု၌ မြေကြီးအထုကား ယူဇနာပေါင်း (၂၄၀၀၀၀) နှစ်သိန်းလေးသောင်း ရှိလေသည်။ ထိုမြေထုတွင် အထက်ပိုင်းတဝက် = ယူဇနာပေါင်း တသိန်းနှစ်သောင်းမှာ ပကတိမြေသားဖြစ်၍ အောက်ပိုင်းတဝက် = ယူဇနာပေါင်း တသိန်းနှစ်သောင်းမှာ ကျောက်သားမြေ ဖြစ်လေသည်။

     ထိုမြေအထုကို ယူဇနာပေါင်း (၄ဂဝဝဝဝ) လေးသိန်းရှစ်သောင်း အထုရှိသော အောက်ရေထုက ခံထားလေသည်။ ထိုရေထုအောက်မှ ယူဇနာပေါင်း (၉၆၀၀၀၀) ကိုးသိန်းခြောက်သောင်းရှိသော လေထုက ခံလင့်လေသည်။ ထိုလေထု၏ အောက်၌ကား အဆုံးအပိုင်းအခြားမရှိသော ကောင်းကင်ကြီးသာလျှင် ဖြစ်လေ၏။ ဤကား စကြဝဠာ လောကဓာတ်တခု၏ အောက်ခံအောက်ပိုင်း မြေတည်နေပုံတည်း။

     ဤသို့ တည်ရှိနေသော မြေပြင်၏အထက် ဗဟိုချက်မဝယ် သမုဒြာအလယ်၌ ယူဇနာပေါင်း (၈၄၀၀၀) ရှစ်သောင်းလေးထောင်

၆၀၄

ရေတွင်မြုပ်၍ ယူဇနာပေါင်း (၈၄၀၀၀) ရှစ်သောင်းလေးထောင်ပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်သော မြင်းမိုရ်တောင်ကြီး တည်ရှိလေသည်။

     ထိုမြင်းမိုရ်တောင်၏ အပြင်ယံ ပဌမပတ်အနေဖြင့် ယူဇနာပေါင်း (၄၂၀၀၀) လေးသောင်းနှစ်ထောင် ရေတွင်မြုပ်၍ ထိုမျှ ယူဇနာပေါင်း လေးသောင်းနှစ်ထောင်ပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်သော ယုဂန္ဓိုရ်တောင် တည်ရှိလေသည်။ (၁)

     ထိုယုဂန္ဓိုရ်တောင်၏ အပြင်ယံမှ ယူဇနာပေါင်း နှစ်သောင်းတထောင် ရေတွင်မြုပ်၍ ထိုမျှ ယူဇနာပေါင်း နှစ်သောင်းတထောင်ပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်သော ဤသဓရတောင် တည်ရှိလေသည်။ (၂)

     ထိုဤသဓရတောင်၏ အပြင်ယံမှ ယူဇနာပေါင်း (၁၀၅ဝ၀) တသောင်းငါးရာ ရေတွင်မြုပ်၍ ထိုမျှ ယူဇနာပေါင်း (၁၀၅၀၀) တသောင်းငါးရာပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်သော ကရဝီကတောင် တည်ရှိလေသည်။ (၃)

     ထိုကရဝီကတောင်၏ အပြင်ယံမှပတ်လျက် ယူဇနာပေါင်း (၅၂၅၀) ငါးထောင်နှစ်ရာငါးဆယ် ရေတွင်မြုပ်၍ ထိုမျှ ယူဇနာပေါင်း (၅၂၅၀) ငါးထောင်နှစ်ရာငါးဆယ်ပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်သော သုဒဿနတောင် တည်ရှိလေသည်။ (၄)

     ထိုသုဒဿနတောင်၏ အပြင်ယံမှပတ်လျက် ယူဇနာပေါင်း (၂၆၂၅) နှစ်ထောင်ခြောက်ရာနှစ်ဆယ့်ငါးယူဇနာ ရေတွင်မြုပ်၍ ထိုမျှ ယူဇနာပေါင်း (၂၆၂၅) နှစ်ထောင်ခြောက်ရာနှစ်ဆယ့်ငါးယူဇနာပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်သော နေမိန္ဓရတောင် တည်ရှိလေသည်။ (၅)

     ထိုနေမိန္ဓရတောင်၏ အပြင်ယံမှပတ်လျက် ယူဇနာပေါင်း (၁၃၁၂) တထောင်သုံးရာတဆယ့်နှစ်ယူဇနာနှင့် နှစ်ဂါဝုတ် ရေတွင်မြုပ်၍ ထိုမျှပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်သော ဝိနတကတောင် တည်ရှိလေသည်။ (၆)

၆၀၅

     ထိုဝိနတကတောင်၏ အပြင်ယံမှပတ်လျက် ယူဇနာပေါင်း (၆၅၆) ခြောက်ရာငါးဆယ့် ခြောက်ယူဇနာနှင့် တဂါဝုတ် ရေတွင်မြုပ်၍ ထိုမျှပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်သော အဿကဏ်တောင် တည်ရှိလေသည်။ (၇)

     ထိုအလယ်ဗဟို မြင်းမိုရ်တောင်နှင့် တောင်ရံခုနစ်လုံးတို့၏ အကြားအကြား၌ သီဒါခေါ်သော မြစ်ကြီးခုနစ်တန် ခြားလျက် ခြားလျက် တည်ရှိလေသည်။

     ထိုမြင်းမိုရ်တောင်၏ တောင်ဖက်မျက်နှာ သမုဒြာအတွင်း ပေါ်ထွန်း၍ တည်နေသော ကျွန်းငယ်အရံငါးရာနှင့် တကွသော ကျွန်းကြီးကို ကျွန်းဦး၌ပေါက်သည့် သပြေပင်ကို အစွဲပြု၍ ဇမ္ဗူဒီပါ = လက်ျာတောင်ကျွန်းဟု ခေါ်သည်။

     ထို့အတူ မြင်းမိုရ်တောင်၏ အနောက်ဖက်မျက်နှာ၌ ကျွန်းငယ် အရံငါးရာနှင့် တကွသော အပရဂေါယာန = အနောက်ကျွန်း, မြောက်ဖက်မျက်နှာ၌ ထို့အတူ ဥတ္တရကုရု = မြောက်ကျွန်း, အရှေ့ဖက်မျတ်နှာ၌ ပုဗ္ဗဝိဒေဟ = အရှေ့ကျွန်းတို့ တည်ရှိကြလေသည်။

     ဤဇမ္ဗူဒီပါ လက်ျာတောင်ကျွန်း၌ ဟိမဝန္တာတောင်ကြီးသည် ယူဇနာငါးရာမြင့်၍ အလျား,အနံ ယူဇနာသုံးထောင် ကျယ်ပြန့်လေသည်။ တောင်ထွတ်ပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့ဖြင့် တန်းဆာဆင်အပ်လေသည်။

     ဤဇမ္ဗူဒီပါကျွန်းဦး သပြေပင်၏ ပမာဏမှာ- ပင်စည်အဝန်း တဆယ့်ငါးယူဇနာ, မြေပြင်မှ ခက်မအထိ ပင်စည်အမြင့် ယူဇနာငါးဆယ်, ခက်မကြီးများမှာလည်း ယူဇနာငါးဆယ်စီပင် ရှိကြ၍ ယူဇနာတရာ ပြန့်ကျယ်သော ရိပ်ဝန်းရှိလျက် အမြင့်ယူဇနာမှာလည်း တရာပင်ရှိလေသည်။

 ဇမ္ဗူဒိပ်ကျွန်းဦးသပြေပင်ပမာဏအတိုင်းပင် အသုရာပြည် (မြင်းမိုရ်တောင်အောက်၌ တည်ရှိသော ရှေးတာဝတိံသာနတ်ဟောင်းများနေရာ)မှာရှိသော သခွတ်ပင်,

၆၀၆

ဂဠုန်ပြည်မှာရှိသော လက်ပံပင်, အနောက်ကျွန်းဦးမှာရှိသော ထိန်ပင်, မြောက်ကျွန်းမှာ တည်ရှိသော ပဒေသာပင်, အရှေ့ကျွန်းမှာ တည်ရှိသော ကုက္ကိုပင်, တာဝတိံသာနတ်ပြည်မှာ တည်ရှိသော ပင်လယ်ကသစ်ပင်တို့သည်လည်း ပင်စည်လုံးပတ် တဆယ့်ငါးယူဇနာစီ, ပင်စည်အမြင့် ယူဇနာငါးဆယ်စီ, ခက်မကြီးများ ယူဇနာငါးဆယ်စီ, အပြန့်အကျယ် ယူဇနာတရာစီ, အမြင့်ယူဇနာ တရာစီပင် ရှိကြလေသည်။ ဤသည်တို့ကို ကမ္ဘာပတ်လုံးတည်မည့် သစ်ပင်ကြီး ခုနစ်ပင်တို့ဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်ကုန်သည်။

     စကြဝဠာတံတိုင်း ကျောက်တောင်ဝိုင်းကြီးမှာ ယူဇနာ (၈၂၀၀၀) ရှစ်သောင်းနှစ်ထောင် သမုဒြာရေတွင် မြုပ်၍ ယူဇနာ (၈၂၀၀၀) ရှစ်သောင်းနှစ်ထောင်ပင် ရေမှအထက် စွင့်စွင့်တက်(မြင့်)လျက် ဖော်ပြရာပါ လောကဓာတ်တခုကို ဝန်းရံပတ်လျက် တည်ရှိလေသည်။

(ဇမ္ဗူဒီပါကျွန်းသည် လှည်းဦးသဏ္ဌာန်, အပရဂေါယာန = အနောက်ကျွန်းသည် ကြေးမုံ (မှန်အပြင်) သဏ္ဌာန်, ပုဗ္ဗဝိဒေဟ = အရှေ့ကျွန်းသည် လ-ခြမ်းသဏ္ဌာန်, ဥတ္တရကုရု = မြောက်ကျွန်းသည် အင်းပျဉ် သဏ္ဌာန် (၄-ထောင့်)ဖြစ်၍ ထိုထိုကျွန်းကြီးတို့နှင့် အရံကျွန်းငယ်၌ ဖြစ်ပွါး တည်နေကြသော လူတို့၏ မျက်နှာမှာလည်း ထိုထိုကျွန်းသဏ္ဌာန်ပင် ဖြစ်၏-ဟု ဆရာတို့ ဆိုကြကုန်၏။ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ ပဌမအုပ်၊ မျက်နှာ၂၄၃-မှ)။

     ထိုလောကဓာတ် စကြဝဠာတခုအတွင်း၌ တည်ရှိသော လဗိမာန်သည် ၄၉-ယူဇနာရှိ၏၊ နေဗိမာန်သည် ယူဇနာ ၅၀-ရှိ၏။ တာဝတိံသာနတ်ပြည်, အသုရာနတ်ပြည်, အဝီစိငရဲကြီး, ဇမ္ဗူဒီပါကျွန်း = ဤလေးဌာနတို့မှာ ယူဇနာ (၁၀၀၀၀) တသောင်းစီ ကျယ်ပြန့်ကုန်၏ (သောင်းလေးရပ်ခေါ်၏)။ အပရဂေါယာန = အနောက်ကျွန်းမှာ ယူဇနာ (၇၀၀၀) ခုနစ်ထောင်, ပုဗ္ဗဝိဒေဟ = အရှေ့ကျွန်းမှာ ထို့အတူ ယူဇနာ (၇၀၀၀) ခုနစ်ထောင်, ဥတ္တရကုရု = မြောက်ကျွန်းမှာ ယူဇနာ (၈ဝဝဝ) ရှစ်ထောင် ကျယ်ပြန့်လေသည်။ ထိုဖော်ပြရာပါ အလုံးစုံသည် စကြဝဠာတိုက်တခု

၆၀၇

လောကဓာတ်တိုက်တခု မည်လေသည်။ လောကဓာတ်သုံးခု ဆုံရာ၌ လောကန္တရိက်ငရဲကြီးများ ရှိလေသည်။

     ထိုလောကဓာတ် စကြဝဠာတိုက်ကြီး တခုတခု၌ မြေအပြင်ဝယ် လူ့ဘုံနှင့်စပ်လျက် တိရစ္ဆာန်ဘုံ, ပြိတ္တာဘုံ, အသုရကာယ်ဘုံ တည်းဟူသော အပါယ်သုံးဘုံ တည်ရှိ၍ အောက်မြေအတွင်း၌ ငရဲကြီးရှစ်ထပ်တို့ အရံဥဿဒ ငရဲငယ်များရံလျက် တည်ရှိလေသည်၊ ငရဲ, တိရိစ်, ပြိတ်, အသုရာ = ဤလေးဖြာသော ဘုံများကို အပါယ်လေးဘုံ ခေါ်ဆိုလေသည်။

     မြေအပြင်၌ လူ့ဘုံတည်ရှိ၍ ယုဂန်ထိပ်ဖျား မြင်းမိုရ်ခါး၌ စတုမဟာ ရာဇ်နတ်ဘုံ, မြင်းမိုရ်တောင်ထိပ်၌ တာဝတိံသာနတ်ဘုံ (ဤနတ်ဘုံနှစ်မျိုးကား မြေနှင့် စပ်ဆက်မှုရှိသည်)၊ ထို၏အထက် ကောင်းကင်၌ ယာမာနတ်ဘုံ, ထို၏အထက်၌ တုသိတာနတ်ဘုံ, ထို၏အထက်၌ နိမ္မာနရတိနတ်ဘုံ, ထို၏အထက်၌ ပရနိမ္မိတဝသဝတ္တီနတ်ဘုံတို့ တည်ရှိလေသည်။ ဤဆိုအပ်ပြီးသော လူ့ဘုံနှင့် နတ်ပြည်ခြောက်ထပ်ကို ကာမသုဂတိခုနစ်ဘုံဟု ခေါ်သည်။ အောက် အပါယ်လေးဘုံနှင့် ဤကာမသုဂတိ ခုနစ်ဘုံတို့ကို ပေါင်း၍ ကာမ(၁၁)တဆယ့်တဘုံဟုခေါ်သည်။

     ကာမာဝစရနတ်ပြည် ခြောက်ထပ်၏ အထက်၌ ဗြဟ္မပါရိသဇ္ဇာဘုံ, ဗြဟ္မပုရောဟိတာဘုံ, မဟာဗြဟ္မာဘုံ တည်းဟူသော ရူပါဝစရ ပဌမဈာန် သုံးဘုံတို့ တပြင်တည်း တည်ရှိလေသည်။ ထို၏အထက်၌ ပရိတ္တာဘာဘုံ, အပ္ပမာဏာဘာဘုံ, အာဘဿရာဘုံ တည်းဟူသော ရူပါဝစရ ဒုတိယဈာန် ဗြဟ္မာဘုံ သုံးဘုံတို့ တပြင်တည်း တည်ရှိလေသည်။ ထို၏အထက်၌ ပရိတ္တာသုဘာဘုံ, အပ္ပမာဏသုဘာဘုံ, သုဘကိဏှာဘုံ တည်း ဟူသော ရူပါဝစရ တတိယဈာန် ဗြဟ္မာဘုံ သုံးဘုံတို့ တပြင်တည်း တည်ရှိလေသည်။ ထို၏အထက်၌ ဝေဟပ္ဖိုလ်ဗြဟ္မာဘုံ, အသညသတ်ဗြဟ္မာဘုံ, (တပြင်တည်း တည်သည်။) ထို၏အထက်၌ အဝိဟာဘုံ, ထို၏အထက်၌ အာတပ္ပါဘုံ, ထို၏အထက်၌ သုဒဿာဘုံ, ထို၏အထက် ၌ သုဒဿီဘုံ, ထို၏အထက်၌ အကနိဋ္ဌဘုံ တည်းဟူသော

၆၀၈

သုဒ္ဓါဝါသ ဗြဟ္မာဘုံ ငါးဘုံတို့ အဆင့်ဆင့် တည်ရှိကြလေသည်။ ဝေဟပ္ဖိုလ်ဘုံ, အသညသတ်ဘုံနှင့် သုဒ္ဓါဝါသဘုံ = ဤခုနစ်ဘုံတို့ကို ရူပါဝစရ စတုတ္ထဈာန်ဘုံ ခုနစ်ဘုံဟု ခေါ်သည်။ ပေါင်းလျှင် ရူပါဝစရ ဗြဟ္မာဘုံ (၁၆) တဆယ့်ခြောက်ဘုံဖြစ်၏။

     ထိုရူပါဝစရဗြဟ္မာဘုံ (၁၆) တဆယ့်ခြောက်မှ အထက် ကောင်းကင်၌ အာကာသာနဉ္စာယတန (အရူပ)ဗြဟ္မာဘုံ, ထို၏အထက်၌ ဝိညာဏဉ္စာယတန (အရူပ)ဗြဟ္မာဘုံ, ထို၏အထက်၌ အာကိဉ္စညာယတန (အရူပ)ဗြဟ္မာဘုံ, ထို၏အထက်၌ နေ၀သညာနာသညာယတန (အရူပ)ဗြဟ္မာဘုံ = ဤအရူပဗြဟ္မာဘုံ လေးဘုံတို့ အဆင့်ဆင့် တည်ရှိကြလေသည်။ ရူပါဝစရ ဗြဟ္မာဘုံ (၁၆)ဘုံနှင့် ပေါင်းလျှင် ဗြဟ္မာဘုံ (၂၀)နှစ်ဆယ်ဖြစ်၏။ ထိုဗြဟ္မာဘုံ (၂၀)နှစ်ဆယ်နှင့် ကာမ (၁၁)တဆယ့်တဘုံ ပေါင်းသော် (၃၁)သုံးဆယ့်တဘုံ ဖြစ်၏။ ဤကား စကြဝဠာတိုက်တခု လောကဓာတ်တခု၌ (၃၁)သုံးဆယ့်တဘုံတို့ တည်နေဟန် အမြွက်တည်း။

     ဤသို့လျှင် အနန္တစကြဝဠာ အနန္တလောကဓာတ်တိုက် တည်းဟူသော ဩကာသလောကကိုလည်း မြတ်စွာဘုရားသည် အနန္တဉာဏ်တော်ဖြင့် ပိုင်းခြားထင်ထင် သိမြင်တော်မူလေသည်။ ဤသို့ သတ္တလောက, သင်္ခါရလောက, ဩကာသလောက တည်းဟူသော လောကသုံးပါးကို အကြွင်းမရှိ သိတော်မူတတ်သော ဉာဏ်တော်ကား လောကဝိဒူဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်ကား ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။ ဂုဏ်တော်အနက်ရင်းကို ပြန်၍ ကြည့်ရှုရာ၏။

လောကဝိဒူဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၆) အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိဂုဏ်တော်

     ဤအနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ ဂုဏ်တော်အရာ၌ အဋ္ဌကထာ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်)ဝယ် အနုတ္တရောအရ အနုတ္တရဂုဏ်တော်တပါး,

၆၀၉

ပုရိသဒမ္မသာရထိအရ ဂုဏ်တော်တပါး = ဤသို့ ဂုဏ်တော်နှစ်ပါး ခွဲ၍တနည်း၊ နှစ်ပါးလုံးကိုပေါင်း၍ အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ ဂုဏ်တော်တပါး အနေအားဖြင့် တနည်း = ဤသို့ နှစ်နည်းဖွင့်သည့်အတိုင်း ဖော်ပြပေအံ့-

     (က) အနုတ္တရဂုဏ်တော်။ ။သီလအစရှိသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ဖြင့် ကိုယ်တော်မြတ်ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သူ တလူမျှမရှိပဲ ကိုယ်တော်မြတ်ကသာ ထိုကျေးဇူးတို့ဖြင့် အလုံးစုံသော သတ္တလောကကို လွှမ်းမိုးတည်တော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် အနုတ္တရ မည်တော်မူလေသည်။ ချဲ့ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားသည် သီလဂုဏ်ကျေးဇူးအားဖြင့်လည်း အလုံးစုံသော လောကကို လွှမ်းမိုး(သာလွန်)၍ တည်တော်မူ၏။ သမာဓိဂုဏ်, ပညာဂုဏ်, ဝိမုတ္တိဂုဏ်, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန ဂုဏ်ကျေးဇူးအားဖြင့်လည်း အလုံးစုံသော လောကကို လွှမ်းမိုး(သာလွန်)၍ တည်တော်မူ၏။ ထို့ကြောင့် အလုံးစုံသော လောကထက် သာလွန်သော သီလ, သမာဓိ, ပညာ, ဝိမုတ္တိ, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့မှာ အနုတ္တရဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

     (ခ) ပုရိသဒမ္မသာရထိဂုဏ်တော်။ ။ဆုံးမသင့်သော သတ္တဝါတို့ကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားဟု ဆိုလိုသည်။ (ပုရိသဒမ္မ = ဆုံးမသင့်သော သတ္တဝါတို့ကို + သာရထိ = ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား)။ ဤ၌ ဆုံးမသင့်သော သတ္တဝါတို့ဟူသည် မယဉ်ကျေးကြသေးသဖြင့် ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမထိုက်သော တိရစ္ဆာန်သတ္တဝါ, လူသတ္တဝါ, နတ်သတ္တဝါတို့တည်း။ ချဲ့ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားသည် အပလာလနဂါးမင်း စူဠောဒရနဂါးမင်း မဟောဒရနဂါးမင်း အဂ္ဂိသိခနဂါးမင်း ဓူမသိခနဂါးမင်း အရဝါဠနဂါးမင်း ဓနပါလဆင်မင်း- အစရှိသော တိရစ္ဆာန်သတ္တဝါတို့ကိုလည်း ယဉ်ကျေးအောင် အဆိပ်ကင်းအောင် ဆုံးမတော်မူပြီးလျှင် သရဏဂုံသီလတို့၌ တည်စေတော်မူ၏။ နိဂဏ္ဌသား သစ္စကပရိဗိုဇ်, အမ္ဗဋ္ဌလုလင်, ပေါက္ခရသာတိပုဏ္ဏားပဏ္ဍိတ်, သောဏဒန္တပုဏ္ဏား,

၆၁၀

ကူဋဒန္တပုဏ္ဏားစသော လူသတ္တဝါတို့ကို၎င်း, အာဠ၀ကဘီလူး, သူစိလောမဘီလူး, ခရလောမဘီလူး, သိကြားမင်း-စသော နတ်သတ္တဝါတို့ကို၎င်း ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူလေသည်။

     မြတ်စွာဘုရားသည် လုံးဝ မယဉ်ကျေးသေးသော သတ္တဝါတို့ကိုသာ ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူသည် မဟုတ်သေး၊ စင်စစ်သော်ကား- သီလဝိသုဒ္ဓိရှိပြီးသော ပုဂ္ဂိုလ် စသည်တို့အား ပဌမဈာန်စသည်ကို ရရှိအောင်, သောတာပန်အရိယာ စသည်တို့အား အထက်ဖြစ်သော မဂ်တို့ကို ရရှိအောင် နည်းလမ်းအကျင့်ပဋိပတ်ကို ဟောကြား ညွှန်ပြတော်မူခြင်းဖြင့် အစိတ်အဝက် ယဉ်ကျေးပြီးသော သတ္တဝါတို့ကိုလည်း အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် အထွတ်အထိပ်ရောက် ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူသည်သာလျှင်တည်း။ ထို့ကြောင့် ဤပုရိသဒမ္မသာရထိ ဂုဏ်တော်အရာ၌ “လုံးဝ မယဉ်ကျေးသေးသော သတ္တဝါတို့ကို အောက်အောက်ဖြစ်သော သီလ-စသော ဂုဏ်ကျေးဇူးသို့ ရောက်ရှိအောင် အောက်အောက်ဖြစ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးသို့ ရောက်ရှိပြီးသော (အစိတ်အဝက် ယဉ်ကျေးပြီး) သတ္တဝါတို့ကိုလည်း အထက်အထက် ဂုဏ်ကျေးဇူးသို့ အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်ရှိအောင် ဆုံးမ နည်းညွှန်တော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရား”ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် သတ္တဝါတို့ကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမနည်းညွှန်ပြတတ်သည့် ဒေသနာဉာဏ်တော်သည် ပုရိသဒမ္မသာရထိ ဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ မြတ်စွာဘုရား ဒြဗ်တော်သည် ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

     တနည်း- အနုတ္တရောနှင့် ပုရိသဒမ္မသာရထိ နှစ်ရပ်ပေါင်း၍ အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ ဂုဏ်တော်တပါး အနေအားဖြင့် မှတ်ယူရာ၏။ မယဉ်ကျေးသေးသော သတ္တဝါတို့ကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမမှုဝယ် အတုမရှိ သာလွန်မြင့်မြတ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား-ဟု ဆိုလို၏။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- ဆင်ဆရာ, မြင်ဆရာ, နွားဆရာတို့သည် ဆင်,မြင်း,နွား (မယဉ်ကျေးကြသည်)များကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမကြသည် ဆိုရငြားသော်လည်း တနေရာတည်း တထိုင်တည်းဖြင့် ထိုဆင်,မြင်း,နွားတို့ကို

၆၁၁

အပြီးတိုင် ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမနိုင်ကြသည် မဟုတ်ကြကုန်၊ နေ့ရက်လ ရှည်ကြာစွာ အကြိမ်ကြိမ်ဆုံးမ၍ ယဉ်ကျေးကြပြီဟု ဆိုရသော်လည်း ထိုဆရာတို့ သင်ကြား ဆုံးမအပ်သော ဆင်လိမ္မာ, မြင်းလိမ္မာ, နွားလိမ္မာတို့မှာ အပြီးတိုင်စင်စစ် လိမ္မာကြသည် မဟုတ်ကုန်၊ တရံတခါ စိတ်ဖောက်၍ ကသိကအောက် ပြုလုပ်တတ်ကြလေသည်။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်ကား သတ္တဝါတို့ကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမရာဝယ် တနေရာ တည်း တထိုင်တည်းဖြင့်ပင် ဝိမောက္ခတရား ရှစ်ပါးရောက် ယဉ်ကျေးအောင် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမတော်မူလေသည်။ ယင်းသို့ အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ယဉ်ကျေးခြင်း အထွတ်အထိပ်သို့ ရောက်ပြီးသော ဝေနေယျသတ္တဝါတို့မှာ ဘယ်သောအခါမှ စိတ်ဖောက်၍ ကသိကအောက် ပြုလုပ်ကြသောဟူ၍ မရှိတော့ပဲ အပြီးတိုင် ယဉ်ကျေးကြလေတော့သည်။ ထို့ကြောင့် မယဉ်ကျေးသော သတ္တဝါတို့ကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမမှုဝယ် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်သာလျှင် အတုမရှိ သာလွန်မြင့်မြတ်တော်မူလေသည်။ သို့ရကား သတ္တဝါတို့ကို ယဉ်ကျေးအောင် ဆုံးမမှုဝယ် အတုမရှိ သာလွန်မြင့်မြတ်သော မြတ်စွာဘုရား၏ ဒေသနာဉာဏ်တော် စသည်များသည် အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိ ဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်မှာ ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၇) သတ္ထာဒေဝမနုဿာနံဂုဏ်တော်

     မျက်မှောက်ဘဝအကျိုး, တမလွန်ဘဝအကျိုး, နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ပရမတ္ထအကျိုး = ဤအကျိုးသုံးမျိုးရရှိအောင် နတ်လူတို့အား ထိုက်သည်အားလျော်စွာ သင်ကြားပြသ ဆိုဆုံးမတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားဟု ဆိုလိုသည်။ မှန်၏- မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္တဝါတို့ကို ချင်းတို့၏ ဥပနိဿယ ကောင်းမှုကံ အကြောင်းအလျောက် အချို့ကို မျက်မှောက်ဘဝ အကျိုးရအောင်, အချို့ကို တမလွန်ဘဝ အကျိုးရအောင်, အချို့ကို မျက်မှောက်ဘဝ တမလွန်ဘဝ အကျိုးနှစ်ပါးရအောင်,

၆၁၂

အချို့ကို ပရမတ္ထနိဗ္ဗာန် အကျိုးရအောင် သင်ကြားဟောပြ ဆိုဆုံးမတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် နတ်လူတို့အား မျက်မှောက်အကျိုး, တမလွန်အကျိုး, နိဗ္ဗာန်အကျိုး = ဤသုံးမျိုးရရှိအောင် သင်ကြားဟောပြ ဆိုဆုံးမသော ဒေသနာဉာဏ်တော်- စသည်သည် သတ္ထာဒေဝမနုဿာနံ ဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်သည် ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

     တနည်းကား- နတ်လူတို့၏ လှည်းမှူးကြီးသဖွယ် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် သတ္ထာဒေဝမနုဿနံ- မည်တော်မူလေသည်။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- ရေမရှိသည့် အသွားရခက်သော ခရီးကို ကန္တာရခေါ်၏ (ကံ = ရေကို, တာရ = လွန်သောခရီးဟု ဆိုလိုသည်)၊ ကန္တာရဟူသော ပုဒ်သည် ဝိဂြိုဟ်ဝစနတ္ထ ပြုစဉ်အခါ ရေမရှိသော ခရီးခဲ = နိရုဒကကန္တာရကို ဟောသော်လည်း ရုပ်ပြီးသောအခါ သဒ္ဒါစည်းကမ်း သဒ္ဒါသဘောအရ ခရီးခဲသာမညကို ဟောလေသည်။ ထို့ကြောင့် ကန္တာရပုဒ်ကို ခရီးခဲဟုသာ အနက်မြန်မာ ပြန်ဆိုရလေသည်။ ထိုခရီးခဲကား ၁-စောရကန္တာရ = လူဆိုးတို့ သောင်းကျန်းထကြွသော ခရီးခဲ, ၂-ဝါဠကန္တာရ = ခြင်္သေ့ သစ်ကျား သားကောင်ရဲများ သောင်းကျန်းထကြွသော ခရီးခဲ, ၃-ဒုဗ္ဘိက္ခကန္တာရ = အစာထမင်း မရှိခေါင်းပါးသော ခရီးခဲ, ၄-နိရုဒကကန္တာရ = ရေမရှိသော ရေပြတ်သော ခရီးခဲ, ၅-ယက္ခကန္တာရ = ဘီလူးစိုးအုပ်သော ခရီးခဲဟူ၍ = ငါးမျိုးရှိလေသည်။

     လှည်းမှူး ယာဉ်မှူး ကုန်သည်မှူးသည် မိမိနှင့် အတူပါသော လှည်းကုန်သည်အပေါင်းကို ဖော်ပြရာပါ ခရီးခဲငါးမျိုးကို လွန်မြောက် ကျော်နင်းနိုင်ကြအောင် စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့ ဘေးမဲ့မြေသို့ရောက်အောင် ပို့ဆောင်သကဲ့သို့ ထို့အတူ မြတ်စွာဘုရားတည်းဟူသော လှည်းမှူး ကုန်သည်မှူးသည်လည်း ဘဝခရီးသွား သတ္တဝါအများတည်းဟူသော ကိုယ်တော်နှင့် အတူပါ ကုန်သည်အပေါင်းတို့ကို ဇာတိခရီးခဲ, ဇရာခရီးခဲ, ဗျာဓိခရီးခဲ, မရဏခရီးခဲ, သောက, ပရိဒေ၀, ဒုက္ခ-ဒေါမနဿ, ဥပါယာသခရီးခဲ,

၆၁၃

ရာဂခရီးခဲ, ဒေါသခရီးခဲ, မောဟ, မာန, ဒိဋ္ဌိ, ဒုစရိုက်ခရီးခဲကို လွန်မြောက်စေကာ နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဘေးမဲ့မြေသို့ ရောက်စေတော်မူ ပို့ဆောင်တော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် သတ္တဝါတို့ကို နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေကြောင်း ပို့ဆောင်ကြောင်းဖြစ်သော တရားဒေသနာတော်သည် ဂုဏ်တော်ဖြစ်၍ ဘုရားဒြဗ်တော်သည် ဂုဏ်တော့်ရှင် ဖြစ်လေသည်။

(ဤသတ္ထာဒေဝမနုဿနံ- ဂုဏ်တော်၌ ဒေဝမနုဿာနံ = နတ်လူတို့၏-ဟု အထူးဆိုခြင်းကား ဥက္ကဌ် = မြတ်သောသတ္တဝါ, ဘဗ္ဗ = ကျွတ်ထိုက်သော သတ္တဝါတို့ကို ပိုင်းခြား၍ ပြသောအနေဖြင့် ဟောဆိုခြင်း ဖြစ်လေသည်၊ စင်စစ်သော်ကား မြတ်စွာဘုရားသည် တိရစ္ဆာန် သတ္တဝါတို့ကိုလည်း အဆုံးအမ ဩဝါဒကို ပေးသောအားဖြင့် ဘဝခရီးခဲကို လွန်မြောက်အောင် ပို့ဆောင်တော်မူသည်သာဖြစ်၏၊ မှန်၏- တိရစ္ဆာန် သတ္တဝါတို့သည်လည်း မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်ကို နာရခြင်းဖြင့် မဂ်ဖိုလ်ရကြောင်း ကောင်းမှု ဥပနိဿယနှင့် ပြည့်စုံကြပြီးလျှင် ထိုသို့ ဥပနိဿယနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကြောင့်ပင် ဒုတိယဘဝ သိုမဟုတ် တတိယဘဝ၌ မဂ်ဖိုလ်ကို ရရှိကြလေသည်။ ဤအရာ၌ အဋ္ဌကထာဝယ် မဏ္ဍူကဒေဝပုတ္တ = ဖားနတ်သားဝတ္ထုကို ဤသို့ ထုတ်ပြတော်မူအပ်သည်-

မဏ္ဍူကဒေဝပုတ္တ = ဖားနတ်သားဝတ္ထု

အခါတပါး၌ မြတ်စွာဘုရားသည် ရဟန်းအပေါင်း ခြံရံလျက် စမ္ပာပြည်ကို ဂေါစရဂါမ်ပြု၍ ဂဂ္ဂရာရေကန်၏အနီး ကျောင်းတိုက်ကြီး၌ သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူဆဲ ဖြစ်၏။ တနေ့သ၌ မြတ်စွာဘုရားသည် မိုးသောက်ထအခါ ဘုရားတို့ဓမ္မတာ မဟာကရုဏာ သမာပတ်ကို ၀င်စား၍ ထိုသမာပတ်မှ ထပြီးလျှင် သတ္တလောကကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူလေသော် “ယနေ့ ငါဘုရား ညနေချမ်းအခါ၌ တရားဟောလျှင် ဖားငယ်တကောင်သည် ငါဘုရား၏ တရားသံ၌ အာရုံနိမိတ် ရယူနေစဉ် သူတပါးလုံ့လဖြင့် စုတိပြတ်ကြွေ သေလွန်၍ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်ပြီးလျှင် များစွာသော နတ်အခြံအရံဖြင့် ငါဘုရားအထံသို့ လူအများကြည့်ရှုစဉ် လာရောက်ပေလိမ့်မည်၊ ထိုအစည်းအဝေး၌ များစွာသောသတ္တဝါတို့ သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ကြပေလိမ့်မည်”ဟု သိမြင်တော်မူပြီးနောက် နံနက်အခါ စမ္ပာပြည်တွင်း ဆွမ်းခံ လှည့်လည်တော်မူ၍ ဆွမ်းကိစ္စ ပြုပြီးလတ်သော် ကျောင်းတိုက်သို့တဖန် ပြန်ကြွတော်မူလာ၍

၆၁၄

ရဟန်းတော်များ ဝတ်ပြုကြ၍ မိမိ မိမိတို့နေရာ နေ့သန့်ရာဌာနသို့ သွားကြလေလျှင် ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်သို့ဝင်၍ အရဟတ္တဖိုလ် သမာပတ်ချမ်းသာဖြင့် နေ့အဖို့ (နေ့ပိုင်း)အချိန်ကို ကုန်လွန်စေတော်မူ၏။

ညနေချမ်းအခါ၌ ပရိသတ်လေးပါးတို့ စုံညီစည်းဝေးကြလတ်သော် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဂန္ဓကုဋိကျောင်းတော်မှ ထွက်ကြွ၍ ထိုခဏအား လျောက်ပတ်သော ပြာဋိဟာဖြင့် ဂဂ္ဂရာရေကန်၏ အနီးရှိ တရားမဏ္ဍပ်သို့ ဝင်တော်မူကာ ဗုဒ္ဓါသန ဓမ္မပလ္လင်၌ ထိုင်နေတော်မူလျက် ပရိသတ်လေးပါးတို့အား တရားဒေသနာမိုး စွေဖြိုး ရွာသွန်းတော်မူလေ၏။

ထိုခဏ၌ ဖားငယ်တကောင်သည် ရေကန်မှတက်ခဲ့၍ “ဤအသံကား ဓမ္မကို ဟောဆိုအပ်သော အသံဖြစ်လေသည်”ဟု ဓမ္မဟူသော အမှတ်သညာဖြင့် တရားသံ၌ အာရုံနိမိတ်ကို ရယူကာ ပရိသတ်အစွန်အဖျား၌ ဝပ်လျက် နာယူနေလေသည်။ (ဤ၌ တိရစ္ဆာန်များမှာ လူတို့ကဲ့သို့ တရားသဘောကို နှစ်နှစ်ကာကာ ဝိညာဏ်သိ ပညာသိ အသိမျိုးဖြင့် မသိကြသော်လည်း “ဤအသံကား ဓမ္မသံ = တရားသံ, ဤအသံကား အဓမ္မသံ = မတရားသံ၊ ငါတို့ကို နှိပ်စက်ရန်မူမည့် အသံ”ဟူ၍ သညာသိမျှဖြင့်ကား သိနိုင်ကြလေသည်)။

ထိုအခါ နွားကျောင်းသားတယောက်သည် ထိုအရပ်သို့ ရောက်လာလျက် မြတ်စွာဘုရားရှင် တရားဟော နေတော်မူသည်ကို၎င်း, ပရိသတ်များ အလွန်ငြိမ်းချမ်းစွာ တရားနာနေကြသည်ကို၎င်း မြင်လတ်၍ ထိုမြတ်စွာဘုရားနှင့် တရားနာပရိသတ်သို့ စိတ်အာရုံရောက်ရှိကာ မိမိ၌ပါလာသော ဒုတ်နှင်တံ (ဒုတ်တံဖျာ)ကို ထောက်၍ အမှတ်တမဲ့ ရပ်တည်လေလျှင် ဖားငယ်ကို မကြည့်မမြင်မိပဲ ထိုဖားငယ်၏ဦးခေါင်း၌ ဖိထောက်၍ ရပ်တည်မိလေ၏။

ဖားငယ်သည် တရားဟူသော သညာဖြင့် သဒ္ဓါသန့်စင် ကြည်လင်သော စိတ်ရှိလျက် ထိုခဏမှာပင် သေလွန်၍ တာဝတိံသာ နတ်ပြည်ဝယ် ဆယ့်နှစ်ယူဇနာရှိသော ရွှေဗိမာန်၌ နတ်သားဖြစ်၍ အိပ်စက်ရာမှ နိုးလာသော သူကဲ့သို့ ထိုတာဝတိံသာ နတ်ပြည်ဝယ် နတ်သမီးအပေါင်းတို့ ဝန်းရံအပ်သော မိမိကိုယ်ကို မြင်ရ၍ “ငါသည် အဘယ်အရပ်မှ လာရောက်ကာ ဤတာဝတိံသာ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်လာရသနည်း”ဟု စဉ်းစား ဆင်ခြင်လတ်သော် ရှေး(ဖား)ဘဝကို မြင်ပြီးလျှင် “ငါသို့စင် ဖားတိရစ္ဆာန်ပင်သော်လည်း ဤတာဝတိံသာ နတ်ပြည်၌ ဖြစ်တုံသေး၏၊

၆၁၅

ဤသို့စင် နတ်စည်းစိမ်ကြီးကိုလည်း ရတုံဘိသေး၏၊ ငါသည် အဘယ်သို့သော ကုသိုလ်ကံကို ပြုခဲ့လေသနည်း”ဟု ဆက်လက်၍ စူးစမ်း ဆင်ခြင်ပြန်သည်တွင် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားတော်၌ အာရုံနိမိတ်ယူခဲ့ခြင်းမှတပါး အခြားကုသိုလ်ကံကို မမြင်ရချေ (=တရားတော်၌ အာရုံနိမိတ်ယူခဲ့ခြင်း တည်းဟူသော ကုသိုလ်ကံကိုသာ မြင်သိရလေသည်)။

ထိုဖားနတ်သားသည် ထိုခဏမှာပင် ဗိမာန်နှင့်တကွ မြတ်စွာဘုရား သီတင်းသုံးတော်မူရာ ဂဂ္ဂရာရေကန်သို့ လာရောက်၍ ဗိမာန်မှ သက်ဆင်းပြီးလျှင် လူများအပေါင်း ကြည့်ရှုနေစဉ်ပင် များစွာသော နတ်သမီးအခြံအရံ ကြီးစွာသော နတ်၏အာနုဘော်ဖြင့် ဘုရားရှင်ထံတော်သို့ ချဉ်းကပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ခြေတော်တို့ကို ဦးဖြင့်တိုက်လျက် လက်အုပ်ချီမိုး ရှိခိုးကာ ရပ်တည်လေ၏။

ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားသည် ဖားနတ်သားကို သိတော်မူလျက်ပင်လျှင် လူများအပေါင်း၏အဖို့ရာ ကံနှင့် ကံ၏အကျိုးကို၎င်း, ဘုရားရှင်တို့၏ အာနုဘော်ကို၎င်း မျက်မှောက် ပြုနိုင်စိမ့်သောငှါ-

“ကော မေ ဝန္ဒတိ ပါဒါနိ၊ ဣဒ္ဓိယာ ယသသာ ဇလံ။

အဘိက္ကန္တေန ဝဏ္ဏေန၊ သဗ္ဗာ ဩဘာသယံ ဒိသာ။

ဣဒ္ဓိယာ = တင့်တယ်ဖွံ့ဖြိုး နတ်တို့၏ တန်ခိုးဖြင့်၎င်း။ ယသသာ = သင်္ချာများလျှံ နတ်သမီး အခြံအရံဖြင့်၎င်း။ ဇလံ = ဇလန္တော = ထွန်းလင်းတောက်ပြောင်လျက်။ သဗ္ဗာ ဒိသာ = ဝန်းကျင်ပတ်ချာ အလုံးစုံသော အရပ်မျက်နှာတို့ကို။ အဘိက္ကန္တေန = အလွန်နှစ်သက်ဖွယ် ကောင်းကြွယ်လှစွာသော။ ဝဏ္ဏေန = ပကတိတောက်ပြောင် ကိုယ်အဆင်းအရောင်ဖြင့်။ ဩဘာသယံ = ဩဘာသယန္တော = ထွန်းလင်း တောက်ပလျက်။ မေ = ငါဘုရား၏။ ပါဒါနိ = ရွှေကြာပဒုံ ခြေတော်အစုံတို့ကို။ ဝန္ဒတိ = သဒ္ဓါရိုကျိုး လက်အုပ်မိုး၍ ရှိခိုးဦးညွှတ်လာသော သူသည်ကား။ ကော = ဘယ်နတ် ဘယ်လူ အဘယ်သူပေနည်း”-

ဟု မေးမြန်းတော်မူလေ၏။ ထိုအခါ ဖားနတ်သားသည် မိမိ၏ ရှေးဘဝစသည်ကို အထင်အရှား လျှောက်ထားလိုသည်ဖြစ်၍-

“မဏ္ဍူကောဟံ ပုရေ အာသိံ၊ ဥဒကေ ဝါရိဂေါစရော။

တဝ ဓမ္မံ သုဏန္တဿ၊ အဝဓိ ဝစ္ဆပါလကော။

ဘန္တေ = ဘုန်းတော်နေဝန်း ထွန်းပတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ အဟံ = မဏ္ဍူကဟု နာမတွင်ခေါ် တပည့်တော်သည်။

၆၁၆

ပုရေ = အတီတာနန္တရ ရှေးဘဝ၌။ ဝါရိဂေါစရော = ရေသည်သာလျှင် ကျက်စားရာရှိပေသော။ ဝါ-ရေထဲ၌သာ အခါရှည်လျား ကျက်စားလေ့ရှိပါသော။ ဥဒကေ မဏ္ဍူကော = ရေ၌ပေါက်ဖွား ဖားသူငယ်သည် (ဥဒ္ဓုမာယိကဖား- စသည်ကဲ့သို့ ကုန်း၌ဖွားသောဖား မဟုတ်ဟု ဆိုလိုသည်)။ အာသိံ = ဖြစ်ခဲ့ပါပြီ။ တဝ = တရားဟောဖော် ရှင်တော်ဘုရား၏။ ဓမ္မံ = မိန့်ဆိုညွှန်ပြ မြတ်ဓမ္မကို။ သုဏန္တဿ = တရားတော်သံ ကမ္မနိမိတ် စိတ်၌စွဲထင် နာယူစဉ်ပင်။ ဝစ္ဆပါလကော = နွားကျောင်းသားသည်။ မံ = တပည့်တော်ကို။ အ၀ဓိ = နှင်တံ(တံဖျာ)ဖြင့်ထောက် အသက်ပျောက်စေခဲ့ပြီ။

မုဟုတ္တံ စိတ္တပသာဒဿ၊ ဣဒ္ဓိံ ပဿ ယသဉ္စ မေ။

အာနုဘာဝဉ္စ မေ ပဿ၊ ဝဏ္ဏံ ပဿ ဇုတိဉ္စ မေ။

ဘန္တေ = ဘုန်းတော်နေရှိန် တထိန်ထိန် တောက်ပတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား..။ မေ = မဏ္ဍူက-ခေါ် တပည့်တော်၏။ မုဟုတ္တံ = အချိန်မကြာလှ တခဏမျှပင်။ စိတ္တပသာဒဿ = ရှင်ပင်ဟောဖော် တရားတော်၌ ကော်ရော်ရွှန်းစို ကြည်ညိုခြင်း သဒ္ဓါတရား၏။ ဝါ-သဒ္ဓါတရားကြောင့်။ ဣဒ္ဓိဉ္စ = ဝန်းပတ်ကုံလုံ ပြည့်စုံသော နတ်စည်းစိမ်ကို၎င်း။ ယသဉ္စ = သင်္ချာများလျှံ အခြံအရံကို၎င်း။ ပဿ = ပဿာဟိ = ဆင်ခြင်သမှု ကြည့်ရှုတော်မူဘုရား။ မေ = မဏ္ဍူက-ခေါ် တပည့်တော်၏။ အာနုဘာဝဉ္စ = လိုရာအဆင်း ပြည့်စုံခြင်း အစရှိသော နတ်၏သုံးဆောင်ဖွယ် အသွယ်သွယ်ကိုလည်း။ ပဿ = ပဿာဟိ = ဆင်ခြင်သမှု ကြည့်ရှုတော်မူဘုရား။ မေ = မဏ္ဍူက-ခေါ် တပည့်တော်၏။ ဝဏ္ဏဉ္စ = ကိုယ်ရေအဆင်း ပြည့်စုံခြင်းကို၎င်း။ ဇုတိဉ္စ = ဆယ့်နှစ်ယူဇနာတိုင်အောင် ပြန့်နှံ့သော ကိုယ်ရောင်ကို၎င်း။ ပဿ = ပဿာဟိ = ဆင်ခြင်သမှု ကြည့်ရှုတော်မူဘုရား။

ယေ စ တေ ဒီဃမဒ္ဓါနံ၊ ဓမ္မံ အဿောသု ဂေါတမ။

ပတ္တာ တေ အစလံ ဌာနံ၊ ယတ္ထ ဂန္တွာ န သောစရေ။

ဂေါတမ = ဂေါတမနွယ်ဖွား ရှင်တော်ဘုရား။ ယေ စ = ဘုန်းကံကြီးထူ အကြင်သူတို့သည်ကား။ ဒီဃမဒ္ဓါနံ = ရှည်မြင့်လှစွာ အခါပတ်လုံး။ တေ = ရှင်တော်ဘုရား၏။ ဓမ္မံ = မိန့်ဖော်ဟောကြား မြတ်တရားကို။ အဿောသုံ = သဒ္ဓါရွှင်အား နာကြားကြရကုန်ပြီ။ တေ = ဘုန်းကံကြီးထူ ထိုသည့်သူတို့သည်။ ယတ္ထ = အကြင်နိဗ္ဗာန်သို့။ ဂန္တွာ = မဂ်ပညာ အစွမ်းပေါက်၍ မြန်းရောက်ကြရကုန်သည်ရှိသော်။ သတ္တာ = သတ္တဝါတို့သည်။ န သောစရေ = စိုးရိမ်ခပ်သိမ်း ကင်းငြိမ်းကြရကုန်၏။

၆၁၇

တံ အစလံ ဌာနံ = မတုန်လှုပ် မဖောက်ပြန် ထိုနိဗ္ဗာန်အရပ်သို့။ ပတ္တာ = မဂ်ပညာ အစွမ်းပေါက်၍ မြန်းရောက်ကြရကုန်သည်သာတည်း”-

ဟူသော ဤဂါထာတို့ဖြင့် ကြားလျှောက်လေသည်။

ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် ဖားနတ်သားနှင့် ရောက်ဆိုက်လာသော ပရိသတ်၏ ရှေးကုသိုလ်ရင်း ဥပနိဿယနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူကာ သပ္ပါယဖြစ်သော တရားဒေသနာအကျယ်ကို ဟောပြလေလျှင် သတ္တဝါပေါင်း ရှစ်သောင်းလေးထောင်တို့ သစ္စာလေးပါး တရားသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ကြ၍ ဖားနတ်သားသည်လည်း သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ပြီးလျှင် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ရှိခိုး၍ သုံးကြိမ်သုံးပတ် လက်ျာရစ်လှည့်ပြီးနောက် ရဟန်းသံဃာတော်အားလည်း လက်အုပ်ချီတင်မှု ပြုလုပ်ကာ များစွာသော နတ်သမီးပရိသတ်နှင့်တကွ နတ်ပြည်သို့သာ ပြန်သွားလေ၏)။

သတ္ထာဒေဝမနုဿာနံဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၈) ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော်

     သိသင့်သမျှဥဿုံ အလုံးစုံသော ဉေယျတရားတို့ကို ပိုင်းခြားကုန်စင် သိမြင်တော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်တော်ကြီးကို ရရှိတော်မူလေသည်။ တနည်း- သစ္စာလေးပါး တရားတို့ကို ကိုယ်တိုင်လည်း သိမြင်၍ ဝေနေယျတို့အားလည်း သိစေတော်မူတတ် = ဟောကြားတော်မူတတ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်တော်ကြီးကို ရရှိတော်မူလေသည်။

     ဤတွင် ရှေး(၂)အမှတ်ပါ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ-ဂုဏ်တော်နှင့် ယခု (၈)အမှတ်ပါ ဗုဒ္ဓ-ဂုဏ်တော် = နှစ်ရပ်တို့၏ အထူးမှာ သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော်အရ သစ္စာလေးပါးကိုသိသော ဉာဏ်ကိုယူ၍ ဤဗုဒ္ဓဂုဏ်တော်အရ သဗ္ဗညုတဉာဏ်ကို ယူရာ၏။ တနည်း- ဉာဏ်တော်အရကောက် အတူထားလျှင်လည်း သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ ဂုဏ်တော်ဖြင့် ကိုယ်တော်မြတ်သိသော ပဋိဝေဓဉာဏ်တော်အစွမ်းကို ပြသည်၊ ဤဗုဒ္ဓ-ဂုဏ်တော်ဖြင့် ဝေနေယျတို့အား

၆၁၈

ဟောကြားသိစေသော ဒေသနာဉာဏ်တော်အစွမ်းကို ပြသည်-ဟု အထူးမှတ်ယူရာ၏။

ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၉) ဘဂဝါဂုဏ်တော်

     ဤဘဂဝါဂုဏ်တော်အတွက် မဟာနိဒ္ဒေသပါဠိတော်၌လာသော နည်းအမျိုးမျိုး, အဋ္ဌကထာ၌လာသော ခြောက်နည်း, ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ၌လာသော ခုနစ်နည်း- ဤသို့ နည်းပေါင်းများစွာရှိသည့်အနက် ပါဠိတော်လာ ပဌမနည်း, အဋ္ဌကထာလာ တတိယနည်းဖြစ်သည့် “ဘုန်းတော်ခြောက်ပါးရှိမှု” တည်းဟူသော အနက်သဘောဖြင့် ဘဂဝါဂုဏ်ကို နိဿယဆရာတော်များ ဖွင့်ဆို ရေးပြတော်မူကြလေသည်။ (ဘဂ = ဘုန်းတော်ခြောက်ပါး + ၀န္တု = ရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားဟု ဆိုလိုသည်)။

     ၁-ဣဿရိယ, ၂-ဓမ္မ, ၃-ယသ, ၄-သိရီ, ၅-ကာမ, ၆-ပယတ္တ- တည်းဟူသော = ဘုန်းတော်ခြောက်ပါး (သာဝကတို့ထက်) ထူးခြားကဲလွန်စွာ ရှိတော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် ဘဂဝါ-ဟူသော ဂုဏ်တော်ကြီးကို ရရှိတော်မူလေသည်။

     ၁-ဣဿရိယဘုန်းတော်။ ။စိုးမိုးပိုင်သခြင်းကို ဣဿရိယဟူ၍ အကျဉ်းအားဖြင့် မှတ်ယူရာ၏။ မိမိအလိုသို့ လိုက်ပါစေနိုင်ခြင်းကို စိုးမိုးနိုင်သခြင်းဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုဣဿရိယဘုန်းတော်သည် ၁-လောကုတ္တရာ စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်, ၂-လောကီ စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်ဟူ၍ = နှစ်မျိုးရှိလေသည်။

     ထိုနှစ်မျိုးတို့တွင် လောကုတ္တရာ စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော် ဟူသည်မှာ မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်မြတ်၏ စိတ်တော်ကို သူမတူတန်အောင် စိုးပိုင်တော်မူ၏။ ရေမီးအစုံအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာကို ပြသတော်မူရာ၌ ရေအယဉ်ကို ဖြစ်စေရန်အတွက် အာပေါကသိဏ (အဓိဋ္ဌာန်၏အခြေခံ) ပါဒကဈာန်ကို

၆၁၉

၀င်စားတော်မူရသည်။ ထို့နောင်မှ “ရေအယဉ် ဖြစ်စေသတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူသော အဓိဋ္ဌာန်စိတ်အစဉ် ဖြစ်သည် (အဓိဋ္ဌာနဝီထိ ဖြစ်သည်)။ ထို့နောင်မှ တဖန် အဘိညာဏ်၏အခြေခံ = အာပေါကသိဏပါဒကဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူရသည်။ ထို့နောင်မှ အဘိညာဏ်ဇောဝီထိ ဖြစ်ပေါ်လာကာ ကိုယ်တော်မြတ် အဓိဋ္ဌာန်တော်မူရာ ရူပကာယ အစိတ်အပိုင်းမှ ရေအယဉ်တို့ တသွင်သွင်ဖြာစီး၍ ထွက်လာလေသည်။

     ထိုသို့ ရေအယဉ် ဖြစ်ပေါ်ရန်အတွက် ဝီထိလေးမျိုးတို့ဖြင့် ဖန်ဆင်းတော်မူပြီးနောက်မှ “ကိုယ်တော်မြတ် အလိုတော်ရှိရာ ရူပကာယအစိတ်အပိုင်းမှ မီးအလျှံ ဖြစ်စေရန်အတွက် တေဇောကသိဏ (အဓိဋ္ဌာန်၏အခြေခံ) ပါဒကဈာန်ကို ၀င်စားတော်မူရသည်။ ထို့နောင်မှ “မီးအလျှံ ဖြစ်စေသတည်း”ဟု အဓိဋ္ဌာန်တော်မူသော အဓိဋ္ဌာန်ဇောစိတ်အစဉ် ဖြစ်သည် (=အဓိဋ္ဌာနဝီထိ ဖြစ်သည်)။ ထို့နောင်မှ တဖန် အဘိညာဏ်၏အခြေခံ = တေဇောကသိဏပါဒကဈာန်ကို ဝင်စားတော်မူရသည်။ ထို့နောင်မှ အဘိညာဏ်ဇောဝီထိ ဖြစ်ပေါ်လာကာ ကိုယ်တော်မြတ် အဓိဋ္ဌာန်တော်မူရာ ရူပကာယ အစိတ်အပိုင်းမှ မီးအလျှံများ တဖွားဖွား တဟုန်းဟုန်း ပေါ်ထွက်လာလေသည်။

     အချုပ်အားဖြင့် ပြဆိုရလျှင် ရေအယဉ်ဖြစ်ရန် ဝီထိလေးမျိုးဖြင့် ဖန်ဆင်းတော်မူရသည်။ မီးအလျှံ ဖြစ်ရန်လည်း ဝီထိလေးမျိုးဖြင့် ဖန်ဆင်းတော်မူရသည်။ ထိုဖန်ဆင်းတော်မူရာ၌ စိတ်တော်ကို အစိုးရသော စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်ရှင် ဖြစ်တော်မူသည့်အတွက် ပါဒကဈာနသမာပတ္တိဝီထိများ၌ ပါဒကဈာန် ဇောများကို ကိုယ်တော်မြတ် အလိုတော်ရှိသလောက်အကြိမ်ဖြင့် ရပ်စဲစေတော်မူနိုင်သည်။ တဝီထိနှင့် တဝီထိအကြား ဘဝင်စိတ်များကိုလည်း နှစ်ကြိမ်သာ ခြားစေတော်မူနိုင်သည်၊ (အခြားသူတို့မှာ တဝီထိနှင့် တဝီထိတို့အကြား ဘဝင်စိတ်များ အပိုင်းအခြားမရှိ၊ ခြားချင်သလောက် ရှည်ကြာစွာ ခြားလေသည်)။ ဤကဲ့သို့ ပါဒကဈာန်ဇောစိတ်များ ဘဝင်စိတ်များကို

၆၂၀

ကိုယ်တော်မြတ် အလိုတော်ရှိသလောက်သာ ဖြစ်စေနိုင်ခြင်း ဘဝင်ခြားစေနိုင်ခြင်းဖြင့် သူမတူတန်အောင် ကိုယ်တော်မြတ်၏ စိတ်တော်ကို အစိုးရတော်မူလေသည် (=စိတ်တော်ကို ကိုယ်တော်၏ အလိုတော်အတိုင်း လိုက်ပါ ဖြစ်ပွါးစေတော်မူနိုင်လေသည်)။ ဤကား လောကီဈာန်သမာပတ် စိတ်တော်ကို အစိုးရတော်မူပုံဖြစ်သည်။

     မြတ်စွာဘုရားသည် ကိုယ်တော်မြတ်၏ လောကုတ္တရာ အရဟတ္တဖိုလ်စိတ်ကိုလည်း သူမတူတန်အောင် အစိုးရတော်မူလေသည်။ မှန်၏- လောကုတ္တရာ စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်ရှင် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့်ပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဝေနေယျတို့အား တရားဓမ္မ ဟောပြခိုက်မှာပင် အနုသန္ဓေစကား တရပ်တရပ် အကြား၌ တရားနာဝေနေယျတို့က သာဓုအနုမောဒနာ ပြုနေကြသဖြင့် ကိုယ်တော်မြတ်အဖို့ရာ ဆိတ်ဆိတ်နေခွင့် (နားနေခွင့်)ရသော အချိန်ကလေးမှာပင် အခါကို ပိုင်းခြား၍ အရဟတ္တဖိုလ်သမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူလေသည်၊ တပါးသောအခါ၌ကား ဆိုဖွယ်ရာမရှိ၊ အခွင့်ရ၍ အလိုတော်ရှိတိုင်း အချိန်မှာပင် အရဟတ္တဖလသမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူလေသည်။ (အဘိဓမ္မာ အဋ္ဌသာလိနီ မူလဋီကာမှ ဖော်ပြသည်)။ ဤသို့ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် လောကုတ္တရာ စိတ်တော်ကိုလည်း အစိုးရတော်မူသည့် စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်ရှင် ဖြစ်တော်မူလေသည်။

     လောကီ စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်အရာ၌-

အဏိမာ မဟိမာ ဝါပိ၊ လဃိမာ ပတ္တိ ပါကမ္မံ။

ဤသိတာ ဝသိတာ စာပိ၊ ယတ္ထကာမာဝသာယိတာ။-

ဟူသော ဆောင်ပုဒ်ဂါထာအတိုင်း ဣဿရိယဘုန်းတော် (၈)မျိုးတို့ကို ကျမ်းဂန်တို့၌ ဖွင့်ပြလေသည်၊ (ဤဂုဏ်တော်နိသျ၌လည်း ထိုရှစ်မျိုးကို ဖော်ပြ၍ အနက်ယောဇနာထားသည်၊ ဂုဏ်တော်အနက်ကို ပြန်၍ ကြည့်ရှုသုံးသပ်ပါဦး)။ ထိုလောကီ စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော် ရှစ်ပါးတို့မှာ- ၁-အဏိမာဘုန်းတော်, ၂-မဟိမာဘုန်းတော်, ၃-လဃိမာဘုန်းတော်, ၄-ပတ္တိဘုန်းတော်,

၆၂၁

၅-ပါကမ္မဘုန်းတော်, ၆-ဤသိတာဘုန်းတော်, ၇-ဝသိတာဘုန်းတော်, ၈-ယတ္ထကာမာဝသာယိတာဘုန်းတော် = ဤရှစ်ပါးတို့ ဖြစ်သည်။

     က-အဏိမာဘုန်းတော်။ ။ငယ်စေလိုက ကိုယ်တော်မြတ်ကို သပ်သပ်ပယ်ပယ် အနုမြူသဖွယ်မျှငယ်စွာ ဖန်ဆင်းတော်မူနိုင်ခြင်းကို အဏိမာဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤအဏိမာဘုန်းတော်ကို ဗကဗြဟ္မာကြီးနှင့် ကိုယ်ဖျောက်တန်း တန်ခိုးအစွမ်းပြတော်မူရာကာလ- စသည်တို့၌ အသုံးပြုတော်မူသည်။

     ခ-မဟိမာဘုန်းတော်။ ။ကြီးစေလိုက မြင်းမိုရ်တပြေး (ထို့ထက်) လွန်လိုသေးလျှင်လည်း လေးကျွန်းပတ်ဝိုက် တိုက်စကြဝဠာ နရက်ရွာနှင့် ဘဝဂ်ပါကျုံး လောကဓာတ်ကြီးတခုလုံးကို (ထို့ထက် ကြီးစေလိုကလည်း အလိုတော်ရှိသလောက်ပင်) ဖုံးအုပ်နိုင်အောင် မြင့်ခေါင်ကြီးမားသော ကိုယ်တော်မြတ်ကို သပ္ပါယ်စွာ ဖန်ဆင်းတော်မူနိုင်ခြင်းကို မဟိမာဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤမဟိမာဘုန်းတော်ကို အသူရိန်နတ်ကြီး ဘုရားဖူးလာသောအခါ စသည်တို့၌ အသုံးပြုတော်မူသည်။

     ဂ-လဃိမာဘုန်းတော်။ ။စိတ်တော်၏ ပေါ့ပါးခြင်းကဲ့သို့ ရူပကာယ ခန္ဓာကိုယ်တော်ကို ပေါ့ပါးအောင် ဖန်ဆင်းတော်မူနိုင်ခြင်းကို လဃိမာဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤလဃိမာဘုန်းတော်ကို ကောင်းကင်၌ မြေပြင်မှာကဲ့သို့ စင်္ကြံကြွတော်မူသောအခါ-စသည်၌ အသုံးပြုတော်မူသည်။

     ဃ-ပတ္တိဘုန်းတော်။ ။အလိုတော်ရှိရာ အရပ်မျက်နှာသို့ လျင်စွာခေါက်ခေါက် ရူပကာယ ကိုယ်တော်ပါ ကြွရောက်တော်မူနိုင်ခြင်းကို ပတ္တိဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ဣဒ္ဓိမရှိသူ သာမန်လူတို့မှာ ထိုထိုဝေးခြား အရပ်တပါးသို့ စိတ်ကသာ သွားရောက်နိုင်ကြ၍ ရူပကာယ ခန္ဓာကိုယ်ကား မပါနိုင် မရောက်နိုင်ချေ။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်ကား ဤပတ္တိဘုန်းတော်ရှင် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့် စိတ်သွားရာကိုယ်ပါ အလိုတော်ရှိရာ အရပ်မျက်နှာသို့

၆၂၂

လျင်စွာအခေါက်ခေါက် ရူပကာယ ကိုယ်ခန္ဓာကြီးပါ ကြွရောက်တော်မူနိုင်လေသည်။ နတ်ပြည် ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့ ကြွရောက်တော်မူရာ၌ စိတ္တက္ခဏအတွင်းမှာပင် ရူပကာယ ကိုယ်ခန္ဓာတော်ပါ ထိုနတ်ပြည် ဗြဟ္မာ့ပြည်သို့ ရောက်အောင် ဤပတ္တိဘုန်းတော်ကို အသုံးပြုတော်မူသည်။

     င-ပါကမ္မဘုန်းတော်။ ။အဓိဋ္ဌာန်ရွှင်ကြည် စိတ်သန်ရည်တိုင်း မည်သည့်အရာမဆို အလိုတော်ရှိတိုင်း ပြီးစီးစေနိုင်ခြင်းကို ပါကမ္မဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ရှေးဗုဒ္ဓရတနာ (၄၁-ပရိနိဗ္ဗာန် စံတော်မူခဏ်း)ဝယ် ပရိသတ်ရှစ်မျိုးကို ဟောကြားတော်မူရာ၌ ပြဆိုအပ်သည့်အတိုင်း အခြား စကြဝဠာတိုက်သို့ ကြွရောက်၍ ထို စကြဝဠာရှိ မင်းတို့၏အသွင်အပြင် ပုံပန်းသဏ္ဌာန်ဖြင့် တရားဟောတော်မူသောအခါ- စသည်တို့၌ ဤပါကမ္မဘုန်းတော်ကြောင့် အလိုရှိတိုင်းသော ပုံပန်းသဏ္ဌာန် အသံစသည်တို့ ပြီးစီးလေသည်။

     စ-ဤသိတာဘုန်းတော်။ ။သတ္တဝါတို့ကို အစိုးရတော်မူခြင်း = ကိုယ်တော်၏အလိုသို့ လိုက်ပါစေနိုင်ခြင်းကို ဤသိတာဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤ ဤသိတာဘုန်းတော်ကြောင့်ပင် ဗုဒ္ဓကိစ္စ ဘုရားဓမ္မတာ ပြုဆောင်တော်မူရာ အဝဝတို့၌ ဝေနေယျသတ္တဝါတို့သည် ကိုယ်တော်၏ အလိုအကြိုက်သို့ လိုက်ပါလာကြရလေသည်။

     ဆ-ဝသိတာဘုန်းတော်။ ။တန်ခိုး အဘိညာဏ် ဈာန်သမာပတ် အရပ်ရပ်တို့၌ လေ့လာနိုင်နင်းတော်မူခြင်းကို ၀သိတာဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤဝသိတာဘုန်းတော်ကြောင့်ပင် ဥရုဝေလနဂါးကြီးကို ဆုံးမတော်မူရာ အခါကာလ- စသည်တို့၌ အခိုးလွှတ်ခြင်း အလျှံလွှတ်ခြင်း-စသည် အမျိုးမျိုးပြောင်းလဲရာဝယ် ထိုနဂါးကြီးတို့၏ အလျင်လက်ဦး ကိုယ်တော်မြတ်က ထိုနဂါးကြီးများထက် ကြီးမားသော အခိုးလွှတ်ခြင်း အလျှံလွှတ်ခြင်း- စသည်ကို ပြုတော်မူနိုင်လေသည်။

၆၂၃

     ဇ-ယတ္ထကာမာဝသာယိတာဘုန်းတော်။ ။ဈာန်ဝင်စားခြင်း တန်ခိုးပြခြင်း-စသော ကိစ္စဟူဟူသမျှကို ပြုတော်မူစဉ် ပြီးဆုံးစေလိုတော်မူရာကာလ ဌာနတို့၌ ပြီးဆုံးစေလိုသည်နှင့် တပြိုင်နက် ထိုကိစ္စတို့ကို ပြီးဆုံး စေနိုင်ခြင်းကို ယတ္ထကာမာဝသာယိတာဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤဘုန်းတော်ကြောင့်ပင် ရေမီးအစုံအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာ ပြတော်မူရာအခါ- စသည်တို့၌ အထက်ပိုင်း ကိုယ်တော်အစိတ်မှ မီးအလျှံ, အောက်ပိုင်းကိုယ်တော်အစိတ်မှ ရေအယဉ်, (တဖန် ဝေနေယျတို့ ဖူးမြော်နေစဉ် ခဏအတွင်းမှာပင်) အောက်ပိုင်း ကိုယ်တော်အစိတ်မှ မီးအလျှံ, အထက်ပိုင်း ကိုယ်တော်အစိတ်မှ ရေအယဉ် တသွင်သွင် ပြောင်းလဲ၍နေအောင် ဖန်ဆင်းတော်မူလေသည်။

     ဤရှစ်ပါးတို့ကို လောက၌ ထင်ရှားသည့် ဣဿရိယရှစ်ဖော် တန်ခိုးတော်ဟူ၍ ခေါ်၏၊ ထိုလောကိယ ဣဿရိယ ရှစ်ပါးတို့သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏အဖို့ရာ ဣဒ္ဓိဝိဓအဘိညာဏ်၌ အတွင်းဝင်သည့်ပြင် သူတပါးတို့နှင့်လည်း မဆက်ဆံအောင် သူမတူတန် ထူးကဲလှဘိ၏။ ဤ-ဣဿရိယရှစ်ဖော်နှင့်တကွ ရှေးဖော်ပြရာပါ လောကီ, လောကုတ္တရာ စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်တို့ကို (၁)အမှတ် ဣဿရိယဘုန်းတော်ဟု ခေါ်၏။

ဣဿရိယဘုန်းတော်ဖွဲ့ ဘုရားရှိခိုး

ပရမဉ္စ သကေ စိတ္တေ၊ အတ္ထိဿရိယ မတ္ထကံ။

လောကိယာ အဏိမာဒီပိ၊ အဘိဿရ နမတ္ထု တေ။

အဘိဿရ = ဣဿရိယ ပုညဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ သကေ စိတ္တေ = ကိုယ်တော်မြတ်၏ နာမ်ဓာတ်ဝိညာဏ် စိတ်သန္တာန်၌။ (ဝါ) သကေ စိတ္တေ = ဝိသယဇ္ဈတ္တ အမှတ်ပြသား အရဟတ္တ ဖလဝိညာဉ် စိတ်အစဉ်၌။ ပရမံ = သူမတူတန် ကဲလွန်ထူးမြတ်လှစွာသော။ မတ္ထကံ = အထွတ်အဖူး ထိပ်ဦးတိုင်မြောက် ပေါက်ရောက်တော်မူပြီးထသော။

၆၂၄

ဣဿရိယဉ္စ = ဖလသမာပတ် ချမ်းသာမြတ်ကို စိတ်ညွတ်ကာပင် ကြာမတင်ပဲ ဝင်စံနိုင်ရိုး ဝသီမျိုးဖြင့် ပိုင်စိုး နိုင်နင်းတော်မူခြင်း တည်းဟူသော လောကုတ္တရာ စိတ္တိဿရိယဘုန်းတော်သည်၎င်း။ လောကိယာ = လောကတလွှား ကျော်ထင်ရှားကုန်သော။ အဏိမာဒီပိ = အဏိမာဒိ အစရှိသား ဣဿရိယရှစ်ဖော် လောကီတန်ခိုးတော်တို့သည်၎င်း။ အတ္ထိ = သန္တိ = ထင်ရှားပုံသေ ရှိကုန်ပေ၏။ အဘိဿရ = ဣဿရိယ ပုညဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ မေ = ရုပ်နာမ်ပေါင်းချုပ် အကျွန်ုပ်၏။ နမော = တုပ်ဝပ်ရိုကျိုး လက်အုပ်မိုး၍ ရှိခိုးမာန်လျှော့ ကန်တော့ဦးညွှတ်ခြင်းသည်။ အတ္ထု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

     ၂- ဓမ္မဘုန်းတော်။ ။ဝါသနာ အငွေ့အသက်နှင့်တကွ တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာတို့ကို ပယ်ဖျောက် သတ်ဖြတ်နိုင်သော မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ မဂ်လေးပါး ဖိုလ်လေးပါး နိဗ္ဗာန် = ဤကိုးပါးသော လောကုတ္တရာ တရားတော်တို့ကို ဓမ္မဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ သိသာထင်ရှားပြီ။

ဓမ္မဘုန်းတော်ဖွဲ့ ဘုရားရှိခိုး

သဝါသနသံကိလေသ-ပဟာယီ ဓီရ အတ္ထိ တေ။

နဝ လောကုတ္တရော ဓမ္မော၊ ဓမ္မဝန္တ နမတ္ထု တေ။

ဓီရ = သဗ္ဗညုတ ဉာဏသခင် မြတ်ရှင်ပင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ သဝါသနသံကိလေသပဟာယီ = ဝါသနာ အငွေ့အသက်နှင့်တကွ တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာတို့ကို ပယ်ခွါလတ်လတ် အကြွင်းမဲ့ သတ်တတ်သော။ နဝလောကုတ္တရော = မဂ်လေးပါး, ဖိုလ်လေးပါး, နိဗ္ဗာန်အားဖြင့် = ကိုးပါးသင်္ချာ လောကုတ္တရာတရားတော် တည်းဟူသော။ ဓမ္မော = ဓမ္မနှုန်းခေါ် ရွှေဘုန်းတော်သည်။ အတ္ထိ = ထင်ရှားပုံသေ ရှိပါပေ၏။

၆၂၅

ဓမ္မဝန္တ = ဓမ္မဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ မေ = ရုပ်နာမ်ပေါင်းချုပ် အကျွန်ုပ်၏။ နမော = တုပ်ဝပ်ရိုကျိုး လက်အုပ်မိုး၍ ရှိခိုးမာန်လျှော့ ကန်တော့ဦးညွတ်ခြင်းသည်။ အတ္ထု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

     ၃-ယသဘုန်းတော်။ ။လောကသုံးရပ် နှံ့စပ်လွှမ်းခြုံသော ဂုဏ်ကျေးဇူး သတင်းတော်ကို ယသဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူး သတင်းတော်များမှာ မဟုတ်မမှန် လုပ်ကြံပြောဆိုရသည့် သတင်းမဟုတ်၊ တကယ်စင်စစ် အမှန်ပင် ဖြစ်ရှိ၍ ရအပ်သော ဂုဏ်သတင်းများသာဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်လည်း အလွန်အမင်း သန့်ရှင်းစင်ကြယ်လှသည်။ အချို့သောသူတို့၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးများမှာ မှန်ပင်မှန်သော်လည်း ကာမ, ရူပ, အရူပ-တည်းဟူသော လောကသုံးရပ်လုံး မနှံ့စပ်ပဲ တစိတ်တဒေသသော လောက၌သာ နှံ့ရောက်လေသည်။ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးသတင်းကား လောကသုံးရပ်လုံး နှံ့စပ်လွှမ်းခြုံ၍ တည်ရှိလေသည်။ မှန်၏- ဤလူ့ပြည်၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတို့ကို သိရှိပြီး အရူပဈာန်သို့ ရောက်ရှိကာ အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ရောက်ရှိကြသော သတ္တဝါတို့အဖို့ ထိုအရူပဘုံ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ အရဟံ-အစရှိသော ကျေးဇူးဂုဏ်များကို အောက်မေ့ ကြည်ညိုနိုင်ကြသည်၊ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော် သတင်းတို့မှာ အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ၌လည်း နှံ့စပ်ကျော်ကြား လွှမ်းခြုံလေသည်။ ကာမဘုံ ရူပဘုံတို့၌ကား ဆိုဖွယ်ရာမရှိ ဖြစ်လေ၏။

ယသဘုန်းတော်ဖွဲ့ ဘုရားရှိခိုး

ယထာဘုစ္စဂတော ဓီရ၊

ယသော တိလောကဗျာပကော။

အတိသုဒ္ဓေပိ တေ အတ္ထိ၊

ယသဝန္တ နမတ္ထု တေ။

ဓီရ = သဗ္ဗညုတ ဉာဏသခင် မြတ်ရှင်ပင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ ယထာဘုစ္စဂတော = အကြွားမပါ

၆၂၆

အဝါမဖက် သက်သက်ဟုတ်မှန် ဂုဏ်နေကန်ကြောင့် ခြေမှန်မျက်မှောက် လက်တော်ရောက်ရအပ်သော။ တိလောကဗျာပကော = လောကသုံးရပ် ထုတ်ချင်းခတ်အောင် နှံ့စပ်ထင်ရှား ကျော်ကြားစွာထသော။ အတိသုဒ္ဓေါပိ = အလွန်အမင်း သန့်ရှင်း စင်ကြယ်သည်လည်းဖြစ်သော။ ယသော = သရီရ,ဓမ္မ ဂုဏ်နှစ်ဝ၏ ကျနဟုတ်မှန် ဘဝဂ်လျှံသား မဟန္တာဓိက ကလျာဏသတင်း ကျော်စောခြင်းသည်။ အတ္ထိ = ထင်ရှားပုံသေ ရှိပါပေ၏။ ယသဝန္တ = ယသဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ မေ = ရုပ်နာမ်ပေါင်းချုပ် အကျွန်ုပ်၏။ နမော = တုပ်ဝပ်ရိုကျိုး လက်အုပ်မိုး၍ ရှိခိုးမာန်လျှော့ ကန်တော့ဦးညွှတ်ခြင်းသည်။ အတ္ထု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

     ၄-သိရီဘုန်းတော်။ ။ရူပကာယကိုယ်တော်မြတ်၏ နတ်လူတို့ဖူးမြော်၍ မဝနိုင်အောင် လှပတင့်တယ်မှု အသရေတော်ကို သိရီဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ ရှေး၌ ပြဆိုအပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း မြတ်စွာဘုရား၏ ရူပကာယတော်မှာ သုံးဆယ့်နှစ်ပါးသော မဟာပုရိသ လက္ခဏာတော်ကြီး ရှစ်ဆယ်သော လက္ခဏာတော်ငယ် ရောင်ခြည်တော် ခြောက်သွယ်တို့ဖြင့် လွန်စွာ့လွန်စွာ သပ္ပါယ်လှသဖြင့် ဖူးမြော်ကြသူ နတ်လူဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့အဖို့ရာ အချိန်သာကုန်၍ ပြန်သွားကြရသော်လည်း ဖူးမြော်၍ကား တင်းမတိမ် အားမရ မဝနိုင်ပဲ ထပ်တလဲလဲ ဖူးမြော်ချင်ကြလျက်သာ ရှိလေသည်။

သိရီဘုန်းတော်ဖွဲ့ ဘုရားရှိခိုး

ဒဿနာရမ္ဘဇနာနံ၊ နယနာဘိပ္ပသာဒိကာ။

သဗ္ဗင်္ဂင်္ဂသိရီ အတ္ထိ၊ သိရီမန္တ နမတ္ထု တေ။

သိရီမန္တ = သိရီဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ ဒဿနာရမ္ဘဇနာနံ = ဖူးမြော်လိုမှု အားသစ်ပြုသား ပြောထုနတ်လူ

၆၂၇

သတ္တဝါ ဟူဟူသမျှတို့၏။ နယနာဘိပ္ပသာဒိကာ = ဖူးတိုင်းမြိန်ရှက် မစွန့်ရက်အောင် မျက်စိအရသာ ဆောင်စွမ်းကာဖြင့် လွန်စွာရွှန်းစို ကြည်ညိုဖွယ်ဖြစ်သော။ သဗ္ဗင်္ဂင်္ဂသိရီ = ဗာတ္တိံသလက္ခဏာ သီတာနုဗျည်း ရှုမငြီးတို့ဖြင့် နုလည်းနုနယ် ကိုယ်အင်္ဂါကြီးငယ်တို့၏ တင့်တယ်ခြင်းအသရေအစု တည်းဟူသော သိရီဘုန်းတော်သည်။ အတ္ထိ = ထင်ရှားပုံသေ ရှိပါပေ၏။ သိရီမန္တ = သိရီဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ မေ = ရုပ်နာမ်ပေါင်းချုပ် အကျွန်ုပ်၏။ နမော = တုပ်ဝပ်ရိုကျိုး လက်အုပ်မိုး၍ ရှိခိုးမာန်လျှော့ ကန်တော့ဦးညွှတ်ခြင်းသည်။ အတ္ထု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

     ၅-ကာမဘုန်းတော်။ ။အလိုတော်ရှိသမျှ လုံးဝဥဿုံ အကုန်ပြီးစီးခြင်း (ယင်းသို့ ပြီးစီးခြင်း၏ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော အဓိဂမဆန္ဒတော်)ကို ကာမဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် သုမေဓာရှင်ရသေ့ ဘဝကပင် “ဗုဒ္ဓေါ ဗောဓေယျံ = ငါကိုယ်တိုင် သစ္စာလေးပါး တရားဥဿုံကို သိမြင်ပြီးလျှင် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း သိစေနိုင်ရလို၏၊ မုတ္တော မောစေယျံ = ငါကိုယ်တိုင် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်ပြီးလျှင် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ချေချွတ်နိုင်ရလို၏။ တိဏ္ဏော တာရေယျံ = ငါကိုယ်တိုင် ဘဝသုံးခဏ်း ရေပြင်ကြမ်းကို ကူးသန်းထုတ်ချောက် နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော တဖက်ကမ်းသို့ ရောက်ပြီးလျှင် ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ဆယ်တင်နိုင်ရလို၏”ဟု တောင့်တတော်မူခဲ့လေသည်၊ (ယင်း တောင့်တသော ဆန္ဒတော်ကို အာဂမဆန္ဒတော်ဟူ၍ ခေါ်၏)။ ယင်း အာဂမဆန္ဒတော်ကြောင့် သဗ္ဗညုဉာဏ် အထွတ်တပ်သော မဂ်ဉာဏ်, ဖိုလ်ဉာဏ်တို့ကို ရရှိတော်မူကာ ကိုယ်တော်တိုင်က ဗုဒ္ဓ, မုတ္တ, တိဏ္ဏ = သစ္စာလေးပါး တရားဥဿုံကို သိမြင်ပြီးသူ, သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်ပြီးသူ, နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော တဖက်ကမ်းသို့ ကူးသန်းထုတ်ချောက် ရောက်တော်မူပြီးသူ ဖြစ်လာလေသည်။

၆၂၈

     အချို့သောသူတို့မှာ စောစောပိုင်းက ကိုယ်ကျိုး,သူကျိုး = နှစ်မျိုးတို့ကို ပြည့်ဖြိုးစေရန် ရည်သန်တောင့်တသော ဆန္ဒရှိခဲ့သော်လည်း ကိုယ်ကျိုး ပြည့်စုံလာသောအခါ မူလရည်သန်ချက် နှစ်ဖက်လုံးပြည့်ဝအောင် သူတပါး၏အကျိုးကို ဆက်လက်ဆောင်ရွက်နိုင်ခဲ၏၊ ကိုယ်ကျိုးပြည့်ဝရုံမျှဖြင့် အားရတင်းတိမ်ရောင့်ရဲ ရပ်စဲသွားတတ်ကြ၏။ မြတ်စွာဘုရားမှာမူ သဗ္ဗညုတဉာဏ် အထွတ်တပ်သည့် မဂ်ဉာဏ်, ဖိုလ်ဉာဏ်တို့ကို ရရှိ၍ ကိုယ်တော်မြတ်၏အကျိုး ပြည့်ဖြိုး ပြီးမြောက်လာသောအခါ ထိုမဂ်ဉာဏ်, ဖိုလ်ဉာဏ်တို့၌ ပါရှိသော အဓိဂမဆန္ဒတော်၏ လှုံ့ဆော်တိုက်တွန်းချက်အရ ဝေနေယျတို့၏ အကျိုးကိုလည်း မူလရည်ရွယ်ချက်အတိုင်း ပြည့်ဖြိုးအောင် ရွက်ဆောင်တော်မူလေသည်၊ ရွက်ဆောင်သည့်အတိုင်းလည်း အဓိပတိ အာဂမဆန္ဒတော်၏ စွမ်းရည်သတ္တိကြောင့် ဝေနေယျတို့၏ သစ္စာလေးပါးတရားကို သိခြင်း, သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်ခြင်း, နိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော တဖက်ကမ်းသို့ ကူးသန်းထုတ်ချောက် ပေါက်ရောက်ခြင်း တည်းဟူသော အကျိုးတို့ ဖြိုးဖြိုးကုံလုံ ပြည့်စုံပြီးမြောက်လေသည်။ သို့ရကား ကိုယ်ကျိုး,သူကျိုး ဖြိုးဖြိုးကုံလုံ အလိုတော်ရှိသမျှ ပြီးစီးပြည့်စုံခြင်း (ယင်း သို့ ပြည့်စုံခြင်း၏ အကြောင်းဖြစ်သော အဓိဂမဆန္ဒတော်)တို့ကို ကာမဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရလေသည်။

ကာမဘုန်းတော်ဖွဲ့ ဘုရားရှိခိုး

အတ္တတ္ထံ ပရတ္ထံ ဝါပိ၊ ဓီရ ယံ အဘိပတ္ထယိ။

အတ္ထိ နိဗ္ဗတ္တိကာမောပိ၊ ကာမဝန္တ နမတ္ထု တေ။

ဓီရ = သဗ္ဗညုတ ဉာဏသခင် မြတ်ရှင်ပင်..။ (တွံ = အရှင်ဘုရားသည်)။ ယံ အတ္တတ္ထံ ဝါ = အကြင် အမျိုးမျိုး ကိုယ်တော်မြတ်၏ အကျိုးကို၎င်း။ ယံ ပရတ္ထံ ဝါပိ = အကြင် အမျိုးမျိုး သူတပါး၏ အကျိုးကို၎င်း။ အဘိပတ္ထယိ = “ဗုဒ္ဓေါ ဗောဓေယျံ, မုတ္တော မောစေယျံ, တိဏ္ဏော တာရေယျံ” = အကြံသုံးပါး နှလုံးထား၍ လိုလား တောင့်တတော်မူခဲ့လေပြီ။ (တဿ အတ္ထဿ =

၆၂၉

ထို မိမိသူတပါး ကျိုးနှစ်ပါး၏)။ နိဗ္ဗတ္တိကာမောပိ = ရွယ်တိုင်းမဖောက် ခရီးရောက်အောင် ပြီးမြောက်ခြင်း, ယင်း ပြီးမြောက်ခြင်း၏ အကြောင်းရင်းမူလ အဓိဂမဆန္ဒတော် တည်းဟူသော ကာမဘုန်းတော်သည်။ အတ္ထိ = ထင်ရှားပုံသေ ရှိပါပေ၏။ ကာမဝန္တ = ကာမ- ဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ မေ = ရုပ်နာမ်ပေါင်းချုပ် အကျွန်ုပ်၏။ နမော = တုပ်ဝပ်ရိုကျိုး လက်အုပ်မိုး၍ ရှိခိုးမာန်လျှော့ ကန်တော့ဦးညွှတ်ခြင်းသည်။ အတ္ထု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

     ၆-ပယတ္တဘုန်းတော်။ ။သူမတူတန် ထက်သန် ကြီးမြတ်လှသည့် လုံ့လဝီရိယတော်ကို ပယတ္တဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ (မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ နေ့စဉ် ဗုဒ္ဓကိစ္စကြီး ငါးရပ်ကို မနားမနေ ရွက်ဆောင်တော်မူပုံကို အာရုံပြု၍ ကြည့်ပါ)။ ယင်းသို့ ဗုဒ္ဓကိစ္စကြီးငါးရပ်ကို မနားမနေ ရွက်ဆောင် အားသစ်တော်မူသောကြောင့်ပင် အလုံးစုံသော သတ္တလောက၏ အလေးပြုအပ်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်အဖြစ်သို့ စင်စစ် ရောက်ဆိုက်တော်မူလေသည်၊ ယင်းသို့ သတ္တလောကတခုလုံး၏ အလေးပြုအပ်သည့် ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်အဖြစ်သို့ စင်စစ် ဆိုက်ရောက်ကြောင်း ကောင်းမြတ်သော အခြေခံ သမ္မာဝါယာမမဂ္ဂင်ကို ပယတ္တဘုန်းတော်ဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။

ပယတ္တဘုန်းတော်ဖွဲ့ ဘုရားရှိခိုး

ပယတ္တော သဗ္ဗလောကဿ၊

ဂါရဝါပတ္တိဟေတုကော။

ဝါယာမော သောပိ တေ အတ္ထိ၊

ပယတ္တဝါ နမတ္ထု တေ။

ပယတ္တဝါ = ပယတ္တဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ သဗ္ဗလောကဿ = အလုံးစုံလောက ရှိသမျှနတ်လူအပေါင်း၏။ ဂါရဝါပတ္တိဟေတုကော = စိုးခံ့သမှု အလေးပြုအပ်သည့် ဂရုဘွဲ့ယူ

၆၃၀

ပုဂ္ဂိုလ်တဆူ၏အဖြစ်သို့ စင်စစ် ဆိုက်ရောက်ကြောင်း ကောင်းမြတ်သော အခြေခံဖြစ်သော။ ဝါယာမော = သမ္မပ္ပဓာန်ကိစ္စ တပ်စွမ်းလှသား ပဓာနသညာ သမ္မာဝါယာမ မဂ္ဂင်တည်းဟူသော။ သောပိ ပယတ္တော = ပယတ္တနှုန်းခေါ် ထိုဘုန်းတော်သည်လည်း။ အတ္ထိ = ထင်ရှားပုံသေ ရှိပါပေ၏။ ပယတ္တဝါ = ပယတ္တဂုဏ်နှုန်း ရွှေဘုန်းတော်ရှင် မြတ်သခင်..။ တေ = ရှင်ပင်ဘုရားအား။ မေ = ရုပ်နာမ်ပေါင်းချုပ် အကျွန်ုပ်၏။ နမော = တုပ်ဝပ်ရိုကျိုး လက်အုပ်မိုး၍ ရှိခိုးမာန်လျှော့ ကန်တော့ဦးညွှတ်ခြင်းသည်။ အတ္ထု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

ဘဂဝါဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

ဘုရားဂုဏ်တော်တို့နှင့်စပ်၍ ပြိုးပြွမ်းမှတ်ဖွယ်

ပကိဏ္ဏကအဓိပ္ပါယ်

     ဤအရာ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်တို့မှာ အသင်္ချေယျ အပ္ပမေယျ များလှစွာ၏၊ ထိုဂုဏ်တော်ပေါင်း များစွာတို့မှ လူနတ်ဗြဟ္မာ သတ္တဝါတို့ ဆောင်လွယ်မှတ်လွယ် ဉာဏ်ငုံလွယ်ရုံ ဂုဏ်တော်ကိုးပါး (တနည်း– ဆယ်ပါး)တို့ကို ကျမ်းဂန်တို့၌ ထုတ်ပြခြင်းဖြစ်လေသည်။

ဂုဏ်တော်အကျဉ်းချုပ်

     ထိုအသင်္ချေယျဂုဏ်တော် (တနည်း- ဂုဏ်တော်ကိုးပါး, ဆယ်ပါး)တို့ကို တဖန်ထပ်၍ အကျဉ်းချုပ်ပြန်လျှင် မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်တို့သည် (၁) အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ = ကိုယ်တော်မြတ်၏ အစီးအပွါး ပြည့်စုံခြင်းကို ဖော်ပြသောဂုဏ်, (၂) ပရဟိတပဋိပတ္တိ = ဝေနေယျတို့၏ အစီးအပွါးဖြစ်အောင် ကျင့်ဆောင်ခြင်းကို ဖော်ပြသော ဂုဏ်ဟူ၍ = နှစ်ပါးအပြားရှိကုန်၏။

     ထိုနှစ်ပါးတို့တွင် အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိဂုဏ်သည် ၁-ပဟာနသမ္ပဒါ = သံကိလေသတရားတို့ကို ပယ်ရှားခြင်းနှင့် ပြည့်စုံပုံကို ဖော်ပြသောဂုဏ်, ၂-ဉာဏသမ္ပဒါ = ဉာဏ်တော်အမျိုးမျိုးနှင့်

၆၃၁

ပြည့်စုံပုံကို ဖော်ပြသောဂုဏ်ဟူ၍ နှစ်ပါးရှိပြန်သည်။ (အာနုဘာဝသမ္ပဒါ- စသည်တို့မှာ ထိုသမ္ပဒါနှစ်ပါး၌ အတွင်းဝင်နေသည်)။

     ပရဟိတပဋိပတ္တိဂုဏ်သည် ၁-ပယောဂသမ္ပဒါ=လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရ စသည်တို့ကို ငဲ့ကွက်သောစိတ် အလျှင်းမရှိပဲ ဝေနေယျတို့အား ခပ်သိမ်းသော ဝဋ်ဒုက္ခမှ ထွက်မြောက်ကြောင်း တရားတော်တို့ကို ညွှန်ပြဟောကြားတော်မူခြင်း တည်းဟူသော ဝီရိယတော်၏ စင်ကြယ်ပြည့်စုံမှု, ၂-အာသယသမ္ပဒါ = ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်သော သတ္တဝါတို့၌သော်လည်း အမြဲ အစီးအပွါးကို လိုလားတော်မူခြင်း သတ္တဝါတို့၏ ဉာဏ်ပညာ ရင့်ကျက်ချိန်ကို စိတ်ရှည်ရှည် စောင့်ငံ့တော်မူခြင်းစသော ပရဟိတပဋိပတ္တိဖြစ်သည့် အလိုတော်၏ စင်ကြယ်ပြည့်စုံမှုဟူ၍ = နှစ်ပါးပြားပြန်သည်။ ပစ္စည်းလေးဖြာကို ခံယူခြင်းစသည်ဖြင့် ဝေနေယျတို့၏ အကျိုးကို ကျင့်ခြင်းသည်လည်း ပရဟိတပဋိပတ္တိပင် မည်၏။ သို့ရကား ထိုအတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ, ပရဟိတပဋိပတ္တိ ဂုဏ်တော်နှစ်ပါးတို့ကို ထင်ရှားဖော်ပြသောအားဖြင့် ပါဠိတော်၌ အရဟံ-အစရှိသော ဂုဏ်တော်ကိုးပါးတို့ကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူလေသည်။ ဂုဏ်တော်ကိုးပါးတို့ကို ဂုဏ်တော်နှစ်ပါးတို့၌ သိမ်းကျုံးသင်္ဂြိုဟ် ယူငင်ပုံမှာ-

     ဂုဏ်တော်ကိုးပါးတို့တွင် အရဟံ-ဂုဏ်တော်ဖြင့် ပဟာနသမ္ပဒါနှင့်စပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ = ကိုယ်တော်အကျိုး၏ ပြည့်စုံခြင်းကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ ။သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓ, လောကဝိဒူ- ဂုဏ်တော်နှစ်ပါးတို့ဖြင့် ဉာဏသမ္ပဒါနှင့်စပ်၍ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ (ဤ၌ “လောကဝိဒူဂုဏ်ပုဒ်ဖြင့်လည်း သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓအဖြစ်ကို ထင်ရှားပြအပ်သည် မဟုတ်လော”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- ပြအပ်သည်မှန်ပါ၏၊ သို့သော်လည်း ထိုဂုဏ်တော်နှစ်ရပ်၏ ထူးခြားချက်ကား ရှိလေသည်။ ရှိပုံမှာ- သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်ပုဒ်ဖြင့် သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်၏ အာနုဘော်ကို ထင်ရှားဖော်ပြအပ်သည်။ လောကဝိဒူဟူသော ဂုဏ်ပုဒ်ဖြင့်ကား အာသယာနုသယဉာဏ်-

၆၃၂

စသည်တို့၏ အာနုဘော်ကိုလည်း ထင်ရှားဖော်ပြအပ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဂုဏ်တော်နှစ်ပါး ခွဲခြား၍ ဟောကြားအပ်လေသည်။ ဤကား အဖြေတည်း)။ ။ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္န ဂုဏ်တော်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ အလုံးစုံသော အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ ။သုဂတဂုဏ်တော်ဖြင့်ကား အကြောင်းရင်းမှစ၍ မြတ်စွာဘုရား၏ အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ, ပရဟိတပဋိပတ္တိ နှစ်မျိုးလုံးကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ ။အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိဂုဏ်, သတ္ထာဒေဝမနုသာနံ ဂုဏ်တော်တို့ဖြင့် ပရဟိတပဋိပတ္တိကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ ။ဗုဒ္ဓဟူသော ဂုဏ်ပုဒ်ဖြင့် ကိုယ်တော်တိုင် သစ္စာလေးပါး တရားတို့ကို သိခြင်းတည်းဟူသော အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ = ကိုယ်တော်မြတ် အစီးအပွါး၏ ပြည့်စုံခြင်း, ဝေနေယျတို့ကိုလည်း ဟောကြားလှစ်ချွေ သိစေခြင်းတည်းဟူသော ပရဟိတပဋိပတ္တိ = သူတပါးတို့၏ အစီးအပွါးကိုကျင့်ခြင်း = ဤနှစ်ပါးတို့ကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ (ထို့ကြောင့်ပင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ကို ဟောတော်မူပြီးနောက် ဗုဒ္ဓဂုဏ်ကို ဟောတော်မူပြန်သည်။ မှန်၏- သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်ဖြင့် ပဋိဝေဓဉာဏ်ကို ဖော်ပြ၍ ဗုဒ္ဓဂုဏ်ဖြင့် ဒေသနာဉာဏ်ကိုလည်း ဖော်ပြသည်)။ ။ဘဂဝါဂုဏ်တော်ဖြင့်လည်း အကြောင်းရင်းမှစ၍ မြတ်စွာဘုရား၏ အလုံးစုံသော အတ္တဟိတသမ္ပတ္တိ, ပရဟိတပဋိပတ္တိ = နှစ်ပါးတို့ကို ထင်ရှား ဖော်ပြသည်။

     တနည်း- မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်တော်တို့သည် အကျဉ်းချုပ်အားဖြင့် ၁-ဟေတု = အကြောင်းဖြစ်သောဂုဏ်, ၂-ဖလ = အကျိုးဖြစ်သောဂုဏ်, ၃-သတ္တူပကာရ = သတ္တဝါတို့အား ကျေးဇူးပြုခြင်း = ပရဟိတပဋိပတ္တိဂုဏ်ဟူ၍ = သုံးမျိုးရှိကုန်၏။ (ထိုဂုဏ်သုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို အစဉ်အတိုင်း ဟေတုသမ္ပဒါ, ဖလသမ္ပဒါ, သတ္တူပကာရသမ္ပဒါဟူ၍ ခေါ်၏)။ အရဟံ-အစရှိသော ဂုဏ်တော်ကိုးပါးတို့တွင် အရဟံဂုဏ်, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်, ဝိဇ္ဇာစရဏသမ္ပန္နဂုဏ်, လောကဝိဒူဂုဏ် = ဤဂုဏ်လေးပါးတို့ဖြင့် ဖလသမ္ပဒါနှင့်စပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ (ဖလ)ဂုဏ်တို့ကို

၆၃၃

ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ အနုတ္တရောပုရိသဒမ္မသာရထိဂုဏ်, သတ္ထာဒေ၀မနုဿာနံ ဂုဏ်ပုဒ်တို့ဖြင့် သတ္တူပကာရသမ္ပဒါနှင့်စပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ (သတ္တူပကာရ)ဂုဏ်တို့ကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ ဗုဒ္ဓဂုဏ်ပုဒ်ဖြင့် ဖလသမ္ပဒါ, သတ္တူပကာရသမ္ပဒါ နှစ်ပါးတို့နှင့်စပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ (ဖလ, သတ္တူပကာရ) ဂုဏ်တို့ကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ သုဂတဂုဏ်, ဘဂဝါဂုဏ်ပုဒ်တို့ဖြင့်ကား သမ္ပဒါသုံးပါးလုံးနှင့်စပ်၍ မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်သုံးမျိုးလုံး (ဟေတု, ဖလ, သတ္တူပကာရ)တို့ကို ထင်ရှားဖော်ပြသည်။ ။(ဤနည်း ၂-ပါးတို့ကို ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မဟာဋီကာ ပဌမအုပ်၊ စာမျက်နှာ ၂၆၃, ၂၆၄-တို့မှ ထုတ်ဆောင်ဖော်ပြသည်)။

ဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာ

     ပါဠိစာပေကို ဖတ်ရုံသာ ဖတ်တတ်၍ မြန်မာစကားသက်သက်ကိုသာ တတ်သိသော ဗုဒ္ဓဘာသာ မြန်မာသူတော်စင်သည် ရှေး(အစ)၌ ဖော်ပြအပ်သည့်အတိုင်း ဘုရားဂုဏ်တော် ကိုးပါးတို့ကို ပါဠိမြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့် အရကျက် နှုတ်တက်ဆောင်ပြီးလျှင် ဂုဏ်တော် တရပ်တရပ်စီအတွက် နှေးလည်းမနှေးကန် မြန်လည်း မမြန်လွန်းစေပဲ နှုတ်မြွက်ရွတ်ဆိုကာ ထိုပါဠိမြန်မာ စကားရပ်တို့၌ ပါရှိသော မြတ်စွာဘုရား ၏ အရဟံ-အစရှိသော ဂုဏ်တော်တို့ကို ထပ်တလဲလဲ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများရာ၏။ ထိုသို့ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများသော သူတော်စင်၏ သန္တာန်ဝယ် ထိုသို့ ဘုရားဂုဏ်ကို အာရုံပြု အောက်မေ့သောအခါ၌ ရာဂသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ် ဒေါသသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ် မောဟသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ်များ အစဉ်သဖြင့် မဖြစ်ပွါးကြပဲ ကမ္မဋ္ဌာန်းလမ်းမှန်သို့ သက်ရောက်သဖြင့် တွန့်ဆုတ်ခြင်း ပြန့်လွင့်ခြင်းများ ကင်းရှင်းသောကြောင့် အလယ်အလတ်ဖြစ်သော သမထနိမိတ် ပဋိပတ်ဖြင့် အလွန်ဖြောင့်မတ်သော စိတ်အစဉ်သည် တသွင်သွင် ဖြစ်လေတော့၏။ ထိုသို့ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများဖန်များသဖြင့် ဘုရားဂုဏ်ကို အာရုံပြုသော ဘာဝနာအဆင့်ဆင့်

၆၃၄

ရင့်၍ရင့်၍ လာယောအခါ နီဝရဏတရားများ ကိုယ်မှခွါပြီးသာ ဖြစ်လေကုန်၏၊ ကိလေသာတရားတို့သည်လည်း ဖြစ်ပွါးမှု ထကြွမှု မရှိပဲ အနယ်ထိုင်နေသည့်ပမာ ငြိမ်၍နေကုန်၏၊ သဒ္ဓါအစရှိသော ဣန္ဒြေငါးပါးတို့သည် အလွန် သန့်ရှင်းထက်မြက်၍ လာကုန်၏။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာ အလေ့အလာများသောကြောင့် ဝိတက်, ဝိစာရတို့သည် လွန်လွန်ကဲကဲ မိမိတို့ဆိုင်ရာ ကိစ္စတို့ကို ရွက်ဆောင်ကြလျက် ဖြစ်ပွါးကြကုန်၏။ ထိုအခါ မိမိ၏ အလုပ်မှန်ကို လွန်စွာနှစ်သက်လျက် အားကြီးသော ပီတိတရား တဖွားဖွားဖြစ်လာလေ၏၊ ယင်းပီတိကြောင့် ကာယပဿဒ္ဓိ = ကိုယ်၏ငြိမ်းချမ်းခြင်း, စိတ္တပဿဒ္ဓိ = စိတ်၏ ငြိမ်းချမ်းခြင်း = နှစ်ပါး အထူးသဖြင့် ဖြစ်ပွါးကာ ကိုယ်စိတ်တို့၏ပူပန်မှု (=သိမ်မွေ့သော အခိုက်အတန့်ရှိသည့် ဥဒ္ဓစ္စနှင့်တကွသော ကိလေသာ)များလည်း ငြိမ်းစဲအနယ်ထိုင်၍ သွားလေကုန်၏၊ ယင်းသို့ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ငြိမ်းချမ်းလှစွာသောကြောင့် သမာဓိ၏ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော သုခတရား ခိုင်ခံ့သည်ထက် ခိုင်ခံ့စွာ ဖြစ်ပွါးလာလေ၏။ သုခဖြင့် ပွါးစည်းစိုပြေရကား စိတ်အစဉ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ အလွန့်အလွန် တည်ကြည်၍ နေလေ တော့၏။

     ဤသို့လျှင် အစဉ်သဖြင့် ရှေ့ပိုင်းဝယ် ဝိတက်အစရှိသော ဘာဝနာအလုပ်တရားကို တဆင့်ထက်တဆင့် ရင့်ကျက်ရင့်ကျက်ကာ ထက်မြက်သည်ထက် ထက်ထက်မြက်မြက် ဖြစ်ပွါးကြ၍ တွန့်လည်း မတွန့်ဆုတ် ပြန့်လည်း မပြန့်လွင့်သဖြင့် အလယ်အလတ် မဇ္ဈိမသမထပဋိပတ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကာ သဒ္ဓါ-စသော ဣန္ဒြေ ငါးပါးတို့သည်လည်း မိမိတို့၏ ဆိုင်ရာကိစ္စကို အညီအမျှ ပြုလုပ် ရွက်ဆောင်ကြသဖြင့် ရှေးကထက် အထူးထက်မြက်သော ဝိတက်, ဝိစာရ, ပီတိ, သုခ, ဧကဂ္ဂတာ = ဤဈာန်အင်္ဂါ ငါးပါးတို့သည် ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ကာမာဝစရဘာဝနာ မဟာကုသိုလ်စိတ်၌ စိတ္တက္ခဏတချက်တည်းဝယ် ပြိုင်လျက် ဖြစ်ပေါ်လာကြ၍ ဥပစာရဈာန်ကိစ္စကို ပြီးစေကြလေသည်။ ဤသို့ ဖော်ပြရာပါ ဈာန်အင်္ဂါငါးပါးတို့ ကာမာဝစရဘာဝနာ မဟာကုသိုလ်စိတ်နှင့်

၆၃၅

တွဲယှဉ်လျက် ဖြစ်ပွါးလာသောအခါ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်ကို “ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဥပစာရဈာန်ကိုရသော ပုဂ္ဂိုလ်”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရလေသည်။

(ဤ၌- “ဈာန်သည် ဥပစာရ ကာမာဝစရသမာဓိဈာန်မျှသာဖြစ်၍ အဘယ့်ကြောင့် အပ္ပနာ (ရူပါဝစရ)ဈာန်သို့ မရောက်သနည်း”ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- ဘုရားဂုဏ်တော်တို့မှာ သဘာဝဓမ္မ = ပရမတ္ထဓမ္မများ ဖြစ်ကြကာ လွန်စွာ နက်နဲသောကြောင့် အပ္ပနာဈာန်သို့ မရောက်ဟု အကျဉ်းချုပ် ဖြေဆိုရာ၏။ မှန်၏- အလွန်နက်သောရေ၌ လှေသည် ကြံ့ကြံ့မတည်နိုင်သကဲ့သို့ သဘာဝဓမ္မ ပရမတ္ထဖြစ်၍ အလွန်နက်နဲသော ဘုရားဂုဏ်တော်အဖုံဖုံ အာရုံ၌ စိတ်သည်လည်း ရူပါဝစရ အပ္ပနာသမာဓိအနေဖြင့် မတည်နိုင်။

သဘာဝဓမ္မဖြစ်သော မြတ်စွာဘုရား၏ ဂုဏ်တော်များကို အရဟံဂုဏ်တော်, သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဂုဏ်တော်- စသည်ဖြင့် တဇ္ဇာပညတ် (ပရမတ္ထတရားတို့၏ အနွတ္ထအမည်ပညတ်)နှင့် စပ်၍သာ အာရုံယူအပ်သည် မဟုတ်လော၊ အဘယ့်ကြောင့် “သဘာဝဓမ္မ ပရမတ္ထအာရုံဖြစ်၍ အလွန်နက်နဲသောကြောင့်”ဟု အကြောင်းပြရသနည်း-ဟု ထပ်၍ မေးဖွယ်ရှိပြန်၏။ အဖြေကား- ရှေ့ပိုင်း (ဘာဝနာနုစဉ်အချိန်)၌ တဇ္ဇာပညတ်နှင့် စပ်၍သာ အာရုံကို ယူရသော်လည်း ဘာဝနာရင့်သန် ပွါးစည်းလာသောအခါ ထိုတဇ္ဇာပညတ်ကို လွန်ကျော်၍ ပရမတ္ထသဘာဝ ဓမ္မာရုံ၌သာ စိတ်သည် တည်လေတော့၏။ ထို့ကြောင့် ထိုကဲ့သို့ အကြောင်းပြရသည်။ ဤကား အဖြေတည်း။

တဖန်ထပ်၍ “အချို့သော ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်- အစရှိသော သဘာဝဓမ္မ ပရမတ္ထအာရုံ၌ ဒုတိယအရူပဈာန်-စသော အပ္ပနာဈာန်များ ဖြစ်ပွါး ပြည့်စုံသည် မဟုတ်လော”ဟု မေးဖွယ်ရှိပြန်၏။ အဖြေကား- ဖြစ်ပွါးပြည့်စုံသည် မှန်၏၊ ထိုဒုတိယအရူပဈာန် စသည်ကား တခုသော သဘောရှိသော အာရုံ၌ ဖြစ်ပွါးပြည့်စုံကြသည်။ ဤဗုဒ္ဓါနုဿတိအာရုံကား အထူးထူး အပြားပြား များစွာသော အာရုံဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ထို ပဌမာရုပ္ပဝိညာဏ်-စသော အာရုံတို့နှင့် နှိုင်းယှဉ်၍ မစောဒနာသင့်ပေ။ ဤကား အဖြေတည်း။

“ဤသို့ဆိုသော်လည်း ဆံပင်, မွေးညှင်း-စသော အထူးထူး အပြားပြားသော ကောဋ္ဌာသတို့၌ ကမ္မဋ္ဌာန်းနှလုံးသွင်းသော ပုဂ္ဂိုလ်၏ သန္တာန်ဝယ် ဘာဝနာရင့်သန်လာသောအခါ တခုသော ကောဋ္ဌာသ၌ ရူပါဝစရ ပဌမဈာန် အပ္ပနာဘာဝနာ ပေါက်ရောက်သကဲ့သို့ ထို့အတူ

၆၃၆

ဤဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း အရာ၌ အဘယ့်ကြောင့် တခုသော ဘုရားဂုဏ် အာရုံ၌ အပ္ပနာဈာန် မပေါက်ပဲ ရှိရသနည်း”ဟု ထပ်ဆင့်မေးဖွယ် ရှိလာပြန်၏။ ဤဥပမာဆောင်မှုကား မညီညွတ်သော ဥပမာဆောင်မှုသာ ဖြစ်ချေသည်။ မှန်၏- ကာယဂတာသတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၌ ဆံပင်, မွေးညှင်း- စသောအားဖြင့် ကောဋ္ဌာသများသော်လည်း ထိုကောဋ္ဌာသအားလုံး၏ စက်ဆုပ်ဖွယ်သော အခြင်းအရာတခုကိုသာ အာရုံယူ၍ အပ္ပနာဘာဝနာဈာန် ဖြစ်ရလေသည်၊ ဤဗုဒ္ဓါနုဿတိ ကမ္မဋ္ဌာန်း၌ကား ဘုရားဂုဏ်တော်တို့ကပင် အထူးထူး အပြားပြား များသောသဘော ရှိသောကြောင့် ထိုများသောသဘောဖြင့်ပင် ကာမာဝစရ ဥပစာရ ဘာဝနာသာ ဖြစ်ရလေသည်။ “ဂုဏ်တော်အာရုံ တခုတည်း၌သာ ဖြစ်ပါတော့လော”ဟု ထပ်၍တဖန် စောဒနာပြန်ငြားအံ့၊ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဘာဝနာအစွမ်းကြောင့် ပစ္စက္ခအားဖြင့် ဘုရားဂုဏ်တော်များ ထင်၍ လင်း၍ လာသောအခါ သဒ္ဓါတရား အားကြီးသည်ထက် အားကြီး၍ လာသောကြောင့် ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဘယ်နည်းဖြင့်မှ ဘုရားဂုဏ်တခုတည်း၌ စိတ်ရပ်တည်၍ မနေနိုင်၊ ဤကား အဖြေတည်း။ ။ဤကား မေးဖွယ် ဖြေဖွယ်တည်း။

ဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာအကျိုး

     ဤဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာကို အခါခါကြိုးကုတ် အားထုတ်သော သူတော်စင်သည် မြတ်စွာဘုရားရှင်၌ သူမတူတန် ရိုသေကျိုးနွံခြင်းရှိသူ ဖြစ်လေ၏။ ထို့ကြောင့်ပင် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သဒ္ဓါတရားနှင့် အလားတူစွာ သဒ္ဓါတရား ကြီးထွားပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း, ဘုရားရှင်ဂုဏ်တို့ကို အဖန်တလဲလဲ အောက်မေ့သောအားဖြင့် ဘာဝနာတရား ဖြစ်ပွါးသောကြောင့် သတိတရား ကြီးထွား ပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း, ထိုအောက်မေ့အပ်သော ဘုရားရှင်ဂုဏ်တော်တို့က အလွန်နက်နဲလှ အထူးထူး အပြားပြား များလှသောကြောင့် ပညာတရား ကြီးထွား ပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း, ထိုအောက်မေ့အပ်သော ဘုရားရှင်ဂုဏ်တော်များကိုယ်နှိုက်က အလွန်ပြန့်ပြော ကြီးမြတ်သည့် ကောင်းမှုမျိုးကို စိုက်ပျိုးကြဲချရာ လယ်ယာမြေကောင်းကြီးသဖွယ် ဖြစ်သောကြောင့် ကုသိုလ်တရား တိုးပွါး ပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း ရောက်ရှိလေ၏။

၆၃၇

     ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဘာဝနာကိုယ်နှိုက်က ပီတိသမ္ဗောဇ္ဈင်၏ အကြောင်းဖြစ်သောကြောင့် နုသောပီတိ, ရင့်သောပီတိတို့ ပြောများသောသူ ဖြစ်လေ၏၊ ဘုရားဂုဏ်ကို အာရုံပြုသော သတိကိုယ်နှိုက်က ဘေးကြီးဘေးငယ် ကြောက်ခြင်းကြီးငယ် အသွယ်သွယ်ကို လွှမ်းမိုးနိုင်နင်းသော တန်ခိုးသတ္တိရှိသောကြောင့် ဘေးကြီးဘေးငယ် = ကြောက်ခြင်းကြီးငယ် အသွယ်သွယ်ကို သည်းခံ ပယ်ဖျောက်နိုင်သူ ဖြစ်လေ၏။ ဗုဒ္ဓါနုဿတိကိုယ်နှိုက်က ပိန်းကြာဖက်၌ ရေကိုကဲ့သို့ သာရီရိကဒုက္ခ = ကိုယ်၌ကျရောက်သော ဆင်းရဲဒုက္ခများကို ပယ်ရှားဆုတ်နစ်စေတတ်သောကြောင့် ဒုက္ခကို သည်းခံနိုင်စွမ်းသောသူ ဖြစ်လေ၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်နှင့် အတူတကွ နေထိုင်ရသည့် အမှတ်သညာကို ရရှိလေ၏၊ ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဘာဝနာကုသိုလ်တရား၏ ဖြစ်ပွါးကိန်းတည်ရာ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ ကိုယ်ခန္ဓာသည် စေတီတိုက်အိမ်ကြီးကဲ့သို့ ပူဇော်အထူးကို ခံယူခြင်းငှါ ထိုက်တန်လေ၏။ ထိုဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ်သူ၏ စိတ်သည် အမြဲတစေ ဗုဒ္ဓဘူမိခေါ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်၌ ညွတ်၍နေလေ၏။

     ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ် ပွါးများသောသူ၏ အဖို့ရာ ထိုဘာဝနာအစွမ်းဖြင့်ပင် အခါခပ်သိမ်း ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်တော်များက စိတ်၌ အပြန်ပြန်အလှန်လှန် ဖြစ်ပေါ်ထင်မြင်၍ နေရကား သီလပျက်စီးရန် လွန်ကျူးအပ်သည့် (လွန်ကျူးရမည့်) = ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထု အာရုံနှင့် ကြိုက်ကြုံ ပေါင်းဆုံမိစေကာမူ မြတ်စွာဘုရားကို မျက်ဝါးထင်ထင် ဖူးမြင်နေရသူ၏ သန္တာန်မှာကဲ့သို့ ဒုစရိုက်မှုမှ ရှက်ခြင်း, ထိတ်လန့်ခြင်း = ဟိရီ, ဩတ္တပ္ပတရားတို့ အဖန်ဖန်ဖြစ်ပွါးလေ၏၊ (ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုကို မလွန်ကျူးမိတော့ချေ)၊ ဤဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာကို အခြေခံတည်ရာပြု၍ ဝိပဿနာတရား ပွါးများအားထုတ်လျှင် မဂ်ဖိုလ်ကို အလွယ်နှင့် ရနိုင်၏၊ ပါရမီမပြည့်စုံ မလုံလောက်သေး၍ ယခုဘဝ မဂ်ဖိုလ်ကို မရလျှင်လည်း ကောင်းရာသုဂတိ ဘုံဘဝသို့ လားရောက်ရ၏။

၆၃၈

     ဤကား ဝိသုဒ္ဓိမဂ်ကျမ်းလာ ဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာ၏ အကျိုးတည်း။ ထိုမှတပါး ဗုဒ္ဓါနုဿတိဘာဝနာ၏ အကျိုးများကို ပိဋကတ်တော်မြန်မာပြန် ထေရအပဒါန်ကျမ်း သုဘူတိထေရအပဒန်မှ အကျယ်ထုတ်ဆောင် မှတ်ယူကုန်ရာ၏။

ဘုရားဂုဏ်တော်ကိုးပါး ပြီး၏။

**********

တရားဂုဏ်တော်ခြောက်ပါး

သွာက္ခာတော ဘဂဝတာ ဓမ္မော, သန္ဒိဋ္ဌိကော, အကာလိကော, ဧဟိပဿိကော, ဩပနေယျိကော, ပစ္စတ္တံ ဝေဒိတဗ္ဗော ဝိညူဟိ။ ။(တရားဂုဏ်တော်ခြောက်ပါး ပါဠိ။)

ဘဂဝတော = ဣဿရိယ စသည်ခြောက်စုံ ဂုဏ်အသဒိသ ဝိသမကြောင့် တြိဘဝလုံး ညွတ်လှာရုံးရသော ရွှေဘုန်းတော်သခင် ဘုရားရှင်သည်။ အက္ခာတော = ဒေသနာဉာဏ် ဝေဘန်ပညတ် ဟောကြားတော်မူအပ်သော။ ဓမ္မော = သ-ပရိယတ် မဂ်,ဖိုလ်မြတ်နှင့် ဓာတ်အသင်္ခတာ = ဆယ်ဖြာသော တရားတော်မြတ်သည်။ သွာက္ခာတော = အာဒိကလျာဏ မဇ္ဈေကလျာဏ ပရိယောသာနကလျာဏ ကေဝလသမ္ပဒံ သံသုဒ္ဓဂိုဏ်း ကရိုဏ်းနိဂ္ဂဟိတ် ပိတ်, လွှတ်, လေး, ပေါ့, တင်း, လျော့, ရှည်, တို, ဖြတ်, စပ်ဟုဆိုအပ်သော မဂဓိုရ်သား ဘာသာအားဖြင့် = ဆယ်ပါးသော ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိနှင့်ညီစွာ သဒ္ဒါခြောက်ချက် အနက်ခြောက်နည်း မလည်းမလိပ် မပိတ်မကွယ် ဓိပ္ပါယ်တိမတ် ပရိယတ်ကို လှည့်ပတ်ကောင်းမွန်စွာ ဟောကြားတော်မူခြင်း (က)..၊ မဂ်၏ဌာန ဒွေအန္တကို ဆံမျှမကပ် မဇ္ဈိမပဋိပတ်ဖြင့် ပညတ်ဟောကြားတော်မူခြင်း..၊ ထွီဖွယ်ပုပ်သိုး လှောင်သည့်အိုးကို အားကြိုးသွန်ထုတ် မီးဖြင့်ဖုတ်သို့ သမုစ္ဆေမြတ် မဂ်ဖြင့်သတ်ပြီး ပဿဒ္ဓိပဟာန် ဖိုမီးလျှံဖြင့်

၆၃၉

တဖန်ပယ်သိမ်း ရနံ့မျှမရှိန်းစေရကား ငြိမ်းပြီးသော ကိလေသာ ရှိကြောင်းရာကို ကောင်းစွာပညတ်တော်မူခြင်း (ခ-ဂ)..၊ နိစ္စဓုဝ ဝူပသမုတ် အမတုတ္တရော ပုဒ်သဘောကို ဟုတ်သောအလျောက် ချီးမြှောက် ဟောကြားတော်မူခြင်း (ဃ)..။ ယင်းသို့- ကလျာဏတ္တယ သာတ္ထ, သဗျဉ္ဇနာ အစဖြာလျက် သု-အာချာပုဒ် သုဋ္ဌု+အက္ခာ အနက်လာနှင့်အညီ သွာက္ခာတတာဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..(၁)။

ဓမ္မော = မဂ်,ဖိုလ်,နိဗ္ဗာန် = ကိုးတန်ပရမတ် လောကုတ္တရာ တရားတော်မြတ်သည်။ သန္ဒိဋ္ဌိကော = ကိလေမှောင်ကို မဂ်ရောင်နေဝန်း ထွန်းခဲ့တိုင်းလျှင် ကိုယ်တိုင်ပင်တည့် သခင်ခိဏာ ရှင်ရိယာတို့ သဒ္ဓါလေးမြတ် ရှုမြင်အပ်သောကြောင့်၎င်း (I)..၊ ပသဋ္ဌနက် သံ-ကထွက်နည်း မဂ်ယှဉ်သောအား ဖိုလ်ကားဟိတ်ခံ မြတ်နိဗ္ဗာန်မူ အာရမ္မဏိက ဝိဇယရန်နှိပ် သမ္မာဒိဌ်ဖြင့် ခဲကြိတ်လှစွာ ငြိပွေလာသား ကိလေသာယုတ် ရန်အစုတ်ကို တမုဟုတ်ချင်း ခုတ်စဉ်းမြဲမြံ အောင်ပွဲတော်ခံသောကြောင့်၎င်း (II)..၊ သန္ဒိဋ္ဌိကဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..(၂ )။

ဓမ္မော = အရိယမဂ်လေးပါး မြတ်တရားသည်။ အကာလိကော = လက်ဖျစ်တတွက် လျှပ်တပြက်နှင့် မျက်တောင်တခတ် မတန့်ရပ်ပဲ ခဏတ္တယသမင်္ဂီ ညီမဂ်ပုဂ္ဂိုလ် ဆိုရုံဆိုပြီး ဖိုလ်ဖလဋ္ဌာန် ပစ္စယုပ္ပန်ကို အနန္တရသတ္တိ ပေးနိုင်စွမ်းရှိသောကြောင့် အကာလိကဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား.. (၃)။

ဓမ္မော = ရတနာမျိုးမြတ် ဖိုးမပြတ်နိုင်သည့် ကိုးရပ်သော လောကုတ္တရာ တရားတော်သည်။ ဧဟိပဿိကော = ဆီးနှင်း,မြူတိမ်, သူရိန်,မီးခိုး ရန်မျိုးနှင့်မကြိမ်ရသော နိမ္မလ-လက္ခဏာ စကြာလ-မင်း၏ တင့်တယ်ခြင်း

၆၄၀

အသရေကဲ့သို့၎င်း..၊ ဝေပုလ္လတောင်ဖြစ် မဏိစစ်ဇောတိရ မနောဟရပတ္တမြားကဲ့သို၎င်း.. “ထင်ရှားလှစွာ ရှိစပါ၏။ လာလှည့်ပါကြ, ရှုလှည့်ကြ”ဟု ပြအံ့သော အစီအရင်ကို ထိုက်ခြင်းရှိရကား ဧဟိပဿိကဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..(၄)။

ဓမ္မော = လောကုတ္တရာ မည်သာထင်ပေါ် တရားတော်သည်။ ဩပနေယျိကော = မဂ်လေးတန်ကား နိဗ္ဗာန်သာခေါင် ဘေးမဲ့သောင်သို့ ဖောင်တော်ယာဉ်တွင် ရိယာရှင်တို့ကို တင်ဆောင်ပို့ရန် ကူးတို့ခံ၏..၊ နိဗ္ဗာန်,ဖိုလ်ကား ထိုရှင်များကို ထင်ရှားလျင်ဆော မျက်မှောက်ပြုသောအားဖြင့် ဆောင်ပေသောကြောင့် ဩပနေယျိကဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..(၅)။

ဓမ္မော = သင်္ခါရ, သတ္တ, ဩကာသ-ဟု လောကတို့ထက် လွန်မြတ်၍ထွက်ပေသော မဂ်,ဖိုလ်,နိဗ္ဗာန် = ကိုးတန်ဝိမုတ် လောကုတ္တရာ မည်တော်သာသား အရိယာဖြစ်ပွါး မြတ်တရားသည်။ (ဝါ) မြတ်တရားကို။ ဝိညူဟိ = ဥဂ္ဃါဋိတညူ အစမူသော နတ်လူဗြဟ္မာ လေးသစ္စာကို ထင်စွာမြင်သိ ပညာရှိတို့သည်။ ပစ္စတ္တံ = ကိုယ်စီကိုယ်စီ ပါရမီရင်းနှီး ကြီးခဲ့သည့်လျောက် လက်ရောက်ထင်ရှား သိတရားကို အခြားသူထံ တရံတဆစ် ငှားရမ်း၍မဖြစ်ရကား စင်စစ် အသီးအသီး မိမိတို့စိတ်၌။ ဝေဒိတဗ္ဗော = ပတ္တမြားလက်တင် ပြက်ပြက်မြင်၏သို့ ထင်ထင်ရှားရှား တရားဆီနှစ် ရောက်အပ် သိအပ် ခံစားအပ်သည် ဖြစ်သောကြောင့် ပစ္စတ္တံဝေဒိတဗ္ဗဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..(၆)။ ။(တရားဂုဏ်တော်ခြောက်ပါး အနက်။)

၆၄၁

မကျဉ်းမကျယ် မှတ်သားရန်အဓိပ္ပါယ်

(၁) သွာက္ခာတဂုဏ်တော်

     တရားတော်သည် ပရိယတ်တရား, မဂ်လေးပါး, ဖိုလ်လေးပါး, နိဗ္ဗာန်အားဖြင့် ကိုးပါးသော လောကုတ္တရာတရား = ဤသို့ ဆယ်ပါးအပြားရှိ၏။ ထိုတရား ဆယ်မျိုးလုံးပင် ဤသွာက္ခာတဟူသော ပဌမဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံကြ၏။ ပြည့်စုံကြပုံမှာ-

     ပရိယတ်တရားသည် အစကောင်းခြင်း, အလယ်ကောင်းခြင်း, အဆုံးကောင်းခြင်း တည်းဟူသော ကောင်းခြင်းသုံးပါးနှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့်၎င်း, အနက်, သဒ္ဒါတို့နှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့်၎င်း, အသစ်ထည့်ရန်မလို အလုံးစုံ ပြည့်စုံလျက် နုတ်ပယ်ရန်မရှိ ပကတိအားဖြင့်ပင် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သောကြောင့်၎င်း, သုံးပါးသိက္ခာ သာသနာ တည်းဟူသော မြတ်သောအကျင့်, မဂ်တည်းဟူသော မြတ်သောအကျင့် ဤအကျင့်မြတ်နှစ်ပါးကို ထင်ရှားဖော်ပြတတ်သောကြောင့်၎င်း ကောင်းစွာ ဟောကြားအပ်သော တရားတော်ဖြစ်သောကြောင့် သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံလှပေ၏။

     ထင်ရှားစေဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သော ပရိယတ်တရားတော်သည် ထက်ဝန်းကျင် ကောင်းခြင်းဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် တဂါထာမျှသော ပရိယတ်တရားတော်ပင် ဖြစ်လင့်ကစား ထိုတရားဒေသနာသည် ပဌမပိုဒ်ဖြင့် အစ၌ကောင်းခြင်း = အာဒိကလျာဏဂုဏ်, ဒုတိယ တတိယပိုဒ်တို့ဖြင့် အလယ်၌ကောင်းခြင်း = မဇ္ဈေကလျာဏဂုဏ်, နောက်ဆုံး စတုတ္ထပိုဒ်ဖြင့် အဆုံး၌ကောင်းခြင်း = ပရိယောသာနကလျာဏဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသည်သာဖြစ်၏။ ။အနုသန္ဓေစကားတရပ် အဆက်အစပ်ရှိသော သုတ္တန်တခုမှာ နိဒါန်း = စကားဦး တရားခင်း တရားပျိုးဖြင့် အစ၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်, နိဂုံးဖြင့် အဆုံး၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်, ကျန်သော စကားရပ်စုဖြင့် အလယ်၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသည်သာဖြစ်၏။ ။အနုသန္ဓေစကား အဆက်အစပ်များသော သုတ္တန်တခုမှာ ပဌမ အနုသန္ဓေစကားရပ်ဖြင့် အစ၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်, နောက်ဆုံး အနုသန္ဓေစကားရပ်ဖြင့်

၆၄၂

အဆုံး၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်, ကျန်သော အနုသန္ဓေစကားရပ်တို့ဖြင့် အလယ်၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသည်သာဖြစ်၏။ (ဤကား သုတ္တန်ပိဋက တရားတော်အတွက်တည်း)။

     တနည်း- သုတ္တန်ဝိနယ ပိဋကနှစ်ပုံမှာလာရှိသော ပရိယတ်တရားတော် အားလုံးပင် သာဝတ္ထိ, ရာဇဂြိုဟ် ထိုထိုနိဒါန်းတို့နှင့် ပြည့်စုံသည် (=တရားဟောရာဌာနကို နိဒါန်းဟုခေါ်သည်)၊ ထိုထိုသို့သော အကြောင်းအဋ္ဌုပ္ပတ်ရှိ၍ ဟောကြားအပ်သော တရားတော်များ ဖြစ်လေသည်၊ သို့ရကား နိဒါန်း, အဋ္ဌုပ္ပတ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့် အစ၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံသည်။ ဝေနေယျတို့၏ အလိုအဇ္ဈာသယနှင့် လိုက်လျောသောကြောင့်၎င်း, ဟောကြားအပ်သော အနက်အဓိပ္ပါယ်တို့ ဟောတိုင်းဧကန် မဖောက်မပြန် မှန်ကန်သောကြောင့် ၎င်း, အကြောင်း, ဥပမာတို့နှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့်၎င်း အလယ်၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံသည်။ ကြားနာသူ ဝေနေယျတို့အဖို့ရာ သဒ္ဓါတရားကို ရရှိခြင်း, စကားတရပ်တရပ်၏ အဆုံးသတ် နိဂုံးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းများကြောင့် အဆုံး၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံသည်။

     ပိဋကသုံးပုံ အလုံးစုံသော ပရိယတ္တိဓမ္မသည် အချုပ်အားဖြင့် သီလ, သမာဓိ, ဝိပဿနာပညာ, မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်တရားတို့ကို ထင်ရှားဖော်ပြ၏။ ဘုရားစစ် ဘုရားမှန်, တရားစစ် တရားမှန်, သံဃာစစ် သံဃာမှန်တို့ကို ဝေဘန်ဖော်ပြ၏။ သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်, ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ်, သာဝကဗောဓိဉာဏ် = ဤဗောဓိဉာဏ်သုံးပါးသို့ ဆိုက်ရောက်ကြောင်း ကောင်းမြတ်သော ပဋိပတ်မှန်ကိုလည်း ထင်ရှားဖော်ပြ၏။ သို့ရကား ပိဋကသုံးပုံ အလုံးစုံသော ပရိယတ္တိတရားတော်သည် မိမိ၏ အနက်ဖြစ်သော သီလဖြင့် အစ၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်, သမာဓိ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ဖိုလ်တို့ဖြင့် အလယ်၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်, နိဗ္ဗာန်ဖြင့် အဆုံး၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်တို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံသည်သာဖြစ်၏။ တနည်း- သီလ သမာဓိဖြင့် အစ၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်, ဝိပဿနာပညာ မဂ်တို့ဖြင့် အလယ်၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်, ဖိုလ် နိဗ္ဗာန်တို့ဖြင့် အဆုံး၌

၆၄၃

ကောင်းခြင်းဂုဏ်တို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံသည်သာဖြစ်၏။ တနည်း- ဘုရားစစ် ဘုရားမှန်ကို ဖော်ပြခြင်းဖြင့် အစ၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်, တရားစစ် တရားမှန်ကို ဖော်ပြခြင်းဖြင့် အလယ်၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်, သံဃာစစ် သံဃာမှန်ကို ဖော်ပြခြင်းဖြင့် အဆုံး၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်တို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံသည်သာဖြစ်၏။ ပရိယတ်တရားတော်ကို ကြားနာ၍ ထိုပရိယတ်တရားတော်၌ ဟောပြအပ်သည့်အတိုင်း လိုက်နာကျင့်ကြံလျှင် ဗောဓိဉာဏ်သုံးပါးကို အကျင့်အလိုက် ရောက်ဆိုက်နိုင်သောကြောင့် ယင်းသို့ ရောက်ဆိုက်အပ်သော သမ္မာသမ္ဗောဓိဉာဏ်ဖြင့် အစ၌ကောင်းခြင်းဂုဏ်, ပစ္စေကဗောဓိဉာဏ်ဖြင့် အလယ်၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်, သာဝကဗောဓိဉာဏ်ဖြင့် အဆုံး၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်တို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံသည်သာဖြစ်၏။

     ဤပရိယတ်တရားတော်၌ လုပ်ငန်းစဉ် နှစ်ဆင့်ရှိသည်၊ (၁) သက်ဝင်ယုံကြည်စွာ ကြည့်ရှုကြားနာခြင်း၊ (၂) ကြည့်ရှုရုံ ကြားနာရုံမျှဖြင့် ကိစ္စမပြီးသေး၊ ကြည့်ရှု ကြားနာပြီးလျှင် ထိုတရားတော်၌ လာသောအတိုင်း ကျင့်ကြံခြင်း = ဤသို့ လုပ်ငန်းစဉ် နှစ်ရပ်ရှိသည်။ ယင်းလုပ်ငန်းစဉ် နှစ်ရပ်ကို အစဉ်အတိုင်း လိုက်နာကျင့်သုံး၍ ပဋိပတ်အကျိုး ပြီးမြောက်လျှင် အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ရောက်ရှိလေသည်။ သို့ရကား ဤပရိယတ် တရားတော်ကို အရဟတ္တဖိုလ်သို့ စိတ်ကဦးတည်၍ ကြားနာလျှင် (=သုတမယဉာဏ်ကို အဖန်ဖန်ဖြစ်စေလျှင်) နီဝရဏတရားတို့ကို ခွါနိုင်သောကြောင့် ယင်းသို့ ကြားနာခြင်း (=သုတမယဉာဏ်)ဖြင့် အစ၌ ကောင်း ခြင်းဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။ သုတမယဉာဏ်ဖြင့် အဖန်ဖန် ကြားနာပြီးနောက် လိုက်နာကျင့်ကြံလျှင်လည်း သမထချမ်းသာ = သမာဓိနှင့်ယှဉ်သောချမ်းသာ, ဝိပဿနာချမ်းသာ = ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာနှင့်ယှဉ်သော ချမ်းသာတို့ကို ရွက်ဆောင်နိုင်သောကြောင့် လိုက်နာကျင့်ကြံခြင်းဖြင့် အလယ်၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။ ထိုသို့ ကျင့်ကြံသည်ဖြစ်၍ ပဋိပတ်၏အကျိုး ပြီးမြောက်လျှင် အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရွက်ဆောင်နိုင်သောကြောင့် ပဋိပတ်၏အကျိုး (=အရဟတ္တဖိုလ်)ဖြင့် အဆုံး၌ ကောင်းခြင်းဂုဏ်နှင့်လည်း

၆၄၄

ပြည့်စုံ၏။ ဤသို့လျှင် အစ, အလယ်, အဆုံး = သုံးပါးအစုံ ကောင်းခြင်းဂုဏ်တို့ဖြင့် ပြည့်စုံထင်ရှား ဟောကြားအပ်သောကြောင့် ပရိယတ်တရားတော်သည် သွာက္ခာတတာဂုဏ်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်သော တရားတော်ဖြစ်လေသည်။

     မြတ်စွာဘုရားဟောကြားတော်မူအပ်သော ပရိယတ်တရားတော်သည် သာသနဗြဟ္မစရိယ, မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယ- တည်းဟူသော အကျင့်မြတ်နှစ်ပါးကို ထင်ရှား ဖော်ပြလေသည်။ (ထိုဗြဟ္မစရိယ နှစ်ပါးတို့တွင် သာမညအားဖြင့် သိက္ခာသုံးပါး, အလုံးစုံသော တန္တိဓမ္မတရားအစုကို သာသနဗြဟ္မစရိယဟု ခေါ်၍ ခပ်သိမ်းသော သိက္ခာတို့၏ အကြည်အနှစ်သဖွယ်ဖြစ်သော သိက္ခာသုံးပါးတို့ဖြင့် သင်္ဂြိုဟ်ရေတွက်အပ်သော အရိယမဂ်တရားကို မဂ္ဂဗြဟ္မစရိယဟု ခေါ်၏)။ ယင်းသို့ အကျင့်မြတ်နှစ်ပါး ဗြဟ္မစရိယတရားတို့ကို ထင်ရှားထုတ်ဖော် ဟောပြတော်မူရာ၌လည်း အလွန် ကောင်းမြတ်လှသည့် အနက်သဘာဝနှင့် ပြည့်စုံသော ဗြဟ္မစရိယကို ထင်ရှားထုတ်ဖော် ဟောပြတော်မူ၏။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- အကြင် ဆရာပြုလုပ်သူသည် ယာဂု, ထမင်း-စသည် မိန်းမ, ယောက်ျား- စသည်တို့၏ အကြောင်းအရာ အကျယ်နှင့်စပ်သော စကားမျိုးကိုသာ အသားကြီးပြုလုပ်ကာ တရားသဘောပြုလုပ်ကာ ဟောပြ၏၊ ထိုသူဟောပြအပ်သော တရားသားကိုယ်နှိုက်က သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်ခြင်း တည်းဟူသောအကျိုး လုံးဝမပါရှိသောကြောင့် ထိုသူ၏ ဟောပြချက်သည် အနက်နှင့် ပြည့်စုံသည်မမည်။ မြတ်စွာဘုရားသည်ကား ထိုသို့သော ဟောပြချက်များကို လုံးဝပယ်ရှား၍ သတိပဋ္ဌာန်လေးပါး, သမ္မပ္ပဓာန်လေးပါး- စသည်တို့၏ အကြောင်းအရာ အကျယ်နှင့်စပ်သော တရားသား အပြည့်အဝပါရှိသည့် စကားမျိုးကိုသာ ဟောပြတော်မူ၏။ ထိုသို့ ဟောပြတော်မူသဖြင့် မြတ်စွာဘုရား၏ တရားဒေသနာသည် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်ခြင်း = နိဿရဏအကျိုးကို ဖြိုးဖြိုးကုံလုံ ပြီးပြည့်စုံစေနိုင်၏။ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားသည် အလွန် ကောင်းမြတ်လှသည့် သဘာဝအနက်နှင့် ပြည့်စုံသော

၆၄၅

ဗြဟ္မစရိယ = အကျင့်မြတ်ကို ဖော်ပြလျက်သာ တရားတော်ကို ဟောတော်မူလေသည်။

     ဤတွင်မျှမကသေး- မြတ်စွာဘုရားသည် သဒ္ဒါပုဒ်ဗျည်းနှင့် ပြည့်စုံသော ဗြဟ္မစရိယ = အကျင့်မြတ်ကို ထင်ရှားထုတ်ဖော် ဟောပြတော်မူ၏၊ ထင်ရှားစေဦးအံ့- သဒ္ဒါပုဒ်ဗျည်းနှင့်စပ်၍ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိဆယ်ပါးဟူ၍ ခေါ်သည့် အရေးကြီးသော အချက်ကြီး ဆယ်ရပ်တို့ သိမှတ်ဖွယ်ရာ ရှိလေသည်။ ၎င်းတို့မှာ-

၁-(လျော့, ပြင်း, ရှည်, တို၊ လေး, ပေါ့, ကို၊ ပိတ်သို လွှတ်, စပ်, ဖြတ်၊ ၊ဟူသော ဆောင်ပုဒ်လင်္ကာအရ) လျော့လျော့အသံထား၍ ရွတ်ဆိုရသော = သိထိလအက္ခရာ (က-အက္ခရာ, စ-အက္ခရာ, ဋ-အက္ခရာ စသည်တို့ကို ဆိုလိုသည်),

၂-အသံပြင်းပြင်းထား၍ ရွတ်ဆိုရသော = ဓနိတအက္ခရာ (ခ-အက္ခရာ, ဃ-အက္ခရာ- စသည်တို့ကို ဆိုလိုသည်၊ ၊ဝဂ်ဒုတိယ၊ စတုတ္ထ၊ ခေါ်ရ ဓနိတာ၊ ၊အကြွင်းသေသ၊ ဗျဉ္ဇန၊ နာမသိထိလာ = ဝဂ်ဒုတိယအက္ခရာ, စတုတ္ထ-အက္ခရာတို့ကို ဓနိတအက္ခရာဟု ခေါ်သည်။ ကျန်သော ဗျည်းအက္ခရာတို့ကို သိထိလအက္ခရာဟု ခေါ်သည်),

၃-ရှည်သောအသံဖြင့် ရွတ်ဆိုရသော ဒီဃအက္ခရာ (ကာ, ကီ, ကူ ကေ, ကော-စသည်တို့ကို ဆိုလိုသည်),

၄-တိုသောအသံဖြင့် ရွတ်ဆိုရသော ရဿအက္ခရာ (က, ကိ, ကု-စသည်တို့ကို ဆိုလိုသည်),

၅-လေးလေးတွဲ့တွဲ့ ရွတ်ဆိုရသော ဂရုအက္ခရာ (ဒီဃအက္ခရာများနှင့် နောက်က အက္ခရာနှစ်လုံးဆင့် = သံယုဂ်ရှိသော ရှေ့ကအက္ခရာ = သန္တ-စသည်၌ ရှေ့ဖြစ်သော သန်ဟုရွတ်ရသော အက္ခရာတို့ကို ဆိုလိုသည်),

၆-ပေါ့ပေါ့ရွတ်ဆိုရသော လဟုအက္ခရာ (ရှေးဖော်ပြရာပါ ရဿအက္ခရာတို့ကို ဆိုလိုသည်),

၆၄၆

၇-ကရိုဏ်းကိုနှိပ် ခံတွင်းကိုပိတ်၍ ရွတ်ဆိုရသော နိဂ္ဂဟိတ်အက္ခရာ,

၈-ဆိုင်ရာဌာန်တို့ကို လွှတ်၍ဖွင့်၍ ရွတ်ဆိုရသော ဝိမုတ္တအက္ခရာ (ကာ-အက္ခရာ စသည်တို့ကို ဆိုလိုသည်),

၉-စပ်၍ ရွတ်ဆိုအပ်သော သမ္ဗန္ဓအက္ခရာ (ဥပသမ္ပဒါ+ပေက္ခော၌ “ဒါ”နှင့် “ပေက်”တို့၏ အကြား၌ မရပ်ရ မဖြတ်ရ၊ စပ်၍ဆက်၍သာ ရွတ်ဆိုရသည်၊ ဤအရာမျိုးကို ဆိုလိုသည်),

၁၀-ဖြတ်၍ရွတ်ဆိုရသော ဝဝတ္ထိတအက္ခရာ (သုဏာတု မေ-၌ “သုဏာတု”နှင့် “မေ”တို့ကို ဆက်၍စပ်၍ မရွတ်ရ။ ဖြတ်၍သာလျှင် ရွတ်ရသည်၊ ဤအရာမျိုးကို ဆိုလိုသည်)။

     ဤဆယ်မျိုးတို့ကို ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိဆယ်မျိုးဟူ၍ ခေါ်သည် (စိတ်ကြောင့်ဖြစ်သော အသံအက္ခရာသဒ္ဒါတို့ကို အနက်ကိုပြတတ်သောကြောင့် ဗျဉ္ဇနဟူ၍ ခေါ်၏၊ ထိုဗျဉ္ဇနကို တိုးပွါးဖြစ်ထွန်းစေတတ်သောကြောင့် အက္ခရုပ္ပါဒကစိတ္တုပ္ပါဒ် = အက္ခရာတို့ကို ဖြစ်စေတတ်သည့် စိတ်စေတသိက်များ = အက္ခရာဖြစ်ကြောင်း စိတ်စေတသိက်များကို ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိကား ဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း ဆယ်မျိုးတို့ အပြားရှိကုန်၏။ ဤ၌ အကြောင်းဖြစ်သော အက္ခရုပ္ပါဒကစိတ္တုပ္ပါဒ် = အက္ခရာဖြစ်ကြောင်း စိတ်စေတသိက်များ၏ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိဟူသော အမည်ကို အကျိုးဖြစ်သည့် အက္ခရာပေါ်၌ တင်စား၍ ထိုအကျိုးဖြစ်သည့် အက္ခရာကိုလည်း ကာရဏူပစာအားဖြင့် ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိဟူ၍ ခေါ်ဆိုအပ်လေသည်)။

     အကြင်ပုဂ္ဂိုလ်၏ ဟောပြချက်သည် ဖော်ပြရာ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိဆယ်မျိုးတို့ အပြည့်အစုံမပါရှိပဲ ဒမိဠှဘာသာကဲ့သို့ တမျိုးနှစ်မျိုးလောက်သာ ပါရှိ၏။ သို့မဟုတ် ကိရာတခေါ်သော ဘာသာကဲ့သို့ ကရိုဏ်းကို ဖွင့်လှစ်၍ ထားရသောကြောင့် အထက်အောက် နှုတ်ခမ်းတို့ကို မထိစေပဲ ရွတ်ဆိုရသဖြင့် နှုတ်ခမ်းသံ လုံးဝကင်းမဲ့သော ဟောပြချက်မျိုးဖြစ်၏။ သို့မဟုတ် ယဝနဘာသာ

၆၄၇

(=ယွန်းဘာသာ)ကဲ့သို့ အက္ခရာတိုင်းမှာပင် (း) ဝိဿဇ္ဇနီသံ ပါရှိနေရကား လုံးဝ ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိမှ ကင်းလွတ်နေသော ဟောပြချက်မျိုးဖြစ်၏။ သို့မဟုတ် ပါဒသိကဘာသာ (ပါရသိကဘာသာ) အစရှိသော မိလက္ခုဘာသာစကားကဲ့သို့ အက္ခရာတိုင်းမှာပင် အပြောက် = ဗိန္ဒု = နိဂ္ဂဟိတ် (°) ပါရှိနေသောကြောင့် အလုံးစုံ နိဂ္ဂဟီတဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိသာရှိသော ဟောပြချက်မျိုးဖြစ်၏။ ထိုပုဂ္ဂိုလ်၏ ဟောပြချက်သည် ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိနှင့် မပြည့်စုံသောကြောင့် သဒ္ဒါပုဒ်ဗျည်းနှင့် မပြည့်စုံသော ဟောပြချက်သာ ဖြစ်၏။

     မြတ်စွာဘုရားသည်ကား ရှေးဖော်ပြရာပါ လျော့, ပြင်း, ရှည်, တို, လေး, ပေါ့, ပိတ်, လွှတ်, စပ်, ဖြတ်-ဟူသော ဗျဉ္ဇနဗုဒ္ဓိဆယ်ပါးကို အပြည့်အစုံ ပါရှိစေလျက် တရားဒေသနာကို ဟောကြားတော်မူလေသည်၊ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားညွှန်ပြအပ်သော ဗြဟ္မစရိယ = အကျင့်မြတ်သည် သဒ္ဒါပုဒ်ဗျည်းနှင့်လည်း ပြည့်စုံသော အကျင့်မြတ်သာ ဖြစ်၏။ (ဝိသုဒ္ဓိမဂ်အဋ္ဌကထာ, ၎င်းမဟာဋီကာ အစရှိသော အဋ္ဌကထာ, ဋီကာတို့၌ နေတ္တိနည်း စသည်တို့ဖြင့်လည်း အနက်, သဒ္ဒါနှင့် ပြည့်စုံပုံကို အကျယ်ဖော်ပြ ဖွင့်ဆိုတော်မူကြကုန်၏၊ ကျယ်အံ့စိုး၍ ဤ၌ မဖော်ပြတော့ပြီ)။

     ဤတွင်မျှမကသေး- မြတ်စွာဘုရား ဟောပြတော်မူအပ်သော အကျင့်မြတ် တရားတော်သည် သီလ, သမာဓိ, ပညာ, ဝိမုတ္တိ, ဝိမုတ္တိဉာဏဒဿန တည်းဟူသော (အကျင့်မြတ်တို့၌ ရှိသင့်ရှိရမည့်) ဂုဏ်ကျေးဇူးငါးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံကုံလုံရကား အသစ်ထပ်လှောက်၍ ဖြည့်စွက်ရန် အခြားဖြူစင်သော အနက်သဘော တရားတပါးဟူ၍ မရှိတော့သောကြောင့် အလုံးစုံ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံပြီးဖြစ်ခြင်း တည်းဟူသော ကေဝလပရိပုဏ္ဏဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။

     ဤတွင်မျှမကသေး- မြတ်စွာဘုရား ဟောပြတော်မူအပ်သော အကျင့်မြတ် တရားတော်သည် ဒိဋ္ဌိ, မာန- အစရှိသော ညစ်ညူးကြောင်း = ဥပက္ကိလေသ- အကုသိုလ်တရားတို့

၆၄၈

လုံးဝမရှိသောကြောင့်၎င်း, သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်ထွက် မြောက်ရန် ဧကန်စင်စစ် ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း, လောကာမိသ = လာဘ်ပူဇော်သက္ကာရ- စသည်တို့ကို လုံးဝ မြော်ခေါ်ငဲ့ကွက်မှု မရှိသောကြောင့်၎င်း (ဤတရားကား အပြစ်ရှိသော တရားဖြစ်သည်ဟု ပြောဆိုကာ) နုတ်ပယ်ရန် လုံးဝမရှိ ပကတိအားဖြင့်ပင် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်မှု တည်းဟူသော ပရိသုဒ္ဓဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။

     ဤသို့လျှင် အနက်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ, သဒ္ဒါနှင့်လည်း ပြည့်စုံ, ကျေးဇူးဂုဏ် ငါးပါးတို့နှင့်လည်း အလုံးစုံ ထက်ဝန်းကျင် ပြည့်စုံလျက် ပကတိအားဖြင့်ပင် ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော အကျင့်မြတ် = ဗြဟ္မစရိယ နှစ်ပါးတို့ကို ထင်ရှားဖော်ပြတတ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိယတ်တရားတော်သည် ကောင်းစွာ ဟောကြားအပ်မှု တည်းဟူသော သွာက္ခာတတာ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံပါပေ၏။

     တနည်းကား- မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သော ပရိယတ်တရားတော်သည် ဟောကြားအပ်သည့် အနက်အဓိပ္ပါယ်မှ ဖောက်ပြန်ယွင်းချွတ်ခြင်း အလျှင်းမရှိသောကြောင့် ကောင်းစွာ ဟောကြားအပ်သော တရားတော်ဖြစ်ရကား သွာက္ခာတတာ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံပေ၏။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- သာသနာ ပြင်ပ ဗာဟီရအယူရှိသူတို့၏ ဟောပြအပ်သော တရားများမှာ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သော တရားများ = အန္တရာယိကဓမ္မများဟူ၍ ဟောပြအပ်သော တရားတို့ကလည်း ချင်းတို့ဟောပြသည့်အတိုင်း အန္တရာယ်ကို ပြုနိုင်မှု မရှိသောကြောင့်၎င်း, သံသရာဝဋ်မှ ထွက်မြောက်စေတတ်သော တရားများ = နိယျာနိကဓမ္မများဟူ၍ ဟောပြအပ်သော တရားတို့ကလည်း ချင်းတို့ဟောပြသည့်အတိုင်း သံသရာဝဋ်မှ ထွက်မြောက်မှုကို မပြုနိုင်သောကြောင့်၎င်း ထိုသူတို့တရားများ၏ အနက်သဘော အဓိပ္ပါယ်သည် ဖောက်ပြန်မှားယွင်းခြင်းသို့ ရောက်ရှိလေသည်၊ သို့ရကား ထိုသူတို့ ဟောကြားအပ်သော တရားသည် ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောပြအပ်မှု တည်းဟူသော သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် လုံးဝမပြည့်စုံတော့ပဲ

၆၄၉

မကောင်းသဖြင့် မဟုတ်မမှန်သဖြင့် ဟောပြအပ်မှု တည်းဟူသော ဒုရက္ခာတ- အပြစ်သင့်သော တရားသာလျှင် ဖြစ်လေ၏။

     မြတ်စွာဘုရား ဟောပြအပ်သော ပရိယတ်တရားတော်မှာကား ထိုကဲ့သို့ မဟုတ်ချေ။ “ဤတရားတို့ကား နတ်ရွာ, နိဗ္ဗာန်, ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သော တရားများ = အန္တရာယိကဓမ္မများ ဖြစ်ကြသည်”ဟု ဟောပြအပ်သော တရားတို့ကလည်း တကယ်ပင် မြတ်စွာဘုရား ဟောပြအပ်သည့်အတိုင်း နတ်ရွာ, နိဗ္ဗာန်, ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သောကြောင့်၎င်း, “ဤတရားတို့ကား သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်စေတတ်သော တရားများ = နိယျာနိကဓမ္မများ ဖြစ်ကြသည်”ဟု ဟောပြအပ်သော တရားတို့ကလည်း တကယ်ပင် မြတ်စွာဘုရား ဟောပြအပ်သည့်အတိုင်း သံသရာမှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်မှုကို ပြုတတ်သောကြောင့်၎င်း တရားတော်၏ အနက်သဘော အဓိပ္ပါယ်သည် ဘယ်သောအခါမှ ဖောက်ပြန်မှားယွင်းခြင်းသို့ မရောက်ရှိတော့ချေ၊ သို့ရကား မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သော ပရိယတ်တရားတော်သည် ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောကြားအပ်မှု တည်းဟူသော သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံလေ၏။

     ဆိုအပ်ပြီးသည့် ပရိယတ်တရားတော်၏ သွာက္ခာတတာ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံပုံကို ပြအပ်သော နည်းနှစ်ပါးတို့ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏ်တော် လေးပါးတို့နှင့်စပ်၍ မှတ်ယူမှသာ နှစ်နှစ်ကာကာ သဘောကျ နားလည်နိုင်သည်။ အဋ္ဌကထာ ဋီကာ ဆရာမြတ်တို့ကလည်း ထိုဝေသာရဇ္ဇဉာဏ်တော် လေးပါးနှင့်စပ်၍ ပရိယတ်တရားတော်၏ သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပုံကို ဖွင့်ပြတော်မူကြသည်၊ ထို့ကြောင့် ဤဆိုလတ္တံ့သော အချုပ်အဓိပ္ပါယ်ကိုလည်း မှတ်ယူရာ၏၊ မှတ်ယူရန်မှာ-

ဝေသာရဇ္ဇဉာဏ်တော် လေးပါး

     (၁) မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ငါကား သဗ္ဗညုတဉာဏ်ရှင် သမ္မာသမ္ဗုဒ္ဓဘုရား ဖြစ်သည်”ဟု ရဲရဲတောက် ဝန်ခံတော်မူသည့်အတိုင်း

၆၅၀

တကယ်ပင် သဗ္ဗညုတဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၂) “ငါကား ကိလေသာအားလုံး ကုန်ခန်းပြီးသူ = အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် အရဟတ္တဖိုလ်ဉာဏ်ကို ရပြီးသူဖြစ်သည်”ဟု ရဲရဲတောက် ဝန်ခံတော်မူသည့်အတိုင်း တကယ်ပင် အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ် အရဟတ္တဖိုလ်ဉာဏ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူပြီး ဖြစ်၏။ (၃) သဗ္ဗညုတဉာဏ်ရှင် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့်ပင် “ဤတရားတို့ကား နတ်ရွာ, နိဗ္ဗာန်, ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သော တရားများဖြစ်သည်”ဟု အန္တရာယိကဓမ္မတို့ကိုလည်း ရဲရဲတောက် ဟောပြတော်မူခဲ့၏။ ထိုသို့ ဟောပြတော်မူသည့်အတိုင်း ထိုအန္တရာယိကဓမ္မတို့သည်လည်း တကယ်ပင် နတ်ရွာ, နိဗ္ဗာန်, ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်တို့၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်ကုန်၏။ (၄) သဗ္ဗညုတဉာဏ်ရှင် ဖြစ်တော်မူသောကြောင့်ပင် “ဤတရားတို့ကား သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်စေတတ်သော တရားများဖြစ်သည်”ဟု နိယျာနိကဓမ္မတို့ကိုလည်း ရဲရဲတောက် ဟောပြတော်မူခဲ့၏၊ ထိုသို့ ဟောပြတော်မူသည့်အတိုင်း ထိုနိယျာနိကဓမ္မတို့သည်လည်း တကယ်ပင် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်စေနိုင်ကုန်၏။

     ၁-သို့ရကား မြတ်စွာဘုရားရှင် ကိုယ်တော်မြတ်၏ အဖို့ရာ “သင်သည် သဗ္ဗညုတဉာဏ်ရှင်ဟု ဝန်ခံသော်လည်း = အလုံးစုံသော တရားတို့ကို သိသော ဘုရားရှင်ဟု ဝန်ခံသော်လည်း ဤမည်သော တရားတို့ကိုကား သင် မသိအပ်ကုန်”ဟု ဟုတ်မှန်သော အကြောင်းဖြင့် အပြစ်တင်ပြနိုင်မည့် စောဒကပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ တဦးတယောက်မျှ မရှိသည်ကို၎င်း, အပြစ်တင်ပြနိုင်ကြောင်း ကိုယ်တော်မြတ် မသိအပ်သည့် တရားဟူ၍ လုံးဝမရှိသည်ကို၎င်း သိမြင်တော်မူသည့်အတွက် (တနည်း) “ငါကား ဘုရားစင်စစ် တကယ်ပင်ဖြစ်ကာ ‘ငါသည် ဘုရားဖြစ်၏’ဟု အမှန်အတိုင်း ပြောဆိုဝန်ခံခဲ့သည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူသည့်အတွက် မြတ်စွာဘုရားရှင် သန္တာန်၌ အလွန်အားကြီးသော ဝမ်းမြောက်မှု = သောမနဿဝေဒနာနှင့် တွဲယှဉ်လျက် ပစ္စဝေက္ခာဉာဏ်တော် ဖြစ်ပေါ်လေသည်။ (ဤဉာဏ်တော်ကား ဉာဏသမ္ပဒါကို မှီ၍ဖြစ်သည့်

၆၅၁

မရွံ့မကြောက် ရဲရဲတောက် ဉာဏ်တော်တပါးဖြစ်သည်)။

     ၂-ထို့အတူပင် “သင်သည် ကိလေသာကုန်ခန်း ရဟန္တာဖြစ်သည်ဟု ဝန်ခံသော်လည်း ဤမည်သော ကိလေသာတို့ကိုကား မပယ်အပ်ကုန်သေး”ဟု ဟုတ်မှန်သော အကြောင်းဖြင့် အပြစ်တင်ပြနိုင်မည့် စောဒကပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ တဦးတယောက်မျှ မရှိသည်ကို၎င်း, အပြစ်တင်ပြနိုင်ကြောင်း ကိုယ်တော်မြတ် မပယ်အပ်သေးသည့် ကိလေသာတရားဟူ၍ လုံးဝမရှိသည်ကို၎င်း သိမြင်တော်မူသည့်အတွက် (တနည်း) “ငါကား တကယ်ပင် ကိလေသာကုန်ခန်း ရဟန္တာစင်စစ် ဖြစ်လတ်ကာ ‘ငါသည် ကိလေသာကုန်ခန်းသူ = ရဟန္တာဖြစ်သည်’ဟု အမှန်အတိုင်း ပြောဆိုဝန်ခံခဲ့သည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူသည့်အတွက် မြတ်စွာဘုရားရှင် သန္တာန်တော်၌ အလွန်အားကြီးသော ဝမ်းမြောက်မှု = သောမနဿဝေဒနာနှင့် တွဲယှဉ်လျက် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တော် ဖြစ်ပေါ်လေသည်။ (ဤ ဉာဏ်တော်ကား ပဟာနသမ္ပဒါကို မှီ၍ဖြစ်သည့် မရွံ့မကြောက် ရဲရဲတောက် ဉာဏ်တော်တပါးဖြစ်သည်)။

     ၃-ထို့အတူပင် “သင်က နတ်ရွာ, နိဗ္ဗာန်, ဈာန်, မဂ်, ဖိုလ်တို့၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သော တရားများဟူ၍ ဟောကြားအပ်သည့် အန္တရာယိကဓမ္မတို့ကို မှီဝဲသောသူအား တကယ်စင်စစ် အန္တရာယ်မပြုနိုင်ကုန်”ဟု ဟုတ်မှန်သော အကြောင်းဖြင့် အပြစ်တင်ပြနိုင်မည့် စောဒကပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ တဦးတယောက်မျှ မရှိသည်ကို၎င်း, ထိုသို့ အပြစ်တင်ပြနိုင်ကြောင်း အန္တရာယ်မပြုနိုင်သည့် အန္တရာယိကဓမ္မဟူ၍ လုံးဝမရှိသည်ကို၎င်း သိမြင်တော်မူသည့်အတွက် (တနည်း) “ငါဘုရားသည် တကယ်ပင် အန္တရာယ်ပြုတတ်သော တရားတို့ကို အန္တရာယိကဓမ္မများဟူ၍ ဟောကြားအပ်လေပြီ”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူသည့်အတွက် မြတ်စွာဘုရားရှင် သန္တာန်တော်၌ အလွန်အားကြီးသော ဝမ်းမြောက်မှု = သောမနဿဝေဒနာနှင့် တွဲယှဉ်လျက် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တော် ဖြစ်ပေါ်လေသည်။ (ဤဉာဏ်တော်ကား ဒေသနာဝိသေသသမ္ပဒါ = ဒေသနာဉာဏ်အထူးနှင့်

၆၅၂

ပြည့်စုံခြင်းကို မှီ၍ဖြစ်သည့် မရွံ့မကြောက် ရဲရဲတောက် ဉာဏ်တော်တပါးဖြစ်သည်)။

     ၄-ထို့အတူပင် “သင်က သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်ထွက်မြောက်ရန် တရားကို ဟောပြအပ်သော်လည်း ထိုတရားသည် လိုက်နာကျင့်ကြံသောသူအား သံသရာဝဋ်မှ မကျွတ်လွတ် မထွက်မြောက်စေနိုင်”ဟု ဟုတ်မှန်သောအကြောင်းဖြင့် အပြစ်တင်ပြနိုင်မည့် စောဒကပုဂ္ဂိုလ်ဟူ၍ တဦးတယောက်မျှ မရှိသည်ကို၎င်း, ထိုသို့ အပြစ်တင်ပြနိုင်ကြောင်း သံသရာဝဋ်မှ မကျွတ်လွတ် မထွက်မြောက်စေနိုင်သော နိယျာနိကဓမ္မဟူ၍ လုံးဝမရှိသည်ကို၎င်း, ဟောတော်မူအပ်သော နိယျာနိကဓမ္မ အားလုံးပင် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်စေနိုင်သည်ကို၎င်း သိမြင်တော်မူသည့်အတွက် (တနည်း) “ငါဘုရားသည် တကယ်ပင် သံသရာမှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်စေနိုင်သော တရားကို နိယျာနိကဓမ္မဟူ၍ ဟောကြားအပ်လေပြီ၊ ငါဘုရား ဟောကြားအပ်သည့် နိယျာနိကဓမ္မများသည် တကယ်ပင် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်စေနိုင်သည်”ဟု ဆင်ခြင်တော်မူသည့်အတွက် မြတ်စွာဘုရားရှင် သန္တာန်တော်၌ အလွန်အားကြီးသော ဝမ်းမြောက်မှု = သောမနဿဝေဒနာနှင့် တွဲယှဉ်လျက် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တော် ဖြစ်ပေါ်လေသည်။ (ဤဉာဏ်တော်ကား တရားတော်၏ တကယ်စင်စစ် သံသရာမှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်စေနိုင်ခြင်း ဘေးကင်းခြင်း = ခေမသဘောကို မှီ၍ဖြစ်သည့် မရွံ့မကြောက် ရဲရဲတောက် ဉာဏ်တော်တပါးဖြစ်သည်)။

     ဤဖော်ပြရာပါ ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တော်လေးပါးတို့ကို မြတ်စွာ ဘုရားရှင်၏ ဝေသာရဇ္ဇဉာဏ်တော်လေးပါး (=ရဲရဲတောက် ဉာဏ်တော်လေးပါး)ဟူ၍ ခေါ်သည်။ ထိုဝေသာရဇ္ဇဉာဏ်တော် လေးပါးတို့တွင် ရှေ့ဉာဏ်တော်နှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်သော ပရိယတ် တရားတော်သည် (ပဌမနည်းအရ) ရှေး၌ ဆိုအပ်ခဲ့သည့်အတိုင်း ကောင်းခြင်းသုံးပါး အပြည့်အဝ ပါရှိလျက် အနက်,သဒ္ဒါတို့နှင့်လည်း

၆၅၃

ပြည့်စုံကာ (အသစ်ဖြည့်စွက်ရန် ကြွင်းကျန်နေသေးသော တရားဟု လုံးဝမရှိသောကြောင့်) အလုံးစုံ ထက်ဝန်းကျင်မှ ပြည့်စုံ၍ (နုတ်ပယ်ပစ်ရမည့် ညစ်ညူးကြောင်း ဥပက္ကိလေသ = အပြစ်ဒေါသတရားဟူ၍လည်း လုံးဝမပါရှိသောကြောင့်) ပကတိအားဖြင့်ပင် ထက်ဝန်းကျင်မှ သန့်စင်သည့် အကျင့်မြတ်နှစ်ပါးတို့ကို ထင်ရှားဖော်ပြသောကြောင့် သွာက္ခာတတာ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် အထူးပြည့်စုံလေသည်။ နောက်ဖြစ်သော ဝေသာရဇ္ဇ ဉာဏ်တော်နှစ်ပါးနှင့် ပြည့်စုံတော်မူသောကြောင့် မြတ်စွာဘုရား၏ ပရိယတ်တရားတော်သည် (ဒုတိယနည်းအရ) ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း အန္တရာယိကဓမ္မဟူ၍ ဟောပြအပ်သော တရားတို့ကလည်း ဧကန်စင်စစ် အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်ကုန်သောကြောင့်၎င်း, နိယျာနိကဓမ္မဟူ၍ ဟောပြအပ်သော တရားတို့ကလည်း ဧကန်စင်စစ် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ် ထွက်မြောက်စေတတ်သောကြောင့်၎င်း မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားအပ်သည့် အနက်အဓိပ္ပါယ်မှ ဖောက်ပြန်ယွင်းချွတ်ခြင်း အလျှင်းမရှိပဲ ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောကြားအပ်သော တရားတော်ဖြစ်ကာ သွာက္ခာတတာ ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် အထူးပြည့်စုံလေသည်။ ။(ဤကား ပရိယတ်တရားတော်၏ သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပုံတည်း)။

     လောကုတ္တရာ တရားတော်ကား နိဗ္ဗာန်အားလျောက်ပတ် = နိဗ္ဗာန်သို့ ဧကန် ရောက်စေတတ်သည့် အကျင့်ပဋိပတ်မှန် = မဂ်လေးတန်(နှင့်) ထိုမှန်ကန်သော အကျင့်ပဋိပတ် = မဂ်လေးရပ်ဖြင့် ဧကန်ရောက်အပ်သော နိဗ္ဗာန်တရားတို့ကို “ဤကား နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေတတ်သော အကျင့်ပဋိပတ်မှန်တည်း၊ ဤကား ထိုအကျင့်မှန် ပဋိပတ်ဖြင့် ရောက်ဆိုက်အပ်သော နိဗ္ဗာန်တည်း”ဟု ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောကြားအပ်သောကြောင့် သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပေ၏။ (ဤကား မဂ်နှင့် နိဗ္ဗာန်တို့၏ သွာက္ခာတဖြစ်ပုံတည်း)။

     မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန် = သုံးတန်ပြားမှု လောကုတ္တရာ တရားအစုတွင် အရိယမဂ်တရားမှာ အယုတ်နှစ်ပါးသို့ မလားမကပ်မူ၍

၆၅၄

မဇ္ဈိမပဋိပတ် ဧကန် အမှန်ဖြစ်သည်ကိုပင် “မဇ္ဈိမပဋိပတ်တည်း”ဟု ဟောကြားအပ်ရကား ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောကြားအပ်မှု သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပေ၏။ သာမညဖိုလ် = အရိယဖိုလ် လေးပါးတို့မှာ ကိလေသာ ငြိမ်းစဲပြီးတရားများ အမှန်ဖြစ်သည်ကိုပင် “ဤဖိုလ်လေးပါးတို့ကား ကိလေသာမီး ငြိမ်းစဲပြီးသော တရားများ ဖြစ်ကြသည်”ဟု ဟောကြားအပ်ရကား ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောကြားအပ်မှု သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပေ၏။ နိဗ္ဗာန်တရားမှာ အခါခပ်သိမ်း ဖြစ်ရှိမှုသဘော, မသေပျောက်မှုသဘော-စသည် ရှိနေသော အသင်္ခတဓာတ် နိဗ္ဗာန်ပရမတ်ကိုပင် ထိုနိဗ္ဗာန်၌ တကယ်ရှိ အမှန်ရှိသော အခါခပ်သိမ်း ဖြစ်ရှိမှုသဘော, မသေပျောက်မှုသဘော- စသည်၏ အစွမ်းအားဖြင့် ဟောကြားအပ်ရကား ကောင်းမွန်မှန်ကန်စွာ ဟောကြားအပ်မှု သွာက္ခာတတာဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပေ၏။ ။ဤကား မဂ်, ဖိုလ်, နိဗ္ဗာန် သုံးတန်ပြားသော လောကုတ္တရာ တရားအစု၏ သွာက္ခာတဖြစ်ပုံတည်း။

သွာက္ခာတဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၂) သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်တော်

     ဤသန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်တော်မှစ၍ တရားအရကို လောကုတ္တရာ တရားကိုသာ ကိုက်ရိုက်မုချ ကောက်ယူရသည်။ (သံ = ကိုယ်တိုင် + ဒိဋ္ဌ = အရိယာပုဂ္ဂိုလ်သည် မြင်အပ်သော တရား + ဣက-အတွက် အနက်ထူးမရှိ = သန္ဒိဋ္ဌိက = အရိယာပုဂ္ဂိုလ်သည် ကိုယ်တိုင် သိမြင်အပ်သောတရားဟု ဆိုလိုသည်)။ သောတာပန်အရိယာ သကဒါဂါမ်အရိယာ အနာဂါမ်အရိယာ ရဟန္တာအရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်များသည် မိမိတို့ဆိုင်ရာ အရိယမဂ်တရားဖြင့် ရာဂ-စသော ကိလေသာတရားတို့ကို ပယ်အပ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့် မိမိကိုယ်ကို ညှဉ်းပန်းရန် သူတပါးကို ညှဉ်းပန်းရန် မိမိ,သူတပါး = နှစ်ဦးသားတို့ကို ညှဉ်းပန်းရန် စီမံအားထုတ်မှု လုံးဝမရှိ၊ ထိုသို့မရှိသဖြင့် ကိလေသာကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ရမည့် ကာယိကဒုက္ခမရှိ၊ ကိလေသာကို ပယ်ပြီးဖြစ်သောကြောင့်ပင် စေတသိကဒုက္ခကိုလည်း မခံစားရ၊

၆၅၅

ထိုသို့ ကာယိကဒုက္ခ စေတသိကဒုက္ခ = နှစ်ပါးတို့ကို မခံစားရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းကို စဉ်းစား ဆင်ခြင်သောအခါ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်သည် “အရိယမဂ်ဖြင့် ငါ၏ ရာဂစသော ကိလေသာတို့ကို ပယ်အပ်ပြီ၊ ထိုသို့ ပယ်အပ်သောကြောင့် ထိုရာဂစသော ကိလေသာတို့ကြောင့်ဖြစ်သည့် ကာယိကဒုက္ခ, စေတသိကဒုက္ခများ ငါ့သန္တာန်၌ မဖြစ်ပါတကား၊ ထိုဒုက္ခများကို ငါမခံစားရပါတကား”ဟု အကြောင်းရင်းဖြစ်သည့် အရိယမဂ်တရားကို (သူပြောမဟုတ်ပဲ) ကိုယ်တိုင်ဒိဋ္ဌ သိမြင်အပ်လေသည်။ သို့ရကား အရိယမဂ်တရားသည် သန္ဒိဋ္ဌိက = ကိုယ်တိုင်တပ်တပ် သိမြင်အပ်သော ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံလေသည်။

     တနည်း- အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တိုင်းပင် မိမိတို့၏ အရိယမဂ်ဉာဏ်ရောင်အလင်းဖြင့် သက်ဆိုင်ရာ ကိလေသာ မှောင်ထုကို ဖြိုခွင်းပြီး ဖြစ်သည့်အတိုင်း မိမိတို့ရရှိအပ်သော အရိယမဂ်တရား အရိယဖိုလ်တရား ထိုမဂ်ဖိုလ်တို့ဖြင့် မျက်မှောက်ပြုအပ်သော နိဗ္ဗာန်တရားကို စမ်းတဝါးဝါး အမှန်းအတား သူပြောလူပြောမျှဖြင့်မဟုတ်ပဲ (မျက်စိအမြင်ရှိသောသူတို့ အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံကို ကိုယ်တိုင် တွေ့မြင်ကြရသကဲ့သို့) ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဖြင့် မဂ်,ဖိုလ်,နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုကာ ကိုယ်တိုင်ဒိဋ္ဌ ရှုမြင်အပ်ကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးလုံးပင် သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံလေသည်။ (သံ = ကိုယ်တိုင်ကိုယ်ကျ သူပြောလူပြော မဟုတ်ပဲ + ဒိဋ္ဌ = အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် မျက်စိဖြင့် အဆင်းကို မြင်အပ်သည့်အလား ထင်ထင်ရှားရှား ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဖြင့် သိမြင်အပ်သော တရား + ဣက-ပစ္စည်း အနက်ထူးမရှိဟု ဆိုလိုသည်)။

     တနည်း- (သံ = ချီးမွမ်းအပ်သော + ဒိဋ္ဌ = မဂ်ဉာဏ်အမြင်ဖြင့် + ဣက = ကိလေသာရန်ကို အောင်နိုင်တတ်သောတရား-ဟု ဆိုလိုသည်) ရထားဖြင့် ရန်သူကို အောင်နိုင်သောမင်း ဟူသကဲ့သို့ အရိယမဂ်တရားသည် မိမိနှင့် ယှဉ်ဖက်ဖြစ်သော သမ္မာဒိဋ္ဌိဉာဏ်အမြင်ဖြင့် ကိလေသာရန်သူတို့ကို အောင်နိုင်သည်။ အရိယဖိုလ်တရားသည် မိမိ၏ အကြောင်းဖြစ်သော အရိယမဂ်ဉာဏ်ဖြင့်

၆၅၆

ကိလေသာ ရန်သူတို့ကို အောင်နိုင်သည်၊ နိဗ္ဗာန်တရားသည် မိမိကိုအာရုံပြုသော အရိယမဂ်ဉာဏ်ဖြင့် ကိလေသာရန်သူတို့ကို အောင်နိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါး (မဂ်,ဖိုလ်,နိဗ္ဗာန်)တို့သည် ချီးမွမ်းအပ်သော မဂ်ဉာဏ်အမြင်ဖြင့် ကိလေသာရန်တို့ကို အောင်နိုင်မှုတည်းဟူသော = သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ် ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံကြလေကုန်သည်။ (ဂုဏ်တော်အနက်နှင့် ပြန်၍ သုံးသပ်ဆင်ခြင်ပါလေ)။

     တနည်း- လောကုတ္တရာ မဂ်,ဖိုလ်,နိဗ္ဗာန်တရားများကို သက်ဆိုင်ရာ ဘာဝနာဘိသမယ သစ္ဆိကိရိယာဘိသမယအားဖြင့် ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်ဖြင့် မျက်ဝါးထင်ထင် တွေ့မြင်အပ်လျှင် သံသရာဝဋ်ဒုက္ခဘေးများ ရပ်နားပြတ်စဲလေသည်၊ (အရိယာပုဂ္ဂိုလ်များ လောကုတ္တရာ မဂ်,ဖိုလ်,နိဗ္ဗာန်တရားတို့ကို မျက်ဝါးထင်ထင် သိမြင်တော်မူကြသည့်အတွက် သံသရာဝဋ်မြစ် = အနုသယတို့ပြတ်ကာ သံသရာဒုက္ခ ဇာတ်သိမ်း ငြိမ်းတော်မူကြသည်ကို သတိပြုရာ၏)၊ ထို့ကြောင့် လောကုတ္တရာ တရားအစုသည် (သန္ဒိဋ္ဌံ အရဟတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော။ သန္ဒိဋ္ဌံ = ရှုမြင်ရန်။ အရဟတိ = ထိုက်တန်၏။ ဣတိ = ထို့ကြောင့်။ သန္ဒိဋ္ဌိကော = သန္ဒိဋ္ဌိကမည်၏။ သန္ဒိဋ္ဌိကော = ရှုမြင်ရန် ထိုက်တန်သော တရားဟူသော ဝစနတ္ထအရ) သံသရာဒုက္ခဇာတ် ပြတ်စဲငြိမ်းအေးလိုသူမှန်သမျှ မမြင်မြင်အောင် ရှုကြည့်ရန် ထိုက်တန်မှု တည်းဟူသော = သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံလေသည်။ (ဤနည်း၌ ဆိုလိုရင်းအချုပ်မှာ- လောကုတ္တရာတရားတို့ကိုမြင်မှ သံသရာဝဋ်ဒုက္ခဇာတ် ရပ်နား ငြိမ်းအေးနိုင်သည်။ အခြားနည်းဖြင့် မငြိမ်းအေးနိုင်၊ သို့ရကား သံသရာဝဋ်ဒုက္ခဇာတ် ရပ်နားငြိမ်းအေးလိုသော သူတော်စင်တိုင်း မမြင်မြင်အောင် ဤလောကုတ္တရာ တရားတို့ကို ရှုကြည့်ထိုက်သည်၊ ယင်းသို့ မမြင်မြင်အောင် ရှုကြည့်ထိုက်ရကား လောကုတ္တရာ တရားတော်သည် သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံလေသည်-ဟု ဆိုလိုရင်းဖြစ်သည်)။

သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်တော် ပြီး၏။

၆၅၇

(၃) အကာလိကဂုဏ်တော်

     ဤ-အကာလိကဂုဏ်တော်၌ အရိယမဂ်တရားကိုသာ ကောက်ယူရသည်၊ ဂုဏ်တော်အနက်ကို ပြန်၍ သုံးသပ် ဖတ်ရှုပါဦး။ အရိယမဂ်တရားသည် အခါမလင့် အကျိုးပေးသော တရားဖြစ်၍ အကာလိကဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံလေသည်။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- လောကီ ကုသိုလ်ကံများမှာ အမြန်ဆုံး အကျိုးပေးပါသည်ဟု ဆိုရသော ဒိဋ္ဌဓမ္မဝေဒနီယကံပင် ဖြစ်စေကာမူ မိမိတည်းဟူသော ကုသိုလ်ကံ ဖြစ်ပြီးသည်၏ အခြားမဲ့၌ (=မိမိတည်းဟူသော ကုသိုလ်ကံ ဖြစ်ပြီးလျှင်ပြီးခြင်း) အကျိုးပေးနိုင်ကြသည်မဟုတ်၊ အယုတ်ဆုံး နာရီပိုင်း ရက်ပိုင်းခြားပြီးမှ အကျိုးပေးသည်။ ဤ-အရိယမဂ် တည်းဟူသော လောကုတ္တရာ ကုသိုလ်ကား ထိုသို့မဟုတ်ချေ။ မိမိတည်းဟူသော အရိယမဂ် ကုသိုလ်တရား ဖြစ်ပြီးလျှင်ပြီးခြင်း အခြားမရှိပဲ အရိယဖိုလ် တည်းဟူသော အကျိုးကို ပေးလေတော့သည် = ဖြစ်စေလေတော့သည်၊ သို့ရကား အရိယမဂ်တရားသည် အခါမလင့် အကျိုးပေးသော တရားဖြစ်၍ အကာလိကဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံလေသည်။

     ဂုဏ်တော်အနက်၌ အထူးမှတ်ရန်မှာ- အဘိဓမ္မာမဂ္ဂဝီထိအရ ဆိုင်ရာမဂ်စိတ်တို့ တကြိမ်သာ ဖြစ်ပြီးလျှင် ထိုမဂ်စိတ်၏ အခြားမဲ့၌ လက်ဖျစ်တတွက် မျက်တောင်တခတ် လျှပ်တပြက်မျှ အချိန်ခြားခြင်းမရှိပဲ ထိုမဂ်စိတ်၏ အကျိုးဖြစ်သော ဖိုလ်စိတ် ဖြစ်လေသည်၊ မဂ်စိတ်ခဏ၌ ထိုပုဂ္ဂိုလ်ကို မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် = မဂ်၌တည်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်ရုံသာခေါ်ရပြီး ခဏမကြာ အခြားမဲ့မှာပင် အကျိုးဖိုလ်စိတ် ဖြစ်ပေါ်လာ၍ ထို ပုဂ္ဂိုလ်ကို ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ် = ဖိုလ်၌တည်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်ဆိုရလေသည်။ ဤတွင် မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်ကို စိတ္တက္ခဏ တချက်ခန့်သာ အချိန်ကြာသောကြောင့် “ညီမဂ်ပုဂ္ဂိုလ် ဆိုရုံဆိုပြီး”ဟု နိသျဆရာတော် ရေးသားလေသည်။

အကာလိကဂုဏ်တော် ပြီး၏။

၆၅၈

(၄) ဧဟိပဿိကဂုဏ်တော်

     မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် ကိုးတန်သော လောကုတ္တရာ တရားတော်များသည် ပရမတ္ထအားဖြင့်လည်း တကယ်ထင်ရှားရှိသည်၊ ကိလေသာ အညစ်အကြေးမှလည်း ကင်းဝေးစင်ကြယ်၍ တကယ်ပင် နှစ်သက်ဖွယ်ဖြစ်လေသည်၊ ထို့ကြောင့် “လာစမ်းပါ, လိုက်ခဲ့စမ်းပါ, ရှုကြည့်စမ်းပါ, ကျင့်ကြည့်စမ်းပါ”ဟု ရဲရဲတောက် ဖိတ်ခေါ်စကား ပြောထိုက်လေသည်။ (ဧဟိ = လာစမ်းပါ လိုက်ခဲ့စမ်းပါ + ဤတရားကို ပဿ = ရှုကြည့်စမ်းပါ ကျင့်ကြည့်စမ်းပါဟူ၍ + ဣက = ရဲရဲတောက် ဖိတ်ခေါ်စကား ပြောကြားထိုက်သော တရားဟု ဆိုလိုသည်)။ ချဲ့ဦးအံ့- လက်ဆုပ်ထဲ လက်ဝါးထဲမှာ တစုံတရာပစ္စည်းဝတ္ထု ရွှေငွေစသည် မရှိခဲ့လျှင် ယင်းသို့ မရှိသောကြောင့်ပင် ဤလက်ဆုပ်ထဲမှာ ရွှေတွေငွေတွေ ရှိပါသည်ဟု နှုတ်ကဝါကြွား မည်သို့ပင် ပြောကြားသော်လည်း “လာစမ်းပါ, ဤရွှေငွေကို ရှုကြည့်စမ်းပါ” ဟူ၍ကား လက်တွေ့ဖော်ပြ၍ မပြောဆိုနိုင်ချေ။ ထိုလက်ဆုပ်ထဲမှာ ကျင်ကြီးဖြစ်စေ ကျင်ငယ်ဖြစ်စေ ရှိနေလျှင်လည်း ထိုကျင်ကြီးကျင်ငယ်ကိုယ်နှိုက်က မစင်ကြယ် မသန့်ရှင်းသောပစ္စည်းမျိုး ဖြစ်နေသောကြောင့် သူတဖက်သားကို နှစ်သက်ဖွယ် ကျေးဇူးစကား ပြောကြားပြသကာ စိတ်ရွှင်လန်း ဝမ်းမြောက်ရန်အတွက် “လာစမ်းပါ, ဤဝတ္ထုတွေကို ကြည့်စမ်းပါ”ဟု ဖိတ်ခေါ်စကား မပြောကြားနိုင် မပြောကြားဝံ့ချေ၊ စင်စစ်သော်ကား မစင်ကြယ်သော ပစ္စည်းမျိုးဖြစ်သောကြောင့် မြက်,သစ်ရွက်,မြေ- စသည်တို့ဖြင့် ဖုံးလွှမ်းရမည်သာ ဖြစ်ချေသည်။

     မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် ကိုးတန်သော လောကုတ္တရာ တရားအစုသည်ကား တကယ်လည်း ပရမတ္ထအားဖြင့် ထင်ရှားရှိသော တရားဖြစ်သည်၊ တိမ်တိုက်ကင်းစင်သော ကောင်းကင်အပြင်၌ လပြည့်ဝန်းကြီးကဲ့သို့၎င်း, နူးညံ့လှစွာသော ကမ္ဗလာအဖြူ ကတ္တီပါအဖြူ အထည်ပေါ်၌ ချထားအပ်သည့် ပတ္တမြားရတနာကြီးကဲ့သို့၎င်း ကိလေသာအညစ်အကြေးမတင် ထက်ဝန်းကျင်မှလည်း စင်ကြယ်သောတရား ဖြစ်သည်၊ ထိုသို့ ပရမတ္ထအားဖြင့်လည်း ထင်ရှားရှိ

၆၅၉

ထက်ဝန်းကျင်မှလည်း စင်ကြယ်လှဘိသောကြောင့် “လာစမ်းပါ, လိုက်ခဲ့စမ်းပါ, ဤတရားကို ရှုကြည့်စမ်းပါ”ဟူ၍ ရဲရဲတောက် ဖိတ်ခေါ်စကား ပြောကြားထိုက်သောကြောင့် ဧဟိပဿိကဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် အထူးပြည့်စုံလေသည်။

ဧဟိပဿိကဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၅) ဩပနေယျိကဂုဏ်တော်

     ပုထုဇန် သူငါတို့၏ စိတ်သန္တာန်၌ တရံတခါမျှ လောကုတ္တရာ မဂ်,ဖိုလ်များ မဖြစ်ဘူးကြသေးချေ။ ထို့ကြောင့်ပင် နိဗ္ဗာန်ကိုလည်း တရံတခါမျှ မျက်မှောက်အာရုံ မပြုဘူးကြသေးချေ။ ထိုသို့ မဂ်ဖိုလ်များ တရံတခါမျှ မဖြစ်ဘူးသေး နိဗ္ဗာန်ကိုလည်း တရံတခါမျှ မျက်မှောက် မပြုဘူးကြသေးသောကြောင့်ပင် သံသရာဒုက္ခဇာတ် ၀ဋ်ဆင်းရဲ အမျှင်မပြတ်နိုင်ပဲ ထပ်တလဲလဲ ဆင်းရဲ၍သာ နေကြရလေသည်။ လောကုတ္တရာတရားများ အောက်ထစ်အားဖြင့် သောတာပတ္တိမဂ်စိတ် ဖိုလ်စိတ် ဤခန္ဓာကိုယ်၌ ဖြစ်လိုက်လျှင်ပင် နိဗ္ဗာန်ကို လင်းလင်းထင်ထင် မျက်စိဖြင့် မြင်ရသကဲ့သို့ မျက်မှောက်ပြုရကာ အပါယ်သံသရာ ဒုက္ခဇာတ် လုံးဝပြတ်စဲသွားပြီးလျှင် သုဂတိဘဝ သံသရာလည်း ခုနစ်ဘဝသာ အများဆုံး ကျန်ရှိလေတော့သည်။

     တချိန်က မြတ်စွာဘုရားသည် တန်ခိုးတော်ဖြင့် ကိုယ်တော်မြတ်၏ လက်သည်းခွံတော်ပေါ်၌ မြေမှုန့်အနည်းငယ်ကို တင်ထားကာ မျက်မြင်သက်သေပြ၍ ရဟန်းတို့ကို “ရဟန်းတို့.. ဤငါဘုရား၏ လက်သည်းခွံပေါ်၌ ယခုတင်ရှိနေသော မြေမှုန်(နှင့်) အောက်မဟာပထဝီမြေကြီးမှာ ရှိကြသော မြေမှုန်တို့တွင် အဘယ်က များသနည်း”ဟု မေးမြန်းတော်မူသောအခါ ရဟန်းတို့က “အောက်မဟာပထဝီ မြေကြီးမှာရှိသော မြေမှုန်အစုနှင့် နှိုင်းစာလျှင် ရှင်တော်ဘုရား လက်သည်းတော်ပေါ်၌ ယခုတင်ရှိထားသော မြေမှုန်အနည်းငယ်မှာ ဂဏန်းပင် မထားလောက်အောင် နည်းပါးလှပါသည်ဘုရား၊ မဟာပထဝီ မြေမှုန်အစုကသာ

၆၆၀

များလှပါသည်ဘုရား”ဟူ၍ လျှောက်ထားကြလေသည်။ ထိုအခါ မြတ်စွာဘုရားရှင်က “ရဟန်းတို့.. ဤအတူပင် သောတာပန်ဖြစ်သော အရိယသာဝက သောတာပတ္တိမဂ်ဖြင့် ပယ်လိုက်ရသောဘဝ သံသရာဒုက္ခကား အောက်မဟာပထဝီမြေကြီးမှာရှိသော မြေမှုန်မက များလှချေ၏၊ မပယ်ရသေးဘဲ ကြွင်းကျန်သေးသည့် ဘဝသံသရာ ဒုက္ခကား ငါဘုရား၏ လက်သည်းတော်ပေါ်၌ တင်ထားအပ်သည့် မြေမှုန်ပမာ နည်းလှစွာ၏ = ခုနစ်ဘဝမျှသာ အများဆုံး ကျန်ရှိသည်”ဟု မိန့်တော်မူဘူးလေသည်။

     ဤသို့လျှင် လောကုတ္တရာ တရားတို့သည် မိမိတို့ဖြစ်ရာ ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါ မိမိကို အာရုံပြု မျက်မှောက်ပြုသည့် ပုဂ္ဂိုလ်သတ္တဝါ = ခန္ဓာအစဉ်ကို သံသရာဝဋ်ဒုက္ခ အမြစ်ပြတ်ငြိမ်းစဲအောင် စွမ်းဆောင်နိုင်သော တန်ခိုးသတ္တိ ရှိကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် သံသရာ ဒုက္ခဇာတ်သိမ်း ငြိမ်းအေးလိုသော သူတော်စင်မှန်သမျှသည် မိမိ၏ အဝတ်ကိုဖြစ်စေ ဦးခေါင်းကိုဖြစ်စေ မီးစွဲလောင်နေစေကာမူ “ထိုမီးကား တဘဝတာမျှ ဒုက္ခပေးနိုင်သည်၊ ငါ့သန္တာန်၌ရှိသော ကိလေသာမီးကား ဘဝသံသရာအနန္တ ဒုက္ခပေးနိုင်သည်။ မဂ်ဖိုလ်ရ၍ ထိုကိလေသာမီးငြိမ်းမှသာ ဘဝသံသရာအနန္တ ဒုက္ခကြီး ငြိမ်းနိုင်မည်”ဟု ယုံကြည်အောက်မေ့ကာ ထိုမီးစွဲလောင် နေသည့် အဝတ် ဦးခေါင်းတို့ကို လျစ်လျူရှုကာ (မီးမငြိမ်းသေးပဲ) ကိုယ်တွင်း ကိလေသာမီး ငြိမ်းရေးကိုသာ ဦးစားပေး၍ ဘာဝနာအလုပ်ကို မနေမနား အားထုတ်ခြင်းဖြင့် မိမိ၏ စိတ်သန္တာန်အစဉ်၌ မဂ်ဖိုလ်တရားတို့ မရောက်ရောက်အောင် မဖြစ်ဖြစ်အောင် ကပ်၍ ဆောင်ထိုက်ပေ၏၊ နိဗ္ဗာန်တရားကိုလည်း မိမိစိတ်၏ အာရုံအဖြစ်သို့ မရောက်ရောက်အောင် (မိမိ၏စိတ်ကို နိဗ္ဗာန်တရားကို မျက်မှောက်မပြုရမရှိ ပြုရလေအောင်) ကပ်၍ ဆောင်ထိုက်ပေ၏။ ထို့ကြောင့် လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးအစုသည် မိမိ၏စိတ်အစဉ်၌ မရောက်ရောက်အောင် အာရုံမျက်မှောက်မပြုရ ပြုရအောင် ကပ်၍ဆောင်ထိုက်သော = ဩပနေယျိက

၆၆၁

ဂုဏ်ကျေးဇူးနှင့် ပြည့်စုံပေ၏။ (ဥပနေယျ = ကပ်၍ ဆောင်ထိုက်သော တရား + ဣက-ပစ္စည်း အနက်ထူး မရှိ)။

ဩပနေယျကဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

(၆) ပစ္စတ္တံဝေဒိတဗ္ဗဂုဏ်တော်

     ဤဂုဏ်တော်၌ “ဝိညူဟိ”အရ ၁-အကျဉ်းဥဒ္ဒေသ တရားကို နာရလျှင်ပင် မဂ်ဖိုလ်ကိုရသော = ဥဂ္ဃဋိတညူ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်, ၂-အကျယ်နိဒ္ဒေသတရားကို နာရလျှင် မဂ်ဖိုလ်ရသော = ဝိပဉ္စိတညူ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်, ၃-ထို့ထက် အကျယ်ဖြစ်သော ပဋိနိဒ္ဒေသတရားကို နာရလျှင် မဂ်ဖိုလ်ကိုရသော = နေယျ အရိယာပုဂ္ဂိုလ် ဤအရိယာပညာရှိပုဂ္ဂိုလ် သုံးမျိုးတို့ကို ကောက်ယူရသည်။

     မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန် ကိုးတန်သော လောကုတ္တရာ တရားအစုကို ဖော်ပြရာပါ အရိယာပညာရှိ ပုဂ္ဂိုလ်သုံးမျိုးတို့သည် အသီးအသီး ကိုယ်စီကိုယ်င မိမိမိမိ၏ စိတ်သန္တာန်၌ “ငါသည် အရိယမဂ်ကို ပွါးများအပ်လေပြီ၊ အရိယဖိုလ်ကို ရရှိအပ်လေပြီ၊ ထိုအရိယမဂ်ဖိုလ်တို့ဖြင့် နိဗ္ဗာန်ကို ကိုယ်တိုင်ဆိုက်ရောက် မျက်မှောက်ပြုအပ်လေပြီ”ဟု သိရှိအပ် ခံစားအပ်လေသည်။ မှန်၏- ဥပဇ္ဈာယ်ဆရာ ပွါးများအပ်သောမဂ်ဖြင့် သဒ္ဓိဝိဟာရိကတပည့်၏ ကိလေသာများကို မပယ်ရှားနိုင်ကုန်၊ ဆရာ၏ ဖလသမာပတ်ဖြင့် တပည့်သည် ချမ်းသာစွာ နေနိုင်သည်မဟုတ်၊ တပည့်သည် ဆရာမျက်မှောက်ပြုအပ်သော နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုရသည်မဟုတ်၊ မျက်မှောက်ပြုနိုင်သည်မဟုတ်၊ စင်စစ်ကား မိမိပွါးအပ်သော မဂ်ဖြင့်သာ မိမိ၏ ကိလေသာတို့ကို ပယ်နိုင်သည်။ မိမိရအပ် ဝင်စားအပ်သော ဖိုလ်ဖြင့် မိမိသာ ချမ်းသာစွာ နေနိုင်သည်။ မိမိ၏ နိဗ္ဗာန်ကို မိမိသာ မျက်မှောက်ပြုနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် ဤလောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးတို့ကို သူတပါး၏ ဦးခေါင်းပေါ်၌ တင်ထားအပ်သော အဆင်တန်းဆာကဲ့သို့ မမှတ်ယူအပ်ပဲ မိမိမိမိတို့၏ ကိုယ်စီကိုယ်င စိတ်၌သာလျှင် အရိယာ ပညာရှိတို့သည် မှတ်ယူအပ် သုံးဆောင်ခံစားအပ်လေသည်။ ပညာရှိ

၆၆၂

အရိယာသူတော်ကောင်းတို့သာ မှတ်ယူသုံးဆောင်အပ်သော တရားဖြစ်၍ ဤလောကုတ္တရာတရားများသည် လူမိုက်တို့အဖို့ရာမှာမူ အရာပင် မဟုတ်တော့ချေ။

     ဤသို့လျှင် လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးတို့သည် အရိယာပညာရှိ ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့ ကိုယ်စီကိုယ်င မိမိတို့စိတ်၌ တွေ့မြင်ခံစားအပ်မှု သိအပ်မှု တည်းဟူသော ပစ္စတ္တံဝေဒိတဗ္ဗဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံပေကုန်၏။

ပစ္စတ္တံဝေဒိတဗ္ဗဂုဏ်တော် ပြီး၏။

**********

ဓမ္မာနုဿတိဘာဝနာ

     ဓမ္မာနုဿတိဘာဝနာနှလုံး ကျင့်သုံးလိုသော သူတော်စင်သည် တရားဂုဏ်တော် ခြောက်ပါးအစ၌ ဖော်ပြအပ်သည့်အတိုင်း တရားဂုဏ်တော် ခြောက်ပါးတို့ကို ပါဠိ မြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့် အရကျက် နှုတ်တက်ဆောင်ပြီးလျှင် ဂုဏ်တော်တရပ်တရပ်စီအတွက် နှေးလည်း မနှေးကန် မြန်လည်း မမြန်လွန်းစေပဲ နှုတ်မြွက်ရွတ်ဆိုကာ ထိုပါဠိမြန်မာစကားရပ်တို့၌ ပါရှိသော သွာက္ခာတ-အစရှိသော ဂုဏ်တော်တို့ကို ထပ်တလဲလဲ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများရာ၏။ ထိုသို့ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများသောအခါ ထိုသူတော်စင်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ရာဂသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ် ဒေါသသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ် မောဟသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ်များ အစဉ်သဖြင့် မဖြစ်ပွါးကြတော့ပဲ ကမ္မဋ္ဌာန်းလမ်းမှန်သို့ သက်ရောက်သဖြင့် တွန့်ဆုတ်ခြင်း ပြန့်လွင့်ခြင်းများ ကင်းရှင်းသောကြောင့် အလယ်အလတ်ဖြစ်သော သမထနိမိတ် ပဋိပတ်ဖြင့် အလွန်ဖြောင့်မတ်သော စိတ်အစဉ်သည် တသွင်သွင်ဖြစ်လေတော့၏။

     ထိုသို့ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများဖန်များသဖြင့် တရားဂုဏ်ကို အာရုံပြုသော ဘာဝနာအဆင့်ဆင့် ရင့်၍ရင့်၍လာသောအခါ နီဝရဏတရားများ ကိုယ်မှခွါပြီးသား (ကွာပြီးသား) ဖြစ်လေကုန်၏။

၆၆၃

ကိလေသာတရားတို့သည်လည်း ဖြစ်ပွါးမှု ထကြွမှုမရှိပဲ အနယ်ထိုင်နေကြသည့်ပမာ ငြိမ်၍နေကုန်၏၊ သဒ္ဓါအစရှိသော ဣန္ဒြေငါးပါးတို့သည် အလွန်သန့်ရှင်းထက်မြက်၍ လာကုန်၏။ ဓမ္မာနုဿတိဘာဝနာ အလေ့အလာများသောကြောင့် ဝိတက်, ဝိစာရတို့သည် လွန်လွန်ကဲကဲ မိမိတို့ဆိုင်ရာကိစ္စတို့ကို ရွက်ဆောင်ကြလျက် ဖြစ်ပွါးကြကုန်၏။ ထိုအခါ မိမိ၏ အလုပ်မှန်ကို လွန်စွာနှစ်သက်လျက် အားကြီးသောပီတိတရား တဖွားဖွား ဖြစ်လာလေ၏။ ယင်းပီတိကြောင့် ကာယပဿဒ္ဓိ = ကိုယ်၏ ငြိမ်းချမ်းခြင်း, စိတ္တပဿဒ္ဓိ = စိတ်၏ ငြိမ်းချမ်းခြင်း = နှစ်ပါး အထူးသဖြင့် ဖြစ်ပွါးကြကာ ကိုယ်စိတ်တို့၏ ပူပန်မှုများလည်း ငြိမ်းစဲအနယ်ထိုင်၍ သွားလေကုန်၏၊ ယင်းသို့ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ငြိမ်းချမ်းလှစွာသောကြောင့် သမာဓိ၏ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော သုခတရား ခိုင်ခံ့သည်ထက် ခိုင်ခံ့စွာ ဖြစ်ပွါးလာလေ၏၊ သုခဖြင့် ပွါးစည်းစိုပြေရကား စိတ်အစဉ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ (=တရားတော်ဂုဏ်)၌ အလွန့်အလွန် တည်ကြည်၍ နေလေတော့၏။

     ဤသို့လျှင် အစဉ်သဖြင့် ရှေ့ပိုင်းဝယ် ဝိတက်အစရှိသော ဘာဝနာအလုပ်တရားကို တဆင့်ထက်တဆင့် ရင့်ကျက် ရင့်ကျက်ကာ ထက်မြက်သည်ထက် ထက်ထက်မြက်မြက် ဖြစ်ပွါးကြ၍ တွန့်လည်းမတွန့်ဆုတ် ပြန့်လည်း မပြန့်လွင့်သဖြင့် အလယ်အလတ် မဇ္ဈိမသမထပဋိပတ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကာ သဒ္ဓါ-စသော ဣန္ဒြေ ငါးပါးတို့သည်လည်း မိမိတို့၏ ဆိုင်ရာကိစ္စကို အညီအမျှ ပြုလုပ် ရွက်ဆောင်ကြသဖြင့် ရှေးကထက် အထူးထက်မြက်သော ဝိတက်, ဝိစာရ, ပီတိ, သုခ, ဧကဂ္ဂတာ = ဈာန်အင်္ဂါငါးပါးတို့သည် ဓမ္မာနုဿတိ ကာမာဝစရဘာဝနာ မဟာကုသိုလ်စိတ်၌ စိတ္တက္ခဏ တချက်တည်းဝယ် ပြိုင်လျက် ဖြစ်ပေါ်လာကြ၍ ဥပစာရဈာန်ကိစ္စကို ပြီးစေကြလေသည်။ ဤသို့ ဖော်ပြရာပါ ဈာန်အင်္ဂါငါးပါးတို့ ကာမာဝစရဘာဝနာ မဟာကုသိုလ်စိတ်နှင့် တွဲယှဉ်လျက် ဖြစ်ပွါးလာသောအခါ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်ကို “ဓမ္မာနုဿတိ ဥပစာရဈာန်ကိုရသော ပုဂ္ဂိုလ်”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရလေသည်။

၆၆၄

(ဤမှနောက် မေးဖွယ်ဖြေဖွယ်တို့ကို ဘုရားဂုဏ်တော်ကိုးပါးအခဏ်း၌ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းကို အစဉ်မှီး၍ သိမှတ်ရာ၏။)

ဓမ္မာနုဿတိဘာဝနာအကျိုး

     ဤဓမ္မာနုဿတိ ဘာဝနာကို အခါခါကြိုးကုတ် အားထုတ်သော သူတော်စင်သည် “ဤသို့စဉ် ဩပနေယျိကဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံသည့်တရား ဟောကြားတော်မူတတ်သော မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို ငါသည် အတိတ်အခါကလည်း မတွေ့မြင်ရဘူး၊ ယခု ပစ္စုပ္ပန်အခါ၌လည်း ဤဘုရားကိုထား၍ ထိုသို့ ဟောကြားတတ်သူကို မတွေ့မြင်ရဘူးချေ”- ဤသို့စသည်ဖြင့် တရားဂုဏ်တော်တို့ကို အာရုံထင်ထင် တွေ့မြင်ရသဖြင့်ပင် ထိုမှ အစဉ်လျှောက်ကာ တရားတော်၏ အရှင်ဖြစ်သည့် မြတ်စွာဘုရား၌၎င်း, တရားတော်၌၎င်း သူမတူတန်အောင် ရိုသေကျိုးနွံသူ ဖြစ်လေ၏။ ထို့ကြောင့်ပင် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သဒ္ဓါတရားနှင့် အလားတူစွာ သဒ္ဓါတရား ကြီးမားပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း, သတိတရား ကြီးထွား ပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း, ပညာတရား ကြီးထွား ပြန့်ပြောခြင်းသို၎င်း, ကုသိုလ်တရား တိုးပွါး ပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း ရောက်ရှိလေ၏၊ နုသောပီတိ ရင့်သောပီတိ တရားတို့ ပြောများသောသူ ဖြစ်လေ၏။ ကြောက်ခြင်းကြီးငယ် အသွယ်သွယ်ကို သည်းခံ ပယ်ဖျောက်နိုင်သူ ဖြစ်လေ၏။ ဒုက္ခကို သည်းခံနိုင်စွမ်းသောသူ ဖြစ်လေ၏။ တရားတော်နှင့် အတူတကွ နေထိုင်ရသည့် အမှတ်သညာကို ရရှိလေ၏။ ဓမ္မာနုဿတိဘာဝနာ ကုသိုလ်တရား ဖြစ်ပွါးကိန်းတည်ရာ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ ကိုယ်ခန္ဓာကြီးသည် စေတီတိုက်အိမ်ကဲ့သို့ ပူဇော်အထူးကို ခံယူခြင်းငှါ ထိုက်တန်လေ၏။ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏စိတ်သည် လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးတို့ကို ရရှိရန် အမြဲတစေ ညွတ်၍နေလေ၏၊ ထိုဓမ္မာနုဿတိဘာဝနာ အလုပ်ကို အားထုတ်ပွါးများသော သူ၏အဖို့ရာ ထိုဘာဝနာအစွမ်းဖြင့်ပင် အခါခပ်သိမ်း တရားဂုဏ်တော်များက စိတ်၌ အပြန်ပြန်အလှန်လှန် ဖြစ်ပေါ်ထင်မြင်၍နေရကား သီလပျက်စီးရန် လွန်ကျူးအပ်သည့် (=လွန်ကျူးရမည့်) ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထုအာရုံနှင့် ကြိုက်ကြုံပေါင်းဆုံမိစေကာမူ

၆၆၅

တရားတော်ဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် နှလုံးသွင်း အောက်မေ့သူ ဖြစ်သောကြောင့် ဒုစရိုက်မှုမှ ရှက်ခြင်း, ထိတ်လန့်ခြင်း = ဟိရီ, ဩတ္တပ္ပတရားတို့ အဖန်ဖန် ဖြစ်ပွါးလေ၏။ ဤဓမ္မာနုဿတိ ဘာဝနာကို အခြေခံတည်ရာပြု၍ ဝိပဿနာတရား ပွါးများလျှင် မဂ်ဖိုလ်ကို အလွယ်နှင့် ရနိုင်၏၊ ပါရမီမပြည့်စုံ မလုံလောက်သေး၍ မဂ်ဖိုလ်ကို မရလျှင်လည်း ကောင်းရာသုဂတိ ဘုံဘဝသို့ လားရောက်ရ၏။ ဤကား ဓမ္မာနုဿတိဘာဝနာအကျိုးတည်း။

အထူးမှတ်ရန်

(ဤတရားဂုဏ်တော် ခြောက်ပါးတို့တွင် ၁-အမှတ်ပြ သွာက္ခာတဂုဏ်တော် တပါး၌သာ ပရိယတ်တရားတော် ပါရှိ၍ ကျန်သော ဂုဏ်တော်ငါးပါးတို့၌ လောကုတ္တရာတရားတော် ကိုးပါးတို့ကိုသာ အဋ္ဌကထာ၌ ဖွင့်ပြတော်မူအပ်ကုန်လေသည်။ ထိုအကြောင်းအရာနှင့်စပ်၍ ဝိသုဒ္ဓိမဂ် မဟာဋီကာ ပဌမအုပ် စာမျက်နှာ ၂၆၇, ၂၆၈-လာ အထူးဖွင့်ပြချက်ကိုလည်း မှတ်ယူနိုင်ရန် အကျဉ်းမျှ ဖော်ပြဦးအံ့-

အဋ္ဌကထာ၌ သန္ဒိဋ္ဌိက-အစရှိသော နောက်ဂုဏ်တော် ငါးပါးတို့မှာ လောကုတ္တရာတရား၌သာ နိပ္ပရိယာယ = မုချအားဖြင့် ဖြစ်သင့်သောကြောင့် ထိုနောက်ဂုဏ်တော် ငါးပါးတို့ကို လောကုတ္တရာတရား၌သာ ဖွင့်ပြအပ်လေသည်။ သို့သော်လည်း ထိုနောက်ဖြစ်သော ဂုဏ်တော်ငါးပါးတို့သည် ပရိယတ်တရားတော်၌လည်း ဖြစ်နိုင်သော အကြောင်းအခွင့် ရှိကုန်၏၊ ရှိကြပုံမှာ-

ဤပရိယတ်တရားတော်ကို အကြားအမြင်များ၍ အာဂုံပါဠိ နှုတ်တက်လာရှိကာ လွန်စွာထက်သော သတိပညာနှင့် ပြည့်စုံသူ ပညာရှိသည် အစ၌ကောင်းခြင်း အစရှိသော ဂုဏ်အထူးအားဖြင့် ကိုယ်တိုင်ဒိဋ္ဌ ရှုမြင်အပ်သောကြောင့် ပရိယတ်တရားတော်သည် သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။ ဝါဒတပါးရှိသူ တိတ္ထိတို့ကို နှိမ်နင်းရာ၌ကား ချီးမွမ်းအပ်သော ပရိယတ်အသိဉာဏ်ပညာဖြင့် ရန်သူတိတ္ထိတို့ကို အောင်နိုင်သောကြောင့် “သန္ဒိဋ္ဌိယာ ဇယတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော”ဟူသော ဝစနတ္ထအရ မုချအားဖြင့်ပင် ပရိယတ်တရားတော်သည် သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံ၏။ ကိလေသရန်ကို အောင်နိုင်ရာ၌ကား

၆၆၆

ပရိယတ်တရားတော်သည် ထိုကိလေသရန်ကို အောင်နိုင်ရန် အဆင့်ဆင့် အကြောင်းမူလ အခြေခံအကြောင်းဖြစ်သောကြောင့် ပရိယာယအားဖြင့် သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်နှင့်ပြည့်စုံ၏။ ပရိယတ်တရားတော်သည် အလုံးစုံသော ညစ်ညူးကြောင်း အကုသိုလ်တရားတို့ကို ပယ်ရှားဖို့ရန်နှင့် ဖြူစင်သော ကုသိုလ်တရားတို့ တိုးပွါးဖို့ရန် ရည်သန်၍ ဖြစ်စေအပ်သော တရား = ဟောကြားအပ်သော တရားတော် ဖြစ်သောကြောင့် “သန္ဒိဋ္ဌံ အရဟတီတိ သန္ဒိဋ္ဌိကော”ဟူသော ဝစနတ္ထအရ မမြင်မြင်အောင် မသိသိအောင် ရှုထိုက်သောတရားဖြစ်ရကား သန္ဒိဋ္ဌိကဂုဏ်နှင့်ပြည့်စုံ၏။

ပရိယတ်တရားတော်သည် အခါမလင့် အကျိုးပေးတတ်သည့် လောကုတ္တရာ မဂ်ကုသိုလ်ကို ရရှိဖို့ရန် အကြောင်းစင်စစ် ဖြစ်သောကြောင့် ဖလူပစာအားဖြင့် အကာလိကဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။

ပရိယတ်တရားတော်သည် တကယ်ပင် ထင်ရှားရှိ၍ ထက်ဝန်းကျင် စင်ကြယ်သော တရားပင်ဖြစ်ရကား “လာစမ်းပါ, လိုက်ခဲ့စမ်းပါ, ရှုကြည့်စမ်းပါ, သင်ကြားလေ့လာကြည့်စမ်းပါ”ဟု ရဲရဲတောက် ဖိတ်ခေါ် စကား ပြောကြားထိုက်သောကြောင့် ဧဟိပဿိကဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။

ထိုဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံသောကြောင့်ပင် ဝဋ်ဆင်းရဲမှ ထွက်မြောက်လိုသူ သူတော်ကောင်း မှန်သမျှတို့သည် မိမိ၏စိတ်ကို ထိုပရိယတ်တရားတော်၌ ကပ်၍ဆောင်ဖို့ရန် (တနည်း) ထိုပရိယတ်တရားတော်ကို မိမိ၏စိတ်၌ မရောက်ရောက်အောင် ကပ်၍ဆောင်ဖို့ရန် ထိုက်တန်သောကြောင့် ပရိယတ်တရားတော်သည် ဩပနေယျိကဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။

မိမိ၏စိတ်ကို အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဦးတည်ကာ (=အရဟတ္တဖိုလ်ကို ရရှိဖို့ရန် ရည်သန်လျက်) ဤပရိယတ်တရားတော်ကို လေ့လာခြင်း သင်ယူမှတ်သားခြင်းဖြင့် အပြည့်အစုံ ပါဠိနှင့်စပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း အနက်နှင့်စပ်သော ဝမ်းမြောက်ခြင်း = ဓမ္မပီတိအရသာကို ပညာရှိတို့သည် ကိုယ်စီကိုယ်င မိမိတို့စိတ်သန္တာန်၌ ခံစံရရှိအပ်သောကြောင့် ပရိယတ်တရားတော်သည် ပစ္စတ္တံဝေဒိတဗ္ဗဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံ၏။

ဤကား ဝိသုဒ္ဓိမဂ်မဟာဋီကာလာ အထူးမှတ်ရန် ပရိယတ်တရားတော်၏ နောက်ဂုဏ်ငါးပါးတို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံပုံတည်း)။

တရားဂုဏ်တော်ခြောက်ပါး ပြီး၏။

၆၆၇

သံဃဂုဏ်တော်ကိုးပါး

သုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဥဇုပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, ဉာယပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော, သာမီစိပ္ပဋိပန္နော ဘဂဝတော သာဝကသံဃော၊ ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ၊ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ၊ ဧသ ဘဂဝတော သာဝကသံဃော၊ အာဟုနေယျော, ပါဟုနေယျော, ဒက္ခိနေယျော, အဉ္ဇလိကရဏီယော, အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ။ ။(သံဃဂုဏ်တော်ကိုးပါး ပါဠိ)။

ဘဂဝတော = ဣဿရိယာဒိ အမိတဘဂျဝန် လွန်စွာဘုန်းတော် ကြီးမြတ်တော်မူလှသော မြတ်စွာဘုရား၏။ သာဝကသံဃော = ဓမ္မ, ဝိနယ ဩဝါဒထုတ်ပြန် မိန့်တော်သံကို နာခံ၍ ကျင့်တော်မူတတ်သောကြောင့် သာဝက + အယူသီလ ညီမျှစွာတောင်း ကိုယ်,နှုတ်,စိတ် မပြောင်းမူ၍ ပေါင်းဖော်တော်မူတတ်သောကြောင့် သံဃာ = ဤသို့သော ဂုဏ်သမ္ဘာကြောင့် တုလျာဓိကရဏ သမာသ်ရသား ပရမတ္ထစစ် ဖြစ်၍ဖြစ်သော ရှစ်ပါးသော သာဝကအရိယာ သံဃာတော်မြတ်အပေါင်းသည်။ သုပ္ပဋိပန္နော = ပရိဠာဟ ထာဝရပြောင်ညီး လောင်သည့်မီးကို မိုးကြီးဖျန်းဆွတ် ငြိမ်းအောင်သတ်သို့ ပရမတ်, ပညတ် လျဉ်းစပ်ရုံးပေါင်း အေးငြိမ်းကြောင်းဖြင့် ကောင်းစွာ ဟောကြားတော်မူသော နယူပဒေသ ဓမ္မ,ဝိနယာ ဒေသနာတော်ကို ရိုသေစွာ နာမှတ်၍ ကောင်းမြတ်စွာ ကျင့်တော်မူတတ်သော အကြောင်းဗျုပ္ပတ္တိ နိမိတ်ရှိကြောင့် သုပ္ပဋိပန္န-ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၁)

ဘဂဝတော = မြတ်စွာဘုရား၏။ သာဝကသံဃော = တပည့်သား သံဃာတော်မြတ်အပေါင်းသည်။ (ရှေးနည်းသော်လည်း အနက်အကျယ်ဆိုလေ၊ နောက်၌လည်း နည်းတူပင်)။ ဥဇုပ္ပဋိပန္နော = ကာမသုခလ္လိက,

၆၆၈

အတ္တကိလမထာ- ယုတ်မာသော တရားနှစ်ပါးသို့ လားကပ်ခြင်းမရှိ စောင်းကြိုးညှိ၏သို့ မဇ္ဈိမပဋိပဒါ အရိယာအင်ညီ အဋ္ဌင်္ဂီဖြင့် စဉ်စီမထောင့် ဖြောင့်မတ်ရိုးသားသည်နှင့်ညီစွာ.. ၁-ဖီလာရှေ့နောက် ကွေ့ကောက် မျှောထုတ် သဘောယုတ်သား ဂေါမုတ်သဖွယ် နွားကျင်ငယ်သို့ စ,လယ်,ဆုံးဖျား သုံးပါးသောဒွါရတို့၌ ကောက်ခြင်း, ၂-စန္ဒလေခ လ-ရေးသဖွယ် အလယ်,အဖျား နှစ်ပါးသော ဒွါရတို့၌ ကောက်ခြင်း, ၃-နင်္ဂလကောဋိ လောကိအသုံး ထယ်ထွန်တုံးကဲ့သို့ အဆုံးအဖျား တပါးသောဒွါရ၌ ကောက်ခြင်း ယင်းသို့ မာယာ,သာဌေယျ ကိလေသအရှိန် ကွေ့ကောက်လိမ်တို့ကို ပယ်နှိမ်သမှု ဖြောင့်မတ်စွာကျင့်ခြင်းကို ပြုတော်မူတတ်သောကြောင့် ဥဇုပ္ပဋိပန္နဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၂)

ဘဂဝတော = မြတ်စွာဘုရား၏။ သာဝကသံဃော = တပည့်သား သံဃာတော်မြတ်အပေါင်းသည်။ ဉာယပ္ပဋိပန္နော = အသင်္ခတဓာတ် နိဗ္ဗာန်မြတ်ကို ဆတ်ဆတ်ဧကန် ပုထုဇန်တို့ ဉာဏ်မြင်မျက်စိ မရှိ၍လျှင် မသိမြင်လည်း ကောင်းကင်တိမ်စွန်း ထိန်ထိန်ထွန်းသား လ-ဝန်းပမာ အရိယာတို့ သိသာရကား တရားပရမတ် မြင့်မြတ်စွာလှ နိဗ္ဗာနကို ဉာယဆို၏..၊ ထိုနိဗ္ဗာန ထိုဉာယကို တောင့်တမြော်မှန်း ကျင့်ကြိုးပမ်းတော်မူသော စွမ်းသန်စွာလှ သဘာဝကြောင့် ဉာယပ္ပဋိပန္န-ဟူသော ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၃)

ဘဂဝတော = မြတ်စွာဘုရား၏။ သာဝကသံဃော = တပည့်သား သံဃာတော်မြတ်အပေါင်းသည်။ သာမီစိပ္ပဋိပန္နော = ဟိရီ,ဩတ္တပ် တရားကွပ်လျက် အဇ္ဈတ်,ဗဟိဒ် ကိုယ်,နှုတ်,စိတ်၌ အဘိက္ကန္တ စသည်သမ္ပဇဉ် အမြဲယှဉ်ပြီး အကြင်ပဋိပတ် တရားမြတ်ကို သူမလို၍ ကိုယ်အသက်ပင် ပျက်ပစေကာ ညှာတာမရှိ လွန်ကဲစွာ

၆၆၉

ကျင့်တော်မူတတ်သော သတ္တိကြောင့် သာမီစိပ္ပဋိပန္န- ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၄)

ယဒိဒံ = ယာနိ ဣမာနိ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိ = သောတာပတ္တိ မဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်, သောတာပတ္တိ ဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်တစုံ- ဤသို့တွဲလျက် သူ့မဂ်သူ့ဖိုလ် ကိုယ်စီမြှောက်ပွါး လေးပါးသော ယောက်ျားမြတ်အစုံတို့သည်။ ယဒိဒံ = ယေ ဣမေ အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ = သောတာပတ္တိမဂ္ဂဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်တပါး, သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌာန်ပုဂ္ဂိုလ်တပါး စသည်အားဖြင့် ရှစ်ပါးဖော်ပြ အရိယဟု လောမဟံသ ဘယ,ဆမ္ဘီ သော-ပဟီဖြစ်တော်မူသော အာဇာနည်ယောက်ျားမြတ် ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ သန္တိ = ရှိကုန်၏။

ဘဂဝတော = မြတ်စွာဘုရား၏။ ဧသ = ဧသော သာဝကသံဃော = ဤလေးစုံ = ရှစ်ပါး တပည့်သား သံဃာတော်မြတ်အပေါင်းသည်။ အာဟုနေယျာ = ဂဠုန်, နဂါး, သိကြား, ဗြဟ္မာ, စကြာမန္ဓာတ် လောကတ္တယ နတ်တကွလူ ခပ်သိမ်းသူတို့သည် ပူဇော်ဖွယ် အမျိုးမျိုးတို့ဖြင့် ကောင်းကျိုးအာနိသင် ကြီးမြတ်အင်ကို မြော်မြင်တွေးဆ အကြွေးချ၏သို့ အဝေးမှဆောင်ယူကာ လှူဒါန်းလာသည်ကိုလည်း ကရုဏာရှေးရှု ခံယူသုံးဆောင်ခြင်းကို ပြုထိုက်သောကြောင့် အာဟုနေယျ-ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၅)

ပါဟုနေယျော = ဉာတိ,သဟာယ မနာပဗန္ဓု အာဂန္တု ခရီးသွား သူတပါးတို့အား မှန်းထားဆက်ဆက် ညွတ်ပြီးသော ပစ္စည်းဖြစ်လျက်လည်း ဖျက်၍အားသန် လှူဒါန်းပူဇော်ခြင်းငှါ လျော်ကန်ခြင်း.., ခံယူသုံးဆောင်ခြင်းငှါလည်း ထိုက်ခြင်း.., ပရိဗိုဇ်မုနေ့ ရသေ့,ပုဏ္ဏား- စသောအားဖြင့် များစွာသော အလှူခံတို့၏ လှူရန် များ,နည်း ပစ္စည်းကိုယူဆောင်၍ ယခေါင်လက်မွန် တမလွန်ရည်မှတ် ပေးလှူအပ်ခြင်း-စသော ခပ်သိမ်းသော အပြားအားဖြင့်

၆၇၀

ပွါးများဆောင်ယူ ပေးစွန့်လှူသည်ကို ခံယူသုံးဆောင်ခြင်းငှါ ထိုက်ခြင်း.. ယင်းသို့ လှူတတ်,လှူအပ် သူမြတ်တို့ဝတ် မချွတ်စေမှု ပေးလှူခံယူခြင်းကို ပြုတတ်သောကြောင့် ပါဟုနေယျ-ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူး အပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၆)

ဒက္ခိဏေယျော = သီလဝန္တ ဥက္ကဋ္ဌဖြစ်သော ပုဂ္ဂလဝိသိဌ် ဂုဏ်နိမိတ်ကြောင့် နိဗ္ဗာန်ဆောက်ဦ ဖြစ်စိမ့်ဟူ၍ အလှူပရမတ် ပေးလှူအပ်ခြင်း.., ဆက်ကပ်ကြည်လင် ဒါနရှင်တို့အားလည်း နိသင်စီးပွါး ကြီးမားမြင့်မြတ်သည်ကို ပြုတော်မူတတ်ခြင်း.. ယင်းသို့ ဒက္ခိဏအရဟ ဒက္ခိဏဟိတဟု ပြုအပ်သော ပုဒ်အနက်နှင့်အညီ ဒက္ခိဏေယျ-ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၇)

အဉ္ဇလိကရဏီယော = မြေပြင် ရေပြင် ဝေဟင်ပတ်ကုံး သုံးလောကဓာတ် နတ်နှင့်တကွသော လူအပေါင်းတို့သည် ရွှေဖယောင်း, ရွှေဆီမီးတို့ကို ညီးညီးပြောင်ရွှန်း တပြိုင်တည်း ထွန်းသကဲ့သို့ သွန်းသွန်းဖြောင့်မတ် ကြားညပ်ကျဲစဲ ကွဲလွဲရှေ့နောက် ထက်အောက်ကွာဝေး မကွေးမကုပ် မဆုတ်မတက် အစုံသောလက်တို့ကို ဦးခေါင်းထက် အရောက်ညီစေ၍ မြှောက်ချီပြီးလျှင် ရှိပန်ဆင်သည်ကို၎င်း.., ပဉ္စပတိဋ္ဌိတ ငါးဝသော ထိမျိုးဖြင့် ရှိခိုးခြင်း ဝန္ဒနာကံကို ခံထိုက်သော ဝန္ဒနေယျခေတ္တင်္ဂီ အစဉ်ညီသောကြောင့်၎င်း.. အဉ္ဇလိကရဏီယ- ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၈)

အနုတ္တရံ = သီလအစရှိသော ဂုဏ်တို့ကြောင့် တစုံတယောက်သောသူနှင့်မျှ အတူအဖက် မဟုတ်သော။ လောကဿ ပုညက္ခေတ္တံ = ဘူမေဒနီ မြေဆီဩဇာ ပြန့်ပြောစွာသော လယ်တောမြေကောင်းသည် အပေါင်းပရိသတ် မင်း,မှူးမတ်စသည်တို့၏ သဗ္ဗိစ္ဆာသယအလျောက် ကောက်ပဲစသော မျိုးစေ့တို့ ကျရောက်သဖြင့်

၆၇၁

အညှောက်အညွန့် ဖြိုးဖွံ့ပင်စည် ရွှင်ကြည်ခက်လက် မြေဩဇာတက်ရကား ပြည့်နက်တုတ်ခွန် အလွန်မြိန်မြတ်သော သီးနှံအရသာဖြစ်၍ နှစ်သက်ပျော်နေ ချမ်းသာစေသကဲ့သို့ ဝိသေသပုဒ် အသီးထုတ်အပ်သော သုပ္ပဋိပန္နတာဒိ အရိယဂုဏ်ဆီ စုံညီလှစွာ သံဃာတော်တည်းဟူသော မြေကောင်းသည် အပေါင်းသတ္တဝါ ဗြဟ္မာနတ်လူ သုံးဘုံသူတို့၏ ပေးလှူခြင်းဒါန သီလ, သရဏဂုံ အလုံးစုံသော ကောင်းမှုမျိုးတို့ကို အားကြိုးသွန်ထုတ် စိုက်ကြဲမြုပ်တိုင်းပင် သုပ္ပဋိပန္န စသည်ထက်မြက် ဂုဏ်ဆီတက်၍ ခက်လက်သီးပွင့် ကြီးရင့်သည်တန္တု လူ့စည်းစိမ်, နတ်စည်းစိမ်တို့ကို အရှိန်ညီးညီး ခံစံပြီးစေ၍ အသီးတည်းဟူသော မဂ်ဖိုလ်မှ ချိုမြိန်လှစွာ ဝိမုတ္တိရသာ တည်းဟူသော အို,နာ,သေပျောက်ခြင်းမရှိ အတိသုခ အတုလသီဝံ ပြည်မွန်အောင်ခန်း နိဗ္ဗာန်နန်း၌ စံမြန်းပျော်နေ ချမ်းသာစေနိုင်သော မြေကောင်းသဒိသ အရိယတန်ခိုး ကောင်းမှုမျိုးကို စိုက်ပျိုးကြဲမြှုပ်ရာဂုဏ် လွန်ပြည့်စုံသောကြောင့် ပုညက္ခေတ္တံလောကဿ- ဂုဏ်တော်ထူးဖြင့် ချီးကျူးအပ်ပါပေစွာ့တကား..။ (၉)

ပြိုးပြွမ်းမှတ်ဖွယ် ပကိဏ္ဏကအဓိပ္ပါယ်

     သာဝကသံဃာ။ ။အရိယာရှစ်ဖော် သံဃာတော်ကို မုချအားဖြင့် သာဝကသံဃာဟူ၍ ခေါ်၏၊ ကလျာဏပုထုဇန် သီလဝန် ပညဝန် အရှင်မွန် အရှင်မြတ် အပေါင်းကိုလည်း ဘုရားအဆုံးအမ ဩဝါဒကို ရိုသေစွာ လိုက်နာသောကြောင့် ပရိယာယအားဖြင့် သာဝကသံဃာဟူ၍ ခေါ်၏။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- သာဝကဟူသော ပုဒ်ကို “သက္ကစ္စံ သုဏန္တီတိ သာဝကာ = ရိုသေစွာ နာယူတတ်သောကြောင့် သာဝက”ဟူ၍ ဝိဂြိုဟ်ပြုရ၏။ ရိုသေစွာ နာယူမှု ဟူသည်လည်း ဆုံးမအပ်တိုင်း ကျင့်ကြံခြင်းဖြင့် ကိစ္စပြီးပြည့်စုံသောကြောင့် အရိယာအဖြစ်ကို ရွက်ဆောင်နိုင်သော နာယူခြင်းမျိုးကို ဆိုလိုသည်။ ထို့ကြောင့် ဤဝိဂြိုဟ်အရ မုချအားဖြင့် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သာ သာဝကသံဃာမည်၍ ကလျာဏပုထုဇန် ပုဂ္ဂိုလ်တို့မှာ

၆၇၂

ပရိယာယအားဖြင့် သာဝကသံဃာ မည်လေသည်။ (အရိယာအဖြစ်သို့ ရောက်မှသာ ရိုသေစွာ နာယူမှုကိစ္စ ပြီးဆုံးပြည့်စုံလေသည်၊ ထို့ကြောင့် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သာ မုချအားဖြင့် သာ၀ကသံဃာမည်၍ ကလျာဏပုထုဇန် သီလဝန် ပညဝန် အရှင်မွန် အရှင်မြတ်အပေါင်းမှာ မဂ်ဖိုလ်သို့ပင် မရောက်သေးသော်လည်း ရောက်မည်ဧကန် စင်စစ်မှန်သောကြောင့် ပရိယာယအားဖြင့် သာဝကသံဃာ အမည်ရလေသည်ဟု ဆိုလိုသည်)။ သီလ,အယူ တူညီသောအားဖြင့် စိတ်ဝယ်ပေါင်းစပ် မှတ်ယူအပ်သောကြောင့် သံဃ = သံဃာဟူ၍ ခေါ်သည်။ သီလ,အယူ တူညီသော ပုဂ္ဂိုလ်အပေါင်းဟု ဆိုလိုသည်၊ အရိယာသံဃာကို အရကောက်ယူရသည်၊ မှန်၏- အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သီလ,အယူတို့မှာ မဂ်ဖြင့်လာသော (=မဂ်တည်းဟူသော အခြေခံအကြောင်းမှ ဆင်းသက်လာသော) သီလ,အယူများဖြစ်သဖြင့် ထူးခြားကွဲလွဲချက် လုံးဝမရှိပဲ ရွှေသားကို အလယ်မှဖြတ်၍ ထားအပ်သကဲ့သို့ တူညီမျှကြလေသည်။

(၁) သုပ္ပဋိပန္နဂုဏ်တော်-စသည်

     ဤသံဃဂုဏ်တော် ကိုးပါးတို့တွင် ရှေ့ဖြစ်သော သုပ္ပဋိပန္နတာ-စသော ဂုဏ်တော်လေးပါးကြောင့် အာဟုနေယျ-စသော နောက်ဂုဏ်တော်ငါးပါးကို ပြီးမြောက်ကြရကား ရှေ့ဂုဏ်တော် လေးပါးတို့သည် အကြောင်းဂုဏ်တော်များဖြစ်၍ နောက်ဂုဏ်တော်ငါးပါးတို့မှာ အကျိုးဂုဏ်တော်များ ဖြစ်လေသည်။

     အကြောင်းဂုဏ်တော် လေးပါးဟူရာ၌လည်း လေးမျိုးလေးစား ခွဲခြား၍ ကျင့်ကြံနေရသည်မဟုတ်၊ တချက်ခုတ် လေးချက်ပြတ်ဟု ဆိုရလေအောင် အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ်ကို ကျင့်ကြံလျှင်ပင် ရှေ့ဂုဏ်တော်လေးချက် ပြည့်စုံလာလေသည်။

     ထင်ရှားစေဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားဆုံးမတော်မူအပ်သော အဆုံးအမ ဩဝါဒ သာသနာတော်ဟူသည်မှာ အချုပ်အားဖြင့် မှတ်ယူလျှင် အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ်

၆၇၃

အကျင့်မြတ်ပင် ဖြစ်လေသည်။ ယင်း သမ္မာပဋိပတ်ကိုပင် လေးဆယ့်ငါးဝါ ကာလကြာအောင် သတ္တဝါတို့ အလိုအဇ္ဈာသယနှင့် လိုက်လျောညီညွတ်အောင် ဒေသနာနည်း အမျိုးမျိုးဖြင့် ဟောကြားတော်မူအပ်လေသည်၊ သို့ရကား အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်သည် သာသနာတော် တရပ်လုံး၏ လိုရင်းပဓာန အကျင့်မြတ် ဖြစ်လေသည်။ ယင်း သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကို လိုက်နာကျင့်သုံးလျှင် သုပ္ပဋိပန္န = ကောင်းစွာကျင့်ကြံသောပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်လေသည်။

     မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သား သံဃာတော်မြတ် အပေါင်းသည် ထိုသမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကို လိုက်နာကျင့်သုံးသောကြောင့် သုပ္ပဋိပန္နတာ ဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၁)

     ယင်း အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကိုပင် “ဆန့်ကျင်ဖက်ဖြစ်သော အကုသိုလ် တရားတို့ကို မဆုတ်မနစ် ဖြောင့်ဖြောင့်မတ်မတ်ကြီး ပယ်သတ်နိုင်သောကြောင့် “အနိဝတ္တိပဋိပတ် ဥဇုပဋိပတ် အကျင့်မြတ်”ဟူ၍လည်း ခေါ်ရလေသည်။ ထိုသမ္မာပဋိပတ် တည်းဟူသော မဆုတ်နစ်သော ပဋိပတ်ဖြောင့်မတ်သော ပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကို လိုက်နာကျင့်သုံးသောကြောင့် သံဃာတော်သည် ဥဇုပ္ပဋိပန္နဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၂)

     ယင်း အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကိုပင် နိဗ္ဗာန်အား လျော်စွာဖြစ်၍ ထိုနိဗ္ဗာန်တရားနှင့် မဆန့်ကျင်သောကြောင့် အနုလောမပဋိပတ် အပစ္စနီကပဋိပတ် (=ဉာယပဋိပတ်) အကျင့်မြတ် ဟူ၍လည်း ခေါ်ရလေသည်၊ ထိုသမ္မာပဋိပတ် တည်းဟူသော ဉာယပဋိပတ် = နိဗ္ဗာန်အားလျော်၍ နိဗ္ဗာန်နှင့် မဆန့်ကျင်သော ပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကို လိုက်နာကျင့်သုံးသောကြောင့် သံဃာတော်သည် ဉာယပ္ပဋိပန္န ဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၃)

     ယင်း အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကိုပင် လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးအား လျော်လျောက်ပတ်သော

၆၇၄

အကျင့်မြတ်ဖြစ်သောကြောင့် ဓမ္မာနုဓမ္မပဋိပတ် = သာမီစိပဋိပတ် အကျင့်မြတ် ဟူ၍လည်း ခေါ်ရလေသည်။ ထိုသာမီစိပဋိပတ် = လောကုတ္တရာတရား ကိုးပါးအား လျော်လျောက်ပတ်သော အကျင့်မြတ်ကို လိုက်နာကျင့်သုံးသောကြောင့် သံဃာတော်သည် သာမီစိပ္ပဋိပန္န ဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၄)

     ဤ၌ အရိယာရှစ်ပါး သံဃာတော်များတွင် မဂ္ဂဋ္ဌာန်အရိယာပုဂ္ဂိုလ် = မဂ်၌တည်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် ဖော်ပြရာပါ အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူကြသောကြောင့် သုပ္ပဋိပန္နဂုဏ်ရှင် ဖြစ်တော်မူကြကုန်၏၊ ဖလဋ္ဌာန်အရိယာပုဂ္ဂိုလ် = ဖိုလ်၌တည်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည် သမ္မာပဋိပတ်ဖြင့် ရောက်ဆိုက်အပ်သော အရိယဖိုလ်, နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်ဆိုက်တော်မူကြပြီး ဖြစ်သောကြောင့် အတိတ်ဖြစ်သော သမ္မာပဋိပတ်ကို ရည်ရွယ်၍ သုပ္ပဋိပန္နဂုဏ်ရှင် ဖြစ်တော်မူကြကုန်၏။

     တနည်းကား- မြတ်စွာဘုရား ကောင်းစွာ ဟောကြားအပ်သည့် ဓမ္မဝိနယသာသနာ = တရားသဖြင့်ဆုံးမရာ သာသနာတော်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင် ဆုံးမတော်မူအပ်သည့်အတိုင်း အရိယာသံဃာတော်သည် ကျင့်ကြံတော်မူ၏။ ယင်းသို့ ကျင့်ကြံသဖြင့် အပဏ္ဏကပဋိပတ် = မချွတ်မယွင်း မှန်ကန်ကောင်းမြတ် အပြစ်ကင်းသော အကျင့်ပဋိပတ်ကို ကျင့်ကြံတော်မူကြသည်မည်၏။ သို့ရကား သံဃာတော်သည် အပဏ္ဏကပဋိပတ် = မချွတ်မယွင်း မှန်ကန်ကောင်းမြတ် အပြစ်ကင်းသော အကျင့်ပဋိပတ်ကို ကျင့်ကြံတော်မူတတ်သောကြောင့် သုပ္ပဋိပန္နဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၁)

     သံဃာတော်သည် မဂ္ဂင်ရှစ်ပါး တည်းဟူသော မဇ္ဈိမပဋိပတ်ဖြင့် အယုတ်တရားနှစ်ပါးသို့ မလားမကပ်ပဲ ကျင့်ကြံတော်မူတတ်သောကြောင့်၎င်း, ထိုသို့ကျင့်သဖြင့် ဒွါရသုံးပါးတို့၌ အကောက်သုံးပါးတို့ကို ပယ်ရှားဖို့ရန် ကျင့်ကြံတော်မူတတ်သောကြောင့်၎င်း, (အကောက်သုံးပါးအကြောင်း ဂုဏ်တော်အနက်၌

၆၇၅

ပါရှိ၏) ဖြောင့်မတ်သော အကျင့်ပဋိပတ်ကို ကျင့်ကြံတော်မူတတ်သောကြောင့်၎င်း ဥဇုပ္ပဋိပန္နဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၂)

     မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ်တို့ဖြင့် ထိုးထွင်းသိအပ်သောကြောင့် နိဗ္ဗာန်ကို ဉာယဟူ၍ ခေါ်ဆို၏၊ ထိုနိဗ္ဗာန်တည်းဟူသော ဉာယအလို့ငှါ ကျင့်ကြံတော်မူတတ်သောကြောင့် သံဃာတော်သည် ဉာယပ္ပဋိပန္န ဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၃)

     ရှိခိုးခြင်း, ခရီးဦးကြိုခြင်း, လက်အုပ်ချီခြင်း, ပစ္စည်းလေးရပ် ဆက်ကပ်လှူဒါန်းခြင်း- စသည်တို့ကို အရိုအသေပြုမှုဖြစ်သောကြောင့် သာမီစိကမ္မဟူ၍ ခေါ်ဆို၏၊ နတ်လူတို့က ထိုအရိုအသေပြုမှု တည်းဟူသော သာမီစိကမ္မကို သံဃာတော်အား ပြုလုပ်ကြသည်မှာ သီလ, သမာဓိ, ပညာ တည်းဟူသော ဂုဏ်ကျေးဇူးကို ချီးမွမ်းပူဇော်သောအားဖြင့် ပြုလုပ်ကြခြင်း ဖြစ်လေသည်၊ မိမိကိုယ်နှိုက်ကား ထိုဂုဏ်ကျေးဇူးများ မရှိသောသူသည် ထိုအရိုအသေပြုမှု = သာမီစိကမ္မကို မခံထိုက်ချေ။ မြတ်စွာဘုရား၏ တပည့်သား သံဃာတော်သည်ကား သီလ, သမာဓိ, ပညာ = သိက္ခာသုံးရပ်ဖြင့် ရေတွက်အပ်သော အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်ကို ကျင့်ကြံတော်မူသောကြောင့် နတ်လူတို့ပြုအပ်သည့် ဖော်ပြရာပါ အရိုအသေပြုမှု = သာမီစိကမ္မကို ခံယူထိုက်လေသည်၊ အရိယမဂ်တည်းဟူသော သမ္မာပဋိပတ် အကျင့်မြတ်သည် ဖော်ပြရာပါ အရိုအသေပြုမှု = သာမီစိကမ္မကို ခံယူထိုက်သော အကျင့်ဖြစ်သောကြောင့် သာမီစိပဋိပတ်လည်း ဖြစ်လေသည်၊ သို့ရကား သံဃာတော်သည် ထိုသာမီစိပဋိပတ်ကို ကျင့်ကြံတော်မူသောကြောင့် သာမီစိပ္ပဋိပန္န ဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၄)။ ။ဤဖော်ပြရာပါ ဂုဏ်လေးပါးတို့ကား အကြောင်းဂုဏ်တို့ ဖြစ်ကြ၏။

     လေးစုံ-ရှစ်ပါး။ ။ဆိုအပ်ပြီးသော အကြောင်းဂုဏ်လေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော သံဃာတော်ကို အစုံဖွဲ့၍ ရေတွက်လျှင်-

၆၇၆

(က) ပဌမမဂ္ဂဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် = သောတာပတ္တိမဂ်၌ တည်သောပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ပဌမဖလဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် = သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ ဤကားတစုံ,

(ခ) ဒုတိယမဂ္ဂဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် = သကဒါဂါမိမဂ်၌ တည်သောပုဂ္ဂိုလ်နှင့် ဒုတိယဖလဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် = သကဒါဂါမိဖိုလ်၌ တည်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ ဤကားတစုံ,

(ဂ) တတိယမဂ္ဂဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် = အနာဂါမိမဂ်၌ တည်သောပုဂ္ဂိုလ်နှင့် တတိယဖလဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် = အနာဂါမိဖိုလ်၌ တည်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ ဤကားတစုံ,

(ဃ) စတုတ္ထမဂ္ဂဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် = အရဟတ္တမဂ်၌ တည်သောပုဂ္ဂိုလ်နှင့် စတုတ္ထဖလဋ္ဌပုဂ္ဂိုလ် = အရဟတ္တဖိုလ်၌ တည်သောပုဂ္ဂိုလ်၊ ဤကားတစုံ-

ဤသို့ လေးစုံဖြစ်လေသည်၊ (ယဒိဒံ စတ္တာရိ ပုရိသယုဂါနိအရ ဖြစ်သည်)။

     ထိုအစုံလေးပါး အရိယာသံဃာတော်များကို တပါးစီ တမျိုးစီ ရေတွက်လျှင် ရှစ်ပါး = ရှစ်မျိုး ဖြစ်လေသည်။ ယင်းရှစ်မျိုးကိုပင် အဋ္ဌ ပုရိသပုဂ္ဂလာ-ဟု ဟောတော်မူခြင်း ဖြစ်လေသည်။

(၂) အာဟုနေယျဂုဏ်တော်စသည်

     ဖော်ပြရာပါ လေးစုံရှစ်ပါး အရိယာ သံဃာတော်များသည် ရှေးဆိုအပ်ပြီးသည့် သုပ္ပဋိပန္န-အစရှိသော အကြောင်းဂုဏ်တော် လေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသောကြောင့် ဤဆိုလတ္တံ့သော အကျိုးဖြစ်သည့် အာဟုနေယျ-အစရှိသော ဂုဏ်တော်ငါးပါးတို့နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏၊ ပြည့်စုံတော်မူပုံမှာ-

     အာဟုနေယျဂုဏ်တော်။ ။(အာ = အဝေးကပင် ယူဆောင်၍ + ဟုန = ပူဇော်လှူဒါန်းအပ်သော ပစ္စည်းလေးပါးတို့ကို + ဧယျ = ခံယူတော်မူထိုက်သည်)။ အရိယာသံဃာတော်သည် ဖော်ပြရာပါ သုပ္ပဋိပန္န-အစရှိသော အကြောင်းဂုဏ် လေးပါးတို့နှင့်

၆၇၇

ပြည့်စုံတော်မူခြင်းကြောင့် ပစ္စည်းလေးရပ် ဆက်ကပ်လှူဒါန်းသူ အလှူဒါယကာတို့၏ အလှူဒါန အကျိုးကြီးမြတ်အောင် ပြုလုပ်တော်မူနိုင်သည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာသံဃာတော်ကို မိမိထံမှောက် အလှူခံကြွရောက်လာလျှင် မိမိလက်၌ လှူဖွယ်ဝတ္ထု ထင်ရှားရှိနေလျှင် နှစ်သက်ဝမ်းမြောက်စွာ လှူဒါန်းထိုက်ပေ၏၊ အကယ်၍ မိမိလက်၌ လောလောဆယ် လှူဖွယ်ဝတ္ထု မရှိလျှင် အဝေးမှပင်သော်လည်း မရရအောင် ရှာဖွေယူဆောင်၍ လှူဒါန်ထိုက်လေသည်။ ထိုသို့ အဝေးမှပင်သော်လည်း ယူဆောင်၍ လှူဒါန်းအပ်သော ပစ္စည်းလေးရပ်တို့ကို အာဟုန-ဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။ ထိုအာဟုန-မည်သော အဝေးမှယူဆောင်၍ လှူဒါန်းအပ်သော ပစ္စည်းလေးရပ်ကို အရိယာ သံဃာတော်သည် ရှေးဖော်ပြရာပါ အကြောင်းဂုဏ် လေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူရကား ထိုအလှူဒါန အကျိုးကြီးမြတ်အောင် ရွက်ဆောင် ပြုလုပ်တော်မူနိုင်သောကြောင့် ခံယူခြင်းငှာ ထိုက်တန်တော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာ သံဃာတော်သည် အာဟုနေယျ ဂုဏ်တော်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။

     တနည်း- (အာ = အဝေးမှပင်သော်လည်း လာရောက်၍ + ဟုနေယျ = ပစ္စည်းလေးဖော်တို့ကို ပူဇော်ထိုက်သည်)။ အရိယာ သံဃာတော်သည် ဖော်ပြရာပါ အကြောင်းဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူခြင်းကြောင့် အလှူဒါန အကျိုးကြီးမြတ်အောင် ရွက်ဆောင်ပြုလုပ်တော်မူနိုင်၏။ ထို့ကြောင့် အလှူဒါန၏ အကျိုးကြီးမြတ်မှုကို အလိုရှိသူ အလှူဒါယကာသည် အရိယာသံဃာတော်တို့ မိမိထံမှောက် အလှူခံကြွရောက်လာမှသာ ပူဇော်လှူဒါန်းထိုက်သည် မဟုတ်သေး၊ မိမိတည်းဟူသော အလှူဒါယကာကိုယ်တိုင်က အဝေးမှပင်သော်လည်း အရိယာသံဃာတော်တို့ရှိရာသို့ လာရောက်၍ ပစ္စည်းလေးဖော်ကို ပူဇော် လှူဒါန်းထိုက်လေသည်။ ယင်းသို့ အလှူဒါယကာ ကိုယ်တိုင်က အဝေးမှပင်သော်လည်း သံဃာတော်ရှိရာသို့ လာရောက်၍ ပူဇော်လှူဒါန်းအပ်သော ပစ္စည်းလေးရပ်ကို အာဟုန-ဟူ၍ ခေါ်ဆို၏။

၆၇၈

ထိုအာဟုနမည်သော အလှူဒါယကာ ကိုယ်တိုင်က အဝေးမှပင်သော်လည်း လာရောက်၍ ပူဇော် လှူဒါန်းအပ်သော ပစ္စည်းလေးရပ်ကို အရိယာသံဃာတော်သည် (ရှေ့နည်း၌ ဆိုအပ်ပြီးသော အကြောင်းကြောင့်) ခံယူခြင်းငှါ ထိုက်တန်တော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာ သံဃာတော်သည် အာဟုနေယျ ဂုဏ်တော်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။

     တနည်း- သိကြားမင်းစသည်တို့က ပူဇော်အပ်သော လှူဖွယ်ဝတ္ထုကို ခံယူတော်မူထိုက်သောကြောင့် အရိယာသံဃာတော်သည် အာဟုနေယျ ဂုဏ်တော်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ တနည်း- ပုဏ္ဏားတို့မှာ အပူဇော်ခံဟူ၍ မီးတမျိုးရှိသည်။ (၎င်းမီးကို အာဟဝနီယ-ဟူ၍ ခေါ်၏၊ အာဟဝနီယဟူသော ပုဒ်နှင့် အာဟုနေယျဟူသော ပုဒ်သည် သဒ္ဒါနေအနည်းငယ် ကွဲပြားသော်လည်း အနက်သွားတူညီ၏)၊ ထိုအပူဇော်ခံမီး၌ ထောပတ်-စသည်ကို ပူဇော်လျှင် အလွန်အကျိုးကြီး၏ဟု ပုဏ္ဏားတို့က အယူရှိကြလေသည်။ အကယ်၍ ထောပတ်-စသည် ပူဇော်လှူဒါန်းမှု၏ အကျိုးကြီးမြတ်သောကြောင့် ပုဏ္ဏားတို့၏ အပူဇော်ခံမီးသည် အာဟဝနီယ (=အာဟုနေယျ)မည်လျှင် အရိယာ သံဃာတော်သည်သာလျှင် ဧကန်စင်စစ် အလှူဒါန၏ အကျိုးကြီးမြတ်မှုကို ပြုတော်မူတတ်သောကြောင့် အာဟဝနီယ (=အာဟုနေယျ) မည်ထိုက်လေသည်။ ပုဏ္ဏားတို့က မိမိတို့၏ အပူဇော်ခံမီးသည် ထောပတ်စသည် ပူဇော်မှု၏ အကျိုးကြီးအောင် ပြုတတ်သောကြောင့် အာဟဝနီယမီး = အပူဇော်ခံထိုက်သော မီးဟူ၍ ဆိုစေကာမူ ထိုစကားမှာ စကားမျှသာဖြစ်၍ စင်စစ် ထိုမီး၌ ထောပတ်စသည် လောင်းလှူပူဇော်လျှင် ပြာဖြစ်ရုံမှတပါး အခြား အကျိုးကြီးမှုဟူ၍ မရှိချေ။ အရိယာ သံဃာတော်ကား ဖော်ပြရာပါ အကြောင်းဂုဏ် လေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူရကား ပူဇော် လှူဒါန်းအပ်သော အလှူဒါန အဝဝ၏ အကျိုးကြီးမြတ်မှုကို ဧကန်စင်စစ် ပြုတော်မူနိုင်သောကြောင့် အရိယာ သံဃာတော်သည်သာလျှင် အာဟုနေယျ = အပူဇော်ခံထိုက်မှုဂုဏ်နှင့်

၆၇၉

ပြည့်စုံတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဓမ္မပဒပါဠိတော်၊ ၈-သဟဿဝဂ်၊ ၆-သာရိပုတ္တတ္ထေရဿဘာဂိနေယျဝတ္ထု (ပါဠိတော်နံပါတ် ၂၉, ပိဋကမြန်မာပြန် နံပါတ် ၂၈)၌-

ယော စ ဝဿသတံ ဇန္တု၊

အဂ္ဂိံ ပရိစရေ ဝနေ။

ဧကဉ္စ ဘာဝိတတ္တာနံ၊

မုဟုတ္တမပိ ပူဇယေ။

သာယေ၀ ပူဇနာ သေယျော၊

ယဉ္စေ ဝဿသတံ ဟုတံ။

အကြင်သူသည် အနှစ်တရာပတ်လုံး တော၌ မီးကို လုပ်ကျွေးပူဇော်ရာ၏၊ အကြင်သူသည်ကား ဝိပဿနာ ပွါးများသော စိတ်ရှိသော ရဟန်းတို့အား တကြိမ်တခါမျှ ပူဇော်ရာ၏၊ (ထိုသူတို့၏ ပူဇော်ခြင်း နှစ်မျိုးတို့တွင်) ထိုဝိပဿနာပွါးများသော ရဟန်းတို့အား ထိုတခဏမျှ ပူဇော်ခြင်းသည်သာ မြတ်၏။ အနှစ်တရာပတ်လုံး မီးပူဇော်ခြင်းသည် မမြတ်-

ဟူ၍ ဟောတော်မူအပ်လေပြီ။ ဤကား အာဟုနေယျဂုဏ်တော်တည်း။ (၅)

     ပါဟုနေယျဂုဏ်တော်။ ။တူရူအရပ် အထောင့်အရပ်တို့မှ မိမိထံမှောက် လာရောက်ကြသည့် ဆွေမျိုးမိတ်သင်္ဂဟ အာဂန္တုက ဧည့်သည်တို့ကိုလည်း ပါဟုန-ဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုသူတို့အလို့ငှါ လက်ဆောင်ပဏ္ဏာ ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုရန်အတွက် စီမံအပ်သော ပေးကမ်းဖွယ်ဝတ္ထု အစုစုကိုလည်း ပါဟုနဟူ၍ ခေါ်၏။ ဤ၌ကား နောက်အနက်ကို ဆိုလို၏။ (ပါဟုန = ဧည့်သည်အလို့ငှါ စီမံအပ်သော ပေးကမ်းဖွယ်ဝတ္ထု အစုစုကို + ဧယျ = ခံယူထိုက်သည်)။ ဧည့်သည်တို့အလို့ငှါ လက်ဆောင်ပဏ္ဏာ ပူဇော်သက္ကာရမှု ပြုရန်အတွက် စီမံအပ်သော ပေးကမ်းဖွယ်ဝတ္ထု အစုစုကို ထိုအာဂန္တု ဧည့်သည်များကို (သံဃာတော် ရောက်ရှိလာက)

၆၈၀

ခေတ္တဆိုင်းငံ့ထား၍ သံဃာတော်အားသာ အလျင်လက်ဦး ပေးလှူထိုက်လေသည်၊ အရိယာသံဃာတော်သည်သာလျှင် ဆိုအပ်ပြီးသော အကြောင်းဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသောကြောင့် ထိုလက်ဆောင်ပဏ္ဏာ ပူဇော်သက္ကာရဝတ္ထု အစုစုတို့ကို ခံယူထိုက်လေသည်။ မှန်၏- အရိယာသံဃာတော်သည် ဘုရားတဆူနှင့် တဆူအကြား ရှည်လျားလှစွာ မရေမတွက်နိုင်သည့် နှစ်ပရိစ္ဆေဒ အချိန်ကာလ တည်းဟူသော ဗုဒ္ဓန္တရအသင်္ချေယျကပ် တကပ်တကပ်ကြာမှ တခါတခါသာ တွေ့မြင်ရသောကြောင့်၎င်း, ချစ်နှစ်သက်ဖွယ်ကို ပြုတတ်သည့် ကောင်းသောတရားတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသောကြောင့်၎င်း အတူမရှိသော ဆွေမျိုးမိတ်သင်္ဂဟ အာဂန္တုက ဧည့်သည်ဖြစ်လေသည်။ သို့ရကား လက်ဆောင်ပဏ္ဏာ ပူဇော်သက္ကာရ ဝတ္ထုတို့ကို ပကတိဧည့်သည်အာဂန္တုတို့မှ အလျင်လက်ဦး ရှေးဖော်ပြရာပါ အကြောင်းဂုဏ်လေးမျိုးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော ကြောင့် အရိယာ သံဃာတော်အား လှူထိုက်လေသည်၊ ထိုဝတ္ထုတို့ကို အရိယာ သံဃာတော်သည် ခံယူထိုက်လေသည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာ သံဃာတော်သည် ပါဟုနေယျဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၆)

     ဒက္ခိဏေယျဂုဏ်တော်။ ။တမလွန်လောကကို ယုံကြည်၍ လှူအပ်သော အလှူဒါနကို ဒက္ခိဏာဟူ၍ ခေါ်၏။ ဒက္ခန္တိ ဧတာယ သတ္တာ ယထာဓိပ္ပေတာဟိ သမ္ပတ္တီဟိ ဝဍ္ဎန္တီတိ ဒက္ခိဏာ။ ဧတာယ = ဤဒါနစေတနာဖြင့်။ သတ္တာ = သတ္တဝါတို့သည်။ ယထာဓိပ္ပေတာဟိ = အကြင်အကြင် အလိုရှိအပ်ကုန်သော။ သမ္ပတ္တီဟိ = စည်းစိမ်ချမ်းသာတို့ဖြင့်။ ဒက္ခန္တိ ဝဍ္ဎန္တိ = ပွါးတိုးစည်ပင်ကုန်၏။ ဣတိ = ထိုသို့ ပွါးတိုးစည်ပင်ကြောင်းဖြစ်သော သတ္တိကြောင့်။ သာ = ထိုစေတနာသည်။ ဒက္ခိဏာ = ဒက္ခိဏာမည်၏။ (ဤကား ဒက္ခိဏာပုဒ်၏ ဝိဂြိုဟ်တည်း)။ ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိအယူမှား စွဲငြိသူဖြစ်က တမလွန်လောကကို ဘယ်နည်းနှင့်မျှ မယုံကြည်ချေ။ ထိုသို့ တမလွန်လောကကို ရှိသည်ဟု မယုံကြည်လျှင် ဘယ်နည်းနှင့်မျှ အလှူဒါနကို မပြုတော့ချေ။

၆၈၁

     မြတ်စွာဘုရား၏ အလိုတော်မှာ အဝိဇ္ဇာနှင့် ဘဝတဏှာ တည်းဟူသော သံသရာရေသောက်မြစ်နှစ်ပါးကို အကြွင်းမဲ့ အမြစ်ပြတ် ပယ်သတ်ပြီးသော ဘုရား, ရဟန္တာ ပုဂ္ဂိုလ်များမှာ တမလွန်ဘဝ လားရောက်ရန် မရှိတော့ချေ။ ထိုသံသရာ ရေသောက်မြစ်နှစ်ပါးတို့ မပြတ်သေးသောသူမှန်သမျှ (နှုတ်က ဘယ်မျှပင် တမလွန်လောက မရှိဘူးဟု ပြောစေကာမူ) တမလွန်လောက၌ ဖြစ်ရဦးမည်သာ အမှန်ဖြစ်၏။ ဤအရာ၌ ရေသောက်မြစ် ပြတ်ပြီးသော သစ်ပင်၏ လာလတ္တံ့သော နောက်နှစ်၌ အသီးမသီးမှုနှင့် ရေသောက်မြစ် မပြတ်သေးသော သစ်ပင်၏ လာလတ္တံ့သော နောက်နှစ် နောက်နှစ်များ၌ ရေသောက်မြစ် မပြတ်သေးသမျှ အသီးသီးမှုကို မျက်မြင်ကိုယ်တွေ့ ဥပမာပြု၍ သံသရာရေသောက်မြစ် ပြတ်ပြီးသော ဘုရား, ရဟန္တာတို့၏ တမလွန်ဘဝ၌ မဖြစ်တော့မှုနှင့် သံသရာရေသောက်မြစ် မပြတ်သေးသော ပုထုဇန် သောတာပန် သကဒါဂမ် အနာဂါမ်ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ တမလွန်ဘဝ၌ ထိုက်သက်ရာဘဝ၌ ပဋိသန္ဓေ တည်နေဖြစ်ပွါးမှုကို ယုံကြည်စွာ မှတ်ယူရာ၏။

     ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ အယူမှား မစွဲငြိသူဖြစ်မှ တမလွန်လောကကို ယုံကြည်နိုင်သည်။ ထိုသို့ယုံကြည်မှ တမလွန်လောက၌ ချမ်းသာစွာ သံသရာခရီးသွားနိုင်ရေးအတွက် ဒါနကောင်းမှုကို ပြုလုပ်လေသည်။ ထိုသို့ ပြုလုပ်အပ်သော ဒါနကောင်းမှု = ဒါနစေတနာရှိသူများဖြစ်မှ တမလွန်လောကဝယ် မိမိတို့ တောင့်တ အလိုရှိအပ်သော သမ္ပတ္တိချမ်းသာတို့ဖြင့် တိုးပွါး စည်ပင်နိုင်လေသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုတမလွန်လောကကို ယုံကြည်၍ ပေးလှူအပ်သော ဒါနသည် ဒက္ခိဏာမည်လေသည်။ (ဒက္ခိဏာ = တမလွန်လောက၌ ကြီးပွါးချမ်းသာ စည်ပင်ကြောင်း ကောင်းမှုဒါနစေတနာ, ဒါနဝတ္ထုဟု ဆိုလိုသည်)။

     အရိယာသံဃာတော်သည် ဖော်ပြရာပါ အကြောင်းဂုဏ် လေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသောကြောင့် အလှူကောင်းမှုရှင် ဒါယကာ၏ တောင့်တ မျှော်လင့်ချက်အတိုင်း တမလွန်လောက၌ သမ္ပတ္တိချမ်းသာတို့ဖြင့် ပွါးတိုးစည်ပင်မှုကို ပြုတော်မူနိုင်ရကား

၆၈၂

ထိုဒက္ခိဏာမည်သော မြတ်သောအလှူကို ခံယူထိုက်လေသည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာ သံဃာတော်သည် ဒက္ခိဏေယျဂုဏ်နှင့် ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (ဒက္ခိဏာ = မြတ်သောအလှူကို + ဧယျ = ခံယူထိုက်သော အရိယာ သံဃာတော်ဟု ဆိုလိုသည်)။

     တနည်း- အရိယာ သံဃာတော်သည် ထိုဒက္ခိဏမည်သော မြတ်သောအလှူကို အကျိုးကြီးမြတ်အောင် ပြုခြင်းဖြင့် စင်ကြယ်စေတတ် = သုတ်သင်တော်မူတတ်သည်၊ သို့ရကား “ဒက္ခိဏာယ ဟိတော ဒက္ခိဏေယျော။ ဒက္ခိဏာယ = မြတ်သောအလှူအား။ ဟိတော = သင့်လျောက်ပတ်သော အရိယာသံဃာတော်တည်း။ ဒက္ခိဏေယျော = မြတ်သောအလှူအား သင့်လျော် လျောက်ပတ်သော အရိယာ သံဃာတော်”ဟူသော ဝစနတ္ထအရ ဒက္ခိဏေယျ ဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၇)

     အဉ္ဇလိကရဏီယဂုဏ်တော်။ ။အရိယာ သံဃာတော်သည် ဖော်ပြရာပါ အကြောင်းဂုဏ် လေးပါးတို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသောကြောင့် လူအပေါင်းက လက်နှစ်ဖက်တို့ကို ဦးခေါင်းထက်၌ တင်ထားကြကာ ပြုလုပ်အပ်သော လက်အုပ်ချီမိုး ရှိခိုးမှု အရိုအသေပြုမှုကို ခံယူတော်မူထိုက်လေသည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာ သံဃာတော်သည် “အဉ္ဇလိကရဏီယာ ဧတ္ထာတိ အဉ္ဇလိကရဏီယော။ ဧတ္ထ = ဤအရိယာရှစ်ဖော် သံဃာတော်၌။ (ပုညတ္ထိကေဟိ = ကောင်းမှုကို အလိုရှိသောသူတို့သည်)။ အဉ္ဇလိ = လက်အုပ်ချီမြှောက်မှုကို။ ကရဏီယာ = ပြုအပ်၏။ ဣတိ = ဤသို့ ကုသိုလ်ကောင်းမှုကို အလိုရှိသောသူတို့၏ လက်အုပ်ချီမှုပြုရာ ဖြစ်သောကြောင့်။ သော = ထိုအရိယာရှစ်ဖော် သံဃာတော်သည်။ အဉ္ဇလိကရဏီယော = အဉ္ဇလိကရဏီယ မည်တော်မူ၏”ဟူသော ဝစနတ္ထအရ အဉ္ဇလိကရဏီယဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၈)

     အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿဂုဏ်တော်။ ။အနုတ္တရံ-ဟူသော ပုဒ်၏ မူလသဒ္ဒါနက်မှာ “နတ္ထိ ဣတော ဥတ္တရန္တိ အနုတ္တရံ။ ဣတော = ဤအရိယာသံဃာ လယ်မြေယာထက်။ ဥတ္တရံ = သာလွန်မြင့်မြတ်သော အခြားသံဃာ လယ်မြေယာသည်။

၆၈၃

နတ္ထိ = မရှိ။ ဣတိ = ထိုသို့ မိမိထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော အခြားသံဃာ လယ်မြေယာ မရှိရာဖြစ်သောကြောင့်။ တံ = ထိုအရိယာသံဃာ လယ်မြေယာသည်။ အနုတ္တရံ = အနုတ္တရ မည်တော်မူ၏”ဟူသော ဝစနတ္ထအရ “မိမိထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော အခြားသံဃာ လယ်မြေယာ မရှိရာဖြစ်သော”ဟု အနက်ထွက်သော်လည်း အရိယာသံဃာတော်မှာ မိမိထက် သာလွန်သော အခြားသံဃာရှိဖို့ရာ ဝေးစွာ့၊ ဂုဏ်သိက္ခာရည် တူညီသော သံဃာမျှပင် မရှိသောကြောင့် ထိုအနုတ္တရံဟူသောပုဒ်ကို “အနုတ္တရံ = အတုမရှိ လွန်မြတ် ဘိသော”ဟု အဓိပ္ပါယ်နက် ဆရာတို့ ပြန်ဆိုတော်မူကြသည်။

     ပကတိမျိုးစေ့များကို စိုက်ပျိုးကြဲချရာ ဖြစ်သောကြောင့် ပကတိ လယ်ယာမြေကို ခေတ္တဟူ၍ ခေါ်၏။ ထို့အတူ အရိယာသံဃာတော်ကိုလည်း ကောင်းမှုမျိုးကို စိုက်ပျိုး ကြဲချရာဖြစ်သောကြောင့် ပုညက္ခေတ္တ-ဟူ၍ ခေါ်၏။ ပကတိ လယ်ယာမြေသည် ပကတိမျိုးစေ့တို့၏ စိုက်ပျိုးကြဲချရာ ဖြစ်သည့်ပြင် ထိုစိုက်ပျိုးကြဲချအပ်သော မျိုးစေ့များကိုလည်း အသီးပြန့်ပွါး ကြီးထွား များပြားလာအောင် စောင့်ရှောက်သကဲ့သို့ အရိယာသံဃာတော်သည်လည်း ကုသိုလ်ကောင်းမှုမျိုးကို စိုက်ပျိုးကြဲချရာ ဖြစ်သည့်ပြင် ထိုစိုက်ပျိုး ကြဲချအပ်သော ကုသိုလ်ကောင်းမှု မျိုးစေ့များကိုလည်း အကျိုးပြန့်ပွါး ကြီးထွား များပြားလာအောင် စောင့်ရှောက် လေသည် = မိမိ၏ သီလ သမာဓိ ပညာ မြေဩဇာတို့ဖြင့် ထိုသို့ အကျိုးတရားတည်းဟူသော အသီးများ ကြီးထွားပြန့်ပွါး များပြားအောင် ကျေးဇူးပြုလေသည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာသံဃာတော်ကို ပုညက္ခေတ္တ = ကောင်းမှုမျိုးကို စိုက်ပျိုးကြဲချရာ + ထိုကောင်းမှု မျိုးစေ့များကို အကျိုး = အသီး ကြီးထွားအောင် စောင့်ရှောက်တတ် ကျေးဇူးပြုတတ်သော လယ်မြေယာဟု ခေါ်ဆိုရလေသည်။

     ပြည့်ရှင်မင်းကြီး၏ မျိုးစေ့များကို စိုက်ပျိုးကြဲချရာဖြစ်သော လယ်ယာမြေကို “မင်းကြီး၏ လယ်ယာမြေ”ဟု ခေါ်သကဲ့သို့ ဤအတူပင် အရိယာသံဃာတော်ကိုလည်း အလုံးစုံသော လောက၏ ကောင်းမှုမျိုးစေ့ကို စိုက်ပျိုးကြဲချရာ ဖြစ်သောကြောင့်၎င်း,

၆၈၄

အတုမရှိ လွန်မြတ်သောကြောင့်၎င်း “အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ = အလုံးစုံသော လောက၏ အတုမရှိသော ကောင်းမှုမျိုးစေ့ စိုက်ပျိုးကြဲချရာ လယ်ယာမြေ”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရလေသည်။ ထို့ကြောင့် အရိယာ သံဃာတော်သည် အနုတ္တရံ ပုညက္ခေတ္တံ လောကဿ ဂုဏ်နှင့်လည်း ပြည့်စုံတော်မူ၏။ (၉)

သံဃာနုဿတိဘာဝနာ

     သံဃာနုဿတိဘာဝနာနှလုံး ကျင့်သုံးလိုသော သူတော်စင်သည် ဤသံဃဂုဏ်တော် ကိုးပါးအစ၌ ဖော်ပြအပ်သည့်အတိုင်း သံဃဂုဏ်တော် ကိုးပါးတို့ကို ပါဠိမြန်မာ နှစ်ဘာသာဖြင့် အရကျက် နှုတ်တက်ဆောင်ပြီးလျှင် ဂုဏ်တော်တရပ်တရပ်စီအတွက် နှေးလည်း မနှေးကန် မြန်လည်း မမြန်လွန်းစေပဲ နှုတ်မြွက်ရွတ်ဆိုကာ ထိုပါဠိမြန်မာ စကားရပ်တို့၌ ပါရှိသော သံဃာတော်၏ သုပ္ပဋိပန္န-အစရှိသော ဂုဏ်တော်တို့ကို ထပ်တလဲလဲ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများရာ၏။ ထိုသို့ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများသောအခါ ထိုသူတော်စင်၏ စိတ်သန္တာန်ဝယ် ရာဂသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ် ဒေါသသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ် မောဟသောင်းကျန်း ထကြွသောစိတ်များ အစဉ်သဖြင့် မဖြစ်ပွါးကြတော့ပဲ ကမ္မဋ္ဌာန်းလမ်းမှန်သို့ သက်ရောက်သဖြင့် တွန့်ဆုတ်ခြင်း ပြန့်လွင့်ခြင်းများ ကင်းရှင်းသောကြောင့် အလယ်အလတ်ဖြစ်သော သမထနိမိတ် ပဋိပတ်ဖြင့် အလွန်ဖြောင့်မတ်သော စိတ်အစဉ်သည် တသွင်သွင် ဖြစ်လေတော့၏။

     ထိုသို့ အောက်မေ့ဆင်ခြင် ပွါးများဖန်များသဖြင့် သံဃဂုဏ်ကို အာရုံပြုသော ဘာဝနာအဆင့်ဆင့် ရင့်၍ရင့်၍လာသောအခါ နီဝရဏတရားများ ကိုယ်မှခွါပြီးသား (ကွာပြီးသား) ဖြစ်လေကုန်၏။ ကိလေသာတရားတို့သည်လည်း ဖြစ်ပွါးမှု ထကြွမှုမရှိပဲ အနယ်ထိုင်နေသည့်ပမာ ငြိမ်၍နေကုန်၏၊ သဒ္ဓါအစရှိသော ဣန္ဒြေ ငါးပါးတို့သည် အလွန်သန့်ရှင်း ထက်မြက်၍ လာကုန်၏။ သံဃာနုဿတိဘာဝနာ အလေ့အလာများသောကြောင့်

၆၈၅

ဝိတက်, ဝိစာရတို့သည် လွန်လွန်ကဲကဲ မိမိတို့ဆိုင်ရာ ကိစ္စတို့ကို ရွက်ဆောင် ကြလျက် ဖြစ်ပွါးကြကုန်၏။ ထိုအခါ မိမိ၏အလုပ်မှန်ကို လွန်စွာ နှစ်သက်လျက် အားကြီးသော ပီတိတရား တဖွားဖွား ဖြစ်လာလေ၏၊ ယင်းပီတိကြောင့် ကာယပဿဒ္ဓိ = ကိုယ်၏ ငြိမ်းချမ်းခြင်း, စိတ္တပဿဒ္ဓိ = စိတ်၏ ငြိမ်းချမ်းခြင်း = နှစ်ပါး အထူးသဖြင့် ဖြစ်ပွါးကြကာ ကိုယ်စိတ်တို့၏ ပူပန်မှုများလည်း ငြိမ်းစဲအနယ်ထိုင်၍ သွားလေကုန်၏၊ ယင်းသို့ ကိုယ်စိတ်နှစ်ဖြာ ငြိမ်းချမ်းလှစွာသောကြောင့် သမာဓိ၏ အကြောင်းရင်းဖြစ်သော သုခတရား ခိုင်ခံ့ သည်ထက် ခိုင်ခံ့စွာ ဖြစ်ပွါးလာလေ၏၊ သုခဖြင့် ပွါးစည်းစိုပြေရကား စိတ်အစဉ်သည် ကမ္မဋ္ဌာန်းအာရုံ၌ အလွန့်အလွန် တည်ကြည်၍ နေလေတော့၏။

     ဤသို့လျှင် အစဉ်သဖြင့် ရှေ့ပိုင်းဝယ် ဝိတက်အစရှိသော ဘာဝနာအလုပ်တရားတို့ တဆင့်ထက်တဆင့် ရင့်ကျက်ရင့်ကျက်ကာ ထက်မြက်သည်ထက် ထက်ထက်မြက်မြက် ဖြစ်ပွါးကြ၍ တွန့်လည်း မတွန့်ဆုတ်၊ ပြန့်လည်း မပြန့်လွင့်သဖြင့် အလယ်အလတ် မဇ္ဈိမသမထပဋိပတ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကာ သဒ္ဓါ-စသော ဣန္ဒြေငါးပါးတို့သည်လည်း မိမိတို့၏ ဆိုင်ရာကိစ္စကို အညီအမျှ ပြုလုပ် ရွက်ဆောင်ကြသဖြင့် ရှေးကထက် အထူးထက်မြက်သော ဝိတက်, ဝိစာရ, ပီတိ သုခ, ဧကဂ္ဂတာ = ဤဈာန်အင်္ဂါ ငါးပါးတို့သည် သံဃာနုဿတိ ကာမာဝစရဘာဝနာ မဟာကုသိုလ်၌ စိတ္တက္ခဏ တချက်တည်းဝယ် ပြိုင်လျက်ဖြစ်ပေါ်လာကြ၍ ဥပစာရဈာန်ကိစ္စကို ပြီးစေကြလေသည်။ ဤသို့ ဖော်ပြရာပါ ဈာန်အင်္ဂါငါးပါးတို့ ကာမာဝစရဘာဝနာ မဟာကုသိုလ်စိတ်နှင့် တွဲယှဉ်လျက် ဖြစ်ပွါးလာသောအခါ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်ကို “သံဃာနုဿတိ ဥပစာရဈာန်ကိုရသော ပုဂ္ဂိုလ်”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရလေသည်။ (ဤမှနောက် မေးဖွယ် ဖြေဖွယ်တို့ကို ဘုရားဂုဏ်တော်ကိုးပါးအခဏ်း၌ ဆိုအပ်ပြီးသောနည်းကို အစဉ်မှီး၍ သိမှတ်ရာ၏)။

၆၈၆

သံဃာနုဿတိဘာဝနာအကျိုး

     ဤသံဃာနုဿတိဘာဝနာကို အခါခါကြိုးကုတ် အားထုတ်သော သူတော်စင်သည် အရိယသံဃာတော်၌ သူမတူတန် ရိုသေကျိုးနွံခြင်းရှိသူဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့်ပင် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ သဒ္ဓါတရားနှင့် အလားတူစွာ သဒ္ဓါတရား ကြီးမား ပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း, သတိတရား ကြီးထွား ပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း, ပညာတရား ကြီးထွား ပြန်ပြောခြင်းသို့၎င်း, ကုသိုလ်တရား တိုးပွါး ပြန့်ပြောခြင်းသို့၎င်း ရောက်ရှိလေ၏။ နုသောပီတိ ရင့်သော ပီတိတရားတို့ ပြောများသောသူ ဖြစ်လေ၏။ ကြောက်ခြင်းကြီးငယ် အသွယ်သွယ်ကို သည်းခံပယ်ဖျောက်နိုင်သူ ဖြစ်လေ၏။ ဒုက္ခကို သည်းခံနိုင်စွမ်းသောသူ ဖြစ်လေ၏။ အရိယာသံဃာတော်နှင့် အတူတကွ နေထိုင်ရသည့် အမှတ်သညာကို ရရှိလေ၏၊ သံဃာနုဿတိ ဘာဝနာကုသိုလ်တရား၏ ဖြစ်ပွါးကိန်းတည်ရာ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ ကိုယ်ခန္ဓာကြီးသည် သံဃာတော်များ စည်းဝေးနေဆဲဖြစ်သော ဥပုသ်အိမ် သိမ်အပြင်ကဲ့သို့ ပူဇော်အထူးကို ခံယူခြင်းငှါ ထိုက်တန်လေ၏။ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်သည် သံဃဂုဏ်တော်တို့ကို ကိုယ်တိုင်က ရရှိရန် အမြဲတစေ ညွတ်၍နေလေ၏။ ထိုသံဃာနုဿတိ ဘာဝနာအလုပ်ကို အားထုတ်ပွါးများသော သူ၏အဖို့ရာ ထိုဘာဝနာအစွမ်းဖြင့်ပင် အခါခပ်သိမ်း သံဃဂုဏ်တော်များက စိတ်၌ အပြန်ပြန်အလှန်လှန် ဖြစ်ပေါ်၍နေရကား သီလပျက်စီးရန် လွန်ကျူးအပ်သည့် (=လွန်ကျူးရမည့်) ဝီတိက္ကမိတဗ္ဗဝတ္ထု အာရုံနှင့် ကြိုက်ကြုံပေါင်းဆုံမိစေကာမူ အရိယာသံဃာတော်ကို မျက်ဝါးထင်ထင် ဖူးမြင်နေရသူ၏ သန္တာန်မှာကဲ့သို့ ဒုစရိုက်မှုမှ ရှက်ခြင်း, ထိတ်လန့်ခြင်း = ဟိရီ, ဩတ္တပ္ပတရားတို့ အဖန်ဖန်ဖြစ်ပွါးလေ၏။ ဤသံဃာနုဿတိဘာဝနာကို အခြေခံတည်ရာပြု၍ ဝိပဿနာတရား ပွါးများလျှင် မဂ်ဖိုလ်ကို အလွယ်နှင့် ရနိုင်၏။ ပါရမီမပြည့်စုံ မလုံလောက်သေး၍ မဂ်ဖိုလ်ကို မရလျှင်လည်း ကောင်းရာသုဂတိ ဘုံဘဝသို့ လားရောက်ရ၏။ ဤကား သံဃာနုဿတိဘာဝနာ အကျိုးတည်း။

သံဃဂုဏ်တော်ကိုးပါး ပြီး၏။

၆၈၇

အနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း နှစ်မျိုး

     ဤဖော်ပြရာပါ ဘုရားဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း = ဗုဒ္ဓါနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း, တရားဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း = ဓမ္မာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်း, သံဃဂုဏ်ကို အဖန်ဖန် အောက်မေ့ခြင်း = သံဃာနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းများသည် (၁) စိတ်ရွှင်လန်း အားတက်ဖို့ရန် အောက်မေ့ ပွါးများခြင်း၊ (၂) ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာအလို့ငှါ အောက်မေ့ ပွါးများခြင်းဟူ၍ နှစ်မျိုးစီ ရှိကြလေသည်။

     (၁) ချဲ့ဦးအံ့- အကြင်အခါ၌ အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်း ဆယ်ပါးတို့တွင် တပါးပါးကို ပွါးများသော ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်အစဉ်သည် အသုဘအာရုံက စက်ဆုပ်ဖွယ် ကောင်းလှသောကြောင့် ပင်ပန်းနွမ်းနယ် ပျင်းရိငြီးငွေ့ကာ သက်သာရာမရရှိပဲ နွားဆိုးနွားရွတ်ကဲ့သို့ ထိုထိုအာရုံသို့ ပြေးသွားငြားအံ့၊ ထိုအခါ ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် မူလ နှလုံးသွင်းရင်းဖြစ်သည့် ထိုအသုဘကမ္မဋ္ဌာန်းကို ခေတ္တ ပယ်ရှားထား၍ “ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ”- အစရှိသည်ဖြင့် ဘုရားဂုဏ်တော်ကိုဖြစ်စေ, တရားဂုဏ်တော်ကိုဖြစ်စေ, သံဃာဂုဏ်တော်ကိုဖြစ်စေ အဖန်ဖန် အောက်မေ့ရ၏၊ ထိုသို့ အောက်မေ့ဖန် များလတ်သောအခါ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ စိတ်အစဉ်သည် ကြည်လင်အားတက်၍ လာလေ၏၊ နီဝရဏ အပိတ်အဆို့တရားများ ကင်းကွာ၍ သွားလေ၏။ ထိုသို့ စိတ်အစဉ် ကြည်လင်အားတက်၍ လာသောအခါ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် တဖန် မူလနှလုံးသွင်းရင်း အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်းကို နှလုံးသွင်းရပြန်၏။

     ဥပမာအားဖြင့် အားကောင်းသော ယောက်ျားသည် ပြာသာဒ်အထွတ် ထုပိကာပြုလုပ်ရန် သစ်ပင်ကြီးကို ခုတ်လည်း ဖြတ်တောက်လေလျှင် အကိုင်းအခက်အလက်တို့ကို ဖြတ်ကာမျှဖြင့်ပင် ဓားမကြီး အသွားတုံး၍ သစ်ပင်ကြီးကို မဖြတ်နိုင်တည့်ရှိလတ်သော် စိတ်အားမလျှော့ပဲ ပန်းပဲဖိုသို့ သွားရောက်ကာ ထိုဓားမကြီးကို အသွားထက်အောင် ပြုလုပ်ပြီးလျှင် တဖန် ထိုသစ်ပင်ကြီးကို အပိုင်းအပိုင်း အလိုရှိတိုင်း ခုတ်ဖြတ်လေသကဲ့သို့တည်း။

၆၈၈

     ထိုယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဤနည်းအတိုင်း အနုဿတိဘာဝနာဖြင့် မိမိစိတ်ကို ကြည်လင်အားတက် ရွှင်ပျအောင် ဆုံးမပြုပြင်ပြီးလျှင် တဖန် မူလနှလုံးသွင်းရင်းဖြစ်သည့် အသုဘကမ္မဋ္ဌာန်းကို နှလုံးသွင်း ပွါးများပြန်၍ အသုဘအာရုံကို အာရုံပြုသည့် ရူပါ၀စရပဌမဈာန်ကို ဖြစ်စေပြီးနောက် ထိုဈာန်၌ပါရှိသော ဈာန်အင်္ဂါ တို့ကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တဟု သုံးသပ်ဆင်ခြင် ပွါးများကာ ဝိပဿနာဉာဏ်ဆယ်ဆင့် အစဉ်သဖြင့် ရင့်ကျက်ပြီးလျှင် လောကုတ္တရာမဂ်ဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်လေ၏။ ဤကား (၁-အမှတ်ပါ) စိတ်ရွှင်လန်းအားတက်ဖို့ရန် အောက်မေ့ ပွါးများခြင်းတည်း။

     (၂) ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်သည် ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ဓမ္မာနုဿတိ သံဃာနုဿတိ = ဤသုံးပါးတို့တွင် တပါးပါးကို အောက်မေ့ပွါးများကာ ဥပစာရဈာန်မြောက် ရောက်ရှိလတ်သောအခါ (ဗုဒ္ဓါနုဿတိ ပွါးများသူအဖို့) “ယခု ဣတိပိ သော ဘဂဝါ အရဟံ- စသည်ဖြင့် အဖန်ဖန် အောက်မေ့သည်ကား အဘယ်သူနည်း၊ မိန်းမလေလော၊ ယောက်ျားလေလော၊ နတ်, လူ, မာရ်, ဗြဟ္မာတို့တွင် တဦးဦး ဖြစ်လေသလော”ဟု ပရမတ္ထ သဘာဝဉာဏ်ပညာဖြင့် ဆင်ခြင်သိမ်းဆည်း စဉ်းစားရ၏၊ ထိုသို့ ဆင်ခြင်သိမ်းဆည်း စဉ်းစားသောအခါ “မိန်းမ, ယောက်ျား, နတ်, မာရ်, ဗြဟ္မာတို့တွင် အခြား တဦးတယောက်မျှ မဟုတ်။ ထိုမိန်းမ, ယောက်ျား, နတ်, မာရ်, ဗြဟ္မာဟူသည် ပရမတ္ထသစ္စာနယ်ပယ်၌ ရှိလည်းမရှိ၊ စင်စစ်သော်ကား သတိနှင့်ယှဉ်သော စိတ်သည်ပင်လျှင် ‘သော ဘဂဝါ ဣတိပိ အရဟံ’- စသည်ဖြင့် ဆင်ခြင်အောက်မေ့၏”ဟု သိမြင်လာ၏။ ထိုသို့ သိမြင်ပြီးနောက် “ထိုဆင်ခြင် အောက်မေ့သော စိတ်သည် ဝိညာဏက္ခန္ဓာတည်း၊ ထိုဝိညာဏက္ခန္ဓာနှင့် အတူတကွယှဉ်သော ခံစားမှု = ဝေဒနာသည် ဝေဒနာက္ခန္ဓာတည်း၊ ထိုဝိညာဏက္ခန္ဓာနှင့် အတူတကွယှဉ်သော မှတ်သားမှု = သညာသည် သညာက္ခန္ဓာတည်း၊ ထိုဝိညာဏက္ခန္ဓာနှင့် အတူတကွ ဖြစ်ကြသော အာရုံကိုတွေ့တိမှု = ဖဿ-စသော သဘောတရားတို့သည် သင်္ခါရက္ခန္ဓာတည်း၊ ဤသို့လျှင် ဤခန္ဓာလေးပါးတို့သည်

၆၈၉

နာမ်ခန္ဓာ = နာမ်တရားအစုတို့ ဖြစ်ကြကုန်၏”ဟု နာမ်တရားကိုလည်း ပိုင်းခြားသိမြင်ပြီးလျှင် ထိုနာမ်တရားအစု၏ မှီရာကို တဖန် ပညာဖြင့် ဆက်၍ရှာကြံသည်တွင် ရှေးဦးစွာ ဟဒယဝတ္ထုကို ဉာဏ်ဖြင့် မြင်လေ၏။ ထိုသို့ မြင်ပြီးမှ ထိုဟဒယဝတ္ထု၏မှီရာ မဟာဘုတ်ကြီးတို့ကို၎င်း, ထိုမဟာဘုတ်တို့ကို မှီ၍ဖြစ်ကြသည့် ကြွင်းသော ဥပါဒါရုပ်တို့ကို၎င်း မတွေ့တွေ့အောင် မသိသိအောင် ဉာဏ်ဖြင့် ဆင်ခြင်သိမ်းဆည်းရ၏။ ထိုသို့ သိမြင်အောင် သိမ်းဆည်း ဆင်ခြင်ပြီးမှ “ဤအလုံးစုံသော ရုပ်တရားအစုသည် ရူပက္ခန္ဓာတည်း = ပုဂ္ဂိုလ် သတ္တဝါ ငါ သူတပါး ယောက်ျား မိန်းမ မဟုတ်”ဟု ပိုင်းခြားသိမြင်ပြီးမှ ဆိုအပ်ပြီးသည့် အကျဉ်းအားဖြင့် ရုပ်,နာမ်နှစ်ပါး၊ အကျယ်အပြားအားဖြင့် ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို အကျဉ်းအားဖြင့် “ဤခန္ဓာငါးပါးတို့သည် ဒုက္ခသစ္စာတည်း”ဟု ရှေးဦးစွာ ဒုက္ခသစ္စာကို ပိုင်းခြားသိမြင်ရာ၏၊ ထို့နောင်မှ “ထိုဒုက္ခသစ္စာကို ဖြစ်ပွါးစေတတ်သော တဏှာ = လောဘသည် သမုဒယသစ္စာတည်း၊ ထိုဒုက္ခသစ္စာ သမုဒယသစ္စာ နှစ်ပါးတို့၏ ချုပ်ငြိမ်းရာသည် နိရောဓသစ္စာတည်း၊ ထိုနိရောဓသစ္စာကို သိကြောင်း အဋ္ဌကမဂ်တည်းဟူသော အကျင့်ကောင်းသည် မဂ္ဂသစ္စာတည်း”ဟု ဤသို့ ရှေ့ပိုင်းဝယ် သစ္စာလေးပါးတို့ကို ပိုင်းခြားဆင်ခြင် သိမြင်ပြီးမှ ဝိပဿနာဉာဏ်စဉ်အတိုင်း ပွါးများ အားထုတ်လတ်သော် အရိယမဂ်ဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်လေ၏။ ထိုအခါ ယောဂီပုဂ္ဂိုလ်၏ ဤအနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းသည် ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာအလို့ငှာ အောက်မေ့ပွါးများအပ်သော ကမ္မဋ္ဌာန်းဖြစ်လေ၏။ (ဤစကားရပ်စုကို အံ-ဋ္ဌ ၁၊ စာမျက်နှာ ၃၆၆, ၃၆၇-မှ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြအပ်သည်)။

အနုဿတိကမ္မဋ္ဌာန်းနှစ်မျိုး ပြီး၏၊

**********

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရား

     မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ စာမျက်နှာ ၃၅၄-၌ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရား- စသည်တို့ကို “ဓမ္မရတနာအခဏ်းသို့ရောက်မှ

၆၉၀

ရေးသားဖော်ပြပေအံ့”ဟု ဝန်ခံ ညွှန်ကြားခဲ့သည့်အတိုင်း ယခုအခါ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရား အကြောင်းအရာ မကျဉ်းမကျယ်ကို ရေးသား ပြဆိုပေအံ့-

သစ္စံ သတ္တော ပဋိသန္ဓိ၊ ပစ္စယာကာရမေ၀ စ။

ဒုဒ္ဒသာ စတုရော ဓမ္မာ၊ ဒေသေတုဉ္စ သုဒုက္ကရာ။

၁-သစ္စာလေးပါး တရားတို့၏ မချွတ်မယွင်း မှန်ကန်ပုံ, ၂-ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ သတ္တဝါမဟုတ်ပါပဲလျက် အမှတ်မှားအောင် သတ္တကိစ္စကို ဆောင်ရွက်ပုံ, ၃-တဘဝမှ တဘဝသို့ ကူးသန်းဆက်စပ်ကာ ပဋိသန္ဓေတည်နေပုံ, ၄-အဝိဇ္ဇာ အစရှိသော တရားတို့၏ အကြောင်းအကျိုးအဖြစ်ဖြင့် ကျေးဇူးပြုပုံ = ဤတရားလေးမျိုးတို့မှာ ကိုယ်တိုင်သိရန်လည်း ခဲယဉ်းလှသည့်အပြင် ကိုယ်တိုင်သိရှိပြီး သူတပါးတို့အား ဟောပြဖို့ရန် အလွန် ခဲယဉ်းလှကုန်၏-

ဟူသော သမ္မောဟဝိနောဒနီအဋ္ဌကထာ- စသည်တို့အရ ဤပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် တရားသဘောမှာ ပင်ကိုယ်ကပင် သိမြင်ရန် ခက်ခဲ နက်နဲလှသောကြောင့် ဗုဒ္ဓဝင်စာဖတ် ပရိသတ် သူတော်စင်တို့အဖို့ မကျဉ်းမကျယ် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားနှင့်စပ်၍ သိမှတ်ဖွယ်တို့ကို လယ်တီဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ “ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်လင်္ကာ ၁၃-ပုဒ်”တို့ကို၎င်း, “ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ဥဒ္ဒေသပါဠိတော်”ကို၎င်း ဦးတည်၍ ရေးသားဖော်ပြပါမည်။

ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ဥဒ္ဒေသပါဠိတော်

အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ၊ သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ၊ ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ၊ နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ၊ သဠာယတပစ္စယာ ဖဿော၊ ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ၊ ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ၊ တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ၊ ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ၊ ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ၊ ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ, သောက ပရိဒေဝ ဒုက္ခ ဒေါမနဿုပါယာသာ

၆၉၁

သမ္ဘဝန္တိ၊ ဧဝမေတဿ ကေဝလဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ သမုဒယော ဟောတိ။

အနက်ကား- အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ = အဟုတ်အမှန်ကို မသိမမြင် မထင်မလင်းမှုဟူသော အကြောင်းတရား ထင်ရှား ရှိနေခြင်းကြောင့်။ သင်္ခါရာ = ပစ္စုပ္ပန်အမှု သံသရာအမှုတို့ကို ပြုစုပျိုးထောင်ခြင်းဟူသော သင်္ခါရမှုတို့သည်။ သမ္ဘဝန္တိ = ဖြစ်ပွားကုန်၏။

သင်္ခါရပစ္စယာ = သင်္ခါရတရား ထင်ရှား ရှိနေခြင်းကြောင့်။ ဝိညာဏံ = ဘဝသစ်၌ ဝိညာဏ်သစ် ဖြစ်ပေါ်မှုသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

ဝိညာဏပစ္စယာ = ဝိညာဏ်သစ် ဖြစ်ပေါ်မှုကြောင့်။ နာမရူပံ = နာမ်အစု ရုပ်အစုသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

နာမရူပပစ္စယာ = နာမ်အစု ရုပ်အစု ဖြစ်ပွားမှုကြောင့်။ သဠာယတနံ = ဒွါရခြောက်မည် အကြည်ခြောက်ပါး သဠာယတန တရားအစုသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

သဠာယတနပစ္စယာ = ဒွါရခြောက်မည် အကြည်ခြောက်ပါး ထင်ရှားရှိခြင်းကြောင့်။ ဖဿော = အာရုံကို တွေ့မှုဟူသော ဖဿခြောက်ပါးသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

ဖဿပစ္စယာ = ဖဿခြောက်ပါး ထင်ရှားရှိနေခြင်းကြောင့်။ ဝေဒနာ = အာရုံကို ခံစားမှုဟူသော ဝေဒနာခြောက်ပါးသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

ဝေဒနာပစ္စယာ = ဝေဒနာခြောက်ပါး ထင်ရှား ရှိနေခြင်းကြောင့်။ တဏှာ = ဝတ္ထုအာရုံ ကာမဂုဏ်ကို ခင်မင်တွယ်တာ သာယာကပ်ငြိသော တဏှာခြောက်ပါးသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

၆၉၂

တဏှာပစ္စယာ = တဏှာခြောက်ပါး ထင်ရှား ရှိနေမှုကြောင့်။ ဥပါဒါနံ = မလွှတ်နိုင်, မခွါနိုင် ပိုင်ပိုင်စေးချွဲ တွယ်တာမြဲသော ဥပါဒါန်တရားသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

ဥပါဒါနပစ္စယာ = ဥပါဒါန်တရား ထင်ရှားရှိနေမှုကြောင့်။ ဘဝေါ = လောကအစီးအပွား, သံသရာအစီးအပွားဟူသော = ကံတရား, ဝိပါက်တရားစုသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

ဘဝပစ္စယာ = ပစ္စုပ္ပန်စီးပွားမှု သံသရာစီးပွားမှု ထင်ရှားရှိနေခြင်းကြောင့်။ ဇာတိ = အဖန်ဖန် ပဋိသန္ဓေနေနေရခြင်းသည်။ သမ္ဘဝတိ = ဖြစ်ပွား၏။

ဇာတိပစ္စယာ = ပဋိသန္ဓေနေမှု ထင်ရှားရှိနေခြင်းကြောင့်။ ဇရာမရဏံ = အဖန်ဖန် အိုမင်းရင့်ဆွေးမှု, ပျက်ပြုန်း သေဆုံးမှုသည်လည်းကောင်း။ သောက ပရိဒေဝ ဒုက္ခ သောမနဿုပါယာသာ = စိုးရိမ်ပူဆွေးမှု, ငိုကြွေးမြည်တမ်းမှု, ပင်ပန်းဆင်းရဲ, နှလုံးမသာယာမှု, သက်ကြီးရှိုက်ငင် ပင်ပန်းမှုတို့သည်လည်းကောင်း။ သမ္ဘဝန္တိ = ဖြစ်ပွားကုန်၏။ ဧဝံ = ဤသို့။ ကေဝလဿ = သုခမဖက် သက်သက်သော။ ဧတဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ = ဤဒုက္ခအစု၏။ သမုဒယော = ဖြစ်ပွားခြင်းသည်။ ဟောတိ = ဖြစ်၏။ ။(လယ်တီဆရာတော် အနက်)။

လယ်တီဆရာတော်၏ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်လင်္ကာ

(၁) အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ

၁။ ဗောဓိရတနာ၊ ယာဉ်စကြာဖြင့်၊ သစ္စာလေးရပ်၊ လေးကျွန်းပတ်သား၊ နတ်ဝိသုဒ္ဓိ၊ တုမရှိအား၊ တြိဒွါရ၊ ရှိဦးခလျက်။ ဘဝသုံးပါး၊ ဟုန်းဟုန်းသွားသည်၊ ရထားသံသရာ၊ ယာဉ်စကြာ၏၊ ခြင်းရာဋ္ဌုပ္ပတ်၊ သမုပ္ပါဒ်ကို၊ အတပ်သိရန်၊ နိဒါန်းပြန်ပိမ့်..။

၆၉၃

အမှန်လေးချက်၊ သဘောနက်ကို၊ ဖုံးဝှက်ကွယ်ကာ၊ အဝိဇ္ဇာဟု၊ မဟာတမ၊ မှောင်ကြီးကျလျက်။ ဘဝမြုံသိုက်၊ ရှိန်ရှိန်အိုက်သား၊ အမှိုက်မီးစာ၊ ဤခန္ဓာကို၊ တွယ်တာသမှု၊ အကြောင်းပြု၍၊ အကုသလ၊ ဓမ္မညစ်ဆိုး၊ အပြစ်မျိုးကို၊ ကြိုးကြိုးပမ်းပမ်း၊ နေ့စဉ်ထမ်းသည်၊ ပါယ်လမ်းဗီဇ၊ အပုညနှင့်..,၊ ဘဝနောင်ခါ၊ သံသရာဝယ်၊ လူ့ရွာနတ်ငြမ်း၊ စည်းစိမ်သွမ်းကို၊ ချမ်းသာအတိ၊ အထင်ငြိလျက်၊ ဂတိနောင်ကို၊ ကောင်းစေလိုဟု၊ ကုသိုလ်အရိုး၊ အမျိုးမျိုးကို၊ ကြိုးကြိုးစားစား၊ ပြုတုံငြားက၊ ဆယ်ပါးပုည,၊ အာနေဉ္ဇဟု၊ ဘဝနှီးရင်း၊ ပွါးတုံလျှင်းသည်၊ ၊ဝဋ်ခင်းဝဋ်နွယ် ရှည်သတည်း။ ။(အရဆောင်လေ)။

မကျဉ်းမကျယ် အဓိပ္ပါယ်

     အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ = အဝိဇ္ဇာဟူသော အကြောင်းကြောင့် သင်္ခါရသုံးမျိုးတို့ ဖြစ်ပွါးကြသည်။ အနန္တစကြဝဠာ၌ အနန္တသတ္တဝါတို့ မည်မျှပင် များပြားစေကာမူ ပရမတ္ထ ဓမ္မစက္ခု ဉာဏ်ပညာမျက်စိဖြင့် ကြည့်ရှုသုံးသပ် ဆင်ခြင်လျှင် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် အင်္ဂါဆယ့်နှစ်ပါး တရားသားမျှသာ ဖြစ်ချေသည်။ (အဝိဇ္ဇာ, သင်္ခါရ, ဝိညာဏ်, နာမ်ရုပ်, သဠာယတန, ဖဿ, ဝေဒနာ, တဏှာ, ဥပါဒါန်, ဘဝ, ဇာတိ, ဇရာ မရဏ = ဤကား ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်အင်္ဂါ ၁၂-ပါးတို့တည်း။ ပဋိစ္စ = အဝိဇ္ဇာစသော အကြောင်းတရားတို့ကိုစွဲ၍ + သမုပ္ပါဒ = သင်္ခါရစသော အကျိုးတရားတို့၏ ဖြစ်ပွါးခြင်းဟု ဆိုလိုသည်)။

     ထိုတဆယ့်နှစ်ပါးတို့တွင် အဝိဇ္ဇာသည် သံသရာရှေ့ပိုင်း၏ ဝဋ်မြစ်ဖြစ်သည်၊ ထို့ကြောင့် ထိုအဝိဇ္ဇာကို ရှေးဦးစွာ စတည် ဟောကြားတော်မူအပ်လေသည်။ “အဝိဇ္ဇာကြောင့် သင်္ခါရသုံးမျိုးတို့ ဖြစ်ပွါးကြသည်” ဟူရာ၌ အဝိဇ္ဇာကား အကြောင်း၊ သင်္ခါရသုံးမျိုးတို့ကား အကျိုးဖြစ်လေသည်။ (အဝိဇ္ဇာကြောင့် သင်္ခါရသုံးမျိုးတို့ ဖြစ်ပုံသည် လင်္ကာအဓိပ္ပါယ်ကို ဖော်ပြရာ၌ ထင်ရှားလိမ့်မည်)။

၆၉၄

     စေတသိက်တရား ၅၂-ပါးတို့တွင် အပါအဝင်ဖြစ်သော မောဟ-ခေါ်သော အကုသိုလ်စေတသိက်ကို အဝိဇ္ဇာဟူ၍ ခေါ်၏။ (အဝိဇ္ဇာ = မသိခြင်းသဘောဟု ဆိုလိုသည်)။ ထိုမောဟ-ခေါ်သော အကုသိုလ်စေတသိက်ကို မသိခြင်းဟူ၍၎င်း, မလိမ္မာခြင်းဟူ၍၎င်း, အဉာဏဟူ၍၎င်း, အဝိဇ္ဇာဟူ၍၎င်း, မောဟမှောင်ဟူ၍၎င်း အမည်အမျိုးမျိုးဖြင့် ခေါ်ဆိုလေသည်။ ထိုမသိခြင်း = မောဟအဝိဇ္ဇာသည်—

(၁) ဒုက္ခသစ္စာ = ဒုက္ခဧကန် အမှန်ဖြစ်သော တေဘူမကဝဋ်တရား လောကီခန္ဓာငါးပါးတို့ကို ဒုက္ခဟူ၍ မသိခြင်း, (၂) သမုဒယသစ္စာ = ဒုက္ခဖြစ်ကြောင်း အမှန်ဖြစ်သော တဏှာလောဘကို “ဤတဏှာလောဘကား ဒုက္ခဖြစ်ကြောင်း မကောင်းသော တရားတည်း”ဟု မသိခြင်း, (၃) ဒုက္ခနိရောဓသစ္စာ = ဒုက္ခချုပ်ငြိမ်းရာဧကန် အမှန်ဖြစ်သော နိဗ္ဗာန်တရားကို ဒုက္ခချုပ်ငြိမ်းရာဟူ၍ မသိခြင်း, (၄) မဂ္ဂသစ္စာ = ထိုနိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းဧကန် အမှန်ဖြစ်သော အရိယမဂ်တရား ရှစ်ပါးတို့ကို နိဗ္ဗာန်ရောက်ကြောင်းဟူ၍ မသိခြင်း-

ဤသို့အားဖြင့် လေးပါးရှိလေသည်။ ဤသို့ သစ္စာလေးပါး အမှန်တရားကို မသိခြင်း = မောဟလေးပါး ထင်ရှားရှိနေခြင်းကြောင့် အန္ဓဗာလ ပုထုဇန် သူငါတို့သည် အပါယ်လားကြောင်း မကောင်းမှုဒုစရိုက် အကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော အပုညာဘိသင်္ခါရ (၁), ကာမသုဂတိခုနစ်ဘုံ ရူပဗြဟ္မာ တဆယ့်ခြောက်ဘုံသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သည့် ကာမကုသိုလ်စေတနာ ရူပကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော ပုညာဘိသင်္ခါရ (၂), အရူပဗြဟ္မာဘုံ လေးရွာသို့ ရောက်ကြောင်းဖြစ်သည့် အရူပကုသိုလ် စေတနာလေးပါး တည်းဟူသော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရ (၃) = ဤသင်္ခါရသုံးပါးတို့ကို ကြိုးကြိုးစားစား ပြုလုပ်ကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် “အဝိဇ္ဇာပစ္စယာ သင်္ခါရာ = မောဟလေးပါး အဝိဇ္ဇာအကြောင်းတရားကြောင့်

၆၉၅

လောကီကုသိုလ် အကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော သင်္ခါရသုံးပါးတို့ ထင်ရှားဖြစ်ကြ၏”ဟု ဟောတော်မူလေသည်။

     ပဌမလင်္ကာအဓိပ္ပါယ်။ ။ပဌမလင်္ကာ၌ “ဗောဓိရတနာ၊ ယာဉ်စကြာဖြင့်-အစ၊ တြိဒွါရ၊ ရှိဦးခလျက်” တိုင်အောင်သော စာပိုဒ်ဖြင့် မြတ်စွာဘုရားအား ရှိခိုးခြင်း = ပဏာမကို ပြဆိုသည်။ အဓိပ္ပါယ်မှာ- သမ္မုတိနတ်ဖြစ်သော စကြဝတေးမင်းတရားသည် ဇောတိရသ-အမည်ရှိသော ပတ္တမြားရတနာကြီးကို လက်ဝယ်ပိုင်သကာ စကြာရတနာဖြင့် လေးကျွန်းကို လှည့်ပတ်သကဲ့သို့ ထို့အတူ မဂ်ဉာဏ်လေးပါး ပတ္တမြားရတနာကြီးကို လက်ရပိုင်သတော်မူကာ ဒေသနာဉာဏ်တော် တည်းဟူသော ဓမ္မစကြာ ရတနာယာဉ်ကြီးဖြင့် သစ္စာလေးပါးတည်းဟူသော လေးကျွန်းကို အနှံ့ လှည့်ပတ်တော်မူသော အတုမရှိသည့် ဝိသုဒ္ဓိနတ် ဖြစ်တော်မူသော မြတ်စွာဘုရား တည်းဟူသော တရားမင်းအား ကာယဒွါရ, ၀စီဒွါရ, မနောဒွါရ တည်းဟူသော ဒွါရသုံးပါးတို့ဖြင့် ဝပ်တွားရိုကျိုး ရှိခိုးဦးခပါ၏-ဟု ဆိုလိုသည်။

     ဤ၌ မြတ်စွာဘုရား ကိုယ်တော်မြတ်ကြီး လေးဆယ့်ငါးဝါ ကာလကြာအောင် ဒေသနာဉာဏ်တော်ဖြင့် သစ္စာလေးပါး တရားမှန်တို့ကို နည်းအမျိုးမျိုးဖြင့် မနေမနား ဟောကြားတော်မူသည်ကိုပင် “ဒေသနာဉာဏ် တည်းဟူသော ဓမ္မစကြာရတနာဖြင့် သစ္စာလေးရပ် လေးကျွန်းပတ်သည်”ဟု ဖွဲ့ဆိုတော်မူသည်။ နတ်ပြည် ဗြဟ္မာ့ပြည်၌ ရှိကြသော နတ်ဗြဟ္မာတို့ကို ဥပပတ္တိနတ်ဟူ၍ ခေါ်၏၊ လူ့ပြည်လူ့ရွာ တိုင်းပြည်အုပ်ချုပ် မင်းပြုလုပ်သူ လူများကို သမ္မုတိနတ်ဟူ၍ ခေါ်၏။ အထက်နတ်ဗြဟ္မာတို့နည်းတူ လူအသင်းက “ဒေဝ = လောကသမ္မုတိနတ်”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုသမုတ်အပ်သောသူများဟု ဆိုလိုသည်။ အာသဝေါ ကုန်ခန်းပြီးသော ဘုရား, ရဟန္တာတို့ကို ဝိသုဒ္ဓိနတ် = ကိလေသာကင်းစင်၍ ဖလသမာပတ်ဖြင့် တောက်ပတင့်တယ် တော်မူကြသော ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်များဟု ခေါ်ဆို၏။ ထိုဝိသုဒ္ဓိနတ်တို့တွင် မြတ်စွာဘုရားသည် အတုမရှိသော ဝိသုဒ္ဓိနတ်မင်း ဖြစ်လေသည်။

၆၉၆

     “ဘဝသုံးပါး၊ ဟုန်းဟုန်းသွားသည်-မှစ၍၊ နိဒါန်းပြန်ပိမ့်” တိုင်အောင်သော စာပိုဒ်ဖြင့် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် လင်္ကာကျမ်းကို ရေးသားစီကုံးမည့်အကြောင်း ဝန်ခံမှု တည်းဟူသော = ပဋိညာဉ်ကို ပြဆိုသည်။ အဓိပ္ပါယ်မှာ- ကာမဘဝ, ရူပဘဝ, အရူပဘဝ တည်းဟူသော ဘဝသုံးပါး၌ ခန္ဓာ, အာယတန, ဓာတ်တရားတို့ မပြတ်မစဲ မရပ်မနား ဖြစ်ပွါး၍နေမှု တည်းဟူသော သံသရာကြီးကို “ဘဝသုံးပါး၌ တဟုန်းဟုန်း ခုတ်မောင်း၍ သွားနေသော သံသရာရထား ယာဉ်စကြာကြီး”ဟူ၍ ဖွဲ့ဆိုတော်မူသည်။ ယင်း သံသရာရထားကြီး၏ ဖြစ်ပုံအခြင်းအရာ အကြောင်းအရာ အဋ္ဌုပ္ပတ်ဟူသည်မှာ တရားကိုယ်ချ၍ ကောက်ယူလျှင် ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် = အကြောင်းကိုစွဲ၍ အကျိုးတရားတို့ ဖြစ်ပွါးမှုပင် ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် “ဘဝသံသရာ ရထားကြီး၏ ဖြစ်ပုံအခြင်းအရာ အကြောင်းအရာ အဋ္ဌုပ္ပတ် တည်းဟူသော ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားကို တပ်အပ်ထင်ထင် သိမြင်နိုင်ကြစေရန် လင်္ကာနိဒါန်း ပြန်ဆိုပေအံ့”ဟူ၍ ဆိုလိုသည်။

     “အမှန်လေးချက်၊ သဘောနက်ကို” ဟူသည်မှာ သဘောသဘာဝ နက်နဲလှသော သစ္စာလေးပါးတရားကို ဆိုလိုသည်။ “ဖုံးဝှက်ကွယ်ကာ၊ အဝိဇ္ဇာဟု၊ မဟာတမ၊ မှောင်ကြီးကျလျက်” ဟူသည်မှာ “အန္ဓဗာလ ပုထုဇန်တို့ သန္တာန်ဝယ် ထိုသစ္စာလေးပါး အမှန်တရားကို အမှန်အတိုင်း မသိမမြင်နိုင်အောင် ရှေးဖော်ပြရာပါ မောဟလေးပါး အမှောင်ဓာတ်တရားကြီးက ဖုံးဝှက်၍ထားသည်, ကွယ်ကာ၍ ထားသည်။ လကွယ်နေ့ဖြစ်ခြင်း, သန်းခေါင်အချိန် ဖြစ်ခြင်း, တောအုပ်အရပ် အလယ်၌ဖြစ်ခြင်း, မိုးတိမ်တို့ ထူထပ်အုံ့မှိုင်းနေခြင်း = ဤလေးချက် ပြည့်စုံနေသည်ကို အင်္ဂါလေးပါးရှိသော မှောင်ကြီးကျနေသည်ဟု လောကအလို ခေါ်ဆိုရလေသည်၊ ထိုမှောင်ကြီးကျနေလျှင် မည်သည့်အရာကိုမျှ မသိမမြင်နိုင်ချေ။ အန္ဓဗာလ ပုထုဇန်သန္တာန်မှာလည်း ရှေးဖော်ပြရာပါ မောဟလေးပါး အင်္ဂါလေးချက် စုံပြည့်နှက်သည့်

၆၉၇

အမှောင်ကြီးကျနေသောကြောင့် မည်သည့်တရားကိုမျှ အမှန်အတိုင်း မသိမမြင်ကြချေဟု ဆိုလိုသည်။

     “ဘဝမြုံသိုက်၊ ရှိန်ရှိန်အိုက်သား၊ အမှိုက်မီးစာ၊ ဤခန္ဓာကို၊ တွယ်တာသမှု၊ အကြောင်းပြု၍” ဟူသည်မှာ- ကာမ, ရူပ, အရူပ တည်းဟူသော ဘ၀သုံးပါးမှာ ရာဂမီး ဒေါသမီး မောဟမီး အစရှိသော တဆယ့်တသီး မီးများ တဟုန်းဟုန်း တောက်လောင်နေသဖြင့် အမြဲတစေ တရှိန်ရှိန် ပူလျက် အိုက်လျက်နေသည်မှာ အမှန်ပင်ဖြစ်သည်၊ ထိုဘ၀သုံးပါး တည်းဟူသော ပူလှသည့် ရှိန်လှသည့် အိုက်လှသည့် ဘဝမြုံသိုက်ကြီးအတွင်းဝယ် ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်နေကြသည့် ခန္ဓာတရားတို့ကား ရာဂ-အစရှိသော မီးတဆယ့်တပါးတို့၏ လောင်စာများသာ ဖြစ်၏။ အန္ဓဗာလ ပုထုဇန်တို့သည် ဖော်ပြရာပါ အဝိဇ္ဇာမှောင်ကြီးကျနေသောကြောင့် ပူလှ ရှိန်လှ အိုက်လှသော ဘဝမြုံသိုက်ကြီး အတွင်းမှာ မီးလောင်စာဖြစ်သည့် ခန္ဓာငါးပါး ရုပ်နာမ်တရားတို့ကို ပူမှန်းမသိ လောင်မှန်းမသိ ရှိန်မှန်းမသိကြပဲ ပြင်းထန်စွာ တွယ်တာ တပ်မက်ကြလေသည်၊ ယင်းသို့ တွယ်တာ တပ်မက်သောကြောင့်-ဟု ဆိုလိုသည်။

     “အကုသလ ၊(ပ)၊ ပါယ်လမ်းဗီဇ၊ အပုညနှင့်..” ဟူသည်မှာ ယင်းသို့ ဘဝမီးလောင်စာ ငါးခန္ဓာတို့ကို တွယ်တာတပ်မက်မှု လောဘကို အကြောင်းပြု၍ အကုသိုလ်မှန်း မသိကြပဲ မိမိပစ္စုပ္ပန်ဘဝ တသက်လျာ ချမ်းသာရေးကို ရှေးရှု၍ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်း, သူဥစ္စာကို ခိုးယူခြင်း- အစရှိသော အပါယ်လမ်းကြောင်း အပါယ်ဘဝမျိုးစေ့ဖြစ်သည့် အကုသိုလ်စေတနာ တဆယ့်နှစ်ပါး တည်းဟူသော အပုညာဘိသင်္ခါရ အကုသလ ဓမ္မပုပ်သိုး တရားဆိုးတို့ကို ကြိုးကြိုးကုတ်ကုတ် နေ့စဉ် ပြုလုပ်မိကြလေတော့သည်။ (ဤကား အဝိဇ္ဇာကြောင့် အပုညာဘိသင်္ခါရ ဖြစ်ပုံတည်း)။

     “ဘဝနောင်ကို၊ ကောင်းစေလို၍ ၊(ပ)၊ ဆယ်ပါးပုည၊ အာနေဉ္ဇဟု”-ဟူသော ဤစာပိုဒ်ဖြင့် အဝိဇ္ဇာကြောင့် ပုညာဘိသင်္ခါရနှင့် အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရ = ဤနှစ်ပါးတို့ ဖြစ်ပွါးကြပုံကို ပြဆိုသည်။ အဓိပ္ပါယ်မှာ- သစ္စာလေးပါးတို့တွင် ဒုက္ခသစ္စာနှင့်

၆၉၈

သမုဒယသစ္စာတို့သည် လောကီသစ္စာတို့ ဖြစ်ကုန်၏၊ ပူလောင်သောသစ္စာတို့ ဖြစ်ကုန်၏။ နိရောဓသစ္စာနှင့် မဂ္ဂသစ္စာတို့သည် လောကုတ္တရာသစ္စာ အေးချမ်းသော တရားတို့သာ အမှန်ဖြစ်ကုန်၏။ သိုသော် ပုထုဇန်တို့သန္တာန်၌ (အထူးသဖြင့်- ဝဋ္ဋာဘိရတ ပုထုဇန်တို့ သန္တာန်၌) အဝိဇ္ဇာလေးပါး ဖုံးအုပ်ကွယ်ကာ၍ ထားခြင်းကြောင့် ပူလောင်သော လောကီသစ္စာ နှစ်ပါးတို့ကို ပူလောင်သောတရားဟု လားလားမျှ မသိကြသည့်အတွက် ထိုပူလောင်သော လောကီသစ္စာနှစ်ပါးကို လိုက်စားတွယ်တာ သာယာတပ်မက်သော တဏှာ လောဘ ဖြစ်၍လာလေသည်။

     ထိုသို့ လိုက်စားတွယ်တာ သာယာတပ်မက်သော တဏှာလောဘ ဖြစ်ပွါး၍လာသောအခါ (ဤပဉ္စမတွဲ-အောက်စာမျက်နှာ ၅၉၈၊ လောကဝိဒူဂုဏ်အဖွင့်၌ ပြအပ်ခဲ့သော) ဝဋ္ဋာဘိရတ ပုထုဇန်တို့တွင် ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ အာသယဓာတ်ခံရှိသော ပုထုဇန်တို့သည် တမလွန်လောကကို မယုံကြည်ကြသည့်အတွက် တမလွန်လောက ကောင်းစား ချမ်းသာရေးကို လုံးဝမတွေးတောတော့ပဲ ပစ္စုပ္ပန် ဤဘဝ တသက်လျာ ချမ်းသာလျှင်ပြီးရော သဘောထားကာ ပါဏာတိပါတ- အစရှိသော အကုသိုလ်စေတနာ အပုညာဘိသင်္ခါရတို့ကို ပြုမှားကြလေတော့သည်။ သဿတဒိဋ္ဌိ အာသယဓာတ်ခံရှိသော ဝဋ္ဋာဘိရတ ပုထုဇန်တို့သည်ကား နောက်နောင် ဘဝ ကောင်းစားရေး ချမ်းသာရေးကို ရှေးရှုကြလျက် (ဝိဝဋ္ဋပါဒကကုသိုလ် = မဂ်ဖိုလ်နိဗ္ဗာန်၏ အခြေခံ ကုသိုလ်မျိုး မဟုတ်သည့်) ဝဋ္ဋပါဒက = တေဘူမကဝဋ်၏ အခြေခံဖြစ်သော ရိုးရိုး ကာမကုသိုလ် ရူပကုသိုလ် စေတနာတည်းဟူသော ပုညာဘိသင်္ခါရ, အရူပကုသိုလ် စေတနာတည်းဟူသော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရ = ဤနှစ်ပါးတို့ကို ကြိုးကြိုးစားစား ပြုလုပ်ကြလေတော့သည်။ (ဤကား အဝိဇ္ဇာကြောင့် ပုညာဘိသင်္ခါရနှင့် အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရတို့ ဖြစ်ပုံတည်း)။

     “ဘဝနှီးရင်း၊ ပွါးတုံလျှင်းသည်၊ ၊ဝဋ်ခင်းဝဋ်နွယ် ရှည်သတည်း” ဤ၌ အဓိပ္ပါယ်မှာ– ဆိုအပ်ပြီးသည့်အတိုင်း

၆၉၉

အဝိဇ္ဇာကြောင့် သင်္ခါရသုံးပါးတို့ ဖြစ်ပွါးခြင်းသည် ဘ၀သုံးပါး ဝဋ်ရထားကြီး မရပ်မနား လှည့်လည်ဖြစ်ပွါးဘို့ အရင်းအနှီးများ ပွါးများတိုးတက်လာခြင်းဖြစ်သည်။ ထိုသို့ ဘဝအရင်းအနှီးများ ပွါးစည်တိုးတက်လာလျှင် ကမ္မဝဋ်, ကိလေသဝဋ်, ဝိပါကဝဋ် တည်းဟူသော ဝဋ်ကြီးသုံးသင်း ဘဝဒုက္ခအခင်း ဘဝဒုက္ခအနွယ်ကို မပြတ်နိုင် မပြယ်နိုင်အောင် ရှည်၍လာလေတော့သတည်း-ဟု ဆိုလိုသည်။ (ဤကား ပဌမလင်္ကာ၏ အဓိပ္ပါယ် မကျဉ်းမကျယ်တည်း။ အကျယ်ကို အလိုရှိမူ လယ်တီဆရာတော်ဘုရားကြီး၏ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဒီပနီကျမ်းကို ကြည့်ရှုမှတ်ယူကုန်ရာ၏။ နောက်နောက်လင်္ကာတို့၌လည်း ဤနည်းအတူတည်း)။

(၂) သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ

ဝဋ်ခင်းဝဋ်နွယ်၊ ရှည်ကြောင်းရွယ်သား၊ ဆယ်ဖြာပုည၊ အပုညနှင့်၊ ဘဝနှီးရင်း၊ ပွါးတုံလျှင်းသော်။ လေးသင်းပါယ်ရွာ၊ အဖြာဖြာလျှင်၊ ဗြဟ္မာလူနတ်၊ ဘုံသုံးရပ်၌၊ ဓာတ်ပဓာန၊ ပြဋ္ဌာန်းလှသား၊ ဒွါရသခင်၊ ခြောက်ဝိညာဉ်ဟု၊ အရှင်ဓာတ်မင်း၊ ပေါ်တုံလျှင်း၍၊ ကိုယ်တွင်းကိုယ်ပြင်၊ ထွက်ဝင်တံခါး၊ အင်ခြောက်ပါး၌၊ အများရုပ်နာမ်၊ အတန်တန်လျှင်၊ ဝန်းရံဖြိုးဖြိုး၊ အမျိုးမျိုးကို၊ အုပ်စိုးဆောင်ရွက်၊ လျှမ်းလျှမ်းတက်လျှင်၊ ထက်မြက်တေဇာ၊ သူ့ရှိန်ဝါကြောင့်၊ ငါငါ သူသူ၊ လူပဲ နတ်ပဲ၊ အထင်လွဲလျက်၊ ငရဲအပါယ်၊ အသွယ်သွယ်လျှင်၊ ဝဋ်နွယ်ရှည်လျား၊ တမားမားသည်၊ ၊ခြောက်ပါးဝိညာဉ် စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

မကျဉ်းမကျယ် အဓိပ္ပါယ်

     သင်္ခါရကြောင့် ဝိညာဏ်ခြောက်ပါး ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်သည်- ဟူရာ၌ အကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော အပုညာဘိသင်္ခါရကြောင့် အပါယ်ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ်နှင့် ပဝတ္တိအခါ ကာမဘုံ ရူပဘုံတို့၌ အကုသလဝိပါက် ဝိညာဏ်များ ထိုက်သည်အားလျော်စွာ

၇၀၀

ဖြစ်ကြလေသည်။ ကာမကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော ပုညာဘိသင်္ခါရကြောင့် ကာမသုဂတိခုနစ်ဘုံ (လူ့ဘုံ, နတ်ဘုံ)တို့၌ ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ် ၉-မျိုးနှင့် ပဝတ္တိအခါ ကာမဘုံ ရူပဘုံတို့၌ ကာမကုသလဝိပါက်ဝိညာဏ် တဆယ့်ခြောက်မျိုးတို့ ထိုက်သည်အားလျော်စွာ ဖြစ်ကြလေသည်။ ရူပကုသိုလ်စေတနာ တည်း ဟူသော ပုညာဘိသင်္ခါရကြောင့် ရူပဗြဟ္မာ တဆယ့်ငါးဘုံ၌ ရူပဝိပါက် ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ် ပဝတ္တိဝိညာဏ်တို့ ဖြစ်ကြလေသည်။ အရူပကုသိုလ်စေတနာ တည်းဟူသော အာနေဉ္ဇာဘိသင်္ခါရကြောင့် အရူပဗြဟ္မာဘုံ လေးဘုံတို့၌ အရူပဝိပါက် ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ် ပဝတ္တိဝိညာဏ်တို့ ဖြစ်ကြလေသည်။

     ဤ၌ ကုသိုလ် အကုသိုလ် စေတနာ = သင်္ခါရကြောင့် ဝိပါက်ဝိညာဏ်တို့ ဖြစ်ပေါ်ပုံကို သမင်္ဂိတာလေးပါး (သမင်္ဂီလေးပါးဟုလည်း ခေါ်၏)တို့ဖြင့် အကျဉ်းမှတ်ယူရာ၏၊ မှတ်ယူပုံမှာ-

     (၁) ကောင်းမှု, မကောင်းမှု ပြုသောအခါ ထိုအမှုကိစ္စကို ပြီးစေတတ်သော ကုသိုလ်စေတနာ, အကုသိုလ်စေတနာတို့ ဖြစ်ကြလေသည်၊ ထိုစေတနာကို ခဏပစ္စုပ္ပန် အနေအားဖြင့် ထင်ရှားရှိနေခိုက်ကို စေတနာသမင်္ဂိတာ = စေတနာသမင်္ဂီ = စေ့ဆော်ပြုလုပ်မှုနှင့် ပြည့်စုံနေခြင်းဟုခေါ်၏။

     (၂) ထိုကုသိုလ် အကုသိုလ် စေတနာတို့သည် ခဏငယ်သုံးချက် အသက်စေ့၍ ချုပ်ပျောက်ကြသောအခါ (အခြားဝိပါက်ဝိညာဏ်များကဲ့သို့) ဤခန္ဓာသန္တာန်၌ အဆက်ပြတ် အစပြတ် ချုပ်ပျောက်ကြသည်မဟုတ်ပဲ “အကြောင်းအခွင့် ညီညွတ်ပြည့်စုံလျှင် အကျိုးဝိပါက်ဝိညာဏ်စိတ် တရားလုံးတခုအနေဖြင့် ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာနိုင်သော သတ္တိထူးကို” ထားရှိခဲ့၍ ချုပ်ပျောက်ကြလေသည်၊ ထိုအမူအရာ သတ္တိထူးကား ဤခန္ဓာအစဉ်၌ အဟောသိကံ မဖြစ်သေးသမျှ ကာလပတ်လုံး ငုပ်ကိန်းလိုက်ပါလျက် ရှိချေသည်၊ ထိုအမူအရာသတ္တိထူးနှင့် ပြည့်စုံနေခြင်းကို ကမ္မသမင်္ဂိတာ = အမူအရာသတ္တိထူးနှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟု ခေါ်၏။

၇၀၁

     (၃) ထိုကုသိုလ်ကံ အကုသိုလ်ကံတို့ အကျိုးပေးချိန် တန်သောအခါ ဆိုင်ရာဒွါရ၌ ကံသော်၎င်း, ကံပြုစဉ်က ထိုကံထမြောက်ကြောင်း အဆောက်အဦ ဝတ္ထုပစ္စည်း တည်းဟူသော = ကမ္မနိမိတ်အာရုံသော်၎င်း, (သို့မဟုတ်) ထိုကံကြောင့် လားရောက်ရမည့် ဘဝဂတိ၌ တွေ့ရှိခံ,စံရမည့် အရာဝတ္ထုပစ္စည်းများ တည်းဟူသော = ဂတိနိမိတ်အာရုံသော်၎င်း ထင်၍ လာလေသည်။ (သေခါနီးသော သတ္တဝါတို့မှာ ဘုရား, ရဟန္တာမှတပါး မည်သူမဆို ဤအာရုံတို့ ထင်ကြသည်။ ထိုထင်သောအာရုံ အခြားမဲ့ နောက်ဘဝ၌ လိုက်ပါထင်မြင်နိုင်လောက်အောင် အားရှိစွာယူပြီးမှ ဤဘဝက စုတေကြမြဲဖြစ်သည်)၊ ထိုသို့ ကံ, ကမ္မနိမိတ်, ဂတိနိမိတ် = သုံးပါးတို့တွင် တပါးပါးထင်နေမှုနှင့် ပြည့်စုံခြင်းကို ဥပဋ္ဌာနသမင်္ဂိတာဟု ခေါ်၏။

     (၄) ထို့နောက် ဤဘဝမှ စုတေ၍ ထိုက်သက်ရာဘဝ၌ ပဋိသန္ဓေ (ဝိပါက်)ဝိညာဏ်စိတ် ဖြစ်ပေါ်လာ၏၊ ပဋိသန္ဓေအခါ၏ နောက်၌လည်း (ပဝတ္တိအခါ၌လည်း) ထိုကံ၏ အကျိုးဖြစ်သော ဝိပါက်ဝိညာဏ်စိတ်များသည် အခြားဝီထိစိတ်တို့ မဖြစ်သောအခါ၌ ဘဝအယဉ်မပြတ်ရန် ထပ်တလဲလဲ ဖြစ်ပွါးကြလေသည် (ဘဝင်ကိစ္စတပ်၍ ဖြစ်ကြလေသည်)၊ ထိုသို့ ပဋိသန္ဓေ ဝိပါက်ဝိညာဏ်, ပဝတ္တိဝိပါက်ဝိညာဏ်များ ဖြစ်ပွါးပြည့်စုံလာသည်ကို ဝိပါကသမင်္ဂိတာ = အကျိုးဝိပါက်နှင့် ပြည့်စုံခြင်းဟု ခေါ်ဆို၏။

     ဤ၌ ဝိပါကဟူသည်မှာ ရှေးဖော်ပြရာပါ ကမ္မသမင်္ဂိတာ အမူအရာသတ္တိထူး၏ စိတ်ဝိညာဏ် ပရမတ္ထတရားလုံး (ဝိပါက်စိတ်) အဖြစ်ရောက်အောင် ရင့်ကျက်လာခြင်းပင် ဖြစ်သည်။ ဤဆိုအပ်ပြီးသော သမင်္ဂိတာလေးပါးကို ဆင်ခြင်လေ့လာ၍ ဝိပါက်စိတ်ဝိညာဏ်သည် စေတနာသမင်္ဂိတာခေါ်သော သင်္ခါရကို အခြေခံ အကြောင်းပြု၍ ဖြစ်ပေါ်လာရသည်ကို သိရှိရာ၏၊ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ = သင်္ခါရကြောင့် ဝိညာဏ်ခြောက်ပါး ဖြစ်ပွါးလာ၏”ဟု ချုပ်၍ ဟောတော်မူလေသည်။

၇၀၂

     ဒုတိယလင်္ကာ အဓိပ္ပါယ်။ ။“၀ဋ်ခင်းဝဋ်နွယ်၊ ရှည်ကြောင်းရွယ်သား ၊(ပ)၊ အရှင်ဓာတ်မင်း၊ ပေါ်တုံလျှင်း၍” ဟူသည်မှာ- ရှေး၌ ဆိုအပ်ပြီးသောအတိုင်း အဘိသင်္ခါရသုံးပါး ဘဝအရင်းအနှီးများ ပွါးစည်းကြီးထွားလတ်သော် ထိုက်သက်ရာရာ အပါယ်လေးဘုံ လူ့ဘုံ နတ်ဘုံ ဗြဟ္မာဘုံတို့၌ ဖော်ပြရာပါ သမင်္ဂိတာလေးပါး အစဉ်အတိုင်း ဝိပါကသမင်္ဂိတာခေါ်သော ဝိပါက်ဝိညာဏ်စိတ် ဖြစ်ပွါးပေါ်ပေါက်၍ လာလေသည်။ ထိုဝိပါက်ဝိညာဏ်စိတ်ကား နာမ်တရားတို့တွင် ပဓာန အချုပ်အချာတရား ဖြစ်သည်။ မှန်၏- ရုပ်တရားဖက်၌ တေဇောဓာတ်သည် ပဓာန အချုပ်အချာဖြစ်၍ နာမ်တရားဖက်၌ စိတ်ဝိညာဏ်သည် ပဓာန အချုပ်အချာ ဖြစ်သည်။ (အကျယ်ကို ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဒီပနီ၌ ကြည့်ရှုရာ၏)။

     ဝိပါက်ဝိညာဏ်စိတ်တို့ကို ကိစ္စအားဖြင့် ခွဲဝေလျှင် မြင်စိတ်, ကြားစိတ်, နံစိတ်, လျက်စိတ်, ထိစိတ်, သိစိတ်ဟူ၍ ခြောက်မျိုးပြားလေသည်၊ ခန္ဓာကိုယ်၌ မျက်စိ, နား, နှာ, လျှာ, ကိုယ်, စိတ်ဟူ၍ ဒွါရခြောက်ပါးတို့ ထင်ရှားရှိရာ မျက်စိ = စက္ခုဒွါရ၌ မြင်စိတ် = စက္ခုဝိညာဏ်သည် အစိုးရသခင် အရှင်စိတ် ဖြစ်လေသည်၊ နား = သောတဒွါရ၌ ကြားစိတ် = သောတဝိညာဏ်သည် အစိုးရသခင် အရှင်စိတ် ဖြစ်လေသည်၊ နှာခေါင်း = ဃာနဒွါရ၌ နံစိတ် = ဃာနဝိညာဏ်သည် အစိုးရသခင် အရှင်စိတ်, လျှာ = ဇိဝှါဒွါရ၌ လျက်စိတ် စားစိတ် = ဇိဝှါဝိညာဏ်သည် အစိုးရသခင် အရှင်စိတ်, ကိုယ် = ကာယဒွါရ၌ ထိစိတ် = ကာယဝိညာဏ်သည် အစိုးရသခင် အရှင်စိတ်, စိတ် = မနောဒွါရ၌ သိစိတ် = မနောဝိညာဏ်သည် အစိုးရသခင် အရှင်စိတ်ဖြစ်လေသည်။

     “ကိုယ်တွင်းကိုယ်ပြင်၊ ထွက်ဝင်တံခါး ၊(ပ)၊ အုပ်စိုးဆောင်ရွက်၊ လျှမ်းလျှမ်းတက်လျှင်” ဟူသည်မှာ- (စက္ခုဝိညာဏ် = အမြင်စိတ်ဖြင့်မှတ်၍ ဖော်ပြပေအံ့) ဘုန်းရှင်ကံရှင် မင်းသားတယောက် ပေါ်ပေါက်လာလျှင် ထိုမင်းသား၏ အခြံအရံဖြစ်သောသူများ, ထိုမင်းသားနေထိုင်ရာ ရာဇပလ္လင်, ထိုရာဇပလ္လင်၏ ပတ်ဝန်းကျင်ထီးနန်း မင်းခမ်းမင်းနားများ ဖြစ်ပွါး ပေါ်ပေါက်လာရသကဲ့သို့

၇၀၃

ဘုန်းရှင်ကံရှင် မင်းသားနှင့်တူသော စက္ခုဝိညာဏ် = အမြင်စိတ် တခုအတွက် အခြံအရံ မင်းချင်းယောက်ျား အစေအပါးတို့နှင့်တူသော ယှဉ်ဖော်ယှဉ်ဖက် စေတသိက် ခုနစ်ပါး, ရာဇပလ္လင်နှင့်တူသော စက္ခုဝတ္ထု = စက္ခုဒွါရ = မျက်စိအကြည်ရုပ်, ပတ်ဝန်းကျင်ထီးနန်း မင်းခမ်းမင်းနားများနှင့်တူသော မျက်စိအကြည်, ရုပ်ကလာပ်တွင်ပါသော ရုပ်တရားများ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာကြရ၏။ မင်းသားသည် ဖော်ပြရာပါ အခြံအရံ မင်းခမ်းမင်းနားတို့ကို လျှမ်းလျှမ်းတောက် အုပ်စိုးကာ မင်းစည်းစိမ်ကို သုံးဆောင်ခံစားသကဲ့သို့ စက္ခုဝိညာဏ် အမြင်စိတ်တည်းဟူသော မင်းသားသည်လည်း ဖော်ပြရာပါ ယှဉ်ဖော်ယှဉ်ဖက် စေတသိက်ခုနစ်ပါး အခြံအရံများနှင့်တကွ စက္ခုဒသက ရုပ်ကလာပ်စသော မင်းခမ်းမင်းနား ရုပ်တရားများကို လျှမ်းလျှမ်းတောက် အုပ်စိုးကာ ရူပါရုံအရသာကို ခမ်းနားစွာ ခံစားသုံးဆောင်လေသည်။ (သောတဝိညာဏ် = အကြားစိတ်- စသည်တို့၌လည်း ဤနည်းကိုမှီ၍ သိရာ၏)။

     လူတယောက်၏ တနေ့တာ လုပ်ငန်းရပ်များကို ပရမတ္ထမျက်စိဖြင့် ကြည့်ရှုဆင်ခြင်လျှင် မြင်မှု, ကြားမှု, နံမှု, လျက်မှု, ထိမှု, သိမှု တည်းဟူသော ဝိညာဏ်ခြောက်ပါး တရားသားသာဖြစ်ကြောင်း ကောင်းစွာ တွေ့ရှိနိုင်၏။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် တနေ့လုံး အုန်းအုန်းကြွက် လျှမ်းလျှမ်းတက် ပြုမူပြောဆို ကြံစည်နေသမျှ အလုပ်ကိစ္စမှန်သမျှ ဝိညာဏ်ခြောက်ပါး တရားသားဖြစ်ကြောင်း ထင်ရှားလေပြီ။

     “ထက်မြက်တေဇာ၊ သူ့ရှိန်ဝါကြောင့် ၊(ပ)၊ ခြောက်ပါးဝိညာဏ်စွမ်းရည်တည်း” ဟူသည်မှာ- ယင်းသို့ နေ့ရှိသမျှ လရှိသမျှ နှစ်ရှိသမျှ မပြတ်ဆက်ကာ ဝိညာဏ်ခြောက်ပါးတို့ အုန်းအုန်းကြွက် လျှမ်းလျှမ်းတက် ဖြစ်ပွါးနေခြင်း အလုပ်လုပ်နေခြင်း ဖြစ်ရကား ထိုဝိညာဏ်ခြောက်ပါး၏ တန်ခိုးတေဇာ အရှိန်အဝါ သတ္တိကြောင့် ငါပဲ, သူပဲ, လူပဲ, နတ်ပဲ, ငါမြင်သည်, ငါကြားသည်, ငါနမ်းရှူသည်, ငါစားသည်, ငါထိသည်, ငါသိသည်,

၇၀၄

သူမြင်သည်, သူကြားသည်- အစရှိသည်ဖြင့် အဖုံဖုံအနဲနဲ အထင်လွဲမှုတွေ ပေါ်လာရလေသည်။ ထိုသို့ အထင်လွဲမှုတွေပေါ်လာလျှင် အပါယ်ငရဲ-အစရှိသော ဝဋ်နွယ်များ ရှည်သည်ထက်ရှည်လျား ကြီးမားသည်ထက် ကြီးမား၍ လာလေတော့၏၊ ဤသို့ ဖြစ်ရခြင်းသည် ဝိညာဏ်ခြောက်ပါး၏ စွမ်းရည်တည်း-ဟု ဆိုလို၏။

(၃) ဝိညာဏပစ္စယာ နာမရူပံ

ခြောက်ပါးဝိညာဉ်၊ စွမ်းရည်အင်ကြောင့်၊ မီးတွင်ရှိန်ဝါ၊ ထက်ကြပ်ပါသို့၊ မကွာတူကွ၊ ဖြစ်ပေါ်ကြသား၊ ဖဿ, ဝေဒနာ၊ စေတနာနှင့်၊ သညာ, ဝိတက်၊ ရောင်စုံယှက်သည်၊ အမျက်ကြောင်ဝယ်၊ ကြိုးစုံခြယ်သို့၊ အသွယ်အသွယ်၊ အနွယ်နွယ်လျှင်၊ ဆန်းကြယ်စွာလှ၊ နာမ်ကာယနှင့်..,၊ ဘူတ-ဟူပေ၊ မြေ, ရေ, လေ, မီး၊ ဓာတ်ကြီးလေးတန်၊ အမာခံလျက်၊ အရံရုပ်သေး၊ နှစ်ဆယ့်လေးတည့်၊ ပေါင်းထွေးမျှညီ၊ အဋ္ဌဝီသ၊ ရုပ်ကာယ-ဟု၊ နာမ,ရူပ၊ ဓမ္မအပြား၊ ဤနှစ်ပါးလည်း၊ ထင်ရှားစုံစွာ၊ ပေါ်တုန်လာ၍၊ နာနာကာယ၊ အနန္တလျှင်၊ ရူပရုပ်ဟန်၊ သဏ္ဌာန်အမူ၊ ဇာတ်မတူသည့်၊ လူအရပ်ရပ်၊ နတ်အထွေထွေ၊ ရေမျိုးကုန်းမျိုး၊ ကောင်းဆိုးယုတ်ညံ့၊ အကန့်ကန့်လျှင်၊ ခြားသန့်ပေါယယ်၊ သောသောကြွယ်သည်၊ နှစ်သွယ်နာမ်ရုပ် စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

မကျဉ်းမကျယ် အဓိပ္ပါယ်

     ဘုန်းရှင်ကံရှင် မင်းသားတယောက် ပေါ်ပေါက်ဖြစ်ထွန်းလာလျှင် ထိုမင်းသား၏ ဘုန်းကံကြောင့်ပင် အခြံအရံ ပရိသတ်များ အသုံးအဆောင် ထီးနန်းစည်းစိမ် မင်းခမ်းမင်းနားများတို့ အရံသင့် ပေါ်ထွန်းဖြစ်လာရသကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ဝိညာဏ်ခြောက်ပါး မင်းသားခြောက်ယောက်တို့ ပေါ်ပေါက်ဖြစ်ထွန်းလာသောအခါ ထိုဝိညာဏ်ခြောက်ပါးဟူသော အကြောင်းကြောင့်ပင် ထိုဝိညာဏ်တို့၏ အခြံအရံ အသင်းအပင်း ပရိသတ် အနေဖြင့်

၇၀၅

ယှဉ်ဖော်ယှဉ်ဖက် ထိုက်သက်ရာ စေတသိက်တရားများနှင့် ထိုဝိညာဏ်တို့၏ အသုံးအဆောင် ထီးနန်း မင်းခမ်းမင်းနားများနှင့်တူသော ရုပ်တရားတို့ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာကြလေတော့သည်။

     တတိယလင်္ကာအဓိပ္ပါယ်။ ။မီးဟူ၍ ဖြစ်ပေါ်လာလျှင် ထိုမီး၏ အရှိန်အဝါသည် ထက်ကြပ်ပါလာသကဲ့သို့၎င်း, အမျက်ခေါ်သော ကြောင်ကျောက်ဝယ် အဆင်းအရောင် အမျိုးမျိုးရှိသော ကြိုးအသွယ်သွယ်တို့ အနွယ်အနွယ် ထက်ကြပ်ပါလာသကဲ့သို့၎င်း ထို့အတူပင် ဝိညာဏ်ခြောက်ပါး ဖြစ်ပွါးလာသည်ရှိသော် ထိုဝိညာဏ်တို့၏ အစွမ်းသတ္တိကြောင့် အတူတကွ ဖြစ်ပျက်မျှသည့် ဖဿ = အာရုံကို တွေ့ထိကြိတ်နယ်မှုသဘော, ဝေဒနာ = အာရုံရသ အာရုံရည်ကို ပိုင်နိုင်စွာခံစားမှုသဘော, စေတနာ = ယှဉ်ဖော်ယှဉ်ဖက်တရားတို့ကို မိမိကိစ္စ၌ မလစ်မဟင်း ရွက်ဆောင်ကြအောင် လှုံ့ဆော် တိုက်တွန်းပေးမှုသဘော- ဤသို့စသည် အလွန် ဆန်းကြယ်လှသော စေတသိက်ခေါ်သည့် နာမ်တရားများ, မဟာဘုတ်ကြီးလေးပါး ဥပါဒါရုပ် နှစ်ဆယ့်လေးပါး တည်းဟူသော ရုပ်တရားများ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာလေတော့၏။

     ယင်းသို့ နာမ်ရုပ်နှစ်ပါး ထင်ရှားပြည့်စုံစွာ ဖြစ်ပေါ်လာသောအခါ အနန္တသတ္တဝါတို့မှာ ကိုယ်ကာယ အမျိုးမျိုး, ပုံပန်းသဏ္ဌာန် အမျိုးမျိုး, အမူအရာအမျိုးမျိုး, ဇာတ်အနွယ်အမျိုးမျိုး, လူအမျိုးမျိုး, နတ်အမျိုးမျိုး, ရေနေသတ္တဝါအမျိုးမျိုး, ကုန်းနေသတ္တဝါအမျိုးမျိုး, အမြတ်စား အကောင်းစား သတ္တဝါ, အညံ့စားသတ္တဝါ အမျိုးမျိုး ကွဲပြားကြကာ သူ့အမျိုးနှင့် သူ့ဇာတ်အနွယ် ခြားလျက်သန့်လျက် မရေနိုင် မတွက်နိုင်အောင် သောသောကြွက် ထင်ရှားဖြစ်ပွါးကြလေကုန်တော့သည်။

     ဤ၌ သတ္တဝါတယောက်နှင့် တယောက် အယုတ်သဖြင့် ညီအစ်ကို မောင်နှမ ညီအမပင် ဖြစ်လင့်ကစား အဆင်း ပုံပန်းသဏ္ဌာန် စိတ်နေသဘောထားမှစ၍ အမူအရာ မတူကြခြင်း, အထူးထူး အပြားပြား အဆန်းတကြယ်ဖြစ်ကြခြင်း၏

၇၀၆

အကြောင်းရင်းမှာ တဏှာနှင့်ယှဉ်သော စိတ်ဆန်းကြယ်မှု မတူမှုကြောင့် ဖြစ်လေသည်။ တဏှာက စိတ်နှင့်တွဲယှဉ် မှီတွယ်ကာ အကြင်သို့ သဘောရှိသော အဆင်း ပုံပန်းသဏ္ဌာန် စိတ်နေသဘောထားကို သာယာတပ်မက် နှစ်သက်၏၊ ထိုတဏှာ၏ လှုံ့ဆော်ချက်အရ ထိုတဏှာ သာယာတပ်မက် နှစ်သက်သော အဆင်း ပုံပန်းသဏ္ဌာန် စိတ်နေသဘောထားရှိသော ခန္ဓာကိုယ်ကို ရရှိရန် ကောင်း,မကောင်းကံကို ပြုလေ တော့၏ (တဏှာ ဆန်းကြယ်သောကြောင့် ကံဆန်းကြယ်သည်)။ ထိုပြုခဲ့သောကံက အမျိုးမျိုးဖြစ်လေသောကြောင့် ထိုကံအမျိုးမျိုး၏ အကျိုးခန္ဓာတို့ ဖြစ်ပွါးပေါ်ပေါက်လာသော အခါမှာလည်း ဘဝဂတိအမျိုးမျိုး ဇာတ်အမျိုးမျိုး အဆင်း ပုံပန်းသဏ္ဌာန်အမျိုးမျိုး စိတ်နေသဘောထား အမျိုးမျိုး တယောက်နှင့်တယောက် မတူထူးခြား ကွဲပြားဆန်းကြယ်စွာ ဖြစ်လာကြလေသည် (=ကံဆန်းကြယ်သောကြောင့် ဘဝဂတိ-စသည် အဆန်းတကြယ် ဖြစ်ပေါ်လာသည်)ဟု ဆိုလိုသည်။

(၄) နာမရူပပစ္စယာ သဠာယတနံ

ထင်ရှားစေ့စုံ၊ အပုံပုံလျှင်၊ တည်တုံနာမ်ရုပ်၊ ကိုယ်သမုတ်သား၊ အထုပ်အထည်၊ ကြီးငယ်ကာယ၊ ပေါ်ပြန်ကလည်း၊ ဒွါရတွင်မည်၊ ဖိတ်ဖိတ်လည်သည်၊ အကြည်ခြောက်မျိုး၊ ကိုယ်လုံးဖြိုးလျက်၊ အရိုးစီစဉ်၊ အမြင်-စက္ခု၊ ကြားမှု-သောတ၊ ဃာန-အနံ၊ လျက်ရန်-ဇိဝှါ၊ ကာယာ-တွေ့ထိ၊ အသိ-မနော၊ မရောမယှက်၊ တလက်လက်လျှင်၊ အမျက်စိန်ရည်၊ လဲ့လဲ့ကြည်သို့။ ခြောက်မည်အာရုံ၊ အလုံးစုံလည်း၊ ပုံသဏ္ဌာန်ရိပ်၊ နိမိတ်အသွင်၊ အကုန်ထင်၍၊ ဤရှင်,ဤလူ၊ ဤမူ နေ,လ၊ ရူပသဏ္ဌာန်၊ အသံအမျိုး၊ အခိုးလှိုင်ပျံ့၊ ရနံ့ထိုထို၊ အချို,အချဉ်၊ ဤလျှင်အပူ၊ ဤမူအအေး၊ အတွေးအသိ၊ ပြည့်စုံဘိ၍၊ ငါ၏ဤကိုယ်၊ ငါမင်းပျိုဟု၊ အဆိုအထင်၊ အမြင်မှောက်မှား၊ စိတ်နေကြွားဘို့၊

၇၀၇

တံခါးခြောက်သင်း၊ ကိုယ်လုံးလင်းသည်၊ ၊ခြောက်စင်းဓာတ်မှန် စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

     ဤစာပိုဒ်မှစ၍ လင်္ကာကိုအရင်းတည်ကာ အဓိပ္ပါယ်ကိုပေါင်း၍ ပြဆိုတော့အံ့- ဝိညာဏ်ကြောင့် ဖြစ်ပေါ်ကြသော ရူပကာယ, နာမကာယ = နှစ်ပါးတို့တွင် ရူပကာယ၏ အာနုဘော်ကြောင့် မျက်စိအကြည်, နားအကြည်, နှာခေါင်းအကြည်, လျှာအကြည်, ကိုယ်အကြည်ဟူသော ရုပ်အကြည်ငါးပါးတို့ ဖြစ်ပေါ်လာကြကုန်၏။ နာမကာယ၏ အာနုဘော်ကြောင့် မနောဟူသော စိတ်ဝိညာဏ်အကြည် ဖြစ်ပေါ်လာ၏။

     သတ္တဝါလေးမျိုးရှိသည်- (၁) အဏ္ဍဇသတ္တဝါ = အဥ၌ သန္ဓေတည်စွဲ ဖြစ်ပွါးသောသတ္တဝါ, (၂) ဇလာဗုဇသတ္တဝါ = အမိသားအိမ်၌ သန္ဓေတည်စွဲ ဖြစ်ပွါးသောသတ္တဝါ, (၃) သံသေဒဇသတ္တဝါ = ရေညှိစသည် ကြာပန်းစသည် အမြှုပ်အမှေး၌ သန္ဓေတည်စွဲ ဖြစ်ပွါးသောသတ္တဝါ, (၄) ဩပပါတိကသတ္တဝါ = ပဋိသန္ဓေတည်နေစ အချိန်ကပင် တဆယ့်ခြောက်နှစ်အရွယ် အနှစ်နှစ်ဆယ်အရွယ် ကိုယ်ထည်ထင်ရှား ဖြစ်ပွါးသောသတ္တဝါ = ဤသို့ လေးမျိုးရှိကြသည်။

     အုန်းသီး ထန်းသီး သရက်သီး ပိန္နဲသီး-စသော ခပ်သိမ်းသော အသီးတို့မှာ အချိန်ကျလျှင် အစေ့အိမ် အဆံအိမ်ပေါ်၍ အစေ့အဆံ တည်ချိန်ကျလျှင် တည်ကြ ထည့်ကြကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူ အဏ္ဍဇသတ္တဝါ, ဇလာဗုဇသတ္တဝါတို့မှာ ပဋိသန္ဓေ တည်နေပြီးနောက် ပဝတ္တိအခါ၌ မျက်စိ, နား, နှာ, လျှာဟူသော ရုပ်အကြည် လေးပါး ဖြစ်ချိန်ပေါ်ချိန်ကျသောအခါ မျက်စိအိမ်, နားအိမ်, နှာခေါင်းအိမ်, လျှာအိမ်တို့နှင့်တကွ အကြည်လေးပါးတို့ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်၍ လာကြကုန်၏။ အကြည်ရုပ် တည်းဟူသော အဆံထည့်၍ လာကြကုန်၏။ ကိုယ်အကြည်သည်မူကား ပဋိသန္ဓေဝိညာဏ်နှင့် အတူတကွပြိုင်လျက် တည်၍လာ၏။

၇၀၈

     ဥပပတ်ပုဂ္ဂိုလ်, သံသေဒဇပုဂ္ဂိုလ်တို့၌ကား ရုပ်အကြည်ငါးပါးလုံးပင် ပဋိသန္ဓေစိတ်ဝိညာဏ်နှင့် အတူတကွ ပြိုင်လျက် ဖြစ်ပေါ်လာကြကုန်၏။ ဗြဟ္မာတို့၌ကား ဃာနဓာတ်အိမ်, ဇိဝှါဓာတ်အိမ်, ကာယဓာတ်အိမ်တို့မှာ အိမ်သက်သက်သာ တည်ရှိကြကုန်၏။ ပသာဒဓာတ်အကြည် မပါရှိကြကုန်။

     သတ္တဝါတို့မှာ မျက်စိကို ဖြစ်စေတတ်သော အတိတ်ကံရှိသည်။ ထိုကံကြောင့် ကမ္မဇရုပ်များ ဖြစ်ပေါ်လာကြသည်။ ထိုကမ္မဇ မဟာဘုတ်ရုပ်တို့ကို မှီ၍ဖြစ်သော အကြည်ဓာတ်ရုပ်ကို မျက်စိအကြည်ရုပ်ဟု ခေါ်၏၊ ထို့အတူ နားကိုဖြစ်စေတတ်သော (ပ) နှာခေါင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော, လျှာကိုဖြစ်စေတတ်သော, ကာယ = ကိုယ်ကိုဖြစ်စေတတ်သော အတိတ်ကံရှိသည်။ ထိုအတိတ်ကံကြောင့် ကမ္မဇရုပ်များ ဖြစ်ပေါ်လာကြသည်။ ထိုကမ္မဇ မဟာဘုတ်ရုပ်တို့ကို မှီ၍ဖြစ်သော အကြည်ဓာတ်ရုပ်များကို နားအကြည်, နှာခေါင်းအကြည်, လျှာအကြည်, ကိုယ်အကြည်ရုပ်ဟု ခေါ်၏။ (ဤကား ရူပကာယကြောင့် ရုပ်အကြည် အာယတနငါးပါး ဖြစ်ပွါးကြောင်းတည်း)။

     ဖဿ, ဝေဒနာ, စေတနာ- အစရှိသော စေတသိက်တရား နာမကာယကြောင့် မနောအကြည်ဟူသော မနာယတနသည် ဖြစ်ပွါးလာ၏။ ဤမနောအကြည် = မနာယတနဟူသည်လည်း ပဓာနဓာတ်မင်းဖြစ်သော စိတ်ဝိညာဏ်ပင်တည်း။ ထိုသို့ဖြစ်လျှင် “အမိကြောင့် သားသမီးဖြစ်သည်” ဟူသကဲ့သို့ “ဝိညာဏ်ကြောင့် နာမ်ရုပ်ဖြစ်သည်”ဟု ရှေး၌ ဆိုပြီးဖြစ်၍ “သားသမီးတို့မှ အမိဖြစ်ပြန်သည်”ဟု ဆိုသကဲ့သို့ ဖြစ်ရာသည် မဟုတ်လော-ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- သစ်စေ့မှ သစ်ပင်ဖြစ်၏။ သစ်ပင်မှ တဖန်သစ်စေ့ ဖြစ်ပြန်၏၊ ထိုသို့ဖြစ်ရာ၌ ရှေးသစ်စေ့ကား တခြား၊ နောက်သစ်စေ့ကား တခြားတည်း။ ဤအတူပင် စေတသိက် နာမ်တရား ၅၂-ပါးရှိသည်တွင် ဝိတက်, ဝိစာရ လွန်ကဲသော အခါလည်းရှိ၏၊ ဝီရိယလွန်ကဲသော အခါလည်းရှိ၏၊ ပီတိလွန်ကဲသောအခါ, ဆန္ဒလွန်ကဲသောအခါ, နွားငတ်ရေချ လောဘလွန်ကဲသောအခါ,

၇၀၉

ယမ်းပုံမီးကျ ဒေါသလွန်ကဲသော အခါလည်း ရှိ၏။ ဤသို့အစရှိသည်ဖြင့် အသီးအသီး လွန်ကဲမိ လွန်ကဲရာ လွန်ကဲစွာ ဖြစ်ကြသော အလှည့်အလည် ရှိကြ၏။ ထိုသို့ရှိရာ၌ ဝိတက်လွန်ကဲသောအခါ ဝိတက်လှုံ့ဆော်တိုင်း စိတ်ဝိညာဏ်သည် ရှေ့ဆောင်ရှေ့သွား လမ်းညွှန်လမ်းပြအနေဖြင့် ဖြစ်ပေါ်လိုက်ပါ၍ လာရလေသည်။ ယင်းသို့ ဝိတက်, ဝိစာရ, လောဘ, ဒေါသ- အစရှိသော နာမ်တရားတို့၏ လှုံ့ဆော်ချက်ဖြင့် စိတ်ဝိညာဏ်တဖွားဖွား ရှေ့သွားပြု၍ ဖြစ်ပေါ်ရသောအခါ စေတသိက် နာမ်တရားတို့ကြောင့် စိတ်ဝိညာဏ်ဟူသော မနာယတန ဖြစ်ပေါ်လာသည် မည်၏။ (တနည်း) “မီးကြောင့် လေဖြစ်သည်၊ လေကြောင့် မီးပွါးပြန်သည်” ဟူသကဲ့သို့ မီးနှင့်တူသော စိတ်ဝိညာဏ်ကြောင့် လေနှင့်တူသော စေတသိက် နာမ်တရားတို့ ဖြစ်ပွားကြ၍ ထိုလေနှင့်တူသော စေတသိက် နာမ်တရားတို့ကြောင့်ပင် မီးနှင့်တူသော စိတ်ဝိညာဏ်တရား အဆင့်ဆင့် ပွါးရပြန်လေသည်။

     တနည်း- မြေ, ရေ, မီး, လေဟူသော = ဓာတ်ကြီးလေးပါးတို့သည် အချင်းချင်း မကင်းရာ မကင်းအပ် ဖြစ်ကြ၍ တပါးဖြစ်လျှင် အခြားသုံးပါးတို့ တပါတည်း ဖြစ်နေကြရသကဲ့သို့ ထို့အတူ ဝိညာဏ်ဖြစ်ပေါ်လျှင်လည်း ထိုက်သက်ရာ စေတသိက် နာမ်တရားတို့ တပါတည်း ဖြစ်ပေါ်ကြရလေသည်၊ စေတသိက် နာမ်တရားစု ဖြစ်ပေါ်လျှင်လည်း စိတ်ဝိညာဏ် အမြဲပါဝင် ဖြစ်ပွါးရတော့၏။ (ဤကား နာမကာယကြောင့် စိတ်အကြည် မနာယတန ဖြစ်ပွါးကြောင်းတည်း)။

     သက်ရှိသတ္တဝါတို့ သန္တာန်ဝယ် ဤအကြည်ခြောက်ပါး ထင်ရှားဖြစ်ကြ ရှိကြသောကြောင့်သာ အသုံးဝင်လေသည်။ အကယ်၍ မရှိကြပါမူ ထင်းတုံးပမာ ဘာမျှအသုံးကျမည် မဟုတ်ချေ။ ထိုအကြည်ခြောက်မျိုးကိုပင် ဒွါရခြောက်ပါး တံခါးခြောက်ပေါက် ဟူ၍လည်း ခေါ်ဆို၏။ ဒွါရဆိုသော်လည်း အပေါက်ဟင်းလင်း အာကာသတံခါးမျိုးဖြစ်၍ ဆိုသည်မဟုတ်၊ ဖန်တံခါး မှန်တံခါးများကဲ့သို့ ဖိတ်ဖိတ်လည်သော အကြည်တံခါးမျိုးသာ ဖြစ်ကြ၏။

၇၁၀

မျက်စိအကြည်သည် မျက်လုံးအိမ်မှာ ဖြစ်ပေါ်၏၊ နားအကြည်သည် နားတွင်းမှာ, နှာအကြည်သည် နှာခေါင်းတွင်းမှာ, လျှာအကြည်သည် လျှာအပြင်ပေါ်မှာ, ကာယအကြည်သည် တကိုယ်လုံး အတွင်းအပြင်မှာ အနှံ့အပြား ဖြစ်ပေါ်၏။ စိတ်ဝိညာဏ် မနောအကြည်ကား နှလုံးအိမ်တွင်းမှာ ဖြစ်ပေါ်၏။ ဤသည်ကိုပင် လင်္ကာ၌ “အကြည်ခြောက်မျိုး၊ ကိုယ်လုံးဖြိုးလျက်”ဟု စပ်ဆိုလေသည်။

     သစ်ကိုင်း သစ်ခက်ပေါ်၌ ငှက်နားသည်နှင့် တပြိုင်နက် အကိုင်းလှုပ်ခြင်း, မြေ၌ အရိပ်ထင်ခြင်း = ဤနှစ်မျိုး တချိန်တည်းဖြစ်သကဲ့သို့ အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံသည် မျက်စိအကြည်, မနောအကြည် = ဤအကြည်နှစ်ချက်၌ တပြိုင်နက် ထင်ပြတိုက်ဆိုက်လေ၏။ ထိုအခါ မြင်မှု = စက္ခုဝိညာဏ် ခေါင်းဆောင်လျက် စက္ခုဒွါရဝီထိစိတ်အစဉ် မနောဒွါရနောက်လိုက် ဝီထိစိတ်အစဉ်များ စိတ္တနိယာမအတိုင်း ဖြစ်ပွါးကြကာ ဤကား နေတည်း, ဤကား လ-တည်း, ဤကား လူတည်း, ဤကား နွားကျွဲ-စသည်တည်း- ဤသို့စသည်ဖြင့် မြင်ကြ သိကြလေသည်။

     ထိုအတူ မိုးသံ, လေသံ, စည်သံ, စောင်းသံ, လူသံ, နွားသံစသော အသံမျိုးစုံ သဒ္ဒါရုံကို နားအကြည်, မနောအကြည် = ဤအကြည်နှစ်ချက်၌ တပြိုင်နက် ထင်ပြတိုက်ဆိုက်လေ၏ ။(ပ)။ မွှေးသောအနံ့, ပုပ်သောအနံ့- အစရှိသော အနံ့မျိုးစုံ ဂန္ဓာရုံတို့ နှာခေါင်းအကြည်, မနောအကြည် = ဤအကြည်နှစ်ချက်၌ တပြိုင်နက် ထင်ပြတိုက်ဆိုက်လေ၏။ အချို,အချဉ်-စသော ရသာမျိုးစုံ ရသာရုံကို လျှာအကြည်, မနောအကြည် = ဤအကြည်နှစ်ချက်၌ တပြိုင်နက် ထင်ပြတိုက်ဆိုက်လေ၏။ အပူအချမ်း အကြမ်းအနု အတွေ့မျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံအစုသည် ကာယအကြည်, မနောအကြည် = ဤအကြည်နှစ်ချက်၌ တပြိုင်နက် ထင်ပြတိုက်ဆိုက်လေ၏။ ကြွင်းသော ရုပ်နာမ်မျိုးစုံ ဓမ္မာရုံတို့နှင့်တကွ ဆိုအပ်ပြီးသည့် အဆင်း, အသံစသော အာရုံငါးမျိုး = ဤအာရုံ ခြောက်မျိုးလုံးပင် မနောအကြည်၌ ထင်ပြတိုက်ဆိုက်လာလေ၏။ ထိုအခါ မနောဒွါရဝီထိ

၇၁၁

စိတ်အစဉ်များ ဖြစ်ပွါးကြကာ သိမှုအမျိုးမျိုး တဖြိုးဖြိုး ဖြစ်ပွါးလာလေသည်။ ဤကိုရည်၍ လင်္ကာ၌ “အရိုးစီစဉ်၊ အမြင်-စက္ခု၊ (ပ)၊ အတွေး အသိ၊ ပြည့်စုံဘိ၍”ဟု စပ်ဆိုလေသည်။

     ထိုသို့ မြင်မှု, ကြားမှု, နံမှု, လျက်မှု, တွေ့ထိမှု, သိမှု, ကြံဖန်မှုကို နေ့ညဉ့်မစဲ တသဲသဲ ဖြစ်ပွါးနေခြင်းကြောင့်ပင် ပုထုဇန်သတ္တဝါတို့၏ သန္တာန်၌ “ငါမြင်သည်, ငါကြားသည်, ငါနမ်းရှူသည်, ငါစားသည်, ငါတွေ့ထိသည်, ငါသိသည်, ငါကြံသည်, ငါမိုက်သည်, ငါလိမ္မာသည်” ဤသို့စသည်ဖြင့် သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ငရဲအိုးကြီးထဲမှာ လောဘ, ဒေါသ, မောဟ, မာန, ဣဿာ, မစ္ဆရိယ-စသော အကုသိုလ် ငရဲမီးလျှံတို့သည် တဟုန်းဟုန်း တောက်လောင်၍ နေကြကုန်၏။ တံခါးကြီး ခြောက်ပေါက်မှာပင် အကုသိုလ် ငရဲမီးများ တကိုယ်လုံး လင်း၍နေ၏။ ဤသို့ဖြစ်ခြင်းမှာ အာယတနခြောက်သင်း၏ အစွမ်းကြောင့် ဖြစ်လေသည်။ ထို့ကြောင့် လင်္ကာ၌ “အတွေးအသိ၊ ပြည့်စုံဘိ၍၊ ငါ၏ဤကိုယ်၊ (ပ)၊ ခြောက်ခင်းဓာတ်မှန် စွမ်းရည်တည်း”ဟု စပ်ဆိုလေသည်။

(၅) သဠာယတနပစ္စယာ ဖဿော

ဓာတ်မှန်အကြည်၊ ခြောက်မျိုးတည်က၊ ခြောက်မည်အာရုံ၊ အလုံးစုံလည်း၊ ပုံသဏ္ဌာန်ရိပ်၊ နိမိတ်အသွင်၊ ကိုယ်လုံးထင်၍၊ ဝိညာဉ်ခြောက်ဆင့်၊ ဖွားဖွားပွင့်က၊ နှိုင်းသင့်တူမျှ၊ ပမာပြမူ၊ သိကြားစက်ရှိန်၊ လက်လက်ထိန်သား၊ ဝရဇိန်သွား၊ ရွပ်ရွပ်ဝါးသို့၊ ခြောက်ပါးဖဿ၊ ဖြန်းဖြန်းထ၍၊ ရသခြောက်မည်၊ အာရုံရည်ကို၊ ကြိတ်နည်သောအား၊ တွေ့ထိငြားက၊ ဤကားဣဋ္ဌ၊ အနိဋ္ဌနှင့်၊ ဤမျှမကောင်း၊ ဤမျှကောင်းဟု၊ အကြောင်းသွေးဆော်၊ အရေးပေါ်လျက်၊ ခြောက်ဖေါ်အာရုံ၊ ရသဂုဏ်တို့၊ အကုန်ပေါ်ထွက်၊ ရွှန်ရွှန်းတက်၍၊ မက်ဖွယ်မုန်းဖွယ်၊ အနှုန်းချယ်သည်။ ခြောက်သွယ်ဖဿ စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

၇၁၂

     အဓိပ္ပါယ်ကား။ ။သဠာယတနခေါ်သော ဖော်ပြရာပါ ဓာတ်မှန်အကြည် ခြောက်မျိုးကို ဤကိုယ်ခန္ဓာ၌ သူ့နေရာနှင့်သူ တည်ကြဖြစ်ပွါးကြသည်ရှိသော် မှန်အပြင်၌ အရိပ်ထင်သကဲ့သို့ စက္ခုဒွါရ = မျက်စိဓာတ်မှန်အကြည်၌ အဆင်းမျိုးစုံ ရူပါရုံတို့ ပုံသဏ္ဌာန်အရိပ် နိမိတ်အသွင် ထင်လာကြ၏၊ သောတဒွါရ = နားဓာတ်မှန်အကြည်၌ အသံမျိုးစုံ သဒ္ဒါရုံတို့ ပုံသဏ္ဌာန်အရိပ် နိမိတ်အသွင် ထင်လာကြ၏။ ဃာနဒွါရ = နှာခေါင်းဓာတ်မှန်အကြည်၌ အနံ့မျိုးစုံ ဂန္ဓာရုံတို့ ပုံသဏ္ဌာန်အရိပ် နိမိတ်အသွင် ထင်လာကြ၏၊ ဇိဝှါဒွါရ = လျှာဓာတ်မှန်အကြည်၌ ရသာမျိုးစုံ ရသာရုံတို့ ပုံသဏ္ဌာန်အရိပ် နိမိတ်အသွင် ထင်လာကြ၏၊ ကာယဒွါရ = ကိုယ်ဓာတ်မှန်အကြည်၌ အတွေ့မျိုးစုံ ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံတို့ ပုံသဏ္ဌာန်အရိပ် နိမိတ်အသွင် ထင်လာကြ၏။ မနောဒွါရ = စိတ်ဝိညာဏ်ဓာတ် မှန်အကြည်၌ အာရုံခြောက်ပါးတို့ ထိုက်သည်အားလျော်စွာ ပုံသဏ္ဌာန်အရိပ် နိမိတ်အသွင် ထင်လာကြ၏။

     ထိုသို့ ထိုထိုဆိုင်ရာဒွါရ၌ ဆိုင်ရာအာရုံတို့ ထင်ကြသောအခါ (မီးခတ်သံနှင့် မီးခတ်ကျောက်တို့ ခတ်မိတိုက်မိသောအခါ မီးပွါးများ ပွင့်သကဲ့သို့) မြင်မှု, ကြားမှု, နံမှု, လျက်မှု, ထိမှု, သိမှုတည်းဟူသော ဝိညာဏ်ခြောက်ပါးတို့ ဆိုင်ရာဒွါရ၌ တဖွားဖွား ပွင့်၍ ဖြစ်၍ လာကြလေ၏။

     ထိုသို့ ဒွါရ, အာရုံ, ဝိညာဏ် = သုံးပါးတို့ ပေါင်းဆုံမိခြင်းကို အကြောင်းပြု၍ စက္ခုဒွါရ = မျက်စိအကြည်, အဆင်းရူပါရုံ, မြင်မှု = စက္ခုဝိညာဏ် = ဤသုံးပါး ပေါင်းဆုံမိခြင်းကြောင့် စက္ခုသမ္ဖဿ = မျက်စိအတွေ့ ဖြန်းဖြန်းထ၍ လာလေသည်၊ သောတဒွါရ = နားအကြည်, အသံ = သဒ္ဒါရုံ, ကြားမှု = သောတဝိညာဏ် = ဤသုံးပါး ပေါင်းဆုံမိခြင်းကြောင့် သောတသမ္ဖဿ = နားအတွေ့ ဖြန်းဖြန်းထ၍ လာလေသည်၊ ဃာနဒွါရ = နှာခေါင်းအကြည်, ဂန္ဓာရုံ = အနံ့မျိုးစုံ, နံမှု = ဃာနဝိညာဏ် = ဤသုံးပါးတို့ ပေါင်းဆုံမိခြင်းကြောင့် ဃာနသမ္ဖဿ = နှာခေါင်းအတွေ့ ဖြန်းဖြန်းထ၍ လာလေသည်၊ ဇိဝှါဒွါရ = လျှာအကြည်,

၇၁၃

ရသာမျိုးစုံ = ရသာရုံ, လျက်မှု = ဇိဝှါဝိညာဏ် = ဤသုံးပါးတို့ ပေါင်းဆုံမိခြင်းကြောင့် ဇိဝှါသမ္ဖဿ = လျှာအတွေ့ ဖြန်းဖြန်းထ၍ လာလေသည်၊ ကာယဒွါရ = ကိုယ်အကြည်, အတွေ့မျိုးစုံ = ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ, ထိမှု = ကာယဝိညာဏ် = ဤသုံးပါးတို့ ပေါင်းဆုံမိခြင်းကြောင့် ကာယသမ္ဖဿ = ကိုယ်အတွေ့ ဖြန်းဖြန်းထ၍ လာလေသည်၊ မနောဒွါရ = စိတ်အကြည်, အာရုံခြောက်မျိုးတို့တွင် တမျိုးမျိုး, သိမှု = မနောဝိညာဏ် = ဤသုံးပါး ပေါင်းဆုံမိခြင်းကြောင့် မနောသမ္ဖဿ = စိတ်အတွေ့ ဖြန်းဖြန်းထ၍ လာလေသည်။

     ထိုဖဿခြောက်ပါးတို့သည် သိကြားလက်နက် ၀ဇီရစိန်လက်နက်ကဲ့သို့ ဆိုင်ရာအာရုံများ၏ ဣဋ္ဌရသ = ကောင်းသောရသာရည်, အနိဋ္ဌရသ = မကောင်းသောရသာရည်များ ထင်ရှား ပေါ်ထွက်လာအောင် ဖိနှိပ်ကြိတ်နယ်ပေးကြလေသည်၊ စက္ခုသမ္ဖဿ = မျက်စိအတွေ့က စက္ခုဒွါရ၌ထင်လာသော ရူပါရုံအမျိုးမျိုး၏ ဣဋ္ဌရသ, အနိဋ္ဌရသများ ထင်ရှားပေါ်ထွက်လာအောင် ဖိနှိပ် ကြိတ်နယ်ပေးလေသည်။ ကျန်သော ဖဿငါးပါးကလည်း မိမိတို့ဆိုင်ရာ ဒွါရ၌ ထင်လာသော အာရုံတို့၏ ဣဋ္ဌရသ, အနိဋ္ဌရသများ ထင်ရှားပေါ်ထွက်လာအောင် ဖိနှိပ် ကြိတ်နယ်ပေးလေသည်။ စက္ခုသမ္ဖဿ = မျက်စိအတွေ့က ရူပါရုံအမျိုးမျိုးကို ဖိနှိပ်ကြိတ်ဝါးပေးသည့်အလား တွေ့ထိပေးမှုကြောင့် ထိုရူပါရုံအမျိုးမျိုးတို့အနက် ဣဋ္ဌရူပါရုံမှ ဣဋ္ဌရသရည်များ, အနိဋ္ဌရူပါရုံမှ အနိဋ္ဌရသရည်များ တဒီးဒီးယိုစီး၍ ကျသည့်အလား ထင်ရှား ပေါ်လွင်လာလေသည်။ ထို့အတူ သောတသမ္ဖဿ = နားအတွေ့က သဒ္ဒါရုံအမျိုးမျိုးကို (ပ)၊ ဃာနသမ္ဖဿ = နှာခေါင်းအတွေ့က ဂန္ဓာရုံအမျိုးမျိုးကို, ဇိဝှါသမ္ဖဿ = လျှာအတွေ့က ရသာရုံအမျိုးမျိုးကို, ကာယသမ္ဖဿ = ကိုယ်အတွေ့က ဖောဋ္ဌဗ္ဗာရုံ အမျိုးမျိုးကို, မနောသမ္ဖဿ = စိတ်အတွေ့က မနောဒွါရ၌ ထင်လာသော အာရုံခြောက်ပါးတို့အနက် တမျိုးမျိုးကို ဖိနှိပ်ကြိတ်ဝါးပေးသည့်အလား တွေ့ထိပေးမှုကြောင့် ထိုအာရုံတို့အနက် ဣဋ္ဌအာရုံ တို့မှ ဣဋ္ဌရသရည်များ, အနိဋ္ဌအာရုံတို့မှ အနိဋ္ဌရသရည်များ

၇၁၄

တဒီးဒီး ယိုစီး၍ကျသည့်အလား ထင်ရှားပေါ်လွင်လာလေသည်။ ဖဿအားကောင်းလျှင် အားကောင်းသလောက် အာရုံ၏ ဣဋ္ဌရသရည်များ, အနိဋ္ဌရသရည်များ ထင်ရှားပေါ်လွင်၍ လာကြလေသည်။ ယင်းသို့ ဣဋ္ဌရသရည်များ ထင်ရှားပေါ်လွင်လာသောအခါ အလိုရှိအပ်သော အရာဝတ္ထု ကောင်းသောအရာဝတ္ထု တပ်မက်ဖွယ်အရာဝတ္ထုဟူ၍ မှတ်ယူကြလေတော့၏။ အနိဋ္ဌရသရည်များ ထင်ရှားပေါ်လွင်လာသောအခါ အလိုမရှိအပ်သော အရာဝတ္ထု မကောင်းသော အရာဝတ္ထု ရွံမုန်းဖွယ် အရာဝတ္ထုဟူ၍ မှတ်ယူကြလေတော့၏။

     ဤကဲ့သို့ အလိုရှိအပ်သော အရာဝတ္ထု, အလိုမရှိအပ် သောအရာဝတ္ထု, ကောင်းသော အရာဝတ္ထု, မကောင်းသောအရာဝတ္ထု, တပ်မက်ဖွယ် အရာဝတ္ထု, ရွံမုန်းဖွယ် အရာဝတ္ထုဟူ၍ စွဲမှတ်ယူရလေအောင် အာရုံ၏ ဣဋ္ဌရသရည်များ အနိဋ္ဌရသရည်များ ထင်ရှားပေါ်လွင်လာအောင် ဖိနှိပ်ကြိတ်ဝါးပေးသည့်အလား တွေ့ထိပေးမှုသည် ဖဿ၏ စွမ်းရည်သတ္တိ ဖြစ်လေသည်။

(၆) ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ

ဖဿခြောက်မည်၊ သူ့စွမ်းရည်ဖြင့်၊ ကြိတ်နည်သောအား၊ စက်ရှိန်ဝါး၍၊ ခြောက်ပါးအာရုံ၊ မြေ့မြေ့တုန်လျက်၊ ခြောက်စုံရသ၊ အနိဋ္ဌနှင့်၊ ဣဋ္ဌဟူသည်၊ အရည်ဒီးဒီး၊ ယိုထွက်စီးသော်..။ ဓာတ်ကြီးခြောက်ဖြာ၊ ဝေဒနာဟု၊ ထွေလာအထူး၊ ထွက်ပေါ်မြူး၍၊ ခြောက်ဦးရွှမ်းစည်၊ အာရုံရည်ကို၊ မည်မည်ရရ၊ ခံစံကြမှ၊ သုဘ,သုဘာ၊ သာ, မသာနှင့်၊ ထွေလာများတောင်း၊ ကောင်း,မကောင်းလည်း၊ ထောင်းထောင်းငေါ်ငါ်၊ သိထင်ပေါ်၍၊ ကောင်းသော် စိတ်ဝမ်း၊ ဖိတ်ဖိတ်လျှမ်းလျှင်၊ ရွှင်လန်းနှလုံး၊ စွင့်စွင့်ပြုံး၏။ မုန်းဖွယ်တွေ့က၊ ခြောက်သွေ့နွမ်းညှိုး၊ နှလုံးဆိုး၍၊ အခိုးလူလူ၊ ပွက်ပွက်ဆူမျှ၊ ပူပူပင်ပင်၊ မရွှင်မလန်း၊ စိတ်ကုန်ခန်း၏။ ချမ်းသာသုခ၊ တစ်ခုမျှ၌၊

၇၁၅

လောကအထု၊ အကုန်စု၏။ ပုပုရွရွ၊ မြင်သမျှလည်း၊ သုခဖို့ချည်း၊ လုံ့လသည်း၏။ အရည်းသူမြတ်၊ ပရမတ်ကို၊ ချန်လှပ်ဖယ်ရှား၊ အလွတ်ထား၍၊ အများလောက၊ ရှိသမျှကား၊ ဒုက္ခပွားမှု၊ များစွာပြုသည်။ သုခဝေဒနာ စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

     အာရုံခြောက်ပါး ရှိကြသည့်အနက် ဆိုင်ရာဖဿတို့က ဖိနှိပ် ကြိတ်ဝါးပေးမှုကြောင့် အာရုံတပါးတပါး တမျိုးတမျိုးမှ ဣဋ္ဌရသရည် အနိဋ္ဌရသရည် တစုံစီ တစုံစီ ပေါ်ထွက်လာကြောင်း ထင်ရှားသိသာပြီ၊ ဒွါရခြောက်မည် အကြည်ခြောက်ပါးတို့၌ ဆိုင်ရာအာရုံတို့ တိုက်ဆုံထင်ကြသောအခါ မီးပွင့်မီးပွါးပမာ ဖြစ်ပေါ်လာသော စိတ်ဝိညာဏ် ခြောက်ပါးတို့သည် မြင်ရုံ, ကြားရုံ, နံရုံ, လျက်ရုံ, ထိရုံ, သာမန်သိရုံသာ စွမ်းနိုင်ကြ၏။ ထိုထက်ပိုလွန်၍ ကောင်း,မကောင်းဟူသော ဣဋ္ဌရသ, အနိဋ္ဌရသများ ပေါ်ထွက်လာအောင်ကား ဝိညာဏ်ခြောက်ပါးတို့က မစွမ်းနိုင်ကြချေ။ အာရုံ၏ ဣဋ္ဌရသရည် အနိဋ္ဌရသရည်များ တဒီးဒီးယိုစီး၍ ထွက်လာသကဲ့သို့ ထင်ရှား ပေါ်ထွက်လာအောင် ဖိနှိပ်ကြိတ်ဝါးပေးမှုကား ဖဿခြောက်ပါး၏ အလုပ်သာလျှင် ဖြစ်၏။ ယင်းသို့ ဖဿခြောက်ပါးတို့က ဆိုင်ရာအာရုံများကို ဖိနှိပ်ကြိတ်ဝါးပေးမှုကြောင့် အာရုံက ဣဋ္ဌမျိုးဖြစ်၍ ဣဋ္ဌရသရည်များ ပေါ်ထွက်လာသောအခါ ထိုအာရုံ၏ ဣဋ္ဌရသရည်ကို မည်မည်ရရ (မယ်မယ်ရရ) ခံစားသုံးဆောင်သော သုခသောမနဿ ဝေဒနာဓာတ်ကြီးတို့သည် တဖွားဖွား ဖြစ်ပေါ်လာ၍ အာရုံ၏အရသာကို မြိန်ရှက်စွာ ခံစားကြလေကုန်၏၊ အာရုံက အနိဋ္ဌမျိုးဖြစ်၍ အနိဋ္ဌရသရည်များ ပေါ်ထွက်လာသောအခါ ထိုရသာရည်ကို မသာမယာ ဆင်းရဲပင်ပန်း ညှိုးနွမ်းစွာ မယ်မယ်ရရ ခံစားသုံးဆောင်သော ဒုက္ခ ဒေါမနဿ ဝေဒနာဓာတ်ကြီးတို့သည် တဖွားဖွားဖြစ်ပေါ်၍ လာကြကုန်၏။ ဤအနက်ကိုပင် ရည်ရွယ်၍ ပါဠိတော်၌ “ဖဿပစ္စယာ ဝေဒနာ = ဖဿခြောက်ပါးကြောင့် ဝေဒနာခြောက်ပါးတို့ ထင်ရှားဖြစ်ကြကုန်၏”ဟု ဟောတော်မူသည်။

၇၁၆

(ဤ၌။ ။သုခဝေဒနာဟူသည်မှာ ကာယိကသုခ = ကိုယ်ချမ်းသာမှုကို ဆိုသည်။ သောမနဿဝေဒနာ ဟူသည်မှာ စေတသိကသုခ = စိတ်ချမ်းသာမှုကို ဆိုသည်။ ဒုက္ခဝေဒနာဟူသည်မှာ ကာယိကဒုက္ခ = ကိုယ်ဆင်းရဲမှုကိုဆိုသည်။ ဒေါမနဿဝေဒနာ ဟူသည်မှာ စေတသိကဒုက္ခ = စိတ်ဆင်းရဲမှုကို ဆိုသည်။ ရံခါ သုခနှင့် သောမနဿကို ပေါင်း၍ သုခဝေဒနာဟူ၍၎င်း, ဒုက္ခနှင့် ဒေါမနဿကို ပေါင်း၍ ဒုက္ခဝေဒနာဟူ၍၎င်း ရေးသားခေါ်ဝေါ် ပြောဆိုအပ်၏။

ဝေဒနာသည် သုခဝေဒနာ, ဒုက္ခဝေဒနာ, ဥပေက္ခာဝေဒနာဟူ၍ သုံးမျိုးရှိသော်လည်း ဤယခုလင်္ကာ၌ အကုသိုလ်ဥပေက္ခာနှင့် အကုသလဝိပါက် ဥပေက္ခာတို့ကို ဒုက္ခ၌သွင်း၍ ဆိုထားသည်၊ ကုသိုလ်, ကြိယာ ဥပေက္ခာနှင့် ကုသလဝိပါက်ဥပေက္ခာတို့ကို သုခ၌သွင်း၍ ဆိုထားသည်ဟု အထူးမှတ်ယူထားရာ၏။

ဤလင်္ကာ၏ အနက်အဓိပ္ပါယ် အကျယ်ကို ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒဒီပနီကျမ်း၌ ကြည့်ရှုဖြစ်အောင် ကြည့်ရှုရာ၏၊ ဤကျမ်း၌ကား လင်္ကာအဓိပ္ပါယ် ဆက်စပ်မိရုံမျှ ဖော်ပြရေးသားပေအံ့၊ နောက်နောက်လင်္ကာတို့၌လည်း ဤနည်းအတူတည်း)။

     ဓာတ်ကြီးခြောက်ဖြာ ဝေဒနာ-ဟူသည်မှာ (၁)စက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ = မျက်စိအတွေ့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ (၂) သောတသမ္ပဿဇာဝေဒနာ = နားအတွေ့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ (၃) ဃာနသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ = နှာခေါင်းအတွေ့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ (၄) ဇိဝှါသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ = လျှာအတွေ့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ (၅) ကာယသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ =- ကိုယ်အတွေ့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာ၊ (၆) မနောသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ = စိတ်အတွေ့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝေဒနာ = ဤဝေဒနာဓာတ်ကြီး ခြောက်ပါးကို ဆိုလိုသည်။

     အာရုံ၏အရသာကို ထိုဝေဒနာဓာတ်ကြီးများကသာ ပိုင်နိုင်စွာ ခံစားကြလေသည်။ ထို့ကြောင့် လင်္ကာ၌ “မည်မည်ရရ၊ ခံစံကြမှ” ဟု စပ်ဆိုလေသည်။ ထိုသို့ ဝေဒနာဓာတ်ကြီးများက အာရုံ၏အရသာကို ပိုင်နိုင်စွာ ခံစားကြသောအခါ တင့်တယ်သည်, မတင့်တယ်သည်, သာယာဖွယ်ရှိသည်, မရှိသည်, ကောင်းသည်,

၇၁၇

မကောင်းသည်-စသော အသိအထင် အမှတ်များ တထောင်းထောင်းဖြစ်ပေါ်၍ လာပြီးလျှင် ကောင်းသောအာရုံဖြစ်က ကိုယ်စိတ်နှစ်ပါး ရွှင်အားမဆုံး တပြုံးပြုဖြစ်၍နေကြ၏၊ မုန်းဖွယ်အာရုံ မကောင်းသောအာရုံဖြစ်က ခြောက်သွေ့နွမ်းညှိုး နှလုံးသိုးလျက် အခိုးတလူလူထွက်မျှ တပူပူတပင်ပင် ခံစားကြရ၏။

     လောကလူအပေါင်းတို့၏ တခုတည်းသော ရည်ရွယ်ချက်ကား ချမ်းသာသုခ ဝေဒနာဓာတ်ကြီးကို ရဖို့ရန်သာတည်း၊ ပုပုရွရွ မြင်သမျှကို လုံ့လကြိုးကုတ် တလှုပ်လှုပ်ဖြင့် အားထုတ်၍ နေကြသမျှသည် ချမ်းသာသုခ ဝေဒနာဓာတ်ကြီးကို ရဖို့ရန် လုံ့လအားသည်း၍ နေကြခြင်းသာဖြစ်သည်။ ဤသုခဝေဒနာဓာတ်ကြီးကား အရိယာသူမြတ်များကို ချန်လှပ်ထား၍ အများသော ပုထုဇန်လောကကို ဒုက္ခပွါးအောင် ပြုဆောင်တတ်ပေ၏။ သူသူငါငါ အဆင်းရဲခံ၍ ပြုလုပ်နေကြသမျှသည် ထိုသုခဝေဒနာကို ရလိုသောကြောင့်သာ ဖြစ်၏၊ အယုတ်သဖြင့် မိမိကိုယ်ကို သေစေလို၍ အဆိပ်မျိုသောသူ, ကြိုးဆွဲချသောသူ, ရေထဲခုန်ချသောသူ, လက်နက်ဖြင့် သတ်သောသူတို့သည်လည်း “သေမှ ချမ်းသာမည်၊ သေမှ အေးမည်”ဟု ချမ်းသာသုခကို ရလိုသောကြောင့် ထိုသို့ပြုလုပ်ကြလေသည်။

(၇) ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ

သုခဝေဒနာ၊ စွမ်းရည်ဖြာ၍၊ ရသာမြိန့်ရွှမ်း၊ အစိမ့်မွှန်းက၊ သွန်းသွန်းဆူကြွ၊ ထိုသုခ၌၊ ပိယ-ဟူသား၊ အချစ်ပွား၍၊ ခြောက်ပါးဝေဒနာ၊ မြိန်ယှက်စွာကို၊ လွယ်ကာမနှေး၊ လိုတိုင်းပေးသည်၊ သူဌေးရတနာ၊ ပမာအလား၊ ကြင်မယားနှင့်၊ ဝတ်စားရွှေငွေ၊ လယ်မြေလုပ်ခင်း၊ ထမင်းဘောဇဉ်၊ သဘင်ပွဲလမ်း၊ အခဏ်းခဏ်းတည့်၊ ပန်းမျိုးနံ့သာ၊ အဖြာဖြာလျှင်၊ ရူပါရမ္မဏ၊ စသည်အပုံ၊ ပဉ္စာရုံနှင့်၊ ခြောက်စုံဖဿ၊ စက္ခု-စသား၊ ဒွါရခြောက်မည်၊ အကြည်အလင်း၊ ကိုယ်တွင်းဓာတ်နု၊ အစုစုလျှင်၊ ဗဟုဘေဒါ၊ များပြားစွာသည်၊ ဓမ္မာရမ္မဏ၊ ကာမဝတ္ထု၊ အစုအပုံ၊

၇၁၈

ခြောက်အာရုံ၌၊ ခုံတမင်မင်၊ ခင်တများများ၊ နေ့စဉ်ပွား၍၊ တရားအချက်၊ သဘောနက်ကို၊ အိပ်မက်တွင်မျှ၊ မမြင်ကြဘဲ၊ ကာမထောင်တွင်း၊ ခန္ဓာကင်းသည်၊ ၊ခြောက်သင်းတဏှာ စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

     အဆင်းရူပါရုံကို မြင်သောအခါ စက္ခုသမ္ဖဿ = မျက်စိအတွေ့၏ အာနုဘော်ကြောင့် ထိုအာရုံမှ ရှုချင်ဖွယ်ကောင်းသော ဣဋ္ဌရသသည် ပေါ်ထွက်၍လာ၏။ ထိုအခါ ထိုအာရုံမှ ပေါ်ထွက်၍လာသော ဣဋ္ဌရသကို “ကောင်းစွာ့ ကောင်းစွာ့၊ လှပတင့်တယ်စွာ့”ဟု ခံစားစံစားသော စက္ခုသမ္ဖဿဇာ = မျက်စိအတွေ့ကြောင့်ဖြစ်သော သုခဝေဒနာသည် စိတ်သန္တာန်အစဉ်မှာ ရသာမြိန်ရွှမ်း အစိမ့်မွှန်းလျက် သွန်းသွန်းဆူကြွ ဖြစ်ပေါ်၍လာလေ၏။ ထိုအခါ ခြောက်သွေ့သော ထမင်းကို ထောပတ်ရည် ဆမ်းလိုက်သကဲ့သို့ စိတ်အစဉ် ရွှမ်းရွှမ်းစို၍လာ၏။ ညှိုးနွမ်းနေသော ပဒုမာကြာကို သီတာရေချမ်း ဆွတ်ဖျန်းပေးလိုက်သဖြင့် လန်းဆန်းဖွံ့ဖြိုး၍ လာသကဲ့သို့ စိတ်သန္တာန်အစဉ် ရွှင်လန်းဖွံ့ဖြိုး၍ လာ၏။ မျက်နှာရုပ် ရွှမ်း၍, စို၍, အသွေးအရည်တက်၍ လာ၏။ ထိုသို့ စက္ခုအပြင် စိတ်အစဉ်မှာ ရွှမ်းရွှမ်းစိုတက်၍လာသော ထိုသုခဝေဒနာသည် မျက်စိအရသာခံမှု, မျက်စိမြိန်ရှက်မှု, မျက်စိဆိမ့်အိမ့်မှု မည်၏။ (အသံ= သဒ္ဒါရုံကို ကြားသောအခါ, အနံ့ = ဂန္ဓာရုံကို နမ်းရှူသောအခါ- စသည်တို့၌ နားအရသာခံစားမှု, နှာခေါင်းအရသာခံစားမှု, နားနှာခေါင်း မြိန်ရှက်မှု, နားနှာခေါင်း ဆိမ့်အိမ့်မှု- စသည်တို့ကိုလည်း ဤနည်းအတူ အာရုံခြောက်ပါးစုံအောင် သိရှိမှတ်ယူရာ၏)။

     ထိုသို့ သုခဝေဒနာခြောက်မျိုး ဖြစ်ပွါး၍ မျက်စိ, နား, နှာ, လျှာ, ကိုယ်, စိတ် မြိန်ရှက်မှု ဆိမ့်အိမ့်မှုများ ဖြစ်ပွါးသောအခါ အစိမ့်ခံလိုသော မြိန်ရှက်မှုကို ရယူလိုသော တဏှာရာဂဓာတ်ကြီး ခြောက်မျိုးသည် တဖွားဖွား ဖြစ်ပေါ်၍လာလေ၏။ ထိုအကြောင်းကို ပါဠိတော်၌ “ဝေဒနာပစ္စယာ တဏှာ = ဝေဒနာဟူသော အကြောင်းကြောင့် တဏှာခြောက်ပါး ဖြစ်ပွါးလာကြ၏”ဟု

၇၁၉

ဟောတော်မူသည်။ တဏှာခြောက်ပါး ဟူသည်မှာ ရူပတဏှာ, သဒ္ဒတဏှာ, ဂန္ဓတဏှာ, ရသတဏှာ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗတဏှာ, ဓမ္မတဏှာ = ဤခြောက်ပါးတို့တည်း။

     သတ္တဝါတို့သည် အသက်ခန္ဓာကို တွယ်တာကြရင်း ဖြစ်ကုန်၏။ ထိုသို့ အသက်ခန္ဓာကို တွယ်တာကြသောကြောင့် အသက်ကို တည်စေနိုင်သော ထမင်းကို၎င်း, ထမင်းဖြစ်ကြောင်း ဆန်ကို၎င်း, ဆန်ဖြစ်ကြောင်း စပါးကို၎င်း, စပါးဖြစ်ကြောင်း နွား, ကျွဲ, လယ်ယာ, မိုးမြေကို၎င်း တွယ်တာကြရကုန်၏။ ထိုအလုံးစုံကို တွယ်တာမှုကြောင့် ထိုအလုံးစုံကို ရယူနိုင်ကြောင်းဖြစ်သည့် ငွေကြေးကို တွယ်ကြရကုန်၏။ ဤသို့လျှင် တဏှာလောဘသည် ဝတ္ထုတခုကို အရင်းပြုကာ တွယ်တာမိလျှင် ထိုတွယ်တာအပ်သော ဝတ္ထုတခုနှင့် စပ်လျဉ်းသမျှ အရာမက အထောင်မက အဆင့်ဆင့်တွယ်တာမှု ပြန့်ပွါး၍ သွားလေတော့၏။ ထို့အတူ စက္ခုသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ တည်းဟူသော မျက်စိအရသာတခုကို တွယ်တာတပ်မက်မိသည့်အတွက် ထိုမျက်စိအရသာကို ပေးစွမ်းနိုင်သည့် ကောင်းသောအဆင်း = ရူပါရုံကို၎င်း, ထိုအဆင်းနှင့် ပြည့်စုံသည့် သက်ရှိ သက်မဲ့ဝတ္ထု အစုစုကို၎င်း, ထိုဝတ္ထု နှင့် စပ်လျဉ်းသမျှတို့ကို၎င်း တွယ်တာတပ်မက်မှု အဆင့်ဆင့် ပွါး၍ ပွါး၍ သွားလေတော့၏။ (သောတသမ္ဖဿဇာဝေဒနာ- အစရှိသော နားအရသာ, နှာခေါင်းအရသာ, လျှာအရသာ, ကိုယ်အရသာ, စိတ်အရသာတို့ကို တွယ်တာတပ်မက်မိသည့်အတွက် ထိုအရသာတို့ကို ပေးစွမ်းနိုင်သည့် ကောင်းသောအသံ = သဒ္ဒါရုံ, အနံ့ = ဂန္ဓာရုံ-စသည် စပ်လျဉ်းသမျှတို့ကို တွယ်တာတပ်မက်မှု အဆင့်ဆင့်ပွါး၍ပွါး၍ သွားပုံကိုလည်း ဤနည်းအတူ မှတ်ယူရာ၏)။

     ထိုသို့ ပညတ်နယ်ပယ် အထည်ဝတ္ထု အမည်အမျိုး- စသည်အားဖြင့် များပြားကျယ်ဝန်းလှသော တဏှာလောဘ၏ အာရုံစုကို ပရမတ္ထမျက်စိဖြင့် ချုပ်၍ကြည့်ရှုလျှင် အာရုံခြောက်ပါးသာလျှင် ဖြစ်၏။ ထို့ကြောင့် ထိုအာရုံခြောက်ပါးဖြင့် ချုပ်၍ ရူပတဏှာ,

၇၂၀

သဒ္ဒတဏှာ- စသည်ဖြင့် တဏှာခြောက်ပါးကို မြတ်စွာဘုရား ဟောကြားတော်မူအပ်လေသည်။ (လင်္ကာ၌ ထိုအာရုံခြောက်ပါးကိုပင် စကြဝတေးမင်း၏ အလိုခပ်သိမ်း ပေးနိုင်သော အသုံးတော်ခံ သူဌေးရတနာနှင့် ဥပမာထား၍ ရေးသား ဖွဲ့ဆိုတော်မူအပ်လေသည်)။

     ယင်းသို့ အာရုံခြောက်ပါး ကာမဝတ္ထု အစုစုသော တရားတို့၌ ခုံမင်တပ်မက်မှု တဏှာလောဘတရား နေ့စဉ်ပွါးနေကြသောကြောင့်ပင် သတ္တဝါတို့သည် နက်နဲသော တရားအချက်ကို အိပ်မက်တွင်မျှ မမြင်မက်ကြပဲ ကာမဝတ္ထု အစုစုတည်းဟူသော ကာမထောင်အတွင်း၌ပင် ခန္ဓာကင်းကြွေ စုတေစုတေ၍ သွားကြရလေသည်-ဟု ဆိုလိုသည်။

(၈) တဏှာပစ္စယာ ဥပါဒါနံ

တဏှာခြောက်မည်၊ အရင်းတည်လျက်၊ အရှည်များလျား၊ အစဉ်ပွားက၊ လေးပါးအမှန်၊ ဥပါဒါန်လည်း၊ ခန္ဓာကာယ၊ အဇ္ဈတ္တနှင့်၊ ကာမအာရုံ၊ အလုံးစုံ၌၊ အကုန်နှီးရင်း၊ အစွဲပြင်း၏၊ ၁-အသင်းပွါးများ၊ သားမယားက၊ စသည်ဖြာဖြာ၊ မဆုံးရာသား၊ ကာမဝတ္ထု၊ စွဲလမ်းပြုသည်၊ ကာမုပါဒါန်..။ ၂-တဖန်ထို့ပြင်၊ မိစ္ဆာဉာဉ်ဖြင့်၊ အမြင်ယွင်းဖောက်၊ အယူမှောက်သည်၊ ခြောက်ဆယ့နှစ်ပါး၊ ပြားသည်ဒိဋ္ဌိ..။ ၃-တစိထိုမှ၊ ဂေါသီလကို၊ ဝဋ်မှထုတ်တတ်၊ စွဲထင်မှတ်သည်၊ သီလဗ္ဗတုပါဒါန်..။ ၄-ခန္ဓာငါးပါး၊ တရားအစု၊ ဓာတ်အနုကို၊ ကိုယ်ဟုစွဲကပ်၊ အမြဲမှတ်သည်၊ အတ္တဝါဒုပါဒါန်..။ အထန်အပြင်း၊ အစွဲတင်း၍၊ ဝဋ်ခင်းဝဋ်နယ်၊ ဝဋ်ပင်လယ်မှ၊ လွတ်ဖွယ်မအား၊ တမားမားသည်၊ ၊လေးပါးဥပါဒါန် စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

     ဖော်ပြရာပါ တဏှာခြောက်ပါး တပ်မက်မှုတရားတို့ကို အားမရှိမီ နုစဉ်ကာလကပင် ပယ်နိုင်လျှင်ကောင်း၏။ ထိုသို့ မပယ်နိုင်ပဲ

၇၂၁

နေ့ရှည်-လများ နှစ်ရှည်ပွါးလတ်သည်ရှိသော် မိမိ၏ အဇ္ဈတ္တ ခန္ဓာကိုယ်နှင့်တကွ အပြင်အပ ဗဟိဒ္ဓဖြစ်သော ကာမဝတ္ထု ကာမအာရုံ အလုံးစုံတို့၌ အပြင်းအထန် တဏှာဖြင့်စွဲလမ်းမှု, ဒိဋ္ဌိဖြင့် စွဲလမ်းမှုဟူသော ဥပါဒါန်တရား လေးပါးတို့ ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာတော့၏။ ဥပါဒါန်တရား လေးပါးတို့ဟူသည်မှာ ၁-ကာမုပါဒါန်, ၂-ဒိဋ္ဌုပါဒါန်, ၃-သီလဗ္ဗတုပါဒါန်, ၄-အတ္တဝါဒုပါဒါန် = ဤလေးပါးတို့တည်း။

     ၁-ထိုလေးပါးတို့တွင် “ဖွတ်ကြီးလျှင် မိကျောင်း၊ မြွေကြီးလျှင် နဂါး” ဟူသကဲ့သို့ ရှေးဖော်ပြရာပါ တဏှာခြောက်ပါးသည်ပင် အစွဲအလမ်း အားကြီး ပြင်းထန်လာသောအခါ ကာမုပါဒါန်မည်၏။ (ဤစကားရပ်ဖြင့် အားနည်းသော တဏှာလောဘသည် တဏှာမည်၍ အဖြေရ အဖျောက်ရ ခက်အောင် အားကြီး ပြင်းထန်သော တဏှာလောဘသည် ဥပါဒါန်မည်၏-ဟူ၍ တဏှာအရနှင့် ကာမုပါဒါန်အရ အထူးကို သိမှတ်ရာ၏)။

     ၂-နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကြီးသုံးပါး (ဗြဟ္မဇာလသုတ်၌လာသော) ခြောက်ဆယ့်နှစ်ပါးသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ- အစရှိသော အစွဲအလမ်းပြင်းသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိစုသည် ဒိဋ္ဌုပါဒါန်မည်၏။ (နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိကြီး သုံးပါးတို့မှာ ခြောက်ဆယ့်နှစ်ပါးသော မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိတို့တွင် ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိမျိုး၌ ပါဝင်သောကြောင့် လင်္ကာ၌ “ခြောက်ဆယ့်နှစ်ပါး၊ ပြားသည်ဒိဋ္ဌိ”ဟု စပ်ဆိုလေသည်)။ (မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ၆၂-ပါးကို ပိဋကတ်မြန်မာပြန် သီလက္ခန်ကျမ်း၌ ကြည့်ရှုမှတ်ယူကုန်ရာ၏)။

     ၃-ဘုရားရှင်လက်ထက်တော်အခါက ပုဏ္ဏတက္ကတွန်း, သေနိယတက္ကတွန်းတို့ကဲ့သို့ နွားတို့၏အလေ့အကျင့်, ခွေးတို့၏အလေ့အကျင့်ကို သံသရာဝဋ်ဒုက္ခမှ ကျွတ်လွတ်စေတတ်သော အလေ့အကျင့်ဟု အထင်မှား အမြင်မှား စွဲလမ်းမှု = မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိသည် သီလဗ္ဗတုပါဒါန်မည်၏။ (ပုဏ္ဏတက္ကတွန်း, သေနိယတက္ကတွန်းတို့၏ အကြောင်းကို ပိဋကတ်မြန်မာပြန် မဇ္ဈိမပဏ္ဏာသ ကုက္ကုရဝတိကသုတ်မှ ထုတ်နုတ် မှတ်ယူကုန်ရာ၏)။

၇၂၂

     နွားတို့၏ အလေ့အကျင့်ဖြင့် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်နိုင်၏ဟု အယူမှားသော တက္ကတွန်းများကို ဂေါဝတိက တက္ကတွန်းများဟု ခေါ်၏၊ ထိုသူတို့၏ အယူမှာ- ရှေးရှေးဘဝတို့က ပြုခဲ့သမျှသော မကောင်းမှု ကံဟောင်းစုသည် ယခုဘဝ၌ နွားများကဲ့သို့ အနွမ်းအပါး အဆင်းရဲခံ၍ တဘဝလုံးကျင့်လျှင် နေ့စဉ်နေ့တိုင်း မကောင်းကျိုးကို ပေးရသဖြင့် ယခုဘဝ၌ပင် ရှေးမကောင်းမှု ကံဟောင်းစု ကုန်ဆုံးခြင်းသို့ ရောက်လေ၏။ ယခုဘဝ မကောင်းမှုအသစ်လည်း မဖြစ်၊ ထိုသို့ဖြစ်ခဲ့သော် မကောင်းမှုကံဟောင်း, မကောင်းမှုကံသစ် အလုံးစုံပင် မျိုးပြတ်လေတော့၏။ အမြဲချမ်းသာသော သုခကို ရ၏-ဟုယူသော အယူဖြစ်သည်။ ထိုအယူကိုယူ၍ ကျင့်သောသူသည် နွားသွားသကဲ့သို့ လေးဖက်ထောက်သွား၏၊ နွားအိပ်သကဲ့သို့ အိပ်၏။ ထမင်းအစာကိုပေးလျှင်လည်း နွားစားသကဲ့သို့ စား၏။ နွားတို့၏ စံနစ်ကို အကုန်ယူ၍ ကျင့်၏။ ထိုအကျင့်ကို ပေါ့ပေါ့ယူ၍ ပေါ့ပေါ့ကျင့်လျှင် သေသည်၏ အခြားမဲ့၌ နွားဖြစ်တတ်၏။ တင်းတင်းပြင်းပြင်းယူ၍ တင်းတင်းပြင်းပြင်းကျင့်လျှင် သေသည်၏အခြားမဲ့၌ ငရဲသို့ ကျရောက်ရ၏။

     ခွေးတို့၏ အလေ့အကျင့်ဖြင့် သံသရာဝဋ်မှ ကျွတ်လွတ်နိုင်၏ဟု အယူမှားသော တက္ကတွန်းများကို ကုက္ကုရဝတိက တက္ကတွန်းများဟု ခေါ်၏၊ ထိုသူတို့၏အယူမှာ- ခွေးတို့နှင့်တူစွာ သွား, လာ, နေထိုင်, စားသောက်, အိပ်မှုတည်း။ ခွေးတို့၏ စံနစ်ကို အကုန်ယူ၍ ကျင့်သုံးခြင်းတည်း။ ဤအကျင့်လည်း ပေါ့ပေါ့ကျင့်လျှင် ခွေးဖြစ်ဖို့, တင်းတင်းပြင်းပြင်း ကျင့်လျှင် ငရဲကျဖို့သာ ဖြစ်၏။

     ၄-အတ္တ = လိပ်ပြာ = ငါဟူ၍ အထင်မှား အမြင်မှားသောအားဖြင့်ဖြစ်သော သက္ကာယဒိဋ္ဌိ နှစ်ဆယ်တို့သည် အတ္တဝါဒုပါဒါန်မည်၏။ ခန္ဓာငါးပါးတို့ရှိရာဝယ် တပါးတပါး၌ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ လေးမျိုးစီဖြစ်၏။ ရူပက္ခန္ဓာ၌ ၁-ရုပ်သည် အတ္တ = လိပ်ပြာ = ငါတည်းဟု ရုပ်နှင့်အတ္တ မကွဲမပြား အယူမှားမှုတပါး, ၂-နာမ်တရားကို အတ္တဟု မှတ်ယူကာ သစ်ပင်သည် အရိပ်ရှိသကဲ့သို့ အတ္တသည် ရုပ်ရှိ၏ဟု အယူမှားမှုတပါး, ၃-နာမ်တရားကိုပင်

၇၂၃

အတ္တဟုမှတ်ယူကာ ပန်းပွင့်၌ ရနံ့တည်သကဲ့သို့ အတ္တ၌ ရုပ်သည် တည်၏ဟု အယူမှားမှုတပါး, ၄-နာမ်တရားကိုပင် အတ္တဟု မှတ်ယူကာ ကြုတ်၌ ပတ္တမြားတည်သကဲ့သို့ ရုပ်၌ အတ္တ = လိပ်ပြာတည်၏ဟု အယူမှားမှုတပါး = ဤသို့ ရူပက္ခန္ဓာနှင့်စပ်၍ သက္ကာယဒိဋ္ဌိလေးပါး ဖြစ်ရှိလေသည်။ နာမ်ခန္ဓာလေးပါးတို့၌လည်း တပါးတပါးနှင့်စပ်၍ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ လေးပါးစီဖြစ်ရကား သက္ကာယဒိဋ္ဌိနှစ်ဆယ်ဖြစ်၏။ ထိုသက္ကာယဒိဋ္ဌိနှစ်ဆယ်ကို အတ္တဝါဒုပါဒန်ဟူ၍ ခေါ်၏။

     ဤဥပါဒါန်လေးပါး ဖြစ်ပွါးလာလျှင် ၀ဋ်ခင်း ဝဋ်နွယ် ဝဋ်ပင်လယ်မှ ကျွတ်လွတ်ရန် မလွယ်ကူတော့ပဲ သံသရာဝဋ်ထဲမှာ တမားမား တဖားဖား တည်နေရလေတော့၏-ဟု ဆိုလိုသည်။

(၉) ဥပါဒါနပစ္စယာ ဘဝေါ

စွမ်းရည်ပြင်းထန်၊ ဥပါဒါန်ဖြင့်၊ ခန္ဓာဓမ္မ၊ ကိုယ်ကာယ၌၊ အတ္တအစွဲ၊ မြဲကြီးမြဲ၍၊ ရဲရဲရက်ရက်၊ ကိုယ့်အတွက်ကြောင့်၊ သက်သတ်,ခိုးမှု၊ စသည်ပြုလျက်၊ အကုသလ၊ ကာမဆယ်တန်၊ အပြစ်လျှံ၏..။ တဖန်နောက်နှောင်း၊ ငါလျှင်ကောင်းစိမ့်၊ အကြောင်းရည်ရော်၊ အရှည်မျှော်လျက်၊ သူတော်ဓလေ့၊ ရသေ့ရဟန်း၊ လှူဒါန်းဝေငှ၊ ပဉ္စင်္ဂနှင့်၊ အဋ္ဌအင်္ဂီ၊ ဒသင်္ဂီတည့်၊ လေးလီဗြဟ္မ၊ ဝိဟာရဈာန်၊ ဆယ်တန်ကသိုဏ်း၊ အလှိုင်းများစွာ၊ ဘာဝနာဟု၊ ဆယ်ဖြာပုည၊ ကုသလကို၊ လုံ့လကြိုးစား၊ ကောင်းမှုပွါး၏..။ နှစ်ပါးကုသိုလ်၊ အကုသိုလ်ဟု၊ ထိုထိုဘဝ၊ ဖြစ်သမျှ၌၊ ဗီဇပြည့်ဖြိုး၊ အမျိုးမျိုးကြောင့်၊ အကျိုးတရား၊ အရှည်ပွားသည်၊ ၊နှစ်ပါးဘဝ စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

     လင်္ကာ၏အဓိပ္ပါယ် အကျဉ်းချုပ်မှာ- သတ္တဝါတို့သန္တာန်၌ ဥပါဒါန်အစွဲ ပြင်းထန်သောကြောင့် မိမိ၏ ခန္ဓာဓမ္မ ကိုယ်ကာယ၌ အတ္တအစွဲ (=သက္ကာယဒိဋ္ဌိ = အတ္တဝါဒုပါဒါန်)

၇၂၄

မြဲသည်ထက်မြဲ၍လာသည်၊ ထိုသို့ မြဲခိုင်၍လာသောကြောင့် ကိုယ့်အတွက်တာ တသက်လျာ = တခဏမျှ ချမ်းသာရေးကို ရှေးရှု၍ သူ့အသက်သတ်ခြင်း, သူ့ဥစ္စာကိုခိုးယူခြင်း- အစရှိသော အကုသိုလ် ကမ္မပထဆယ်ပါး တည်းဟူသော အကုသိုလ်ကမ္မဘဝ အပြစ်များ ဖြစ်ပွါးလာလေသည်။ ဤကိုယ်ခန္ဓာ ပစ္စုပ္ပန်ဘ၀၌ ချမ်းသာသကဲ့သို့ နောက်နောက်ဘ၀၌ ချမ်းသာရန် အကြောင်းရည်ရော် အရှည်မြော်၍ သူတော်ကောင်းတို့၏ အလေ့အကျင့်ဖြစ်သော ဒါန, သီလ, ဘာဝနာ = လောကီဘဝဂါမိ ကုသိုလ်များကို လုံ့လကြိုးစား အားထုတ်သဖြင့် ကာမကုသိုလ်, ရူပကုသိုလ်, အရူပကုသိုလ် တည်းဟူသော ကုသိုလ်ကမ္မဘဝတရား ဖြစ်ပွါးလာလေသည်။ ဤအကုသိုလ်ကမ္မပထ ဆယ်ပါးတည်းဟူသော အကုသိုလ်ကမ္မဘဝ, ဒါန, သီလ, ဘာဝနာ = လောကီဘဝဂါမိကုသိုလ် တည်းဟူသော ကုသိုလ်ကမ္မဘဝ = ဤနှစ်ပါးတို့ကို ကမ္မဘဝဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုကမ္မဘဝကြောင့် ထိုက်သက်ရာရာ ကာမဘုံ ရူပဘုံ အရူပဘုံတို့၌ ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာနှင့် ကမ္မဇရုပ်များ ဖြစ်ပွါးလာလေသည်၊ ထိုဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များကို ဥပပတ္တိဘဝဟူ၍ ခေါ်၏။ (လောကီကုသိုလ်, အကုသိုလ် ကမ္မပထတရားများသည် ဥပပတ္တိဘဝကို ဖြစ်စေတတ်သောကြောင့် ဘဝမည်ကြ၍ ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်တို့မှာ ကမ္မဘဝ၏ အကျိုးအနေဖြင့် ဖြစ်ပွါးတတ်သောကြောင့် ဘဝမည်ကြသည်)။ ဤကား လင်္ကာ၏အဓိပ္ပါယ် အကျဉ်းချုပ်တည်း။

     ဤအရာဝယ် သမ္မောဟဝိနောဒနီမည်သော ဝိဘင်းအဋ္ဌကထာ၌ လာရှိသောအတိုင်း ဥပါဒါန်လေးပါးတို့ကြောင့် ကမ္မဘဝ, ဥပပတ္တိဘဝ = နှစ်ပါးတို့ အသေးစိတ်ဖြစ်ပုံကို အကျဉ်းအားဖြင့် ဖော်ပြဦးအံ့-

     အဘယ်ဥပါဒါန်သည် အဘယ်ဘဝ၏ အကြောင်း = ပစ္စည်း ဖြစ်နိုင်သနည်းဟု မေးခဲ့လျှင် “ဥပါဒါန် လေးမျိုးလုံးပင် ဘဝနှစ်မျိုးလုံး၏ အကြောင်း = ပစ္စည်း ဖြစ်နိုင်သည်သာတည်း”ဟု ဖြေဆိုရာ၏။ ချဲ့ဦးအံ့- ပုထုဇန်သည် သူရူးနှင့်တူ၏၊ သို့ရကား ထိုပုထုဇန်သည်

၇၂၅

“ဤကား သင့်၏၊ ဤကား မသင့်”ဟု မနှိုင်းချင့် မဝေဘန်နိုင်ပဲ ခပ်သိမ်းသော (=လေးမျိုးလုံးသော) ဥပါဒါန်၏အစွမ်းဖြင့် ခပ်သိမ်းသော ကာမ,ရူပ,အရူပ ဥပပတ္တိဘဝသုံးမျိုးလုံးကို တောင့်တကာ ခပ်သိမ်းသော လောကီကုသိုလ်, အကုသိုလ် ဘဝဂါမိကမ္မဘဝကို ပြုလုပ် အားထုတ်လေသည်။ ပြုလုပ်ပုံမှာ-

     ဤလောက၌ အချို့ပုထုဇန်သည် တဆင့်ကြားဖြင့်ဖြစ်စေ, မျက်မြင်ကို အစဉ်လျှောက်သောအားဖြင့်ဖြစ်စေ “ဤကာမဝတ္ထု စည်းစိမ်တို့သည် လူ့ပြည်လောကဝယ် ဥစ္စာပေါများသောမင်းမျိုး စသည်တို့၌၎င်း, ကာမာဝစရ နတ်ပြည်ခြောက်ထပ်တို့၌၎င်း ပြည့်စုံကုံလုံကုန်၏”ဟု ကြံစည်စဉ်းစား၍ ထိုကာမဝတ္ထု စည်းစိမ်တို့ကို ရရှိဖို့ရန် အကုသိုလ်ကံမကောင်း အပေါင်းမှားပြီးလျှင် သူတော်မဟုတ် သူယုတ်တို့၏ မတရားစကားကို နာကြားမိခြင်း-စသည်က လှည့်ပတ်ဖြားယောင်းအပ်ရကား “ဤသူ့အသက်သတ်ခြင်းစသောအမှုဖြင့် လူ့ရပ်နတ်ပြည်ရှိ ကာမဝတ္ထု စည်းစိမ်ကို ပြည့်စုံကုံလုံနိုင်ကုန်၏”ဟု အထင်အမြင် လွဲမှားကာ ကာမုပါဒါန်တရား၏ လှုံ့ဆော်ချက်အရ သူ့အသက်ကို သတ်ခြင်း-အစရှိသော ဒုစရိုက်များကို ပြုမှားလေတော့၏။ ထိုပုထုဇန်သည် ဒုစရိုက်များ ပြည့်ပွါးခြင်းကြောင့် အပါယ်လေးဘုံ၌ ဘဝပဋိသန္ဓေ ကပ်ရောက်၍နေရလေ၏။ (တနည်း) ပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်သည် မျက်မှောက်ထင်ထင် မြင်၍နေရသော ကာမဝတ္ထု စည်းစိမ်ကို တောင့်တ၍ဖြစ်စေ, မိမိရရှိပြီးသော ကာမဝတ္ထုတို့ကို လုံခြုံစေလို အရှည်တည်စေလို၍ဖြစ်စေ (တရားသည်, မတရားသည် နားမလည်ပဲ) ကာမုပါဒါန်တရား၏ လှုံ့ဆော်ချက်ကြောင့် ကာယဒုစရိုက်- စသည်တို့ကို ပြုမှားလေ၏၊ ထိုပုထုဇန်သည် ဒုစရိုက်များ ပြည့်ပွါးခြင်းကြောင့် အပါယ်လေးဘုံ၌ ဘဝပဋိသန္ဓေ ကပ်ရောက်၍ နေရလေ၏။ ထိုသို့ဖြစ်ရာ၌ ထိုပုထုဇန်၏ အပါယ်ဘဝ ပဋိသန္ဓေ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ဒုစရိုက် အကုသိုလ်ကံများသည် ကမ္မဘဝမည်၍ ထိုကံကြောင့်ဖြစ်သော အပါယ်ဘဝ ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များသည် ဥပပတ္တိဘဝ မည်ကြကုန်၏။ (ဤကား

၇၂၆

ကာမုပါဒါန်ကြောင့် အကုသိုလ်ကမ္မဘဝနှင့် ထို၏အကျိုး ဥပပတ္တိဘဝတို့ ဖြစ်ပုံတည်း)။

     အခြား ပုထုဇန်တဦးသည် ရှေးနည်းအတူပင် ကြံစည်စဉ်းစား၍ ကာမဝတ္ထု စည်းစိမ်တို့ကို ရရှိရန် ကံကောင်းထောက်မ သူတော်ကောင်းတို့ကို ပေါင်းသင်းရ၍ သူတော်ကောင်းတရားကို နာကြားခြင်း- စသည်တို့ဖြင့် ပညာဉာဏ်တရား အဆင့်ဆင့် တိုးပွါးရင့်ကျက်ကာ “ဤသုစရိုက်ကောင်းမှုဖြင့် လူ့ရပ်နတ်ပြည်ရှိ ကာမဝတ္ထု စည်းစိမ်တို့ ပြည့်စုံကုံလုံနိုင်ကုန်၏”ဟု အမှန်အတိုင်းသိရှိကာ ကာယသုစရိုက်-စသည်တို့ကို ပြုလုပ်အားထုတ်လေ၏။ ထိုပုထုဇန်ပုဂ္ဂိုလ်သည် သုစရိုက်ကောင်းမှုများ ပြည့်ပွါးခြင်းကြောင့် နတ်ပြည်၌ဖြစ်စေ, လူ့ပြည်၌ဖြစ်စေ ဘဝပဋိသန္ဓေ ကပ်ရောက်၍ နေရလေ၏။ ထိုသို့ဖြစ်ရာ၌ ထိုပုထုဇန်၏ လူ့ရပ်နတ်ရွာ ဘဝပဋိသန္ဓေ၏ အကြောင်းဖြစ်သော သုစရိုက်ကုသိုလ်ကံများသည် ကမ္မဘဝမည်၍ ထိုကံကြောင့်ဖြစ်သော လူ့ရပ်နတ်ရွာ ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များသည် ဥပပတ္တိဘဝ မည်ကြကုန်၏။ (ဤကား ကာမုပါဒါန်ကြောင့် ကာမာဝစရကုသိုလ် ကမ္မဘဝနှင့် ထို၏အကျိုး ဥပပတ္တိဘဝတို့ ဖြစ်ပုံတည်း)။

     အခြား ပုထုဇန်တဦးသည် “ရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံတို့၌ ကာမဝတ္ထု စည်းစိမ်တို့သည် ဤကာမဘုံထက် အထူးသဖြင့် ပြည့်စုံကုံလုံကြကုန်၏”ဟု ကြား၍ဖြစ်စေ, ကြံဆ၍ဖြစ်စေ ကာမုပါဒါန်တရား၏ လှုံ့ဆော်ချက်အရပင် ရူပကုသိုလ် အရူပကုသိုလ် ဈာန်သမာပတ်တရားတို့ကို ဖြစ်ပွါးစေပြီးလျှင် (=ရအောင်အားထုတ်ပြီးလျှင်) ထိုသမာပတ်တို့၏ အစွမ်းကြောင့် ရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဘဝပဋိသန္ဓေ ကပ်ရောက်၍ နေရလေ၏။ ထိုသို့ ဖြစ်ရာ၌ ထိုပုထုဇန်၏ ရူပ,အရူပဗြဟ္မာဘဝ ပဋိသန္ဓေ၏ အကြောင်းဖြစ်သော ရူပကုသိုလ်, အရူပကုသိုလ်ကံများသည် ကမ္မဘဝမည်၍ ထိုကံတို့ကြောင့်ဖြစ်သော ရူပ,အရူပဗြဟ္မာဘဝ ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များသည် ဥပပတ္တိဘ၀ မည်ကြကုန်၏။ (ဤကား ကာမုပါဒါန်ကြောင့် မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ် ကမ္မဘဝနှင့် ထို၏အကျိုး

၇၂၇

ဥပပတ္တိဘဝတို့ ဖြစ်ပုံတည်း)။ ။ဤကား ကာမုပါဒါန်ကြောင့် ကမ္မဘဝ, ဥပပတ္တိဘဝတို့ ဖြစ်ပုံတည်း။

     အခြား ပုထုဇန်တယောက်သည် “ဤအတ္တလိပ်ပြာမည်သည်ကား ကာမသုဂတိဘုံ၌ (သို့မဟုတ်) ရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ (သို့မဟုတ်) အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ပြတ်မှသာ ကောင်းစွာ အပြီးအပြတ် အဆုံးသတ် ပြတ်နိုင်သည်”ဟု ဥစ္ဆေဒဒိဋ္ဌိ တည်းဟူသော ဒိဋ္ဌုပါဒါန်ကို အကြောင်းပြုကာ ထိုကာမသုဂတိဘုံ, ရူပ, အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ကပ်ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ကာမကုသိုလ် မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ် ကံတို့ကို ပြု၏။ ထိုပုထုဇန်၏ ထိုကာမကုသိုလ် မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ် ကံများသည် ကမ္မဘဝမည်ကြ၍ ထိုကံတို့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များသည် ဥပပတ္တိဘဝ မည်ကြလေသည်။ ။ဤကား ဒိဋ္ဌုပါဒါန်ကြောင့် ကမ္မဘဝ, ဥပပတ္တိဘဝတို့ ဖြစ်ပုံတည်း။

     အခြား ပုထုဇန်တယောက်သည် “ဤအတ္တလိပ်ပြာ မည်သည်ကား ကာမသုဂတိဘုံ၌ (သို့မဟုတ်) ရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ (သို့မဟုတ်) အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဧကန်စင်စစ် ချမ်းသာမှုရှိနိုင်သည် ပူပန်မှုငြိမ်း အေးနိုင်သည်”ဟု အတ္တဝါဒုပါဒါန်၏ လှုံ့ဆော်ချက်အရ ထိုကာမသုဂတိဘုံ, ရူပ, အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ကပ်ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ကာမကုသိုလ် မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ် ကံတို့ကိုပြု၏၊ ထိုပုထုဇန်၏ ထိုကာမကုသိုလ် မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ်ကံများသည် ကမ္မဘဝမည်ကြ၍ ထိုကံတို့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များသည် ဥပပတ္တိဘဝ မည်ကြလေသည်။ ။ဤကား အတ္တဝါဒုပါဒါန်ကြောင့် ကမ္မဘဝ, ဥပပတ္တိဘဝတို့ ဖြစ်ပုံတည်း။

     အခြား ပုထုဇန်တယောက်သည် “ဤအလေ့အကျင့် = သီလဗ္ဗတမည်သည် ကာမသုဂတိဘုံ၌ (သို့မဟုတ်) ရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ (သို့မဟုတ်) အရူပဗြဟ္မာ့ဘုံ၌ ဖြည့်ကျင့်သောသူ၏ သန္တာန်၌သာ ချမ်းသာလွယ်ကူစွာ ပြည့်စုံလုံလောက်နိုင်သည်”ဟု သီလဗ္ဗတုပါဒါန်၏ လှုံ့ဆော်ချက်အရ ထိုကာမသုဂတိဘုံ, ရူပ, အရူပ ဗြဟ္မာ့ဘုံသို့ ကပ်ရောက်ကြောင်းဖြစ်သော ကာမကုသိုလ် မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ် ကံတို့ကို ပြု၏၊ ထိုပုထုဇန်၏ ထိုကာမကုသိုလ် မဟဂ္ဂုတ်ကုသိုလ်

၇၂၈

ကံများသည် ကမ္မဘဝမည်ကြ၍ ထိုကံတို့ကြောင့်ဖြစ်သော ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်များသည် ဥပပတ္တိဘဝ မည်ကြလေသည်။ ။ဤကား သီလဗ္ဗတုပါဒါန်ကြောင့် ကမ္မဘဝ, ဥပပတ္တိ ဘဝတို့ ဖြစ်ပုံတည်း။

(၁ဝ) ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ

ဘဝစွမ်းရေ၊ ကံနှစ်ထွေကြောင့်၊ သဗ္ဗေသတ္တာ၊ သတ္တဝါတို့၊ ဖြစ်ရာဘဝ၊ ဆုံးပြန်ကလျှင်၊ ဧက, စတု၊ ငါးခု ခန္ဓာ၊ ကံချရာ၌၊ ဓမ္မတာစစ်၊ သစ်တလဲလဲ၊ အနဲနဲလျှင်၊ ဖြစ်မြဲဇာတိ၊ သန္ဓေငြိ၍၊ တြိဘုံပြင်၊ နယ်တခွင်၌၊ အစဉ်ပြည့်ပွား၊ အစားစားလျှင်၊ မားမားမတ်မတ်၊ ဇာတ်အမျိုးမျိုး၊ တန်ခိုးထင်,တိမ်၊ ဂုဏ်သိရ်နိမ့်,မြင့်၊ အကျင့်ဆိုး,ကောင်း၊ အပေါင်းများစွာ၊ သတ္တဝါဟု၊ နာနာကာယ၊ ဖြစ်ပြန်ကြသည်။ လေးဝဇာတိ စွမ်းရည် တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

     ဤ “ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ”ဟူသော အချက်၌ ဘဝပစ္စယာအရ အကြောင်းဖြစ်သော ကုသိုလ်ကမ္မဘဝ, အကုသိုလ်ကမ္မဘဝတို့ကိုသာ ယူရမည်။ ဇာတိ-အရ ထိုကုသိုလ် အကုသိုလ် ကမ္မဘဝတို့ကြောင့်ဖြစ်သော ကုသလဝိပါက် နာမ်ခန္ဓာ, အကုသလဝိပါက် နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်တို့၏ ဥပါဒ် = ဖြစ်ပွါးမှုကို ကောက်ယူရမည်။ ထင်ရှားစေဦးအံ့- ရှေး “သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ”အရ ကုသိုလ် အကုသိုလ် သင်္ခါရကြောင့် ဝိပါက်ဝိညာဏ် ထင်ရှားဖြစ်ပွါး၏-ဟူသည်မှာ အတိတ်ဘဝ ကုသိုလ် အကုသိုလ် သင်္ခါရကြောင့် ဤယခုပစ္စုပ္ပန်ဘဝ ပဋိသန္ဓေအခါ ပဝတ္တိအခါတို့၌ ဝိပါက်ဝိညာဏ်ဖြစ်ပွါးသည်ကို ဆိုသည်၊ ဤယခု “ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ”အရ ကုသိုလ် အကုသိုလ် ကမ္မဘဝကြောင့် အနာဂတ်ကာလ၌ ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်တို့၏ ဥပါဒ် = ဖြစ်ပွါးမှု တည်းဟူသော ဇာတိ၏ ထင်ရှားဖြစ်မှုကို ဆိုသည်။ (နောက်၌ ထင်ရှားလတ္တံ့)။

၇၂၉

     အောက် “သင်္ခါရပစ္စယာ ဝိညာဏံ”ဟူသော အချက်၌ ကုသိုလ် အကုသိုလ် သင်္ခါရကြောင့် သမင်္ဂိတာလေးပါး = သမင်္ဂီလေးပါး အစဉ်အတိုင်း ဝိပါက်ဝိညာဏ်ဖြစ်ပွါးပုံကို စာမျက်နှာ (၇၀၀)၌ ဖော်ပြခဲ့ပြီ။ ထိုစကားရပ်၌ အတိတ်ဘဝ ကုသိုလ် အကုသိုလ် သင်္ခါရကြောင့် ဤယခုပစ္စုပ္ပန်ဘဝ ပဋိသန္ဓေအခါ ပဝတ္တိအခါတို့၌ ဝိပါက်ဝိညာဏ် ဖြစ်ပွါးသကဲ့သို့ ထို့အတူပင် ဤယခု ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ ပြုလုပ်အားထုတ်အပ်သော ကုသိုလ် အကုသိုလ်ကမ္မဘဝကြောင့် သမင်္ဂိတာလေးပါး = သမင်္ဂီလေးပါး အစဉ်အတိုင်းပင် နောက်အနာဂတ်ဘဝ၌ ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်တို့ ဥပါဒ် = ဖြစ်ပွါးကြလိမ့်မည်။ ထိုအချက်ကိုပင် “ဘဝပစ္စယာ ဇာတိ = ကမ္မဘဝကြောင့် ဥပပတ္တိဘဝတရား ဥပါဒ်ထင်ရှား ဖြစ်ပွါး၏”ဟူ၍ ဟောတော်မူသည်။ (ဤကား ပရမတ္ထကထာ = အဘိဓမ္မာ သဘာဝစစ်စစ် စကားတည်း)။

     လင်္ကာအဓိပ္ပါယ်။ ။လင်္ကာ၌ကား လူအများ နားလည်လွယ်ရန် ပရမတ် ပညတ် ရောစပ်လျက် ရေးသား စီစဉ်တော်မူအပ်လေသည်။ အဓိပ္ပါယ်မှာ-

     ကုသိုလ်ကမ္မဘဝ, အကုသိုလ်ကမ္မဘဝ တည်းဟူသော ကံနှစ်ပါးတို့၏ အစွမ်းသတ္တိကြောင့် ခပ်သိမ်းသော သတ္တဝါတို့သည် ယခု လောလောဆယ်ဖြစ်ရာ ပစ္စုပ္ပန်ဘဝ ဆုံးပြန်ကြလျှင် ထိုကံနှစ်ပါးတို့ အကျိုးပေးပစ်ချရာ ထိုက်သက်ရာရာ ရုပ်ခန္ဓာတပါးသာရှိသော အသညသတ်ဘုံ, နာမ်ခန္ဓာ လေးပါးသာရှိသော အရူပလေးဘုံ, ခန္ဓာငါးပါး အပြည့်အစုံရှိသော ကာမဘုံနှင့် (အသညသတ်ကြဉ်သော) ရူပါဝစရဗြဟ္မာဘုံတို့၌ ကမ္မနိယာမ ဓမ္မတာအတိုင်း ပဋိသန္ဓေအခါ ပဝတ္တိအခါတို့၌ ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်တို့ ဥပါဒ် = ဖြစ်ပွါးမှု တည်းဟူသော ဇာတိပေါ်သည်။

     ဤမှနောက်၌ စာနေကျဉ်းရန် ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်ဟု ရေးရမည့်အရာ၌ “ဥပပတ္တိဘဝ”ဟူ၍သာ ရေးတော့မည်။ ဥပပတ္တိဘဝခေါ်သော ဝိပါက်နာမ်ခန္ဓာ ကမ္မဇရုပ်တရားတို့၌ ဥပါဒ်ခဏ = ဖြစ်ဆဲခဏ, ဌီခဏ = တည်ဆဲခဏ,

၇၃၀

ဘင်ခဏ = ပျက်ဆဲခဏဟူ၍ = ခဏငယ်အချိန်တို သုံးပိုင်းရှိရာ ဥပါဒ်ခဏအခိုက်ကို ဇာတိဟု ခေါ်သည်၊ ဌီခဏအခိုက်ကို ဇရာဟု ခေါ်သည်၊ ဘင်ခဏအခိုက်ကို မရဏဟု ခေါ်သည်။ ကမ္မဘဝ = အကြောင်းကံတရားက ဥပပတ္တိဘဝ ဥပါဒ်ခဏ တည်းဟူသော ဇာတိဖြစ်ပေါ်လာအောင် ကျေးဇူးပြုပေးသည်။ ယင်းသို့ ကမ္မဘဝကြောင့် ဥပပတ္တိဘဝ ဥပါဒ်ခဏအခိုက် တည်းဟူသော ဇာတိတရား ဖြစ်ပွါးလာသည်ကိုပင် လင်္ကာ၌ “ဖြစ်မြဲဇာတိ၊ သန္ဓေငြိ၍”ဟု စပ်ဆိုလေသည်။

     ယင်း ဥပပတ္တိဘဝ ဥပါဒ်ခဏအခိုက် တည်းဟူသော ဇာတိတရားသည်လည်း တဘဝတွင် တကြိမ်သာဖြစ်သည်မဟုတ်၊ အကြိမ်ကြိမ်ဖြစ်၍ အစဉ်သဖြင့် ကိုယ်ခန္ဓာပြည့်ဖြိုး ပွါးများကာ မားမားမတ်မတ် အထည်ဒြဗ်သဏ္ဌာန် ပေါ်ပေါက်ကြကာ မိမိ မိမိတို့၏ ကမ္မဘဝအလိုက် မင်းဇာတ်ရှိသော သတ္တဝါ, ပုဏ္ဏားဇာတ်ရှိသော သတ္တဝါစသည်, တန်ခိုးကြီးသော သတ္တဝါ, တန်ခိုးသေးသော သတ္တဝါ, ဂုဏ်သိရ်နိမ့်သော သတ္တဝါ, ဂုဏ်သိရ်မြင့်သော သတ္တဝါ, အကျင့်ဆိုးသော သတ္တဝါ, အကျင့်ကောင်းသော သတ္တဝါဟု ကိုယ်ခန္ဓာအမျိုးမျိုးနှင့် သတ္တဝါအမျိုးမျိုးတို့ ဖြစ်ကြလေသည်။ ထိုသို့ဖြစ်ခြင်းမှာ အဏ္ဍဇဇာတိ = ဥ၌သန္ဓေဖြစ်ပွါးမှု, ဇလာဗုဇဇာတိ = အမိသားအိမ်၌ သန္ဓေဖြစ်ပွါးမှု, သံသေဒဇဇာတိ = ရေညှိစသည် ကြာပန်းစသည် အမြှုပ်အမှေး၌ သန္ဓေဖြစ်ပွါးမှု, ဥပပတ္တိဇာတိ = ပဋ္ဋိသန္ဓေအချိန်ကပင် မိန်းမဖြစ်လျှင် တဆယ့်ခြောက်နှစ်အရွယ်, ယောက်ျားဖြစ်လျှင် အနှစ်နှစ်ဆယ် နှစ်ဆယ့်ငါးနှစ်အရွယ် ကိုယ်ထည်ထင်ရှားစွာ သန္ဓေဖြစ်ပွါးမှု တည်းဟူသော ဇာတိလေးမျိုး၏ အစွမ်းသတ္တိကြောင့် ဖြစ်သည်ဟု ဆိုလိုသည်။

(ဤ၌။ ။တမိဝမ်းတွင်း ထက်အောက်ဆင်းကြသော သွေးရင်းသားရင်းဖြစ်ကြသည့် ညီ, အစ်ကို, မောင်, နှစ်မ, ညီ, အစ်မတို့ပင်သော်လည်း အချင်းချင်း မတူကြပဲ အယုတ်အမြတ်အားဖြင့် ကွဲပြားအောင် ကမ္မ ဘဝတည်းဟူသော အကြောင်းရင်းကံက ပြုပြင်ပေးသည်၊ ထို့ကြောင့်

၇၃၁

မြတ်ဘုရားရှင်သည် (ဥပရိပဏ္ဏာသပါဠိတော်၊ စူဠကမ္မဝိဘင်္ဂသုတ်၊ စာမျက်နှာ ၂၄၄-၌) “ကမ္မံ သတ္တေ ဝိဘဇတိ ယဒိဒံ ဟီနပဏီတတာယ = သတ္တဝါတို့ကို အညံ့စား အမြတ်စား ဖြစ်ဖို့ရန် ကံသည် ခွဲဝေ၍ပေး၏”ဟု ဟောတော်မူသည်။ ဤအထူးကိုလည်း သိမှတ်ရာ၏)။

(၁၁) ဇာတိပစ္စယာ ဇရာမရဏံ

သန္ဓေဇာတိ၊ တဖန်ငြိ၍၊ တြိဘုံသူ၊ အဆူဆူလျှင်၊ လူလူနတ်နတ်၊ အရပ်ရပ်တည့်၊ မတ်မတ်မားမား၊ ဖြစ်ပြန်ငြားသော်၊ သုံးပါးအရွယ်၊ စ,လယ်,အဆုံး၊ ရှိမြဲထုံးဖြင့်၊ အနှုန်းစဉ်စီ၊ သန္ဓေချီက၊ နာရီစဉ်သင့်၊ အဆင့်ဆင့်လျှင်၊ ရင့်မြဲရော်မြဲ၊ တသဲသဲတည့်၊ မစဲနေ့ည၊ တရွရွလျှင်၊ ခဏ,သန္တတိ၊ အဂ္ဂိဇရာ၊ နှစ်ဖြာလောင်မီး၊ ရှိန်ရှိန်ငြီး၍၊ အကြီးအငယ်၊ အရွယ်ခြားနား၊ အစားစားလျှင်၊ အသွားတွင်တွင်၊ မစဲနှင်၏။ လေးအင်သေမှု၊ တခုခုလည်း၊ ဗဟုအန္တရာယ်၊ အသွယ်သွယ်နှင့်၊ နှီးနွယ်ရုံးစည်း၊ တလုံးတည်းလျှင်၊ ကြီးကြီး,ငယ်ငယ်၊ အရွယ်မထောက်၊ သေချိန်ရောက်က၊ ချုပ်ပျောက်ခန္ဓာ၊ မငြင်းသာသည်။ ဇရာမရဏ စွမ်းရည်တည်း။ (အရဆောင်လေ)။

     ကမ္မဘဝက ဥပပတ္တိဘဝ၏ ဥပါဒ်ထင်ရှား ဖြစ်ပွါးလာအောင် ကျေးဇူးပြုပေးသည်၊ ယင်း ဥပပတ္တိဘဝ၏ ဥပဒ်ထင်ရှား ဖြစ်ပွါးလာမှုကို ဇာတိဟူ၍ ခေါ်၏၊ ယင်းသို့ ဥပါဒ်ခဏတည်းဟူသော ဇာတိပေါ်လျှင် ထိုတရားတို့၏ ဌီခဏတည်းဟူသော = ဇရာတရား, ဘင်ခဏတည်းဟူသော = မရဏတရားတို့သည် အစဉ်၏အတိုင်း ဖြစ်ပွါးလေတော့၏၊ (ကမ္မဘဝက ဥပပတ္တိဘဝအား ဥပါဒ်ခဏအားဖြင့် ထင်ရှား ဖြစ်ပေါ်လာအောင် ကျေးဇူးပြုပေးသည်၊ ဌီ,ဘင်အား ကျေးဇူးပြုပေးသည်မဟုတ်၊ ဥပါဒ်တည်းဟူသော ဇာတိတရား ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်လာလျှင်ပင် ဌီတည်းဟူသော ဇရာတရား, ဘင်တည်းဟူသော မရဏတရားတို့ကား (ဒီ၏နောက်က ရေထက်ကြပ်ပါလာသကဲ့သို့) တဆက်တည်း

၇၃၂

ပေါ်ပေါက်လာလေတော့သည်ဟု ဆိုလိုသည်)။ ဤသို့ ဇာတိရှိမှသာ ဇရာ,မရဏတို့ ဖြစ်ပေါ်နိုင်၍ ဇာတိမရှိလျှင် ဇရာ,မရဏတို့ မဖြစ်ပေါ်နိုင်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် “ဇာတိပစ္စယာ ဇရာ,မရဏံ = ဇာတိဟူသော အကြောင်းကြောင့် ဇရာ,မရဏနှစ်ပါး ထင်ရှားဖြစ်ပေါ်၏”ဟု ဟောတော်မူ၏။ (ဆိုခဲ့ပြီးသော စကားရပ်တို့ကို ဆင်ခြင်စဉ်းစား၍ ဇာတိ-ဟူသည် ထိုထိုဘဝ တလျှောက်လုံး၌ ဖြစ်ပေါ်ကြသော ခန္ဓာတို့၏ ဥပါဒ်ခဏ = ဖြစ်ဆဲခဏကို ခေါ်၏၊ ဇရာ-ဟူသည် ထိုခန္ဓာတို့၏ ဌီခဏ = တည်ဆဲ ရင့်ရော်ဆဲခဏကို ခေါ်၏၊ မရဏ-ဟူသည် ထိုခန္ဓာတို့၏ ဘင်ခဏ = ပျက်စီးချုပ်ပျောက်ဆဲခဏကို ခေါ်၏ဟု အထူးသတိချပ် သိမှတ်ရာ၏။ ဤကား ပရမတ္ထကထာ = သဘာဝစစ်စစ် စကားတည်း)။

     လင်္ကာအဓိပ္ပါယ်။ ။ဘ၀အသစ်၌ ပဋ္ဋိသန္ဓေ တည်နေစွဲငြိလျှင် ဇာတိတရား အကြိမ်ကြိမ် အဆက်ဆက် ဖြစ်ပွါးကာ ခန္ဓာအစဉ် ကြီးထွားလျက် လူလူ,နတ်နတ်, မတ်မတ်မားမား ထင်မှားဖွယ်ရာ ဖြစ်၍လာ၏။ ထိုသို့ ဖြစ်သည်ရှိသော် တဘဝအတွက်တာ (ယခုအခါကဲ့သို့ အနှစ်တရာတမ်း၌) ပဌမအရွယ် = ရှေ့ပိုင်း သုံးဆယ့်သုံးနှစ်လေးလ, မဇ္ဈိမအရွယ် = အလယ်ပိုင်း သုံးဆယ့်သုံးနှစ်လေးလ, ပစ္ဆိမအရွယ် = နောက်ပိုင်း သုံးဆယ့်သုံးနှစ်လေးလ ဤသို့ အရွယ်သုံးပါး ထင်ရှားရှိမြဲထုံးဖြင့် ထိုထိုဘဝခန္ဓာတို့၏ ဥပါဒ်ခဏတည်းဟူသော ဇာတိတရား နာရီမလပ် အချိန်မလပ် ထပ်ခါထပ်ခါ ဖြစ်တိုင်းဖြစ်တိုင်း ထိုဇာတိ၏နောက်မှ ဌီခဏ တည်းဟူသော ရင့်ရော်မှု = ဇရာတရားသည်လည်း နေ့ညမစဲ တသဲသဲ တရွရွ အမြဲထက်ကြပ် ကပ်လျက် လိုက်ပါလာလေတော့၏။ ယင်း ရင့်ရော်မှု = ဇရာတရားကို ဇရာမီးဟူ၍ ခေါ်၏။

     ထိုဇရာမီးသည် (၁) ခဏဇရာ = ထိုထိုဘဝခန္ဓာတို့၏ ဌီခဏအချိန်ပိုင်း တည်းဟူသော ရင့်ရော်အိုမင်းမှု, (၂) သန္တတိဇရာ = အအေးရုပ်သန္တာန်အစဉ် အပူရုပ်သန္တာန်အစဉ် စသည်တို့၏ တချိန်ထက်တချိန် သန္တတိအားဖြင့် ရင့်ရော်အိုမင်းမှုဟူ၍

၇၃၃

= နှစ်ပါးရှိလေသည်။ ထိုကိုပင် “ခဏ,သန္တတိ၊ အဂ္ဂိဇရာ၊ နှစ်ဖြာလောင်မီး၊ ရှိန်ရှိန်ငြီး၍”ဟု လင်္ကာ၌ စပ်ဆိုသည်။

(ဤအရာ၌။ ။“အသက်အရွယ် ငယ်သူ,ကြီးသူ ဟူဟူသမျှ၌ပင် ခဏဇရာ, သန္တတိဇရာ = ဤဇရာနှစ်ပါး ထင်ရှားဖြစ်ကြ ရှိကြပါလျက် အသက်အရွယ် ငယ်သူတို့မှာမူ ဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်း, အသားအရေ တွန့်လိမ်ခြင်း-စသော ဇရာသဘော မပေါ်လွင် မထင်ရှားမူ၍ အဘယ့်ကြောင့် အသက်အရွယ်ကြီးရင့်သော သူတို့မှာမှ ထိုဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်း, အသားအရေ တွန့်လိမ်ခြင်း-စသော ဇရာသဘော ပေါပေါပေါ်လွင် ထင်ရှားရသနည်း”ဟု မေးမြန်းဖွယ်ရှိ၏။

အဖြေကား- ဇရာဒဏ်ချက် အနှိပ်စက်နာသောကြောင့် အသက်ကြီးရင့်သူတို့မှာသာ ထိုဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်း, အသားအရေ တွန့်လိမ်ခြင်း-စသော ဇရာသဘောတို့ ပေါပေါပေါ်လွင် ထင်ရှားကြကုန်၏-ဟု ဖြေဆိုရာ၏၊ ချဲ့ဦးအံ့- ကလလရေကြည် ပဋိသန္ဓေ တည်နေချိန်မှ အစပြု၍ သတ္တဝါတို့မှာ အစဉ်သဖြင့် ရှေးရှေးရုပ်များ၏ ဌီခဏတည်းဟူသော ဇရာသို့ ရောက်သောအချိန်၌ အသစ်အသစ် ဥပါဒ်ဖြစ်ပေါ်ကြရသည့် နောက်နောက်ရုပ်များသည် ရှေးရှေးရင့်ရော်ပြီးသော ရုပ်များ၏ သဘောအားလျော်စွာ ရင့်ရော်ကြကာ, အထူးသဖြင့် ရင့်ရော်ကြကာ, ထိုထက်အထူးသဖြင့် ရင့်ရော်ကြကာ ဥပါဒ်ထင်ရှား ဖြစ်ပွါး၍ လာကြရလေသည်။ ထို့ကြောင့် တရက်ထက်တရက် တလထက်တလ တနှစ်ထက်တနှစ် တရွယ်ထက်တရွယ် အစဉ်သဖြင့် အလွန့်အလွန် ရင့်ရော်သော ရုပ်များ၏ ရင့်ရော်ချိန်ဟု ခေါ်ဆိုအပ်သော ဌီခဏ၌ နောက်ထပ်အသစ်ဥပါဒ်ဖြစ်ပွါးသော ရုပ်တရားများသည် ဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်း, အသားအရေ တွန့်လိမ်ခြင်း အစရှိသော ဇရာသဘော ပေါပေါပေါ်လွင်လျက် ထင်ရှားဥပါဒ်ကြရလေသည်၊ ထို့ကြောင့် အသက်ကြီးရင့် သူတို့မှာသာ ထိုဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်း, အသားအရေ တွန့်ခြင်း-စသော ဇရာသဘောတို့ ပေါပေါပေါ်လွင် ထင်ရှားကြကုန်သည်။

ထိုဆံဖြူခြင်း, သွားကြွေခြင်း, အသားအရေ တွန့်လိမ်ခြင်းများသည် မျက်စိဖြင့်ကြည့်၍ မြင်အပ်သော စက္ခုဝိညေယျတရားများ ဖြစ်ကြ၍ ဇရာတရားအစစ် မဟုတ်ကြကုန်၊ ဇရာတရား၏ ဒဏ်ချက်များသာ ဖြစ်ကြလေသည်၊ ဇရာတရားအစစ်ကား စိတ်ဖြင့်သာ ကြံဆ၍ သိအပ်သော = မနောဝိညေယျတရား ဖြစ်လေသည်။

၇၃၄

ထင်ရှားစေဦးအံ့- ရေကြမ်းတိုက်စား၍ သွားသောလမ်း, မီးအကြီးအကျယ် လောင်ကျွမ်း၍သွားသော လမ်းတို့၌ ရေဒဏ် မီးဒဏ်ကြောင့် မြက်သစ်ပင်များ ကျိုးပြတ်ပျက်စီး၍ ကျန်ရစ်ခြင်း, မီးသွေး ပြာများသာ ကြွင်းကျန်ရစ်ခြင်း စသည်တို့ကို မြင်ရ၍ တိုက်စားသွားသောရေ, လောင်ကျွမ်းသွားသော မီးတို့ကိုကား စိတ်ဖြင့်ကြံဆကာသာ သိရလေသည်၊ ထို့အတူ ဇရာတည်းဟူသော ရေကြမ်း, ဇရာတည်းဟူသော မီးကြီး တိုက်စား, လောင်ကျွမ်း၍သွားသော လမ်းခရီးဟု ဆိုအပ်သော အလွန့်အလွန် ရင့်ရော် ရင့်ရော်သော ရုပ်တရားတို့၌ ဖြစ်ပေါ်ကြသည့် မျက်စိဖြင့်မြင်ကောင်းသော ဆံဖြူခြင်း (သို့မဟုတ်- ဖြူသောဆံများ), သွားကြွေခြင်း (သို့မဟုတ်- ကျိုးပဲ့သောသွားများ), အသားအရေ တွန့်လိမ်ခြင်း (သို့မဟုတ်- တွန့်လိမ်သော အသားအရေများ)- စသည့်သဘောများကို ဇရာရေကြမ်း, ဇရာမီးကြီးတို့ နှိပ်စက်တိုက်စား လောင်ကျွမ်း သွားသော ဒဏ်ချက်များဟူ၍သာ မှတ်ယူအပ်ကုန်၏၊ ထိုဒဏ်ချက်များကို မြင်ရသဖြင့် ဇရာရေကြမ်း, ဇရာမီးကြီးတို့ကို စိတ်ဖြင့်မှန်းဆ၍ သိအပ်ကုန်၏။ (ဤစကားရပ်တို့ကား အလွန်နက်နဲ၏၊ အခေါက်ခေါက်ဖတ်၍ စဉ်းစားမှ လေးနက်သော အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို သိနိုင်၏၊ ကြိုးစား၍ဖတ်ကြား စဉ်းစားကြပါလေ)။

     ရှေးဖော်ပြရာပါ ခဏဇရာမီး, သန္တတိဇရာမီးတို့ တညီးညီး တရှိန်ရှိန် အချိန်မစဲ တသဲသဲ လောင်ကျွမ်းမှုကြောင့် ငယ်သောအရွယ်, အလယ်အလတ်အရွယ်, ကြီးသောအရွယ်, ဆယ်နှစ်အရွယ်, အနှစ်နှစ်ဆယ်အရွယ်, အနှစ်သုံးဆယ်အရွယ်-စသည်ဖြင့် အရွယ်ခြားနား အစားစား ဖြစ်ရလေသည်။ ထိုသို့ဖြစ်အောင် သတ္တဝါတို့ကို ဇရာတရားက မောင်းနှင်၍ ပေးနေလေသည်။

     ဇရာခေါ်သော ဌီခဏ၏ အခြားမဲ့မှာပင် ဘင်ခဏသို့ ရောက်ရှိကြကာ သတ္တဝါတိုင်း ခဏိကမရဏအားဖြင့် အချိန်တိုင်း သေလွန်၍ နေကြလေသည် (သမ္မုတိမရဏသို့ မရောက်သေး၍ သေမှန်းမသိကြချေ)။

     ထင်ရှားစေဦးအံ့- သေဆုံးပျက်စီးခြင်း = မရဏသည် (၁) ခဏိကမရဏ, (၂) သမုစ္ဆေဒမရဏ, (၃) သမ္မုတိမရဏဟူ၍ = သုံးမျိုးရှိ၏။

၇၃၅

     ထိုသုံးမျိုးတို့တွင် (၁) ရုပ်နာမ်ဓမ္မ သင်္ခါရတို့၏ မိမိတို့ဘင်ခဏသို့ ရောက်ရှိကြသဖြင့် သေဆုံးပျက်စီးခြင်းကို = ခဏိကမရဏဟူ၍ ခေါ်၏။ စိတ်စေတသိက်တရား တစုတစု တခုတခုလျှင် ဥပါဒ်ခဏ, ဌီခဏ, ဘင်ခဏဟူ၍ = ခဏငယ်သုံးချက်စီ အချိန်ပိုင်း အသက်ရှည်ကြလေသည်၊ ထိုခဏငယ်သုံးချက် အချိန်ပိုင်းကာလကို စိတ္တက္ခဏကြီး တချက်ဟူ၍ ခေါ်ဆိုသည်။ မျက်စိတမှိတ် လျှပ်တပြက် အချိန်တိုကလေး အတွင်းမှာပင် ထိုစိတ္တက္ခဏပေါင်း ကုဋေတသိန်းကျော်ကျော် ဖြစ်၍ချုပ်ကြလေသည်။ (လက္ခဏရုပ် လေးခု ဝိညတ်ရုပ် နှစ်ခုတို့ကို ကြဉ်၍) ကျန်သောရုပ် ၂၂-ပါးတို့သည် စိတ္တက္ခဏပေါင်း ဆယ့်ခုနစ်ချက်ခန့်စီ အသက်ရှိကြကုန်၏။ ဝိညတ်ရုပ် နှစ်ပါးတို့သည် စိတ္တာနုပရိဝတ္တိဓမ္မမျိုးဖြစ်ကြ၍ စိတ်ဖြစ်လျှင် ဖြစ်ကြ၍ စိတ်ချုပ်လျှင်ချုပ်ကြကုန်၏။ လက္ခဏရုပ်လေးပါးတို့တွင် ဥပစယရုပ်နှင့် သန္တတိရုပ်တည်းဟူသော ဇာတိရုပ်သည် ရုပ်၏ ဥပါဒ်ခဏပိုင်းဖြစ်၍ ခဏငယ်တချက်ခန့်စီ အသက်ရှိကြလေသည်။ ဇရတာရုပ်သည် ရုပ်၏ ဌီခဏပိုင်းဖြစ်၍ ခဏငယ် ၄၉-ချက်ခန့် အသက်ရှိလေသည်၊ အနိစ္စတာရုပ်သည် ရုပ်၏ ဘင်ခဏပိုင်းဖြစ်၍ ခဏငယ်တချက်ခန့် အသက်ရှိလေသည်။ ။(လျှပ်တပြက်တွင်၊ စိတ္တက္ခဏေ၊ အပေါင်းရေ၊ ကုဋေတသိန်းဟူ၊ ၊ပရမတ္ထသံခပ်မှ)။ ။သို့ရကား သတ္တဝါတိုင်း သတ္တဝါတိုင်းပင် မျက်စိတမှိတ် လျှပ်တပြက် အချိန်ပိုင်းကာလအတွင်း၌ ခဏိကမရဏ သေခြင်းမျိုးဖြင့် အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေတသိန်းကျော်ကျော် သေဆုံးလျက် ရှိကြလေသည်။

     (၂) သမုစ္ဆေဒမရဏ ဟူသည်မှာ ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဝဋ်ဆင်းရဲကို အကြွင်းမဲ့ အမြစ်ပြတ် ဖြတ်တောက်သွားသော သေခြင်းမျိုးကို ခေါ်ဆိုသည်။ မှန်၏- ရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်များမှာ ပရိနိဗ္ဗာနစုတိ၏ နောက်ကာလဝယ် ရုပ်နာမ်အသစ် ဘဝအသစ် မဖြစ်တော့ပဲ ဆီမီးတောက်ကြီး ငြိမ်းစဲသွားသည့်ပမာ သံသရာဝဋ် ဆင်းရဲကြီး အပြီးတိုင် အမြစ်ပြတ်၍ သွားလေတော့သည်။ ထို့ကြောင့်

၇၃၆

ထိုရဟန္တာပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ စုတေခြင်း = သေခြင်းမျိုးကို သမုစ္ဆေဒမရဏ = သံသရာဝဋ်ဒုက္ခ အမြစ်ပြတ် သေဆုံးခြင်းဟူ၍ခေါ်၏။

     (၃) သမ္မုတိမရဏ ဟူသည်မှာ ဘုရား, ရဟန္တာမှ ကြွင်းသော သတ္တဝါတို့၏ တဘဝ၌ အကျုံးဝင်သော ဇီဝိတိန္ဒြေ သန္တာန်အစဉ် ပြတ်စဲသေဆုံးသွားခြင်းကို ခေါ်သည်။ (ထိုမှတပါး “သစ်ပင်သေပြီ၊ သံသေပြီ၊ ပြဒါး သေပြီ” အစရှိသည်ဖြင့် လောက သမ္မုတိ ဝေါဟာရအားဖြင့် ပြောကြားကြသော အသက်မဲ့ဝတ္ထုတို့၏ သေခြင်းဟူသော ဝေါဟာရကိုလည်း သမ္မုတိမရဏဟူ၍ပင် ခေါ်ဆို၏၊ သို့သော် ထိုသေခြင်းကို ဤယခု မရဏအခဏ်း၌ အလိုမရှိအပ်ချေ။ မဆိုလိုချေ။ သက်ရှိသတ္တဝါတို့၏ တဘဝအတွက်တာ ဇီဝိတိန္ဒြေအစဉ် အဖြစ်ရပ်နား ပြတ်စဲသွားခြင်း = သေခြင်းတည်းဟူသော သမ္မုတိမရဏကိုသာ ဤယခု မရဏအခဏ်း၌ အလိုရှိအပ်၏၊ ဆိုလို၏)။

     ထိုသမ္မုတိမရဏသည်လည်း (၁) အာယုက္ခယမရဏ = အသက်ရှည်ရန် ကံအစွမ်းပင် ရှိသေးသော်လည်း အသက်တမ်းကုန်၍ သေခြင်း, (၂) ကမ္မက္ခယမရဏ = အသက်တမ်းပင် ကျန်ရှိသေးသော်လည်း ကံစွမ်းကုန်၍ သေခြင်း, (၃) ဥဘယက္ခယမရဏ = အသက်တမ်း, ကံစွမ်း = နှစ်ပါးစုံကုန်၍ သေခြင်း, (၄) ဥပစ္ဆေဒကမရဏ = အသက်တမ်း, ကံစွမ်း = နှစ်ပါးတို့ ကျန်ရှိသေးသော်လည်း ဥပစ္ဆေဒက အကုသိုလ်ကံဆိုးက ဝင်ရောက် ဖြတ်တောက်သဖြင့် သေခြင်းဟူ၍ = လေးမျိုးရှိလေသည်။ ။(အသက်တမ်းကုန်၊ ကံစွမ်းကုန်နှင့်၊ အကုန်နှစ်မျိုး၊ ကံဆိုးဖြတ်ချွေ၊ သေမြဲပေ၊ လေးထွေမရဏ၊ ၊ပရမတ္ထသံခိပ်မှ)။

     ထိုဖော်ပြရာပါ သေခြင်းတရား လေးပါးတို့တွင် တပါးပါးသည် အသက်ကို ရန်ရှာမည့် များစွာသော အန္တရာယ်တို့နှင့် ပေါင်းသင်းနှီးနွယ် မိတ်သင့်ကာ သတ္တဝါတို့ကို မျက်နှာကြီးငယ် အရွယ်မထောက် အချိန်ရောက်လျှင် တဘဝအတွက်တာ ခန္ဓာပြတ်ကြွေ စုတေရန် နှိပ်စက်လေတော့သည်။ ထိုသို့ အန္တရာယ်များစွာတို့နှင့် ပေါင်းသင်းနှီးနွယ် မိတ်သင့်၍ သေခြင်းလေးပါးတို့တွင်

၇၃၇

တပါးပါးတို့ နှိပ်စက်လာသောအခါ ကြီးငယ်မဟူ သတ္တဝါ ဗိုလ်လူတို့သည် မငြင်းသာ မဆန်သာ ခန္ဓာပြတ်ကြွေ စုတေကြရလေတော့သည်၊ ဤအနက်ကိုရည်၍ လင်္ကာ၌ “လေးအင်သေမှု၊ တခုခုလည်း ၊(ပ)၊ ဇရာမရဏ စွမ်းရည်တည်း”ဟူ၍ စပ်ဆိုတော်မူအပ်လေသည်။

(အထူးမှတ်ရန်။ ။ဤဇာတိ, ဇရာ, မရဏတရား = သုံးပါးတို့သည် ဤသတ္တဝါတို့အဖို့ရာ နှိပ်စက်ရန်အခွင့်ရှာ၍ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေကြသော ရန်သူလူသတ်သမားများနှင့် တူကြကုန်၏။

ထင်ရှားစေဦးအံ့- ယောက်ျားတယောက်မှာ နှိပ်စက်သတ်ဖြတ်ရန် အခွင့်အပေါက်ရှာ၍ လှည့်လည်ကျက်စား သွားလာနေကြသော ရန်သူသုံးယောက်တို့ ရှိကြလေရာ၏၊ ထိုသုံးယောက်တို့အနက် ပဌမရန်သူက “မိတ်ဆွေတို့.. ငါသည် ဤမည်သောတောအုပ်၏ ကျေးဇူးကို ပြောဆို၍ ထိုယောက်ျားကို ခေါ်ဆောင်ကာ ထိုတောအုပ်သို့ သွားနှင့်ပေအံ့၊ ဤသို့ ခေါ်ဆောင်သွားရာ၌ ငါ့အဖို့ရာ ခဲယဉ်းခြင်းမရှိ”ဟု ပြောဆို လေရာ၏ (၁)။ ထိုအခါ ဒုတိယရန်သူက “မိတ်ဆွေ.. သင်ကား ထိုယောက်ျားကို ခေါ်ဆောင်၍ တောအုပ်သို့အရောက် သွားပြီးသောအခါ ရိုက်နှက်ပုတ်ခတ်၍ ထိုယောက်ျား အားနွဲ့အောင် ငါ ပြုလုပ်ပါမည်၊ ဤသို့ အားနွဲ့အောင် ပြုလုပ်ခြင်းကိစ္စ၌ ငါ့အဖို့ရာ ခဲယဉ်းခြင်းမရှိ”ဟု ပြောဆိုလေရာ၏ (၂)။ ထိုအခါ တတိယရန်သူက “မိတ်ဆွေ.. ထိုယောက်ျားကို ရိုက်နှက်ပုတ်ခတ်၍ အားနွဲ့အောင် ပြုအပ်ပြီးလတ်သော် ထက်လှစွာသော သန်လျက်ဖြင့် ထိုသူ့ဦးခေါင်းကို ဖြတ်ရန်မှာ ငါ့တာဝန်ရှိပါစေ”ဟု ပြောဆိုလေရာ၏ (၃)။ ထိုရန်သူ သုံးယောက်တို့သည် ဤကဲ့သို့ ပြောဆိုကြပြီးလျှင် ပြောဆိုတိုင်ပင်ကြသည့်အတိုင်း ပြုလုပ်ကုန်လေရာ၏။

ထိုရန်သူသုံးဦးတို့တွင် ပဌမရန်သူ၏ တောအုပ်ကျေးဇူးကို ပြောဆို၍ ထိုယောက်ျားကို ခေါ်ယူကာ တောအုပ်သို့ သွားသောအခါကဲ့သို့ ပစ္စုပ္ပန်ဤဘဝဝယ် ချစ်လှစွာသော ဆွေမျိုးအဝန်းမှ ဆွဲငင် ထုတ်ယူကာ ဂတိငါးပါးတို့တွင် တပါးပါး၌ ဖြစ်စေခြင်းမည်သည် ဇာတိ၏ အလုပ်ကိစ္စဖြစ်၏။ ဒုတိယရန်သူ၏ ထိုယောက်ျားကို ရိုက်နှက်ပုတ်ခတ်၍ အားနွဲ့အောင် ပြုခြင်းကဲ့သို့ ဂတိငါးဖြာဝယ် ဖြစ်လေတိုင်းသော ခန္ဓာတို့၌ အားအင်ဗလ လျော့ကျဆုတ်ယုတ်ကာ သူတပါးပြုမှ နုရသော အခြေအနေ, အိပ်ရာညောင်စောင်းလျှင် ပုန်းအောင်း လည်းကျောင်းရာရှိသော

၇၃၈

အခြေအနေသို့ရောက်အောင် ပြုလုပ်ပေးမှုသည် ဇရာ၏ အလုပ်ကိစ္စဖြစ်၏။ တတိယရန်သူ၏ ထက်လှစွာသော သန်လျက်ဖြင့် ထိုယောက်ျား၏ ဦးခေါင်းကို ဖြတ်ခြင်းကဲ့သို့ တဘဝအတွက်တာ အသက် = ဇီဝိတသန္တာန်အစဉ် ကုန်ဆုံးပြတ်စဲအောင် ပြုလုပ်ပေးမှုသည် မရဏ၏ အလုပ်ကိစ္စဖြစ်၏။

တနည်းကား- အပြစ်ထူပြောလှသည့် ကန္တာရခရီးခဲသို့ ဝင်ရောက်မိခြင်းကိုကဲ့သို့ ဇာတိဒုက္ခကို မှတ်ယူရာ၏၊ ထိုခရီးခဲအတွင်း၌ အစားပြတ်, အသောက်ပြတ်သော ယောက်ျား၏ အားနွဲ့ခြင်းကိုကဲ့သို့ ဇရာဒုက္ခကို မှတ်ယူရာ၏၊ ထိုအားနွဲ့သောယောက်ျား၏ မသွားနိုင် မလာနိုင် ဖြစ်ရှိကာ ခြင်္သေ့, သစ်, ကျား သားရဲများ အနှိပ်စက်ခံရသဖြင့် အကျိုးမဲ့ သေကြေပျက်စီးခြင်းကိုကဲ့သို့ မရဏဒုက္ခကို မှတ်ယူရာ၏။ ဤကား အထူးမှတ်ရန်တည်း)။

(၁၂) သောက, ပရိဒေ၀, ဒုက္ခ, ဒေါမနဿုပါယာသာ

သမ္ဘ၀န္တိ

သန္ဓေဇာတိ၊ ခန္ဓာရှိက၊ ဉာတိ,ဘောဂ- စသည်သင်းပင်း၊ ကွေကွင်းခြင်းနှင့်၊ မကင်းစသာ၊ ကြုံကြိုက်လာသော်၊ ပူဆာသောက၊ ရူတငိုကြွေး၊ သက်မွေးဝန်ထမ်း၊ ပူ,ချမ်းဒုက္ခ၊ အနိဋ္ဌကြောင့်၊ စိတ်ကမကြည်၊ မဆည်ငင်ရှိုက်၊ အလှိုက်အလှဲ၊ ဆင်းရဲငါးပါး၊ အကျဉ်းအားတည့်၊ ကျယ်ပွားအနန္တ၊ တွေ့ကြုံရသည်၊ ၊မူလဇာတိ အနှုန်းတည်း။ (အရဆောင်လေ)။

     လင်္ကာအဓိပ္ပါယ်။ ။ဇာတိရှိသော် ဇရာမရဏ ရှိသကဲ့သို့ ဇာတိခေါ်သော ပဋိသန္ဓေ လေးထွေအပြား ခန္ဓာများရှိခဲ့သော် ဘဝဓမ္မတာအတိုင်း (ဉာ, ဘော, ရောဂါ၊ သီလာ, ဒိဋ္ဌိ၊ ငါးပါးရှိ၊ မှတ်သိဗျသနာ- ဤလင်္ကာအရ) (၁) ဆွေမျိုးတို့၏ ပျက်စီးခြင်း = ဉာတိဗျသန, (၂) စီးပွါးဥစ္စာပျက်စီးခြင်း = ဘောဂဗျသန, (၃) အနာရောဂါ စွဲကပ်နှိပ်စက်ခြင်း = ရောဂဗျသန, (၄) ကိုယ်ကျင့်သီလပျက်စီးခြင်း = သီလဗျသန, (၅) အယူဖောက်ပြန်ပျက်စီးခြင်း = ဒိဋ္ဌိဗျသန = ဤဗျသနငါးမျိုးတို့နှင့် တွေ့ဆုံကြုံကြိုက်လာတတ်၏။ ထိုသို့ ကြုံကြိုက်လာသော်

၇၃၉

နှလုံးပူရှိန် စိုးရိမ်ခြင်း တည်းဟူသော သောကတရား, နှုတ်ကဟစ်အော် ငိုကြွေးမြည်တမ်းမှု တည်းဟူသော ပရိဒေဝတရား, ကိုယ်ဆင်းရဲမှု တည်းဟူသော ဒုက္ခတရား, စိတ်ဆင်းရဲမှု တည်းဟူသော ဒေါမနဿတရား, နှလုံးပြင်းစွာ ပူပန်မှု တည်းဟူသော ဥပါယာသတရား = အကျဉ်းအားဖြင့် ဤဆင်းရဲငါးပါး၊ အကျယ်အားဖြင့် များပြားစွာလှ ဒုက္ခအနန္တတို့နှင့် တွေ့ကြုံရတတ်၏။ ဤသို့ဖြစ်ရခြင်း၏ အကြောင်းရင်းတရားမှာ ဇာတိတရားပင် ဖြစ်၏ဟု ဆိုလိုသည်။

(၁၃) ဧဝမေတဿ ကေ၀လဿ ဒုက္ခက္ခန္ဓဿ

သမုဒယော ဟောတိ

ဝဋ်သံသရာ၊ ရှည်မင်းစွာ၌၊ သူငါကစ၊ ဖြစ်သမျှကား၊ သတ္တမဟုတ်၊ ဓာတ်မှန်ထုတ်သော်၊ နာမ်ရုပ်နှစ်သင်း၊ အမြင်လင်းလော့။ အရင်းဝိဇ္ဇာ၊ ထိုမှဖြာ၍၊ ဇရာ,မရဏ၊ အဆုံးကျသည်၊ ဓမ္မအပြား၊ ဆယ့်နှစ်ပါးကို၊ ဤကား လူပင်၊ ဤလျှင် နတ်ပဲ၊ အထင်လွဲလျက်၊ တဝဲလည်လည်၊ ဝဋ်နွယ်စည်၏..။ ရှည်လေသမျှ၊ အနန္တကား၊ သုခဟူသည်၊ မြူမျှမကွက်၊ အဆက်ဆက်လျှင်၊ သက်သက်ဒုက္ခ၊ ဓာတ်မှန်ရသည်၊ ၊ဘ ဤကိုယ် ဖြစ်ထုံးတည်း။ (အရဆောင်လေ)။

(လင်္ကာရင်းဖြင့်ပင် အနက်အဓိပ္ပါယ် ထင်ရှားပြီးဖြစ်၍ ဤလင်္ကာအတွက် အနက်အဓိပ္ပါယ်ကို မရေးတော့ပြီ)။

ဤကား ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ်တရားတည်း။

**********

ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော် လေးပါး

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘုရားဖြစ်တော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော် လေးပါးကိုလည်း ရတော်မူပြီးသား ဖြစ်လေ၏-ဟူ၍ အောက်ဖြစ်သော ဘုရားဖြစ်တော်မူခဏ်း၌ ဖော်ပြခဲ့သည့် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော် လေးပါးတို့ဟူသည်မှာ (၁) အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်, (၂) ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်,

၇၄၀

(၃) နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်, (၄) ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော် = ဤဉာဏ်တော်လေးပါးတို့တည်း။

(၁) အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်

     အထူးထူးအပြားပြား အထွေထွေ အမျိုးမျိုးကို ပဋိသမ္ဘိဒါဟူ၍ ခေါ်၏။ ထိုအထူးထူး အပြားပြား အထွေထွေ အမျိုးမျိုးတို့၌ စေ့စပ်စုံလင်စွာ သိမြင်သောဉာဏ်သည် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်မည်၏။ အနက်သဘော အမျိုးမျိုး အကျိုးတရား အမျိုးမျိုးတို့၌ စေ့စပ်စုံလင်စွာ ခွဲခြမ်းသိမြင်သောဉာဏ်သည် အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် မည်၏။ ဤအတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်၌ အတ္ထအရမှာ (က) အကြောင်းကြောင့် ဖြစ်ပေါ်သမျှသော အကျိုးတရားစု၊ (ခ) နိဗ္ဗာန်၊ (ဂ) ပါဠိတော်၏ အနက်သဘော၊ (ဃ) ဝိပါက်စိတ်စေတသိက်တရားစု၊ (င) ကြိယာစိတ်စေတသိက်တရားစု = ဤသို့ ၅-မျိုးရှိလေသည်။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘုရားဖြစ်တော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက် ဤအတ္ထ ၅-မျိုးတို့ကို စေ့စပ်စုံလင်စွာ ခွဲခွဲခြမ်းခြမ်း သိမြင်သော ဉာဏ်တော် (=အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်)ကို ရတော်မူပြီးသား ဖြစ်လေတော့၏။ ယင်း အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်၏ အစွမ်းဖြင့် တခုတခုသော တရား၏ အနက်အဓိပ္ပါယ်အမျိုးမျိုး အကျိုးအမျိုးမျိုးကို အထူးထူး အထွေထွေ ကိုယ်တိုင်လည်း သိမြင်၍ သူတပါးတို့အားလည်း သိမြင်လွယ်အောင် ဟောပြတော်မူနိုင်၏။ ဤ၌ အတ္ထ၅-မျိုးကို အာရုံပြု၍ သိသော မဟာကြိယာ ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ် လေးပါးတို့၌ယှဉ်သော ဉာဏ်ပညာ, နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြု၍သိသော မဂ်ဉာဏ်လေးပါး ဖိုလ်ဉာဏ်လေးပါးတို့ကို အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်ဟူ၍ ခေါ်၏၊ ဤကား မြတ်စွာဘုရား၏ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်ကို ဆိုလိုသည်။ (အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်စသော ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်ရသည့် သေက္ခအရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါ အရမှာ အတ္ထ၅-မျိုးကို အာရုံပြု၍သိသော မဟာကုသိုလ် ဉာဏသမ္ပယုတ်စိတ် လေးပါး၌ယှဉ်သော ဉာဏ်ပညာ,

၇၄၁

နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြု၍သိသော အောက်မဂ်ဉာဏ် အောက်ဖိုလ်ဉာဏ်တို့ကို ကောက်ယူရသည်)။

(၂) ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်

     တရားအထူးအထွေ အမျိုးမျိုး အကြောင်းတရား အမျိုးမျိုးတို့၌ စေ့စပ်စုံလင်စွာ ခွဲခြမ်းသိမြင်သော ဉာဏ်သည် ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် မည်၏။ ဤဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်၌ ဓမ္မအရမှာ (က) အကျိုးကို ဖြစ်စေတတ်သော အကြောင်းတရားစု၊ (ခ) အရိယမဂ်လေးပါး၊ (ဂ) ပါဠိတော်အစဉ်၊ (ဃ) ကုသိုလ် စိတ် စေတသိက်၊ (င) အကုသိုလ် စိတ် စေတသိက် = ဤသို့ ၅-မျိုးရှိလေသည်။

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘုရားဖြစ်တော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက် ဤဓမ္မ ၅-မျိုးတို့ကို စေ့စပ်စုံလင်စွာ ခွဲခွဲခြမ်းခြမ်း သိမြင်သောဉာဏ်တော် (ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်)ကိုလည်း ရတော်မူပြီးသား ဖြစ်လေတော့၏။ ယင်း ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်၏ အစွမ်းဖြင့် ဖော်ပြရာပါ ဓမ္မအမျိုးမျိုးတို့ကို အထူးထူး အထွေထွေ ကိုယ်တိုင်လည်း သိမြင်၍ သူတပါးတို့အားလည်း သိမြင်လွယ်အောင် ဟောပြတော်မူနိုင်၏။ ဤ၌ မြတ်စွာဘုရား၏ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်အရ ဓမ္မ၅-မျိုးကို အာရုံပြု၍သိသော မဟာကြိယာဉာဏ်ကို ကောက်ယူ၍ အရှင်အာနန္ဒာမထေရ်-စသော ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်ရသည့် သေက္ခအရိယာ ပုဂ္ဂိုလ်တို့၏ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်အရမူ ဓမ္မ၅-မျိုးကို အာရုံပြု၍သိသော မဟာကုသိုလ်ဉာဏ်ကို ကောက်ယူရာ၏။ (နောက်ဉာဏ်နှစ်ပါးတို့၌လည်း ဤနည်းအတူတည်း)။

(၃) နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်

     ဖော်ပြရာပါ အတ္ထ ၅-မျိုး, ဓမ္မ ၅-မျိုးတို့ကို သဘာဝကျကျ ထုတ်ဆိုကြောင်းဖြစ်သော သဘာဝနိရုတ္တိခေါ်သည့် အရိယဝေါဟာရ မာဂဓဘာသာ သဒ္ဒါအမျိုးမျိုးကို စေ့စပ်စုံလင်စွာ ခွဲခြမ်းသိမြင်သော ဉာဏ်သည် နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်မည်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘုရားဖြစ်တော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက် သဘာ၀နိရုတ္တိ အရိယဝေါဟာရ မာဂဓဘာသာ သဒ္ဒါအမျိုးမျိုးတို့ကို

၇၄၂

စေ့စပ်စုံလင်စွာ ခွဲခွဲခြမ်းခြမ်း သိမြင်သောဉာဏ်တော် (နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ဉာဏ်တော်)ကိုလည်း ရတော်မူပြီးသား ဖြစ်လေတော့၏။ ယင်း နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ဉာဏ်တော်ကို ရတော်မူသောကြောင့်ပင် သဘာဝနိရုတ္တိ အရိယဝေါဟာရ မာဂဓဘာသာ သဒ္ဒါအမျိုးမျိုးတို့ကို ကိုယ်တိုင်လည်း သိမြင်၍ သူတပါးတို့အားလည်း သိမြင်လွယ်အောင် ဟောပြတော်မူနိုင်၏။

     မှန်၏- အတ္ထ ၅-မျိုး, ဓမ္မ ၅-မျိုးတို့အနက် တမျိုးတမျိုး တခုတခုဆိုင်ရာ သဘာဝကျကျ ထုတ်ဆိုကြောင်းဖြစ်သော သဘာဝနိရုတ္တိ အရိယဝေါဟာရ မာဂဓဘာသာ သဒ္ဒါအမျိုးမျိုး ရှိလေသည်။ (ဥပမာ) ဖဿတရားလုံးတခုဆိုင်ရာ သဘာဝနိရုတ္တိ အရိယဝေါဟာရ မာဂဓဘာသာ သဒ္ဒါအမျိုးမျိုးကို ခွဲခွဲခြမ်းခြမ်း စေ့စပ်စုံလင်စွာ သိမြင်တော်မူသောကြောင့်ပင် ယင်း ဖဿတရားလုံးတခုကို “ဖဿ, ဖုသနာ, သမ္ဖုသနာ, သမ္ဖုသိတတ္တံ”-ဟု သဘာဝနိရုတ္တိ စုံလင်စွာ ဟောပြတော်မူလေသည်။ တဏှာလောဘ တရားလုံးတခုကိုပင် ပုဒ်ပေါင်းတရာကျော်ဖြင့် ဟောပြတော်မူလေသည် (ဓမ္မသင်္ဂဏီပါဠိတော်ကို ကြည့်ပါလေ)။

(၄) ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်

     ရှေ့ဖြစ်သော အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်, ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်, နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တို့ကို “အတ္ထပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်ကား အတ္ထ၅-မျိုးတို့ကို ခွဲခွဲခြမ်းခြမ်း စေ့စပ်စုံလင်စွာ သိမြင်ခြင်းအလုပ်ကို ပြုလုပ်၏၊ ဓမ္မပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်သည်ကား ဓမ္မ၅-မျိုးတို့ကို ခွဲခွဲခြမ်းခြမ်း စေ့စပ်စုံလင်စွာ သိမြင်ခြင်းအလုပ်ကို ပြုလုပ်၏၊ နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါ ဉာဏ်သည်ကား သဘာဝနိရုတ္တိ သဒ္ဒါအမျိုးမျိုးတို့ကို ခွဲခွဲခြမ်းခြမ်း စေ့စပ်စုံလင်စွာ သိမြင်ခြင်းအလုပ်ကို ပြုလုပ်၏”ဟု ခွဲခွဲခြမ်းခြမ်း စေ့စပ်စုံလင်စွာ သိမြင်သောဉာဏ်သည် ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် မည်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဘုရားဖြစ်တော်မူသည်နှင့် တပြိုင်နက်ပင် ဤပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါ ဉာဏ်တော်ကိုလည်း ရပြီးသား ဖြစ်လေတော့၏။ (ဤ ၃-နိရုတ္တိပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်

၇၄၃

၄-ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တို့အရမှာ ရှေးနည်းကိုမှီး၍ မဟာကြိယာ မဟာကုသိုလ်ဉာဏ်တို့ ဖြစ်ကုန်၏ဟု သိမှတ်ရာ၏)။

(အထူးမှတ်ရန်။ ။ထိုပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့အနက် ၄-အမှတ် ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်သည် ရှေ့ဉာဏ်သုံးပါး၏ အလုပ်ကိစ္စကို သိသော်လည်း မိမိကိုယ်တိုင်ကမူ ထိုဉာဏ်တို့၏ အလုပ်ကိစ္စကို မပြုလုပ်နိုင်။ အသံမကောင်းသော ဗဟုဿုတ ရဟန်းသည် အသံကောင်းသော အပ္ပဿုတ ဓမ္မကထိကရဟန်း၏ အလုပ်ကို မပြုလုပ်နိုင်သကဲ့သို့တည်း။

အသံမကောင်း ဉာဏ်သာကောင်းသည့် ဗဟုဿုတရဟန်း, အသံသာကောင်း၍ ဉာဏ်မကောင်းသော အပ္ပဿုတရဟန်းဟူ၍ = ရဟန်းနှစ်ပါးတို့ အတူတကွ တရားဟော သင်ကြားကြပြီးနောက် အသံကောင်းသည့် အပ္ပဿုတရဟန်းသည် ရောက်လေရာရာ ဌာနတိုင်း၌ မိမိ၏ အသံကောင်းခြင်းဂုဏ်ဖြင့် ပရိသတ်အားလုံးကို ချောက်ချားစေလျက် တရားကို ဟောပြ၏၊ တရားနာပရိသတ်တို့သည် အလွန်အားရမ်း ဝမ်းမြောက်သောစိတ် ရှိကြကာ “ဤရဟန်းသည် ယခု တရားဟောပုံအတိုင်းသာဆိုလျှင် တိပိဋကဓရပုဂ္ဂိုလ်တပါး ဖြစ်လိမ့်မည်ထင်သည်”ဟု ချီးမွမ်းစကား ပြောကြားကြကုန်၏။ ထိုစကားကိုကြား၍ အသံမကောင်းသော ဗဟုဿုတရဟန်းသည် မနာလို = ငြူစူစိတ် ဝင်ရောက်ကာ “နောက်တခါ တရားနာကြည့်တော့ ဤပုဂ္ဂိုလ်သည် တိပိဋကဓရပုဂ္ဂိုလ် ဟုတ်သည်, မဟုတ်သည်ကို ဒကာတို့ သိကြပေလိမ့်မည်”ဟု မနာလိုစကား ပြောကြားလေ၏။ (နောက်အခါ တရားနာကြည့်တော့ သိကြလိမ့်မပေါ့ဟု ပြောဆိုခြင်းမှာ “အပ္ပဿုတပုဂ္ဂိုလ် ဖြစ်သည့်အတွက် နောက်တကြိမ်ဟောလျှင်လည်း ထိုတရားကိုပင် ဟောလိမ့်မည်၊ ထိုကိုယ်တော်မှာ အခြားတရားဟောစရာ ဘာမျှမရှိ”ဟု ဆိုလိုသည်)။ ထိုအသံမကောင်းသည့် ဗဟုဿုတရဟန်းသည် မနာလို၍ ထိုသို့ပင် ပြောဆိုသော်လည်း သူကိုယ်တိုင်ကမူ ပရိသတ်အားလုံးကို ချောက်ချားစေလျက် တရားဟောဆိုရန်ကား ဘယ်နည်းနှင့်မျှ မစွမ်းနိုင်ချေ။

ထို့အတူပင် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ် လေးပါးတို့တွင် ပဋိဘာနပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်သည် ရှေ့ဉာဏ်သုံးပါး၏ အလုပ်ကိစ္စကို သိသော်လည်း မိမိကိုယ်တိုင်ကမူ ထိုဉာဏ်တို့၏ အလုပ်ကိစ္စကို မပြုလုပ်နိုင်။ ဤသို့ အထူးမှတ်ရာ၏၊ ဤအကြောင်းကို ဝိဘင်းအဋ္ဌကထာ စာမျက်နှာ ၃၇၆-၌ ဖော်ပြထား၏)။

ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်လေးပါး ပြီး၏။

၇၄၄

အသာဓာရဏဉာဏ်တော် ခြောက်ပါး

     ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရိယသာဝကတို့နှင့် မဆက်ဆံပဲ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့မှာသာ ရစကောင်းသော ဉာဏ်တော်ခြောက်ပါးတို့ကို “အသာဓာရဏဉာဏ်တော် ခြောက်ပါး”ဟူ၍ ခေါ်သည်။ ခြောက်ပါးဟူသော်ကား- (၁) ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်၊ (၂) အာသယာနုသယဉာဏ်၊ (၃) ယမကပါဋိဟီရဉာဏ်၊ (၄) မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏ်၊ (၅) သဗ္ဗညုတဉာဏ်၊ (၆) အနာဝရဏဉာဏ် = ဤဉာဏ်တော်ခြောက်ပါးတည်း။

     (၁) ထိုခြောက်ပါးတို့တွင် သတ္တဝါတို့၏ ဣန္ဒြေရင့်,မရင့်ကိုသိသော ဉာဏ်သည် ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ် မည်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤဉာဏ်တော်ဖြင့် “ဤသတ္တဝါတို့သည် ရင့်ကျက်သောဣန္ဒြေ ရှိကြကုန်၏၊ ဤသတ္တဝါတို့သည် နုသောဣန္ဒြေ ရှိကုန်၏။ ဤသတ္တဝါတို့သည် ကျွတ်ထိုက်ကုန်၏၊ ဤသတ္တဝါတို့သည် မကျွတ်ထိုက်ကုန်”ဟူ၍ ခွဲခြမ်းသိမြင်တော်မူ၏။ ။(ဤအရာ၌ ဣန္ဒြေဟူသည်မှာ- သဒ္ဓါ, ဝီရိယ, သတိ, သမာဓိ, ပညာ = ဤတရားငါးပါးတို့တည်း)။

     (၂) အာသယာနုသယဉာဏ် ဟူသည်မှာ သတ္တဝါတို့၏ နှလုံးသွင်း အာသယနှင့် အနုသယဓာတ်ခံကို သိသောဉာဏ်တည်း။ (ဤအာသယာနုသယဉာဏ်တော် အဓိပ္ပါယ်ကို အောက် စာမျက်နှာ ၅၉၇,၅၉၈-ဘုရား ဂုဏ်တော်ကိုးပါး လောကဝိဒူဂုဏ်တော်အခဏ်း၌ ပြန်၍ ကြည့်ရှုမှတ်သားရာ၏)။ အာသယာနုသယဟူသော ပါဠိနှစ်ရပ်ကို မြန်မာဘာသာ၌ “သတ္တဝါတို့၏ နှလုံးသွင်း, အတွင်းမျိုးစေ့ဓာတ်”ဟူ၍ ခေါ်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤအာသယာနုသယ ဉာဏ်တော်ဖြင့် သတ္တဝါတို့၏ နှလုံးသွင်း အတွင်းမျိုးစေ့ဓာတ်ကို “ဤသတ္တဝါ ဤသတ္တဝါတို့မှာ ဤမည်သော အာသယ = နှလုံးသွင်း ပြင်းထန်၍ ဤမည်သော အနုသယ = အတွင်းကိလေသာ မျိုးစေ့ဓာတ် လွန်ကဲကြကုန်၏”ဟု ခွဲခြမ်း သိမြင်တော်မူလေသည်။

၇၄၅

     မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဆိုအပ်ပြီးသော ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်, အာသယာနုသယဉာဏ် = ဤဉာဏ်တော်နှစ်ပါးကို ပိုင်နိုင်တော်မူသောကြောင့် သတ္တဝါတို့၏ စရိုက်အားလျော်သော တရားကို ဟောတော်မူ၍ လွယ်ကူစွာ ချေချွတ်တော်မူနိုင်သည်။ ဤဉာဏ်နှစ်ပါးတို့နှင့် မပြည့်စုံသည့်အတွက်ပင် အရှင်သာရိပုတ္တရာ မထေရ်မြတ်ကြီးသော်မှ သတ္တဝါတို့၏ ဣန္ဒြေရင့်,မရင့်နှင့် နှလုံးသွင်း အတွင်းအနုသယ ဓာတ်သဘောကို မသိနိုင်သောကြောင့် တရံတခါ သတ္တဝါတို့နှင့် လျော်သောတရားကို မဟောမိပဲ သတ္တဝါ သဘောထားနှင့် တရားဆင်ပုံ လွဲနေ၍ တရားထူးကိုရအောင် မဟောနိုင်ပဲ ရှိရလေသည်။

     (၃) ရေမီးအစုံအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာကို စီရင်နိုင်သော ဉာဏ်တော်သည် ယမကပါဋိဟီရဉာဏ်တော် မည်၏။ မြတ်စွာဘုရားသည် ဤယမကပါဋိဟီရ ဉာဏ်တော်ကို အသုံးပြု၍ ရေမီးအစုံအစုံ တန်ခိုးပြာဋိဟာကို (က) မဟာဗောဓိမဏ္ဍိုင်၌ နတ်ဗြဟ္မာတို့၏ ယုံမှား = သံသယ, မာန် = မာနကို ပယ်ဖျောက်ခြင်းငှါ တကြိမ်၊ (ခ) ကပိလဝတ်ပြည်သို့ ပဌမအခေါက် ကြွရောက်တော်မူစဉ် ဆွေမျိုးသာကီဝင်တို့၏ မာန်စွယ်ကို နှိမ်ချိုးခြင်းငှါ တကြိမ်၊ (ဂ) သာဝတ္ထိပြည် ကဏ္ဍဥယျာဉ်မှူး နေ့ချင်းပေါက် နေ့ချင်းကြီး နေ့ချင်းပွင့် နေ့ချင်းသီး စိုက်ပျိုးသည့် သရက်ပင်အနီး၌ တိတ္ထိတို့၏ မာန်မာနကို နှိမ်ချိုးရန် တကြိမ်၊ (ဃ) ပါထိကပုတ္တကို အကြောင်းပြု၍ စည်းဝေးရာ၌တကြိမ် ပြတော်မူ၏။ (ဤယမကပါဋိဟီရဝန္ဒနာ ဘုရားရှိခိုးကို ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း တတိယတွဲ မျက်နှာ ၅၃၀၊ ၅၃၁၊ ၅၃၂၊ ၅၃၃၊ ၅၃၄-တို့၌ ရေးသားခဲ့ပြီ)။

     (၄) မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏ် ဟူသည်မှာ မြတ်စွာဘုရားသည် သံသရာတည်းဟူသော သမုဒြာကြီးထဲ၌ ဇာတိ, ဇရာ, မရဏ အစရှိသော လှိုင်းလုံးကြီးများဖြင့် လွှမ်းဖုံး နစ်မျောလျက်ရှိကြသော ဒုက္ခိတသတ္တဝါတို့ကို မြင်တော်မူ၍ “ဤလောကကြီးသည်

၇၄၆

မီးလောင်နေသော နှောင်အိမ်ကြီးကဲ့သို့ ပြောင်ပြောင်တောက်လောင်၍ နေဘိတကား” ဤသို့စသည်ဖြင့် ကြီးစွာသော သနားမှုနှင့်ယှဉ်သော မဟာကရုဏာသမာပတ်ကို ၀င်စားတော်မူ၏။ ထိုသမာပတ်နှင့်ယှဉ်သော ဉာဏ်သည် မဟာကရုဏာသမာပတ္တိဉာဏ် မည်၏။ မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် နေ့တိုင်းနေ့တိုင်း ညဉ့်အခါ, နံနက်မိုးသောက်အခါတို့၌ အကြိမ်ပေါင်း ကုဋေနှစ်သန်းလေးသိန်း အရေအတွက်ရှိသည့် ဤမဟာကရုဏာ သမာပတ်တို့ကို ဝင်စားတော်မူ၏။

     (၅) သဗ္ဗညုတဉာဏ် ဟူသည်မှာ သိဖွယ်ရှိသမျှ ဉေယျတရား အလုံးစုံတို့ကို အကုန်သိမြင်သော ဉာဏ်တော်မြတ်ဖြစ်သည်။ ဤသဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ရှင် ဖြစ်သောကြောင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်ကို “သဗ္ဗညူဗုဒ္ဓ”ဟူ၍ ခေါ်ဆိုရလေသည်။ ယင်း သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကိုပင် သမန္တစက္ခု-ဟူ၍လည်း ခေါ်၏။ ထိုသဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်၏ အလုံးစုံသော တရားတို့ကို သိမြင်တော်မူပုံကို ပဋိသမ္ဘိဒါမဂ် ပိဋကတ်မြန်မာပြန်မှ ထုတ်ယူမှတ်သားကုန်ရာ၏။

     (၆) အနာဝရဏဉာဏ်တော် ဟူသည်မှာ သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော်ကိုပင် တစုံတခုသော တရားက-မျှ တစုံတယောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်က-မျှ မသိမြင်အောင် တားမြစ်ပိတ်ဆို့ခြင်းငှါ မစွမ်းနိုင်သောကြောင့် “နတ္ထိ အာဝရဏံ ဧတဿာတိ အနာဝရဏံ”ဟူသော ၀စနတ္ထအရ အနာဝရဏဉာဏ်တော်ဟူ၍ ခေါ်၏။ သဒ္ဓါ, ဝီရိယ, သတိ, သမာဓိ, ပညာ = ဤတရားငါးပါးတို့ကို ဆိုင်ရာကိစ္စ၌ အစိုးရခြင်းကြောင့် ဣန္ဒြေဟူ၍၎င်း၊ မသဒ္ဓါခြင်း, ပျင်းရိခြင်း, မေ့လျော့ခြင်း, ပြန့်လွင့်ခြင်း, တွေဝေခြင်း = ဤဆန့်ကျင်ဖက်တရား ငါးမျိုးတို့ကို လွှမ်းမိုးနှိမ်နင်းတတ်သောကြောင့် ဗိုလ်ဟူ၍၎င်း ခေါ်ဆိုအပ်သကဲ့သို့တည်း။

ဤကား အသာဓာရဏဉာဏ်တော် ခြောက်ပါးတည်း။

၇၄၇

ဒသဗလဉာဏ်တော် ဆယ်ပါး

     ဒသဗလဉာဏ်တော် ဆယ်ပါးဟူသည်မှာ-

     (၁) ဌာနဌာနကောသလ္လဉာဏ်တော် = အကြောင်းဟုတ်သည် မဟုတ်သည်ကို အမှန်အတိုင်း သိမြင်သောဉာဏ်တော်၊

     (၂) ဝိပါကဉာဏ်တော် = ကာလသုံးပါး၌ ပြုလုပ်ဆောက်တည်အပ်သော ကံတရားတို့၏ အကျိုးဝိပါက်ကို ဇနကအကြောင်း, ဥပတ္ထမ္ဘကအကြောင်းများနှင့်တကွ အမှန်အတိုင်း သိမြင်သော ဉာဏ်တော်၊

     (၃) သဗ္ဗတ္ထဂါမိနီပဋိပဒါဉာဏ်တော် = အလုံးစုံသော ဘုံဘဝသို့ လားစေတတ် ရောက်စေတတ်သော အကျင့်အမျိုးမျိုး, နိဗ္ဗာန်သို့ ရောက်စေတတ်သော အကျင့်ပဋိပတ်မျိုးကို အမှန်အတိုင်း သိမြင်သောဉာဏ်တော်၊

     (၄) အနေကဓာတုနာနာဓာတုဉာဏ်တော် = သက်ရှိဖြစ်သည့် ဥပါဒိန္နက သင်္ခါရတို့နှင့်စပ်သော ခန္ဓာသဘောအမျိုးမျိုး အာယတနသဘောအမျိုးမျိုး ဓာတ်သဘော အမျိုးမျိုးတို့ကို၎င်း, သက်မဲ့ဖြစ်သော အနုပါဒိန္နက သင်္ခါရလောက၏ ထူးပြားကွဲလွဲချက် အမျိုးမျိုးကို၎င်း အမှန်အတိုင်း သိမြင်သောဉာဏ်တော်၊

(ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရှင်မြတ်များနှင့် အဂ္ဂသာဝက နှစ်ပါးတို့သည် ဥပါဒိန္နက = သက်ရှိသင်္ခါရလောက၏ ထူးပြားချက်ကိုမှလည်း တစိတ်တဒေသသာ သိတော်မူကြ၏၊ အနုပါဒိန္နက သက်မဲ့သင်္ခါရလောက၏ ထူးခြားချက်ကိုကား သိတော်မမူကြကုန်။

မြတ်စွာဘုရားရှင်သည်ကား “ဤမည်သော ဓာတ်သဘော လွန်ကဲ ပြောများသောကြောင့် ဤမည်သောသစ်ပင်၏ ပင်စည်သည် ဖြူသောအဆင်းရှိ၏။ ဤမည်သော သစ်ပင်၏ ပင်စည်သည် မည်းနက်သော အဆင်းရှိ၏၊ ဤမည်သောသစ်ပင်၏ ပင်စည်သည် ချောမွတ်၏။ ဤမည်သောသစ်ပင်၏ ပင်စည်သည် အခွံထူ၏၊ ဤမည်သောသစ်ပင်၏ ပင်စည်သည် အခွံပါး၏၊ ဤမည်သောဓာတ်သဘော လွန်ကဲပြောများ သောကြောင့် ဤသစ်ပင်၏ အရွက်သည် အဆင်း = သဏ္ဌာန်-စသည်အားဖြင့် ဤသို့သဘောရှိ၏။ ဤမည်သောဓာတ်သဘော လွန်ကဲ

၇၄၈

ပြောများသောကြောင့် ဤမည်သောသစ်ပင်၏ အပွင့်သည် ညိုသောအဆင်း ရှိ၏၊ ဝါရွှေသောအဆင်းရှိ၏၊ နီမြန်းသောအဆင်းရှိ၏၊ ဖြူသောအဆင်းရှိ၏၊ ကောင်းသောရနံ့ရှိ၏၊ မကောင်းသောရနံ့ရှိ၏။ ဤမည်သော ဓာတ်သဘော လွန်ကဲပြောများသောကြောင့် ဤမည်သောသစ်ပင်၏ အသီးသည် ငယ်၏၊ ကြီး၏၊ ရှည်၏၊ ပုတိုတိုရှိ၏၊ လုံးဝန်း၏၊ ပုံပန်းလှ၏၊ ပုံပန်းမလှ၊ ချောမွတ်၏၊ ကြမ်းတမ်း၏၊ ကောင်းသောရနံ့ရှိ၏၊ မကောင်းသော ရနံ့ရှိ၏၊ အရသာချို၏၊ ခါး၏၊ ချဉ်၏၊ စပ်၏၊ ဖန်၏။ ဤမည်သော ဓာတ်သဘော လွန်ကဲ ပြောများသောကြောင့် ဤသစ်ပင်၏ ဆူးသည် ထက်၏၊ မထက်၊ ဖြောင့်၏၊ ကောက်၏၊ နီ၏၊ မည်း၏၊ ညို၏၊ ဖြူ၏” ဤသို့အစရှိသည်ဖြင့် အနုပါဒိန္နက သက်မဲ့သင်္ခါရလောက၏ ဓာတ်သဘော ထူးပြားချက်ကို ပိုင်းခြား သိမြင်တော်မူ၏။ မှန်၏- ဤအနေကဓာတု နာနာဓာတု ဉာဏ်တော်အားအစွမ်းကား ဘုရားရှင်တို့၏ ဉာဏ်တော်အားသာ ဖြစ်၏။ အခြား ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ အရိယာသာဝကတို့၏ဉာဏ် မဟုတ်ချေ။ ဤအထူးကို သိမှတ်ရာ၏။ အဘိ-ဋ္ဌ ၂၊ ၄၃၈-မျက်နှာ)။

     (၅) နာနာဓိမုတ္တိကဉာဏ်တော် = သတ္တဝါတို့၏ အမျိုးမျိုးသော နှလုံးသွင်း အလို သဘောထားကို အမှန်အတိုင်း သိမြင်သော ဉာဏ်တော်၊

     (၆) ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်တော် = သတ္တဝါတို့၏ ဣန္ဒြေ ရင့်သည် မရင့်သည်ကို အမှန်အတိုင်း သိမြင်သော ဉာဏ်တော်၊

     (၇) ဈာနဝိမောက္ခသမာဓိသမာပတ္တိဉာဏ်တော် = ဈာန်တရား, ဝိမောက္ခတရား, သမာဓိတရား, သမာပတ်တို့၏ ညစ်ညူး ဆုတ်ယုတ်ကြောင်းတရား, ဖြုစင်တိုးတက်ကြောင်းတရား, ဈာန်စသည်တို့မှ ထကြောင်းတရားများကို အမှန်အတိုင်း သိမြင်သော ဉာဏ်တော်၊

     (၈) ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိဉာဏ်တော် = ရှေး၌ဖြစ်ဘူးသော ဘုံဘဝခန္ဓာအစဉ်ကို အမှန်အတိုင်း သိမြင်သောဉာဏ်တော်၊

     (၉) စုတူပပါတဉာဏ်တော် (တနည်း) ဒိဗ္ဗစက္ခုဉာဏ်တော် = သတ္တဝါတို့၏ စုတေခြင်း ပဋိသန္ဓေတည်နေခြင်းကို အမှန်အတိုင်း သိမြင်သောဉာဏ်တော်၊

၇၄၉

(၁ဝ) အာသဝက္ခယဉာဏ်တော် = အာသဝတရားတို့၏ ကုန်ရာဖြစ်သော အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်တော်။ ဤကား ဒသဗလဉာဏ်တော် ဆယ်ပါးတို့တည်း။

ဉာဏ်တော်ဆယ်ပါး အသုံးပြုတော်မူပုံ

     မြတ်စွာဘုရားသည် ရှေးဦးစွာ ဌာနာဌာနဉာဏ်တော်ဖြင့် ဝေနေယျသတ္တဝါတို့၏ အာသဝက္ခယဉာဏ် = အရဟတ္တမဂ်ဉာဏ်ကို ရခြင်း မရခြင်း၏ အကြောင်း ဟုတ်,မဟုတ်ဖြစ်သော နိယတမိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ = ကိလေသာ အပိတ်အပင်တရား ရှိ,မရှိကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူသည်။ ထို့နောင်မှ ကမ္မဝိပါကဉာဏ်တော်ဖြင့် ထိုဝေနေယျ သတ္တဝါတို့မှာ ဝိပါကန္တရာယ် = ဈာန်မဂ်ဖိုလ်၏ အန္တရာယ်ကို ပြုတတ်သည့် အဟိတ်ပဋိသန္ဓေ, ဒွိဟိတ်ပဋိသန္ဓေ တည်နေမှု ရှိ,မရှိကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူသည်။ ထို့နောင်မှ သဗ္ဗတ္ထဂါမိနိပဋိပဒါ ဉာဏ်တော်ဖြင့် ထိုဝေနေယျသတ္တဝါတို့မှာ ကမ္မန္တရာယ်ခေါ်သည့် ^*ပဉ္စာနန္တရိယကံကြီးငါးမျိုး ရှိ,မရှိကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူသည်။ ထိုသို့ ရှေ့ဉာဏ်တော် သုံးပါးတို့ဖြင့် ဝေနေယျသတ္တဝါတို့မှာ ကမ္မန္တရာယ်, ကိလေသန္တရာယ်, ဝိပါကန္တရာယ် တည်းဟူသော (ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ကို တားမြစ်ပိတ်ပင်တတ်သည့် အန္တရာယ်ကြီးသုံးပါး ရှိ,မရှိ ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူပြီးမှ ထိုအန္တရာယ်သုံးပါး အနှောက်အယှက်တရားတို့မှ ကင်းစင်သော ဝေနေယျသတ္တဝါတို့အား စရိုက်နှင့် လျော်လျောက်ပတ်သော တရားကို ဟောကြားရန် အနေကဓာတု နာနာဓာတုဉာဏ်တော်ဖြင့် ထိုသတ္တဝါတို့၏ စရိုက်အထူးအပြားကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူသည်။ ထို့နောင်မှ ထိုသတ္တဝါတို့၏ လုံ့လပယောဂ စင်ကြယ်မှု, မစင်ကြယ်မှုကို ဂရုမမူ ယူတော်မမူပဲ နှလုံးသွင်း သဘောထားအားလျော်စွာ

---

* ပဉ္စာနန္တရိယကံကြီး ငါးမျိုးဟူသည်မှာ- အခြားမဲ့ ဒုတိယဘဝ၌ မုချ အပါယ်ပဋိသန္ဓေကျိုးပေးမည့် (၁) အမိသတ်ခြင်း = မာတုဃာတကကံ၊ (၂) အဖသတ်ခြင်း = ပိတုဃာတကကံ၊ (၃) ရဟန္တာကိုသတ်ခြင်း = အရဟန္တဃာတကကံ၊ (၄) ဘုရားရှင်အား သွေးစိမ်းတည်အောင်ပြုခြင်း=လောဟိတုပ္ပါဒကကံ၊ (၅) သံဃာကို သင်းခွဲခြင်း = သံဃဘေဒကကံ = ဤငါးပါးတို့တည်း။

၇၅၀

တရားဟောဖို့ရန် နာနာဓိမုတ္တိကတာဉာဏ်တော်ဖြင့် ထိုသတ္တဝါတို့၏ နှလုံးသွင်း သဘောထားကို ကြည့်ရှု ဆင်ခြင်တော်မူသည်။ ထိုသို့ ထိုသတ္တဝါတို့၏ နှလုံးသွင်း သဘောထားကို ကောင်းစွာ သိမြင်တော်မူပြီးမှ စွမ်းအားအလျောက် တရားဟောရန် ဣန္ဒြိယပရောပရိယတ္တဉာဏ်တော်ဖြင့် ထိုသတ္တဝါတို့၏ သဒ္ဓါစသော ဣန္ဒြေတို့ အနု,အရင့်ကို ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူသည်။ ဤသို့ ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူသဖြင့် ထိုသတ္တဝါတို့မှာ ဈာန်မဂ်ဖိုလ်ရလောက်သော ဣန္ဒြေရင့်ကျက်မှု ရှိကြသည်ကို သိမြင်တော်မူပြီးလတ်သော် ထိုကျွတ်ထိုက်သော သတ္တဝါတို့သည် ဝေးခြားသောအရပ်၌ အကယ်၍ တည်နေကြလျှင် ဈာနာဒိသံကိလေသဝေါဒါနဝုဋ္ဌာန ဉာဏ်တော်ဖြင့် ဈာန်-စသော တရားတို့၌ အထွတ်အထိပ်ရောက် လေ့လာနိုင်နင်းတော်မူသည် ဖြစ်ရကား တန်ခိုးအထူးဖြင့် ထိုသတ္တဝါတို့ထံ အမြန်ကြွရောက်တော်မူသည်။ ကြွရောက်တော်မူပြီးလျှင် ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ ဉာဏ်တော်ဖြင့် ထိုသတ္တဝါတို့၏ ရှေးဘဝ ဖြစ်ပုံကို၎င်း, ဒိဗ္ဗစက္ခု ဉာဏ်တော်စွမ်းဖြင့် ရောက်အပ်သော စေတောပရိယ ဉာဏ်တော်ဖြင့် ထိုသတ္တဝါတို့၏ လောလောဆယ် = ပစ္စုပ္ပန်စိတ် ဖြစ်ပုံအထူးကို၎င်း ကြည့်ရှုဆင်ခြင်တော်မူလျက် အာသဝက္ခယဉာဏ်တော် အစွမ်းဖြင့် အရဟတ္တမဂ်သို့ရောက်ကြောင်း အကျင့်ပဋိပတ်၌ တွေဝေခြင်း ကင်းတော်မူပြီးဖြစ်ရကား ထိုသတ္တဝါတို့အား အရဟတ္တမဂ်ကို ရရှိရန် တရားဟောတော်မူလေသည်။ ထို့ကြောင့် ဤဒသဗလဉာဏ်တော် ဆယ်ပါးတို့ကို ဤအစဉ်အတိုင်း ဟောကြားအပ်ကုန်၏။ (အံ-ဋ္ဌ၊ ၃၊ ၂၉၈-မှ)။

ဤကား ဒသဗလဉာဏ်တော် ဆယ်ပါးတို့တည်း။

**********

စုဒ္ဒသဗုဒ္ဓဉာဏ်တော် = ဗုဒ္ဓဉာဏ်တော် ၁၄-ပါး

     ဗုဒ္ဓဉာဏ်တော် ၁၄-ပါးဟူသည်မှာ- သစ္စဉာဏ်တော် ၄-ပါး, ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော် ၄-ပါး, အသာဓာရဏဉာဏ်တော် ၆-ပါး = ဤ၁၄-ပါးတို့တည်း။ ထို၁၄-ပါးတို့တွင် သစ္စဉာဏ် ၄-ပါးနှင့် ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်၄-ပါးတို့သည် သာဝကတို့နှင့် ဆက်ဆံကုန်၏။

၇၅၁

သာဝကတို့လည်း ရရှိကုန်၏၊ အသာဓာရဏဉာဏ်တော် ၆-ပါးတို့ကား ဘုရားရှင်တို့နှင့်သာ ဆက်ဆံကုန်၏၊ သာဝကတို့နှင့် မဆက်ဆံကုန်။

     အသာဓာရဏဉာဏ်တော် ၆-ပါးတို့သည် ဘုရားရှင်တို့၏ သီးခြားဉာဏ်တော်များ ဖြစ်ကုန်သကဲ့သို့ ထို့အတူ ဘုရားရှင်တို့၏သာ သီးခြားဥစ္စာဖြစ်သည့် အာဝေဏိကဂုဏ်တော် ၁၈-ပါးတို့ ရှိကြလေသည်။ ထိုအာဝေဏိကဂုဏ်တော် ၁၈-ပါး ဘုရားရှိခိုးကို လယ်တီဆရာတော်ဘုရားကြီး ရေးသား စီစဉ်တော်မူခဲ့သည့် အတိုင်း ဤအရာ၌ ဆက်လက်ထုတ်ဖော် ပြဆိုပေအံ့-

အာဝေဏိကဂုဏ်တော် ပါဠိနှင့်အနက်

ဇေယျတု။ ။ဗုဒ္ဓါနံ ဇီဝိတဿ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။ ဗုဒ္ဒါနံ သဗ္ဗညုတညာဏဿ န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။

အတီတံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ။ အနာဂတံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ။ ပစ္စုပ္ပန္နံသေ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော အပ္ပဋိဟတံ ဉာဏံ။ (၃)

ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော သဗ္ဗံ ကာယကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တံ၊ သဗ္ဗံ ဝစီကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တံ၊ သဗ္ဗံ မနောကမ္မံ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ ဉာဏာနုပရိဝတ္တံ။ (၃)

ဣမေဟိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဆန္ဒဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဓမ္မဒေသနာယ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝီရိယဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ သမာဓိဿ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ပညာယ ဟာနိ၊ နတ္ထိ ဝိမုတ္တိယာ ဟာနိ။ (၆)

ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော နတ္ထိ ဒဝါ၊ နတ္ထိ ရဝါ၊ နတ္ထိ အပ္ဖုဋံ၊

၇၅၂

နတ္ထိ ဝေဂါယိတတ္တံ၊ နတ္ထိ အဗျာဝဋမနော၊ နတ္ထိ အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာ။ (၆)

ဣမေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဓမ္မေဟိ သမန္နာဂတဿ ဗုဒ္ဓဿ ဘဂဝတော န သက္ကာ ကေနစိ အန္တရာယော ကာတုံ။

     (အနက်ကား)။ ။ ဇေယျတု = အဇ္ဈတ်,ဗာဟီ နှစ်လီဘေးဒဏ် တွင်း,ပရန်ကို တွန်းလှန်ပယ်နှင် အောင်ပွဲယင်ပါစေသတည်း..။

     ဗုဒ္ဓါနံ = သဗ္ဗညူ မြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏။ ဇီဝိတဿ = ပွင့်ရာတမ်းမှတ် အာယုကပ်ကို ငါးရပ်ပုံစု လေးခုဆုံးတိုင် ရှည်ခိုင် တည်နေမြဲဖြစ်သော အသက်တော်၏။ အန္တရာယော = လေးခုလုံးလုံး မဆုံးမီခင် အလယ်တွင်၌ ဝင်၍လတ်လတ် ဖျက်ဆီးတတ်သော အန္တရာယ်ကို။ ကေနစိ = ဒေဝဒတ်နှင့် မာရ်နတ်စစ်မှူး ဘီလူးအာဠဝက စသည်အပုံ တစုံတယောက်သောသူမျှပင်။ ကာတုံ = ပျက်စီးလေအောင် ကြံဆောင်အားထုတ် ပြုလုပ်စီရင်ခြင်းငှါ။ န သက္ကာ = မတတ်နိုင်။ ဗုဒ္ဓါနံ = သဗ္ဗညူမြတ်စွာဘုရားရှင်တို့၏။ သဗ္ဗညုတညာဏဿ = အပရိယန္တ ဉေယျအထု တရားစုဝယ် တခုမကြွင်း ခပင်းဥဿုံ အလုံးစုံကို အကုန်အစင် သိမြင်နိုင်သော သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်မြတ်၏။ အန္တရာယော = ဉာဏ်ကြီးသဗ္ဗဉ် မထင်သာအောင် ကွယ်ကာ ဖျက်ဆီးတတ်သော အန္တရာယ်ကို။ ကေနစိ = မဟေသရ ဗကဗြဟ္မာ အသုရာနှင့် များစွာလူတွင် တယောက်ပင်မျှ။ ကာတုံ = မမြင်သာအောင် ကြံဆောင်အားထုတ် ပြုလုပ်စီရင်ခြင်းငှါ။ န သက္ကာ = မတတ်နိုင်။

     ဘဂဝတော = ခြောက်ပါး,ရှစ်သွယ် ဘုန်းတော်ကြွယ်သော။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညူမြတ်စွာဘုရား၏။ ဉာဏံ = သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်မြတ်သည်။ အတီတံသေ = အတိတ်သံသရာ ကမ္ဘာဘာလျှင် စ- ရာမထင် ရှေ့တပြင်က လွန်ကုန်ကြသော ဉေယျ,သစ္စာ များစွာအထု တရားစု၌။ အပ္ပဋိဟတံ = ပရမာမြူနု တခုမျှပင် မြင်ခွင့်မပေး အရေးကန့်လန့် တားဟန့် ပိတ်ပင်နိုင်သော ပဋိပက္ခတရားမှ ကင်းတော်မူ၏ (၁)။

၇၅၃

     ဘဂဝတော = ခြောက်ပါး,ရှစ်မျိုး ဘုန်းတော်ဖြိုးသော။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညု မြတ်စွာဘုရား၏။ ဉာဏံ = သဗ္ဗညုတရွှေဉာဏ်တော်မြတ်သည်။ အနာဂတံသေ = အနာဂတ်သံသရာ ကမ္ဘာဘာတွင် ဆုံးရာမထင် နောက်တပြင်၌ အစဉ်ရှည်ဝေး လာအံ့သေးသော ဉေယျ,သစ္စာ များစွာအထု တရားစု၌။ အပ္ပဋိဟတံ = ပရမာမြူနု တခုမျှပင် မြင်ခွင့်မပေး အရေးကန့်လန့် တားဟန့် ပိတ်ပင်နိုင်သော ပဋိပက္ခတရားမှ ကင်းတော်မူ၏ (၂)။

     ဘဂဝတော = ခြောက်ပါး,ရှစ်မြောက် ဘုန်းတော်တောက်သော။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညု မြတ်စွာဘုရား၏။ ဉာဏံ = သဗ္ဗညုတ ရွှေဉာဏ်တော်မြတ်သည်။ ပစ္စုပ္ပန္နံသေ = ဧကတိံသ ဘုံဘဝနှင့် အနန္တစကြဝဠာ ရပ်ရွာဝန်းကျင် နယ်တပြင်၌ မျက်မြင်မစဲ ဖြစ်မြဲပျက်မှု ယခုတည်လစ် လောလောဖြစ်သော ဉေယျ,သစ္စာ များစွာအထု တရားစု၌။ အပ္ပဋိဟတံ = ပရမာမြူနု တခုမျှပင် မြင်ခွင့်မပေး အရေးကန့်လန့် တားဟန့်ပိတ်ပင် နိုင်သော ပဋိပက္ခတရားမှ ကင်းတော်မူ၏ (၃)။

     ဣမေဟိ တီဟိ ဓမ္မေဟိ = ဤသုံးဖြာသော အသာဓာရဏ ဓမ္မပျံ့ပျူး ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့နှင့်။ သမန္နာဂတဿ = လောက်လွေ့ကုံင ပြည့်စုံလှသော။ ဘဂဝတော = ခြောက်ပါး,ရှစ်တန် ဘုန်းတော်လျှံသော။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညူ မြတ်စွာဘုရား၏။ သဗ္ဗံ = တခုမကြွင်း ခပင်းဥဿုံ အလုံးစုံသော။ ကာယကမ္မံ = သွား,ရပ်,ထိုင်,လျောင်း, ရှေ့,နှောင်း တက်, ဆုတ် ဆန့်,ရုပ်ချီကြွ စသည်များပြား လှုပ်ရှားပြုပြင်သမျှသော ကိုယ်အမူအရာတော်သည်။ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ = သာတ္ထကသမ္ပဇဉ်, သပ္ပါယသမ္ပဇဉ်, ဂေါစရသမ္ပဇဉ်, အသမ္မောဟသမ္ပဇဉ် = ပညာလေးပါး ရှေ့သွားရှေ့ဆောင် ရှိတော်မူပေ၏။ ဉာဏာနုပရိဝတ္တံ = သမ္ပဇဉ်ဉာဏ် စီမံတိုင်းပင် အစဉ်တစိုက်လိုက်ကာ ဖြစ်တော်မူပေ၏ (၄)။

     သဗ္ဗံ = တခုမကြွင်း ခပင်းဥဿုံ အလုံးစုံသော။ ဝစီကမ္မံ = နှုတ်လျှာအိန့်၍ မိန့်ဖော်ကျူးရင့် လှစ်ဖွင့်သမျှသော နှုတ်အမူအရာတော်သည်။ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ = သာတ္ထကသမ္ပဇဉ်, သပ္ပါယသမ္ပဇဉ်,

၇၅၄

ဂေါစရသမ္ပဇဉ်, အသမ္မောဟသမ္ပဇဉ် = ပညာလေးပါး ရှေ့သွားရှေ့ဆောင် ရှိတော်မူပေ၏။ ဉာဏာနုပရိဝတ္တံ = သမ္ပဇဉ်ဉာဏ် စီမံတိုင်းပင် အစဉ်တစိုက်လိုက်ကာ ဖြစ်တော်မူပေ၏ (၅)။

     သဗ္ဗံ = တခုမကြွင်း ခပင်းဥဿုံ အလုံးစုံသော။ မနောကမ္မံ = ကြံကြံသမျှသော စိတ်အမူအရာတော်သည်။ ဉာဏပုဗ္ဗင်္ဂမံ = သာတ္ထကသမ္ပဇဉ်, သပ္ပါယသမ္ပဇဉ်, ဂေါစရသမ္ပဇဉ်, အသမ္မောဟသမ္ပဇဉ် = ပညာလေးပါး ရှေ့သွားရှေ့ဆောင် ရှိတော်မူပေ၏။ ဉာဏာနုပရိဝတ္တံ = သမ္ပဇဉ်ဉာဏ် စီမံတိုင်းပင် အစဉ်တစိုက်လိုက်ကာဖြစ်တော်မူပေ၏ (၆)။

     ဣမေဟိ ဆဟိ ဓမ္မေဟိ = ဤခြောက်သော အသာဓာရဏ ဓမ္မပျံ့ပျူး ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့နှင့်။ သမန္နာဂတဿ = လောက်လွေ့ကုံင ပြည့်စုံလှသော။ ဘဂဝတော = ခြောက်ပါး,ရှစ်တန် ဘုန်းတော်လျှံသော။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညူမြတ်စွာဘုရားအား။ ဆန္ဒဿ = စကြဝဠာပေါင်း တသောင်းတိုက်နေ ဗိုလ်ခြေများစွာ သတ္တဝါကို ခေမာသောင်သို့ ငါဆောင်ပို့မည် ရည်သန်တောင့်တသော ဘုရားအလျာ သုမေဓာရှင်ရသေ့ သန္တာန်၌ဖြစ်သော အာဂမဆန္ဒတော်., ဘုန်းခြောက်ဖြာတွင် ကာမာမည်သီး လိုတိုင်းပြီးသော အဓိဂမဆန္ဒတော် = နှစ်ပါး၏။ ဟာနိ = ရည်သန်သလောက် မမြောက်မပြီး ပျက်စီးချိုငဲ့ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၇)။

     ဓမ္မဒေသနာယ = ဝဋ္ဋသုံးဖြာ သံသရာမှ နိယျာနိက နိဿရဏစစ် ဖြစ်စေခြင်းငှါ စိတ်ဖြာဝေဘန် ခွဲပြညွှန်သော အမွန်ထွေလာ ဒေသနာတော်မြတ်၏။ ဟာနိ = နိယျာနိက နိဿရဏဟု ဖလကျိုးကြီး မပြီးစီးပဲ ချွတ်လွဲယုတ်လျော့ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၈)။

     ဝီရိယဿ = ယူဇနာဝန်းညီ သုံးလီသန်းပေါင်း ခြောက်သိန်းလောင်းလျက် တသောင်းသုံးရာ ငါးဆယ်သာတည့် စကြဝဠာတွင်း ဝင်းဝင်းထိန်ညီး မီးကျီးလှံသွား အပြည့်ထားလျက်

၇၅၅

တဖက်ကမ်းတိုင် ရောက်ပေနိုင်မူ အကြင်သူကား ဘုရားဖြစ်မည် စင်စစ်ဟူက ဆံမြူမတွန့် ဝံ့ဝံ့စားစား ကူးသွားနိုင်မျှ ရဲရင့်လှသည့် ပယတ္တမည်သော အာဂမဝီရိယတော်.., အသာဓာရဏ ကိစ္စလေးတန် ကုံလောက်ငံ၍ သမ္မပ္ပဓာန်ကိစ္စ တပ်စွမ်းလှသော အာဂမဝီရိယတော်.., နေ့တိုင်းစတေ ငါးထွေကိစ္စ မလပ်ရအောင် ထာဝရအားသစ် ပြုမြဲဖြစ်သော အဓိဂမဝီရိယတော် = သုံးပါး၏။ ဟာနိ = ယုတ်လျော့ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၉)။

     သမာဓိဿ = အဋ္ဌဒိသာ ရှစ်မျက်နှာမှ လာလာသရွေ့ မုန်တိုင်းဝှေ့လည်း မရွေ့မယိုင် မြင်းမိုရ်ခိုင်သို့ တပြိုင်နက်သား ရှစ်ပါးလောကဓံ ဝန်းရံပတ်ဆုံ တွေ့ခိုက်ကြုံလည်း တုန်မလှုပ်ပဲ အမြဲတည်တံ့တော်မူသော ပကတိ သမာဓိတော်.., ဝသီငါးရပ် ကမ်းဆုံးခတ်လျက် ထူးမြတ်လွန်ကဲသော ဣဒ္ဓိဝိဓအဘိညာဏ်, ဒိဗ္ဗစက္ခုအဘိညာဏ်, ဒိဗ္ဗသောတအဘိညာဏ်, စေတောပရိယအဘိညာဏ်, ပုဗ္ဗေနိဝါသာနုဿတိ အဘိညာဏ်, ယထာကမ္မူပဂအဘိညာဏ်, အနာဂတံသအဘိညာဏ်မျိုး တန်ခိုး ဣဒ္ဓိပါဒ်တော်တို့၏ အခြေဖြစ်သော အပ္ပနာသမာဓိတော် = နှစ်ပါး၏။ ဟာနိ = ယုတ်လျော့ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၁၀)။

     ပညာယ = စကြဝဠာပေါင်း သောင်းတိုက်အပြင် ဘုံသုံးခွင်ဝယ် သင်္ခါရဓမ္မ ဟူသမျှကို တစမကြွင်း လင်းလင်းထင်ထင် အဆုံးမြင်လျက် နေ့စဉ်မစဲ ရှုစမြဲအစဉ်ဖြစ်သော ကုဋေနှစ်သန်းလေးသိန်း အရေအတွက်ရှိသော မဟာဝဇိရဉာဏ်တော်မြတ်၏။ ဟာနိ = ယုတ်လျော့ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၁၁)။

     ဝိမုတ္တိယာ = ကုဋေတသိန်း ပျက်ကိန်းတူစွာ စကြဝဠာဝယ် ဗြဟ္မာလူနတ် လေးရပ်ပါယ်ဘုံ အကုန်မကြွင်း ခပင်းရုံးပေါင်း လွှမ်းမွမ်းညောင်းအောင် သွန်းလောင်း ဖြန့်ဖြူးတော်မူအပ်သော

၇၅၆

မေတ္တာ, ကရုဏာ, မုဒိတာ, ဥပေက္ခာဟု ဆိုအပ်သော ဗြဟ္မဝိဟာရ စေတောဝိမုတ္တိတရား လေးပါး.., ဗြဟ္မာလူနတ် ပရိသတ်အား တရားဟောစဉ် အခိုက်တွင်မျှ မလပ်ရအောင် နေ့ညမစဲ ဝင်စားမြဲအစဉ်ဖြစ်သော ကုဋေနှစ်သန်းလေးသိန်းမျှလောက်သော အရဟတ္တဖလ စတုတ္ထဈာန် အမွန်ရတနာ ချမ်းသာသုခ ထူးမြတ်လှသော ဝိမုတ္တိတရား = ဤငါးပါး၏။ ဟာနိ = ယုတ်လျော့ခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၁၂)။

     ဣမေဟိ ဒွါဒသဟိ ဓမ္မေဟိ = ဤတဆယ့်နှစ်ဖြာသော အသာဓာရဏ ဓမ္မပျံ့ပျူး ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့နှင့်။ သမန္နာဂတဿ = လောက်လွေ့ကုံင ပြည့်စုံလှသော။ ဘဂဝတော =ခြောက်ပါး,ရှစ်တန် ဘုန်းတော်လျှံသော။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညူ မြတ်စွာဘုရားအား။ ဒဝါ = သတိ,သမ္ပဇဉ် မယှဉ်မဖက် အပျက်အချော် သရော်ဖျင်းပေါ့ အသော့အသွမ်း ရွှင်လန်းမြူးရယ် ကျီစယ်သမှု ပြုအပ် ဆိုအပ် ကြံစည်အပ်သော ကိုယ်အမူအရာ နှုတ်အမူအရာ စိတ်အမူအရာတော်များသည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၁၃)။

     ရဝါ = သတိ,သမ္ပဇဉ် မတင်မဆေး အရေးတကြီး ကပြီးကပြုန်း ကရုန်းကရင်း မစဉ်းမစား ပြုမိငြား၍ ယွင်းမှားလျော့မေ့ မစေ့မစပ် လစ်လပ်ဟင်းဟာသည်ဟု ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်တို့ ပြောဆိုပြစ်တင်ရန် အမှုသည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၁၄)။

     အပ္ဖုဋံ = စဉ်းစဉ်းစားစား ပြုပါငြားလည်း ဉာဏ်အားသေး၍ အရေးအခွင့် မြင်သင့်သမျှ တကွလုံးစုံ ကုန်အောင်မပြန့် မနှံ့မစပ် လစ်လပ်ဟာဟင်း ကျန်ကြွင်းသောအရာ ရှိသည်ဟု ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်တို့ ပြောဆိုပြစ်တင်ရန် အမှုသည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၁၅)။

     ဝေဂါယိတတ္တံ = စိတ်မာန်အလျောက် ကြောက်လန့်တကြား ကစားရွှင်မြူး အလွန်ကြူး၍ ကိုယ်ကျူးနှုတ်ကျွံ လွန်လွန်ကဲကဲ လွဲလွဲချော်ချော် မတော်မှားယွင်းသည်ဟု ပညာရှိပုဂ္ဂိုလ်တို့ ပြောဆိုပြစ်တင်ရန် အမှုသည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ(၁၆)။

၇၅၇

     အဗျာဝဋမနော = ကိုယ်တော်မြတ်၏ အတ္တဟိတ ကြီးလှစီးပွါး.., တသောင်းတိုက်နေ ဗိုလ်ခြေများစွာ သတ္တဝါတို့၏ ချမ်းသာစီးပွါး = နှစ်ပါးအကျိုး ဖြိုးဖြိုးမယုတ် အားထုတ် ကျင့်ဆောင်တော်မူမည် ရွယ်ရည်ရှေးရှု တည်နေတော်မူသော မဟာဥဿာဟ ဗျာပါရအမူအရာမှ ရံခါကင်း၍ဖြစ်သော ဇောစိတ္တုပ္ပါဒ်တော် မည်သည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ (၁၇)။

     အပ္ပဋိသင်္ခါနုပေက္ခာ = စက္ခု, သောတ, ဃာန, ဇိဝှါ, ကာယာ, မန ခြောက်ဒွါရတွင် ထင်ထင်သမျှ ရူပ, သဒ္ဒ, ဂန္ဓ, ရသာ, ဖောဋ္ဌဗ္ဗာနှင့် ဓမ္မာဟူသည် ခြောက်မည်အာရုံ အလုံးစုံကို မစုံမစမ်း ကြောင်းလမ်းပြက်ပြက် သက်သက်မသိ သတိမမူ လျစ်လျူရှုခြင်းမည်သည်။ နတ္ထိ = အနုမြူမျှ ရှိတော်မမူ(၁၈)။

     ဣမေဟိ အဋ္ဌာရသဟိ ဓမ္မေဟိ = ဤတဆယ့်ရှစ်ဖြာသော အသာဓာရဏ ဓမ္မပျံ့ပျူး ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့နှင့်။ သမန္နာဂတဿ = လောက်လွေ့ကုံင ပြည့်စုံလှသော။ ဘဂဝတော = ခြောက်ပါး,ရှစ်တန် ဘုန်းတော်လျှံသော။ ဗုဒ္ဓဿ = သဗ္ဗညူမြတ်စွာဘုရားအား။ ကေနစိ = တစုံတယောက်သောသူသည်။ အန္တရာယော = အသက်တော်နှင့် ဉာဏ်တော်ဂုဏ်ရှိန် မှေးမှိန်ပျက်စီးကြောင်း အန္တရာယ်ကို။ ကာတုံ = နည်းပေါင်းများစွာ ဆင်ကာအားထုတ် ပြုလုပ်စီရင်ခြင်းငှါ။ န သက္ကာ = မတတ်နိုင်။

တဒေဝ ဝစနံ သစ္စံ၊ ဘဂဝန္တံ နမာမဟံ။

ဧတေန သစ္စပုညေန၊ စိန္တာ မယှံ သမိဇ္ဈတံ။

     တဒေဝ ဝစနံ = တဆယ့်ရှစ်ဖြာ အာဝေဏိက ဘုရားကျေးဇူး ဂုဏ်အထူးတို့ကို ချီးကျူးကြည်ညို ဖွင့်ဆိုမြွက်ကြား ထိုစကားသည်သာလျှင်။ သစ္စံ = မတိမ်းမစောင်း ကောင်းမြတ်ဧကန် စင်စစ်မှန်၏။ ဘဂဝန္တံ = အာဝေဏိက ဓမ္မဘုန်းဟုန် ကျေးဇူးဂုဏ်တို့နှင့် ပြည့်စုံတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားကို။ အဟံ = အကျွန်ုပ်သည်။ နမာမိ = ရိုသေမြတ်နိုး လက်စုံမိုး၍ ရှိခိုးဦးညွှတ်ပါ၏ဘုရား။ ဧတေန သစ္စပုညေန = ဗုဒ္ဓဓမ္မ ဋ္ဌာရသကို

၇၅၈

ထုတ်ဆိုသစ္စာ, ရိုသေမြတ်နိုး ရှိခိုးဦးညွှတ်ရပါသော ကောင်းမှုကုသိုလ်ကံ စေတနာကြောင့်။ မယှံ = အကျွန်ုပ်၏။ စိန္တာ = လောကီ,လောကုတ် ပစ္စုပ်,သံသာ နှစ်ဖြာအကျိုး ပွါးတိုးဖို့ရန် တောင့်တအပ်သမျှ ကောင်းမြတ်သော အကြံသည်။ သမိဇ္ဈတံ = သမိဇ္ဈတု = ကြံစည်သည့်တိုင်း မဆိုင်းလျင်စွာ ပြည့်စုံအောင်မြောက်ပါစေသတည်း။

အာဝေဏိကဂုဏ်တော်၁၈-ပါး ပြီး၏။

(ဝေသာရဇ္ဇဉာဏ်တော် လေးပါးအကြောင်းကို ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင် ပဉ္စမတွဲ အောက် စာမျက်နှာ (၆၄၉)မှစ၍ ရေးသားအပ်ပြီး ဖြစ်သောကြောင့် ဤ၌ မရေးတော့ပြီ။

ဤ၌။ ။ပဋိသမ္ဘိဒါဉာဏ်တော်, အသာဓာရဏဉာဏ်တော်, ဒသဗလဉာဏ်တော်-စသော ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့ကို ဖော်ပြခြင်းမှာ သမုဒြာရေ၏ ဆားငန်အရသာကို သိသာလောက်ရုံ ရေတပေါက်ကို ခပ်ယူ၍ သောက်သုံးစေခြင်းကဲ့သို့ မြတ်စွာဘုရား၏ မဟာသမုဒြာ ရေအထုမက များလှစွာသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့မှ ရေတပေါက်မျှသော ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့ကို ထုတ်ဖော်ပြခြင်းဖြစ်သည်၊ ဤကျမ်း၌ မဖော်ပြရသေးသည့် ဘုရားရှင်၏ ဂုဏ်ကျေးဇူးတော်တို့ကား သမုဒြာရေအထုမက များလှကုန်၏ဟု အထူးသတိချပ် သိမှတ်ကုန်ရာ၏)။

**********

ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန် အထူးမှတ်ဖွယ်

ယခုအခါ အောက်မဟာဗုဒ္ဓဝင် ဒုတိယတွဲ စာမျက်နှာ (၄၃၀)၌ ညွှန်ပြမှာကြားခဲ့သည့် “ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန်, အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန်တို့အတွက် အထူးမှတ်ဖွယ်”ကို အစဉ်အတိုင်း ဖော်ပြပေအံ့-

     မြတ်စွာဘုရားရှင် ပွင့်ထွန်းတော်မမူမီ မဇ္ဈိမတိုက်တခွင်၌ ရဟန်းအမည်ခံ ဂိုဏ်းဆရာကြီးများသည် ထင်ရှားပေါ်ထွက်နှင့်ကြ၏၊ ထိုများစွာသော ရဟန်းအမည်ခံ ဂိုဏ်းဆရာကြီးတို့သည် အချို့က ကာမသုခလ္လိကာနုယောဂ အလုပ်ကို, အချို့က အတ္တကိလမထာနုယောဂ အလုပ်ကို ရဟန်းကိစ္စ ရဟန်းအလုပ်အနေဖြင့်

၇၅၉

ကျင့်ကြ ကြံကြ ဟောကြားပြသနှင့်ကြလေသည်။ ထိုကဲ့သို့ လောကကြီး၌ အယုတ်တရားနှစ်ပါးကို တကယ့် တရားစစ် တရားမှန်အနေဖြင့် ကျင့်, ကြံ, ဟောကြား ပြသကြမှု တည်းဟူသော မှောင်ကြီးဖုံးအုပ်နေစဉ် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် မဟာသက္ကရာဇ် (၁၀၃)ခုနှစ် ဝါဆိုလပြည့်နေ့ နေဝင်လုဆဲဆဲ အချိန်တွင် ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ်ကို ဟောကြားတော်မူလေသည်။ (ဓမ္မစကြာ ပါဌ်အနက်ကို နှလုံးသွင်းထားပါ။)

     ဤဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန်ကို မြတ်စွာဘုရားရှင်က စ-တင်၍ “ဒွေမေ ဘိက္ခဝေ အန္တာ ပဗ္ဗဇိတေန န သေဝိတဗ္ဗာ = ရဟန်းတို့.. ရဟန်းဖြစ်သူသည် ဤဆိုလတ္တံ့သော အယုတ်တရား အစွန်းနှစ်ပါးတို့ကို မမှီဝဲအပ်ကုန်”ဟူသော ဤစာပိုဒ်ဝါကျကို ရွတ်ဆိုလိုက်သည်နှင့် တပြိုင်နက် ဖြစ်ပေါ်လာသော ပဲ့တင်သံကြီးသည် ဘုရားရှင်၏ အာနုဘော်ကြောင့် အောက်အဖို့ အဝီစိတိုင်အောင်, အထက်အဖို့ ဘဝဂ်တိုင်အောင် ခိုက်ရောက်လျက် ဇာတိခေတ် စကြဝဠာတိုက်တသောင်းကို ပြန့်နှံ့၍တည်လေသည်။ ထိုအချိန်၌ပင် ရင့်ကျက်သော ကုသိုလ်မူလရှိကြလျက် သစ္စာလေးပါး တရားသိရန် အဓိကာရ (အထိကရ) ကောင်းမှုကုသိုလ်ထူး ပါရှိပြီးဖြစ်ကြသည့် တဆယ့်ရှစ်ကုဋေ အရေအတွက်ရှိသော ဗြဟ္မာအပေါင်းတို့သည် ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တောဝယ် ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောမည့်နေရာ၌ အညီအညွတ် စည်းဝေး လာရောက်ကြပြီး ဖြစ်နှင့်လေသည်။ ဓမ္မစကြာတရားဦးကို စ၍ဟောသည့်အချိန်မှာ အနောက်အရပ်သို့ နေဝင်လုဆဲဆဲ, အရှေ့အရပ်မှ လဝန်းထွက်ပြုဆဲအချိန် ဖြစ်လေသည်။

     ဤဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန်ဒေသနာစဉ်အကျဉ်းချုပ်မှာ- မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ပဉ္စဝဂ္ဂီတို့အား ရှေးဦးစွာ ရှောင်ကြဉ်ရမည့် အယုတ်တရား နှစ်ပါးတို့ကို ဟောတော်မူသည်။ ထို့နောက် လိုက်နာကျင့်သုံးရမည့် မဂ္ဂင်ရှစ်ရပ် မဇ္ဈိမပဋိပတ်ကို ဟောတော်မူသည်။ ထို့နောက် သစ္စာလေးပါးကို အကျဉ်းချုပ် ဟောတော်မူသည်။ ထို့နောက် ကိုယ်တော်မြတ်အဖို့ရာ သစ္စာလေးပါးတို့အနက်

၇၆၀

တပါးတပါး၌ ရထိုက် ဖြစ်ထိုက်သော ဉာဏ်သုံးပါးစီ ပြည့်စုံမှ ဘုရားအဖြစ် ဝန်ခံတော်မူကြောင်းကို ဟောတော်မူသည်။ ထို့နောက် ဤတရားဒေသနာကို ဟောတော်မူစဉ် အရှင်ကောဏ္ဍညသည် သောတာပန် တည်ကြောင်း, ဓမ္မစကြာကို မြတ်စွာဘုရားရှင် လည်စေပြီးလတ် ဖြစ်စေပြီးလတ်သော် ဘုမ္မစိုးနတ်တို့မှအစ ဗြဟ္မာများကျအောင် ကောင်းကြီးကြွေးကြော်ကြကြောင်း, မဟာပထဝီ ဤမြေကြီး တုန်လှုပ်ကြောင်း, သဗ္ဗညုတဉာဏ်တော် အာနုဘော်ကြောင့်ဖြစ်သော စိတ္တပစ္စယ ဥတုသမုဋ္ဌာန အရောင်အလင်းကြီး နတ်ဗြဟ္မာတို့အရောင်ထက် အဆရာထောင် ကြီးကျယ်စွာ ဖြစ်ပေါ်လာကြောင်း ဟောတော်မူသည်။ ထိုအချိန်၌ မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ သန္တာန်တော်မှာ ဓမ္မစကြာတရား ဟောတော်မူစ အချိန်မှာကဲ့သို့ ပြီးဆုံးချိန်၌လည်း အလွန် နှစ်သက် ဝမ်းမြောက်တော်မူခြင်း ဖြစ်သဖြင့် ပီတိအဟုန်ကို ငုံ၍ ထားတော်မမူနိုင်တော့ပဲ “အညာသိ ဝတ ဘော ကောဏ္ဍညော၊ အညာသိ ဝတ ဘော ကောဏ္ဍညော = အို.. ကောဏ္ဍညသည် သစ္စာလေးပါး တရားကိုသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ခဲ့လေပြီတကား၊ အို.. ကောဏ္ဍညသည် သစ္စာလေးပါး တရားကိုသိမြင် ကျွတ်တမ်းဝင်ခဲ့လေပြီတကား”ဟု နှုတ်တော်မြွက်၍ ဥဒါန်းကျူးတော်မူကြောင်း ဟောတော်မူသည်။ (ဤဥဒါန်းကျူးရင့်သော အသံတော်သည်လည်း စကြဝဠာ တိုက်တသောင်း နှံ့၍ တည်လေသည်)၊ ထို့နောက် အရှင်ကောဏ္ဍညက မြတ်စွာဘုရား၏ အထံတော်၌ ရှင်ရဟန်းအဖြစ်ကို ရပါလိုကြောင်း တောင်းပန်သဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်သည် ဧဟိ ဘိက္ခု-ခေါ်တော်မူ၍ အရှင်ကောဏ္ဍည “ဧဟိ ဘိက္ခု” ရဟန်းပဉ္စင်းဖြစ်ကြောင်း ဟောတော်မူသည်။ ဤကား ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ်၏ အကျဉ်းချုပ် ဟောပုံအစဉ်တည်း။

ဓမ္မစကြာ အရကောက်

(ဤအရာ၌။ ။ဓမ္မစကြာဟူသည် အဘယ်ကိုခေါ်သနည်း-ဟု မေးဖွယ်ရှိ၏။ အဖြေကား- မြတ်စွာဘုရား၏ သန္တာန်တော်၌ဖြစ်သည့်

၇၆၁

ပဋိဝေဓဉာဏ် (မဂ်ဉာဏ်လေးပါးကို ပဋိဝေဓဉာဏ် ခေါ်သည်), ဒေသနာဉာဏ် ဤဉာဏ်တော်နှစ်ပါးကို ဓမ္မစကြာဟူ၍ ခေါ်၏။

ချဲ့ဦးအံ့- မဟာဗောဓိပလ္လင်၌ ထိုင်နေတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား (ဖြစ်အံ့ဆဲဆဲသော အလောင်းတော်) ၏ သန္တာန်၌ ဖြစ်ပွါးသည့် သစ္စာလေးပါးတို့၌ တဆယ့်နှစ်ပါးသော အခြင်းအရာရှိသော မဂ်ဉာဏ်လေးပါးသည်၎င်း, ဣသိပတန မိဂဒါဝုန်တော၌ ထိုင်နေတော်မူကာ ဓမ္မစကြာတရားဦး ဟောတော်မူသော မြတ်စွာဘုရား၏ သန္တာန်တော်၌ဖြစ်သော တဆယ့်နှစ်ပါးသော အခြင်းအရာရှိသည့် သစ္စဒေသနာကို ဖြစ်စေတတ်သော ဒေသနာဉာဏ်တော်သည်၎င်း ဓမ္မစကြာမည်လေသည်။ ထိုဉာဏ်နှစ်ပါးလုံးသည်ပင် ရန်သူကို နှိမ်နင်းသတ်ဖြတ်နိုင်သော စက်လက်နက်ပမာ ကိလေသာရန်သူတို့ကို နှိမ်နင်းသတ်ဖြတ်နိုင်သောကြောင့် ဓမ္မစက္က = စက်လက်နက်နှင့်တူသော ဉာဏ်တရားတော်နှစ်ပါး = ဓမ္မစကြာ မည်လေသည်။

ထိုဉာဏ်နှစ်ပါးလုံးပင် မြတ်စွာဘုရားရှင်၏ နှလုံးရင်တွင်း၌ဖြစ်သော ဉာဏ်သာလျှင် ဖြစ်၏။ ထိုဉာဏ်နှစ်ပါးလုံးကို ဤတရားဦးဒေသနာဖြင့် ထင်စွာပြတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည် ဓမ္မစကြာကို လည်စေအပ်သည် ဖြစ်စေအပ်သည် မည်၏။ ထိုဓမ္မစကြာကို အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ် ဗြဟ္မာတဆယ့်ရှစ်ကုဋေတို့နှင့်တကွ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ဆဲခဏတိုင်အောင် မြတ်စွာဘုရားသည် ဖြစ်စေဆဲ = လည်စေဆဲ မည်၏။ အကြောင်းကား ဖြစ်စေမှု = လည်စေမှုကိစ္စ မပြီးဆုံးသေးသောကြောင့်တည်း။ အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်နှင့် ဗြဟ္မာ တဆယ့်ရှစ်ကုဋေတို့ သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ပြီးချိန်မှစ၍ မြတ်စွာဘုရားသည် ဓမ္မစကြာကို လည်စေအပ်ပြီး ဖြစ်စေအပ်ပြီး မည်လေ၏၊ အကြောင်းကား ကဿပမြတ်စွာ သာသနာကွယ်ပသည်မှစ၍ ဤဘုရား ပွင့်ထွန်းတော်မူသည့်တိုင်အောင် ဤမျှရှည်ကြာ ကာလပတ်လုံး တဦးတယောက်မျှ မဖြစ်စေဘူး မလည်စေဘူးသော ဖော်ပြရာပါ ဉာဏ်တော်နှစ်ဖြာ ဓမ္မစကြာကို ဖြစ်စေ လည်စေခြင်းကိစ္စ ပြီးသောကြောင့်တည်း။ (သာရတ္ထ ဋီ ၃၊ မျက်နှာ ၁၈၁-မှ)။

ဤအရာဝယ် ပဋိဝေဓခေါ်သော မဂ်ဉာဏ်လေးပါးတို့ သစ္စာလေးချက်ကို သိကြရာ၌ နိရောဓသစ္စာ = နိဗ္ဗာန်ကို အာရုံပြုသောအားဖြင့် သိကြသည်။ ကျန်သော သစ္စာသုံးပါးတို့ကိုကား ကိစ္စသိဒ္ဓိအားဖြင့် သိကြသည်ဟု မှတ်ယူရာ၏။ ကိစ္စသိဒ္ဓိအားဖြင့် သိကြခြင်းဟူသည်မှာ

၇၆၂

မဂ်ဉာဏ်က သစ္စာလေးပါးကို ဖုံးလွှမ်း ကာကွယ်တတ်သော မောဟ = အဝိဇ္ဇာ ကိလေသာကို ပယ်သတ်လိုက်သဖြင့် ထိုခဏ (မဂ်ခဏ)မှာပင် သစ္စာလေးပါးကို သိခြင်းကိစ္စ ပြီးပြီးသားဖြစ်သည်ကို ဆိုလိုသည်။

ဤကား ဓမ္မစက္ကပဝတ္တနသုတ္တန် အထူးမှတ်ဖွယ်တည်း။

**********

အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန် အထူးမှတ်ဖွယ်

     မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ကောဏ္ဍညမထေရ်ကို သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်စေပြီးနောက် ဝါဆိုလပြည့်ကျော် တရက်နေ့မှစ၍ မြို့ရွာအတွင်း ဆွမ်းခံမျှပင် ဝင်တော်မမူတော့ပဲ ထိုပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းတို့ကို ကလေးသူငယ်များကိုကဲ့သို့ စောင့်ရှောက်တော်မူကာ ကျောင်းတိုက်အတွင်း၌ပင် သီတင်းသုံး နေထိုင်တော်မူ၍ တရားဟောပြ ဆုံးမတော်မူလေသည်။ ထိုအခါ လပြည့်ကျော် တရက်နေ့ နှစ်ရက်နေ့တို့၌ အရှင်ဝပ္ပနှင့် အရှင်ဘဒ္ဒိယတို့ အစဉ်အတိုင်း သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ကြ၍ ဧဟိ ဘိက္ခု- ရဟန်းအဖြစ်ကို ခံယူကြ လေသည်။

     ထို့နောက် မြတ်စွာဘုရားသည် အရှင်ကောဏ္ဍည အရှင်ဝပ္ပ အရှင်ဘဒ္ဒိယ ရဟန်းသုံးပါးတို့ကိုသာ ဆွမ်းခံကြွကြစေ၍ အရှင်မဟာနာမ် အရှင်အဿဇိတို့ကို ဆွမ်းခံ မကြွကြစေပဲ ကျောင်းတိုက်မှာပင် နေစေ၍ တရားဟောပြ ဆုံးမတော်မူလေသည်။ အရှင်ကောဏ္ဍည အရှင်ဝပ္ပ အရှင်ဘဒ္ဒိယ ရဟန်းတော်သုံးပါးတို့ ခံယူခဲ့သောဆွမ်းဖြင့် မြတ်စွာဘုရားရှင်ရော ပဉ္စဝဂ္ဂီငါးဦးတို့ပါ = ဤခြောက်ပါးတို့ မျှတကြလေသည်။ ထိုအခါ လပြည့်ကျော် သုံးရက် လေးရက်နေ့၌ အရှင်မဟာနာမ်နှင့် အရှင်အဿဇိတို့ အစဉ်အတိုင်း သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ကြ၍ ဧဟိ ဘိက္ခု- ရဟန်းအဖြစ်ကို ခံယူကြလေသည်။

     ဤသို့ ပဉ္စဝဂ္ဂီ မထေရ်ငါးဦးတို့ အစဉ်အတိုင်း သောတာပတ္တိဖိုလ်၌ တည်ကြပြီးသော် ဝါဆိုလပြည့်ကျော် (၅)ရက်နေ့၌ မြတ်စွာဘုရားသည် “ယခုအခါ ထိုပဉ္စ၀ဂ္ဂီ ရဟန်းငါးဦးတို့အား အရဟတ္တမဂ်ဖိုလ်ပေါက် ရောက်အောင် တရားကို ဟောပေအံ့”ဟု

၇၆၃

ကြံစည်ဆင်ခြင်တော်မူကာ ထိုနေ့၌ ဤအနတ္တလက္ခဏသုတ္တန်ကို ဟောကြားတော်မူသည်။ (အနတ္တလက္ခဏသုတ် ပါဠိ, အနက်ကို နှလုံးသွင်းထားပါ)။

     ဤအနတ္တလက္ခဏသုတ္တန် ဒေသနာစဉ် အကျဉ်းချုပ်မှာ-

     (က) မြတ်စွာဘုရားသည် ရှေးဦးစွာ “ရူပံ ဘိက္ခဝေ အနတ္တာ = ရဟန်းတို့.. ရုပ်သည် အတ္တမဟုတ်”- စသည်ဖြင့် ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ အနတ္တဖြစ်ပုံကို ဒုက္ခလက္ခဏာကို အခြေခံထား၍ ဟောကြားတော်မူသည်။

     (ခ) ထို့နောင်မှ ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ အနိစ္စဖြစ်ပုံ, ဒုက္ခဖြစ်ပုံ, အနတ္တဖြစ်ပုံကို “တံ ကိံ မညထ ဘိက္ခဝေ၊ ရူပံ နိစ္စံ ဝါ အနိစ္စံ ဝါ = ရဟန်းတို့.. သင်တို့သည် ယခု ငါဘုရားမေးမည့် ထိုအရာကို အဘယ်သို့ မှတ်ထင်သဘောကျကြကုန်သနည်း၊ ရုပ်သည် မြဲသလော၊ မမြဲသလော”- စသည်ဖြင့် ဟောတော်မူသည်။ ဤကဲ့သို့ ခန္ဓာငါးပါးတို့၏ အနိစ္စဖြစ်ပုံကို တကျော့တပြန်, ဒုက္ခဖြစ်ပုံကို တကျော့တပြန်, အနတ္တဖြစ်ပုံကို တကျော့တပြန် မေးတော်မူ၍ တရားနာပုဂ္ဂိုလ်တို့ သဘောကျ သိမှတ်အပ်သည့်အတိုင်း ဖြေကြားစေကာ ဟောတော်မူသော ဒေသနာကို တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မဒေသနာ = သုံးကျော့သုံးပြန် မေး၍ ဟောကြားအပ်သော တရားဒေသနာဟူ၍ အဋ္ဌကထာ, ဋီကာကျမ်းကြီးတို့၌ အမည်သတ်မှတ်ထားလေသည်။ ဤအခဏ်း၌လည်း အနိစ္စလက္ခဏာ, ဒုက္ခလက္ခဏာတို့ကို အခြေခံအကြောင်းပြုကာ အနတ္တလက္ခဏာကို ဟောပြတော်မူလိုရင်း ဖြစ်သည်။

     ချဲ့ဦးအံ့- မြတ်စွာဘုရားသည် အချို့သုတ္တန်၌ အနိစ္စလက္ခဏာနှင့်စပ်၍ အနတ္တလက္ခဏာကို ဟောပြတော်မူလေသည်၊ (ဥပရိပဏ္ဏာသ ပါဠိတော်လာ ဆဆက္ကသုတ္တန်ကို ကြည့်ရှုရာ၏)။ အချို့သုတ္တန်၌ ဒုက္ခလက္ခဏာနှင့်စပ်၍ အနတ္တလက္ခဏာကို ထင်ရှားအောင် ဟောပြတော်မူလေသည်။ (ဤယခု အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန် ပဌမပိုင်းစကားရပ်ကို ကြည့်ရှုရာ၏)။ အချို့သုတ္တန်၌

၇၆၄

အနိစ္စ, ဒုက္ခ = နှစ်ပါးတို့နှင့်စပ်၍ အနတ္တလက္ခဏာကို ထင်ရှားအောင် ဟောပြတော်မူလေသည်၊ (ဤယခု အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန် တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မဒေသနာ ခဏ်းကို၎င်း, ခန္ဓဝဂ္ဂသံယုတ် ပါဠိတော် အရဟန္တသုတ် ‘သံ ၂-၆၈,၆၉-မျက်နှာ’ စသည်ကို၎င်း ကြည့်ရှုရာ၏)။ ထိုသို့ အနိစ္စ, ဒုက္ခနှင့်စပ်၍ အနတ္တလက္ခဏာကို ဟောပြတော်မူရခြင်းမှာ အနိစ္စသဘော, ဒုက္ခသဘောတို့က လောက၌ ထင်ရှား၍ အနတ္တသဘောက လောက၌ မထင်ရှားသောကြောင့် ဖြစ်သည်။

     ထင်ရှားစေဦးအံ့- အသုံးအဆောင် အိုးခွက်- စသည်တို့ မတော်တဆ ကွဲ၍သွားကြသောအခါ လူအများတို့သည် “ဩ.. အနိစ္စ”ဟူ၍ ပြောဆိုကြကုန်၏၊ “ဩ.. အနတ္တ”ဟူ၍ကား ပြောဆိုသူ မရှိကြကုန်။ မိမိတို့ကိုယ်၌ အိုင်းအမာ အနာအဖုတို့ ထပေါ်ပေါက်ကြကုန်သော်၎င်း, ဆူးစူးကြကုန်သော်၎င်း လူအများတို့သည် “ဩ..ဒုက္ခ ဒုက္ခ”ဟူ၍ ပြောဆိုကြကုန်၏၊ “ဩ.. အနတ္တ”ဟူ၍ကား ပြောဆိုသူ မရှိကြကုန်။ ထိုသို့ “ဩ.. အနတ္တ”ဟူ၍ မပြောကြခြင်းမှာ အနတ္တလက္ခဏာက မထင်လင်း, မြင်နိုင်ခဲ, သိစေနိုင်ခဲသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် မြတ်စွာဘုရားသည် အနတ္တလက္ခဏာကို အနိစ္စလက္ခဏာနှင့် စပ်၍၎င်း, ဒုက္ခလက္ခဏာနှင့် စပ်၍၎င်း, နှစ်ပါးစုံနှင့် စပ်၍၎င်း ဟောပြတော်မူလေသည်။ ထိုအနတ္တလက္ခဏာကို ဤအနတ္တလက္ခဏသုတ္တန် ယခု တေပရိဝဋ္ဋဓမ္မဒေသနာ ခဏ်း၌လည်း အနိစ္စ, ဒုက္ခ = နှစ်ပါးတို့နှင့် စပ်၍ ဟောပြတော်မူလေသည်။

     (ဂ) ထို့နောက် “တသ္မာ တိဟ ဘိက္ခဝေ ယံကိဉ္စိ ရူပံ အတီတာ နာဂတပစ္စုပ္ပန္နံ ။ပ။ သမ္မပ္ပညာယ ဒဋ္ဌဗ္ဗံ = ရဟန်းတို့.. ထို့ကြောင့် (=ထိုသို့ ခန္ဓာငါးပါးလုံးပင် အနိစ္စ, ဒုက္ခ ဖြစ်ကုန်ရကား ငါ့ဥစ္စာဟူ၍ ငါဟူ၍ ငါ၏အတ္တဟူ၍ မရှုသင့်သောကြောင့်) အတိတ်, အနာဂတ်, ပစ္စုပ္ပန်, အတွင်း, အပြင်, အကြမ်း, အနု, အယုတ်, အမြတ်, အဝေး, အနီးဖြစ်သော အလုံးစုံသောရုပ်ကို ‘ငါ၏ဥစ္စာမဟုတ်, ငါမဟုတ်, ငါ၏အတ္တမဟုတ်’ဟူ၍

၇၆၅

ဟုတ်မှန်သည့်အတိုင်း (=အမှန်အကန်) ကောင်းမြတ်လှစွာ ဝိပဿနာပညာ မဂ်ပညာဖြင့် ရှုအပ်၏” ဤသို့ စသည်ဖြင့် ခန္ဓာငါးပါးတို့၌ ဝိပဿနာပညာဖြင့် ရှုပုံ, မဂ်သို့ ဆိုက်ရောက်သောအခါ မဂ်ပညာဖြင့် ကိစ္စသိဒ္ဓိအားဖြင့် သိမြင်ပုံကို ဟောတော်မူသည်။

(အထူးမှတ်ရန်မှာ။ ။ဝိပဿနာရှုရာ၌ အနိစ္စဟူ၍ ရှုလျှင် မာနစွဲကို ပယ်နိုင်၏။ ဒုက္ခဟူ၍ ရှုလျှင် တဏှာစွဲကို ပယ်နိုင်၏၊ အနတ္တဟူ၍ ရှုလျှင် ဒိဋ္ဌိစွဲကို ပယ်နိုင်၏၊ ဤအခဏ်း၌လည်း “ငါ၏ဥစ္စာမဟုတ်”ဟူ၍ ရှုခြင်းသည် တဏှာစွဲကို ပယ်ဖို့ရန် ရှုခြင်းတည်း၊ ဒုက္ခဝိပဿနာနှင့် အသွားတူ၏။ “ငါမဟုတ်”ဟူ၍ ရှုခြင်းသည် မာနစွဲကို ပယ်ဖို့ရန် ရှုခြင်းတည်း၊ အနိစ္စဝိပဿနာနှင့် အသွားတူ၏။ “ငါ၏အတ္တမဟုတ်”ဟူ၍ ရှုခြင်းသည် ဒိဋ္ဌိစွဲကို ပယ်ဖို့ရန် ရှုခြင်းတည်း၊ အနတ္တဝိပဿနာပင်တည်း-ဟူ၍ အထူးသိမှတ်ရာ၏)။

     (ဃ) ထို့နောက် ဒေသနာနိဂုံးအနေဖြင့် “ဧဝံ ပဿံ ဘိက္ခဝေ သုတဝါ အရိယသာဝကော”- စသည်ဖြင့် ခန္ဓာငါးပါးတို့ကို (ဂ) အမှတ်ပါအတိုင်း ဝိပဿနာ ရှုဖန်များလျှင် ဝုဋ္ဌာနဂါမိနိဝိပဿနာဉာဏ် (=မဂ်သို့ ရောက်စေတတ်သော ဝိပဿနာဉာဏ်), မဂ်ဉာဏ်, ဖိုလ်ဉာဏ်, ပစ္စဝေက္ခဏာဉာဏ်တို့ အဆင့်ဆင့် အရဟတ္တဖိုလ်တိုင်အောင် ဖြစ်ပွါးပုံကို ဟောကြားတော်မူသည်။

     (င) ထို့နောက် ဤအနတ္တလက္ခဏသုတ်ကို ဟောတော်မူစဉ် ပဉ္စဝဂ္ဂီရဟန်းတို့ အရဟတ္တဖိုလ်သို့ ဆိုက်ရောက်ကြကာ ရဟန္တာဖြစ်ကြကြောင်း ဟောကြား နိဂုံးသတ်တော်မူသည်။

     ဤသုတ္တန်ကိုထောက်သဖြင့် ပဉ္စဝဂ္ဂီမထေရ်ငါးဦးတို့သည် ခန္ဓာငါးပါးကို အနိစ္စ, ဒုက္ခ, အနတ္တ-ဟု ရှုဆင်ခြင်သော ခန္ဓကမ္မဋ္ဌာန်းဖြင့် အရဟတ္တဖိုလ်ပေါက် ရောက်တော်မူကြကြောင်း သိသာ၏။ ထို့ကြောင့် ဗုဒ္ဓဘာသာ မြန်မာသူတော်ကောင်းတို့ အဖို့လည်း-

     ၁-ရုပ်ဟုတွင်မည်..၊ ခန္ဓာသည်ကား၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊

၇၆၆

နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မြော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်..,၊ ဒုက္ခ, အနတ္တပါတကား။

     ၂-ဝေဒနာမည်..၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မြော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်..,၊ ဒုက္ခ, အနတ္တပါတကား။

     ၃-သညာတွင်မည်..၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မြော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်..,၊ ဒုက္ခ, အနတ္တပါတကား။

     ၄-သင်္ခါရမည်..၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မြော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်..,၊ ဒုက္ခ, အနတ္တပါတကား။

     ၅-ဝိညာဏ်ခြောက်မည်..၊ ခန္ဓာသည်လည်း၊ မြင့်ရှည်ကာလ၊ မတည်ထပဲ၊ ခဏဖြစ်လျက်၊ ခဏပျက်၏..။ ဖြစ်ပျက်နှစ်တန်၊ နှိပ်စက်ဒဏ်ဖြင့်၊ တရံမစဲ၊ လွန်ဆင်းရဲ၏..။ ခိုင်မြဲကျောမာ၊ နှစ်မပါဘူး..။ ပညာစက္ခု၊ မြော်ထောက်ရှုသော်၊ သူ့သဘာဝ၊ အနိစ္စသည်..,၊ ဒုက္ခ, အနတ္တပါတကား။

     ဤခန္ဓာငါးပါး ဝိပဿနာ တရားလင်္ကာကို နှုတ်ရဆောင်ကာ ရွတ်ဆိုပွါးများ တရားနှလုံးသွင်းသင့်ပေ၏။ (ပါဠိလို နှလုံးသွင်း ပွါးများခြင်းထက် အနက်အဓိပ္ပါယ် ထင်မြင်လွယ်အောင် ဤလင်္ကာ၅-ပုဒ်ကို ထည့်သွင်း ဖော်ပြအပ်သည်။)

အနတ္တလက္ခဏသုတ္တန် အထူးမှတ်ဖွယ် ပြီး၏။

၇၆၇

ရတနသုတ် ပါဠိနှင့်အနက်

     ဤမဟာဗုဒ္ဓဝင်ကျမ်း အောက် တတိယတွဲ စာမျက်နှာ (၃၀၅) အောက်ခြေ၌ “ဤရတနသုတ်တော်အတွက် နာပျော် ကြည်ညိုဖွယ်ရှိသော ပါဠိအနက်ကို အထက် ဓမ္မရတနာအခဏ်း၌ ဖော်ပြထားပါသည်”ဟူသော ညွှန်ကြားချက်အရ ယခုအခါ ထိုရတနသုတ်ပါဠိနှင့် ဂုဏ်တော်အနက် ရေးသားတော်မူသော ကိုးဆောင်ဆရာတော်ဘုရား ရေးသားသည့် ရတနသုတ်အနက်ကို ထုတ်ဆောင်ပြပါတော့အံ့-

ပဏိဓာနတော ပဋ္ဌာယ တထာဂတဿ ဒသ ပါရမိယော, ဒသ ဥပပါရမိယော, ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယောတိ = သမတ္တိံသ ပါရမိယော, ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ, လောကတ္ထစရိယံ ဉာတတ္ထစရိယံ ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယန္တိ = တိဿော စရိယာယော, ပစ္ဆိမဘဝေ ဂဗ္ဘဝေါက္ကန္တိံ, ဇာတိံ, အဘိနိက္ခမနံ, ပဓာနစရိယံ, ဗောဓိပလ္လင်္ကေ မာရဝိဇယံ, သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိဝေဓံ, ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ, နဝ လောကုတ္တရဓမ္မေတိ သဗ္ဗေပိမေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ အာဝဇ္ဇေတွာ ဝေသာလိယာ တီသု ပါကာရန္တရေသု တိယာမရတ္တိံ ပရိတ္တံ ကရောန္တော အာယသ္မာ အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ ကာရုညစိတ္တံ ဥပဋ္ဌပေတွာ-

ကောဋီသတသဟဿေသု၊ စက္ကဝါဠေသု ဒေဝတာ။

ယဿာဏံ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ၊ ယဉ္စ ဝေသာလိယာ ပုရေ။

ရောဂါမနုဿဒုဗ္ဘိက္ခ-သမ္ဘူတံ တိဝိဓံ ဘယံ။

ခိပ္ပမန္တရဓာပေသိ၊ ပရိတ္တံ တံ ဘဏာမ ဟေ။

     ပဏိဓာနတော = သာရမဏ္ဍ ကမ္ဘာမထက် စတုတ္ထမင်းတရားကြီး၏ ရွှေဖဝါးတော်မြတ်အောက် လျားမှောက်ဝပ်စင်း ကိုယ်ဖြင့်ခင်း၍ တျင်းတျင်းသန်စွမ်း မှုထမ်းအားကြီး အရင်းနှီးခဲ့သဖြင့် ချီးမြှောက် ပေးသနားတော်မူအပ်သော နိယတဗျာဒိတ်ပန်းကို မွမ်းမွမ်းထိပ်ပြင် ပန်ဆင်တော်မူပြီးသည်မှ။ ပဋ္ဌာယ = စ၍။ တထာဂတဿ = ဂင်္ဂါဝါဠု သဲစုအတူ လွန်တော်မူသော

၇၆၈

တဆူမကြွင်း တရားမင်းတို့ကဲ့သို့ လာခြင်းကောင်းတော်မူသော အစိန္တေယျ မြတ်စွာဘုရား၏။ ဒသ ပါရမိယော = ဥစ္စာ, သား, မယား, ပြည်တိုင်းကားတို့ကို ပယ်ရှားစွန့်လှူ ဖြည့်ကျင့်တော်မူသော ဒသပါရမီတော်တို့၎င်း။ ဒသ ဥပပါရမိယော = မျက်စိ, နား, နှာ, အင်္ဂါခြေ, လက်တို့ကို ရက်ရက်စွန့်လှူ ဖြည့်ကျင့်တော်မူသော ဒသ ဥပပါရမီတော်တို့၎င်း။ ဒသ ပရမတ္ထပါရမိယော = အသက်ကိုစင် မခင်မမက် ရက်ရက်စွန့်လှူ ဖြည့်ကျင့်တော်မူသော ဒသ ပရမတ္ထပါရမီတော်တို့၎င်း။ ဣတိ = ဤသို့။ သမတ္တိံသ ပါရမိယော = ဆယ်ပါးသုံးလီ အမျှသုံးဆယ်သော ပါရမီတော်တို့ကို၎င်း။ ပဉ္စ မဟာပရိစ္စာဂေ = ကိုယ်ခန္ဓာနှင့် ပြည်ရွာ, သား, မယား, ဥစ္စာအားဖြင့် ငါးပါးသော စွန့်ခြင်းကြီးတို့ကို၎င်း။ လောကတ္ထစရိယံ = သတ္တလောကဓာတ် သူကျိုးမြတ်စေခြင်းငှါ ရိုးမတ်စွာ ကျင့်တော်မူခြင်း၎င်း။ ဉာတတ္ထစရိယံ = ဆွေတော်မျိုးတော် သူကျိုးကိုမြော်ခေါ်၍ ကျင့်တော်မူခြင်း၎င်း။ ဗုဒ္ဓတ္ထစရိယံ = ကိုယ်ကျိုးစင်စစ် ဘုရားဖြစ်စေခြင်းငှါ သစ်သစ်အားယူ ကျင့်တော် မူခြင်း၎င်း။ ဣတိ = ဤသို့။ တိဿော စရိယာယော = သုံးပါးသင့်လျော် အကျင့်တော်တို့ကို၎င်း။ ပစ္ဆိမဘဝေ = ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် ရဟတ်စက်ကြီး ပျက်စီးရုပ်သိမ်း ချုပ်ငြိမ်းရာခေတ် အဆုံးစွန်သော ကိုယ်တော်၏အဖြစ်၌။ ဂဗ္ဘဝေါက္ကန္တိံ = ဖလ်သား မှန်သား ရံတားသိင်္ဂီ စေတီတော်တွင်း ရွှေဆင်းတုသွင်းသကဲ့သို့ သနင်းတောင်ညာ မယ်မာယာ၏ ရတနာပလ္လင် တိုက်ဝမ်းဝင်၍ မြန်းရွှင်သန္ဓေ တည်စံနေခြင်းကို၎င်း..။ ဇာတိံ = လုမ္မနီဟု ဂုဏ်ဆီသင်းကြိုင် အင်ကြင်းမြိုင်၌ တပြိုင်စက္ကဝါ ဘဝဂ်ငြာတိ ထောမနာကြီး ဩဘာချီးလျက် မီးရှူးသန့်စင် ဖွားမြော်မြင်ခြင်းကို၎င်း..။ အဘိနိက္ခမနံ = သံယောဇဉ်နှင့် မယှဉ်မစပ် အစဉ်ဖြတ်လျက် မြတ်သော တောထွက်တော်မူခြင်းကို၎င်း..။ ပဓာနစရိယံ = တနေ့စာတွက် သစ်တရွက်နှင့် နှစ်သက်စေပြီး သစ်တသီးမျှ ကြီးလျှင်တခြမ်း နှမ်းတစေ့, ဆန်တစေ့ ရံခါလည်း မတွေ့ရပဲ နေ့ဆက်ရက်ဆက် ထက်မြက်ဥဿာဟ ဒုက္ကရစရိယာ ခြောက်နှစ်ကြာပင် ငြိုငြင်စွာ ကျင့်တော်မူခြင်းကို၎င်း..။

၇၆၉

ဗောဓိပလ္လင်္ကေ = ရတနာပလ္လင် ဗောဓိပင်၌။ မာရဝိဇယံ = ဒေဝပုတ္တ စသည်အပြား မာရ်ငါးပါးကို လှံဓားမဖက် ဉာဏ်လက်နက်ဖြင့် ပယ်ဖျက်ကုန်စင် ပြီးအောင်မြင်ခြင်းကို၎င်း..။ သဗ္ဗညုတညာဏပ္ပဋိဝေဓံ = သစ္စာလေးဝ ဉေယျငါးပါး တရားမူလ ဟူသမျှကို မြူမျှမကျန် ဘူသယံဖြင့် သူမဆံဘိ ထိုးထွင်း၍ သိတော်မူခြင်းကို၎င်း..။ ဓမ္မစက္ကပ္ပဝတ္တနံ = မိဂဒါဝုန် တောရဂုံ၌ ဘုံပထဝီ သုန်သုန်ဟီအောင် ဂုဏ်ဆီပြည့်နှက် ပဉ္စဝဂ်တို့အား ဓမ္မစက်ထူး တရားဦးကို ဖြန့်ဖြူးဟောကြားတော်မူခြင်းကို၎င်း..။ နဝ လောကုတ္တရဓမ္မေ = မဂ်ဖိုလ်ရှစ်တန် နေရဗာန်ဟု ဝေဘန်ပိုင်းခြား ကိုးပါးသော လောကုတ္တရာတရားတို့ကို၎င်း..။ ဣတိ = ဧဝမာဒိကေ = ဤသို့ အစရှိကုန်သော။ သဗ္ဗေပိ = အလုံးစုံလည်းဖြစ်ကုန်သော။ ဣမေ ဗုဒ္ဓဂုဏေ = ဤစရိယ,စာဂီ ပါရမီအဆင့်ဆင့် ရင့်ထက်ရင့်၍ ပွင့်ခြင်းသို့ ရောက်တော်မူသော အစိန္တေယျ မြတ်စွာဘုရား၏ များစွာသော ကျေးဇူးတော် ဂုဏ်တော်တို့ကို။ အာဝဇ္ဇေတွာ = ဉာဏ်သမ္ပဇဉ် ကြံဆင်ခြင်တော်မူ၍။ ဝေသာလိယာ = တံတိုင်းသုံးရပ် ထပ်လျက်ထပ်လျက် ပတ်ယှက်ဆူဝေ လူနေအိမ်ခြေ မရေတွက်သာ ကျယ်ဝန်းစွာသောကြောင့် ဝေသာလီအမည်ရှိသော ပြည်ကြီး၌။ တီသု ပါကာရန္တရေသု = မီးတားရံဆိုင်း ထပ်ထပ်ဝိုင်းသား တံတိုင်းသုံးခုတို့၏ အကြားတို့၌။ တိယာမရတ္တိံ = ညဉ့်ဦး,သန်းခေါင်, သောက်ရောင်ဝိုး၀င်း မိုးအလင်းဟူသော ယင်း ညဉ့်သုံးယံကာလပတ်လုံး။ ပရိတ္တံ = ရတနသုတ် ရွှေနှုတ်မြွက်ဖော် ပရိတ်တော်ကို။ ကရောန္တော = သဒ္ဒါမပျက် အနက်မမှား သနားရှေးရှူ ဟောရွတ်တော်မူပေသော။ အာယသ္မာ အာနန္ဒတ္ထေရော ဝိယ = ဗဟုဿုတ- စသည်ဧတဒဂ် ပွါးတက်အစဉ် ငါးချက်တင်သော အရှင်အာနန္ဒာ မထေရ်မြတ်ကဲ့သို့။ ကာရုညစိတ္တံ = ဒုက္ခိတသတ္တဝါ ဝေနေယျာတို့အား ကြင်နာသနားခြင်းနှင့် ယှဉ်သောစိတ်ကို။ ဥပဋ္ဌပေတွာ = ဖြစ်စေ၍ -

     ကောဋီသတသဟဿေသု = ထောင်သောင်းသိန်းသန်း ဂဏန်းခြေပေါင်း မရေကောင်းမျှ ကုဋေပေါင်း တသိန်းကုန်သော။

၇၇၀

စက္ကဝါဠေသု = ယူဇနာပေါင်း ရှစ်သောင်းနှစ်ထောင် အမြင့်ဆောင်သား တောင်စကြဝဠာ ကာရံကျောက်စိုက် ဝန်း၍ဝိုက်သော တိုက်လောကဓာတ်တို့၌။ ဝသန္တာ = ဘုံအသီးသီး ကြီးကြီးငယ်ငယ် သွယ်သွယ်ဝဝ နေထိုင်ကြကုန်သော။ ဒေဝတာ = အာဏာလွှမ်းမိုး တန်ခိုးကြီးမြတ် အနတ်နတ်တို့သည်။ ယဿ = အကြင်ရတနသုတ် ရွှေနှုတ်မြွက်ဖော် ပရိတ်တော်၏။ အာဏံ = သိန်းကုဋေကုန် ဘုံစက္ကဝါ တုန်သွက်ခါမျှသော အာဏာတော်စက်ရိပ်ကို။ ပဋိဂ္ဂဏှန္တိ = ဝမ်းသာရွှင်မြူး လွန်ကြည်နူးလှ၍ ဦးဖြင့်ခံယူကြကုန်၏။ ယဉ္စ = ယံ ဧဝ ပရိတ္တံ = အကြင် ရတနသုတ် ရွှေနှုတ်မြွက်ဖော် ပရိတ်တော်သည်သာလျှင်။ ဝေသာလိယာ = ဝေသာလီအမည်ရှိသော။ ပုရေ = ရာဇဌာနီ ကျူးသီအောင်စည် မင်းနေပြည်၌။-

     ရောဂါမနုဿဒုဗ္ဘိက္ခသမ္ဘူတံ = ရောဂါသောင်းကျန်း ဘီလူးဖမ်းနှင့် ကုန်ခန်းခေါင်းပါးသော ထမင်းကြောင့်ဖြစ်သော။ တိဝိဓံ ဘယံ = ကပ်ကြီးသုံးကပ် မရပ်တည်နိုင် အပြိုင်တိုက်ရေး သုံးပါးအပြားရှိသော ဘေးကို။ ခိပ္ပံ = အလျင်အမြန်။ အန္တရဓာပေသိ = ကွယ်စေပျောက်စေ ငြိမ်းချမ်းစေ၏။ တံ ပရိတ္တံ = ထိုမဟပ္ဖလမျိုး အကျိုးအာနိသံသ ကြီးမားလှသော ရတနသုတ် ရွှေနှုတ်မြွက်ဖော် ပရိတ်တော်ကို။ ဟေ = သီတင်းသုံးဖက် သမဂ္ဂပေါင်း သူတော်ကောင်းတို့..။ မယံ = ငါတို့သည်။ ဘဏာမ = သဒ္ဒါမပျက် အနက်မယိမ်း ဘေးခပ်သိမ်းတို့ ကင်းငြိမ်းစိမ့်ငှါ ရွတ်ဖတ် သရဇ္ဈာယ်ကြပါကုန်အံ့..။

(ဤကား ရတနသုတ် အမွှန်းဖြစ်သည်၊ ထိုအမွှန်းစကားရပ်တွင် ပဏိဓာနတော ပဋ္ဌာယ- အစရှိသော စုဏ္ဏိယ = စကားပြေ ပါဠိစုကား ဓမ္မပဒအဋ္ဌကထာ ဒုတိယအုပ် စာမျက်နှာ ၂၇၅,၂၇၆၊ ၂၁-ပကိဏ္ဏကဝဂ် ၁-အတ္တနောပုဗ္ဗကမ္မဝတ္ထု၌ လာရှိသည်။ ကောဋီသတသဟဿေသု-စသော ၂-ဂါထာတို့မှာ ရှေးဆရာတော်များ ဖွဲ့ဆိုရေးသားအပ်သည့် အမွှန်းဂါထာတို့ဖြစ်သည်။ ဤမှနောက် ယာနီဓ ဘူတာနိ သမာဂတာနိ- အစရှိသော ဂါထာတို့မှာ ဘုရားဟောဂါထာများဖြစ်၍

၇၇၁

အဆုံး သုံးဂါထာတို့မှာ သိကြားမင်းရွတ်ဆိုသော ဂါထာတို့ဖြစ်သည်ဟု အထူးမှတ်ရာ၏)။

(၁) ယာနီဓ ဘူတာနိ သမာဂတာနိ၊

ဘုမ္မာနိ ဝါ ယာနိ ၀ အန္တလိက္ခေ။

သဗ္ဗေ၀ ဘူတာ သုမနာ ဘဝန္တု၊

အထောပိ သက္ကစ္စ သုဏန္တု ဘာသိတံ။

(၂) တသ္မာ ဟိ ဘူတာ နိသာမေထ သဗ္ဗေ၊

မေတ္တံ ကရောထ မာနုသိယာ ပဇာယ။

ဒိဝါ စ ရတ္တော စ ဟရန္တိ ယေ ဗလိံ၊

တသ္မာ ဟိ နေ ရက္ခထ အပ္ပမတ္တာ။

     (၁) ဘုမ္မာနိ = ဗိမာန်ဘုံဆောင် ဂုဏ်ရောင်ကြက်သရေ ဘုန်းမိုးစွေလျက် မြေ၌ တည်ကုန်သော။ ယာနိ ဘူတာနိ = အကြင်ဘုမ္မစိုး, ရုက္ခစိုး တန်ခိုးကြီးလတ် စတုမဟာရာဇ်, တာဝတိံသာစသော နတ်တို့သည်၎င်း။ အန္တလိက္ခေ = တန်ခိုးဂုဏ်ရောင် ဘုံဆောင်ကွန့်၀ဲ ပန်းဆိုင်းဆွဲသကဲ့သို့ လွန်ကဲဣဒ္ဓိပါဒ် ကောင်းကင်ရပ်၌။ ဌိတာနိ = အာဏာလွှမ်းမိုး အုပ်စိုး တည်နေကြကုန်သော။ ယာနိ ဘူတာနိ ဝါ = အကြင် ယာမာအစ အကနိဋ္ဌအဆုံး ပေါင်းရုံးများစွာ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည်၎င်း။ ဣဓ = ဤပရိတ်တော်မြတ် ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ်ရာအရပ်သို့။ သမာဂတာနိ = အညီအညာ စည်းဝေးလာကြကုန်၏။ သဗ္ဗေဝ = အလုံးစုံသာလျှင် ဖြစ်ကုန်သော။ တေ ဘူတာ = ထိုဘုမ္မစိုး, ရုက္ခစိုး, အာကာသစိုး တန်ခိုးကြီးမြတ် အနတ်နတ်တို့သည်။ သုမနာ = နှစ်သက်ရွှင်ပျ ဝမ်းမြောက်ကြကုန်သည်။ ဘဝန္တု = ဖြစ်ပါစေကုန်သတည်း။ အထောပိ = ထိုမှတပါး အထူးအားဖြင့်လည်း။ ဘာသိတံ = ရှင်တော်ဘုရား ဟောကြားမြွက်ဖော် ပရိတ်တော်ကို။ သက္ကစ္စ = အရိုအသေ အလေးအမြတ်ပြု၍။ သုဏန္တု = အာရုံတပါး စိတ်မသွားစေပဲ မှတ်သားနာခံကြစေကုန်သတည်း။

     (၂) ဘူတာ = တန်ခိုးဣဒ္ဓိပါဒ် ကြီးမြတ်ထင်လင်း အိုနတ်မင်းတို့..။ တုမှေ = သင်နတ်မင်းတို့သည်။

၇၇၂

(ဓမ္မဿဝနတ္ထံ = ရိုသေသော စိတ်ထားဖြင့် ပရိတ်တရားတော်မြတ်ကို နာခြင်းငှါ။ ယသ္မာ = အကြင့်ကြောင့်။ သမာဂတာ = အညီအညာ စည်းဝေးလာကြကုန်၏)။ တသ္မာဟိ = တသ္မာ ဧဝ = ထို့ကြောင့်သာလျှင်။ သဗ္ဗေ = ခပ်သိမ်းကုန်သော။ တုမှေ = သင်နတ်မင်းတို့သည်။ ဘာသိတံ = ရှင်တော်ဘုရား ဟောကြားမြွက်ဖော် ပရိတ်တော်ကို။ နိသာမေထ = ရိုသေလေးမြတ် စွဲကပ်အာရုံ မှတ်သားနာခံကြပါကုန်လော့။ မာနုသိယာ = စိတ်စေတနာ သဒ္ဓါမညှိုး မြင့်မြတ်သော လူမျိုး၌ဖြစ်သော။ ပဇာယ = တတ်သိလိမ္မာ သတ္တဝါအား။ မေတ္တံ = အေးကြည်လှစွာ ရေမေတ္တာကို။ ကရောထ = ညီညာဝိုင်းအုံ သွန်းဖျန်းကြပါကုန်လော့။ ယေ မနုဿာ = စိတ်စေတနာ သဒ္ဓါပြောထူ အကြင်လူတို့သည်။ တုမှေ = သင်နတ်မင်းတို့ကို။ ဥဒ္ဒိဿ = ရည်ရော်သမှု အာရုံပြု၍။ ဒိဝါ စ = နေ့၌၎င်း။ ရတ္တော စ = ညဉ့်၌၎င်း။ ဗလိံ = ဗလိနတ်စာ ပူဇော်သက္ကာကို။ ယသ္မာ = အကြင့်ကြောင့်။ ဟရန္တိ = ပူဇော်ပသ တင်မြှောက်ကြကုန်၏။ တသ္မာ ဟိ = တသ္မာ ဧဝ = ထို့ကြောင့်သာလျှင်။ တုမှေ = သင်နတ်မင်းတို့သည်။ နေ မနုဿေ = ထိုလူတို့ကို။ အပ္ပမတ္တာ = နေ့နေ့ညည မမေ့ကြကုန်သည်ဖြစ်၍။ ရက္ခထ = အန္တရာယ်ဘေးဘျမ်း မြှေးမသန်းပဲ အေးချမ်းစေကြောင်း မေတ္တာလောင်း၍ အပေါင်းညီညာ စောင့်ရှောက်ကြပါကုန်လော့။

(၃) ယံကိဉ္စိ ဝိတ္တံ ဣဓ ဝါ ဟုရံ ဝါ၊

သဂ္ဂေသု ဝါ ယံ ရတနံ ပဏီတံ။

န နော သမံ အတ္ထိ တထာဂတေန၊

ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၃) ဣဓ ဝါ = ဤလူ့ပြည်၌၎င်း။ ဟုရံ ဝါ = နဂါးပြည်, ဂဠုန်ပြည် သို့စသည်၌၎င်း။ သဂ္ဂေသု ဝါ = မဟာပုညဝန် ဂုဏ်တံခွန်ကြောင့် ဘုံစွန်ရပ်တည် လျှပ်ခြည်ပျို့ပျို့ နတ်ပြည်တို့၌၎င်း။ ယံကိဉ္စိ = အလုံးစုံသော။ ဝိတ္တံ = ပီတိအစွမ်း ဆီထိဂွမ်းသို့ ရွှင်လန်းနှစ်သက် စုံမက်မြတ်နိုးခြင်းကို ဖြစ်စေတတ်သော။

၇၇၃

ပဏီတံ = ဣဋ္ဌ,ကန္တ မနာပဖြစ်၍ ဌာနအလိုက် ဖိုးထိုက်ဖိုးတန် တန်ခိုးလျှံသား မျိုးမှန်ဇာတိ လောကီ့မင်္ဂလာ ထူးမြတ်စွာသော။ ယံ ရတနံ = အကြင် ရွှေ, ငွေ, ပုလဲ, ပတ္တမြား စသောအားဖြင့် များပြားစွာလှ ကာမဘောဂီ သောဘိဏီဖြစ်သော လောကီဥစ္စာ ရတနာသည်။ အတ္ထိ = ရှိ၏။ တထာဂတေန = အတိသောဘဏ မဏိဇောတရ တြိလောကအန္တဂူ သယမ္ဘူဖြစ်၍ စံတူပမာ မရသာအောင် ရတနာခေါ်ဖို့ သမ္ဘာတော်ပျို့လှသော ငါတို့ကျေးဇူးတော်ရှင် မြတ်စွာဘုရားနှင့်။ သမံ = တူမျှသော။ နံ ရတနံ = ထိုရွှေ,ငွေ- စသော လောကီဥစ္စာ ရတနာသည်။ နော အတ္ထိ = မရှိ။ ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ = အယံ ဧဝ ဗုဒ္ဓေါ = ဇာတိ, အာဏာ, မဟာဝိသယ တိဌာနလောကဓာတ် နတ်နှင့်တကွသော လူအပေါင်းတို့ ညွတ်ပျောင်းအဉ္ဇလီ တင်ချီရို့ရို့ ပဏ္ဏာတော်ကြို့ရသော ဤငါတို့ကျေးဇူးရှင် မြတ်စွာဘုရားသည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = ဝိသိဋ္ဌတရ အတိဣဋ္ဌမောဠီ သောဘိဏီဖြစ်၍ လောကီဥစ္စာ ရတနာထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = ပစ္စုပ္ပန်နှင့် သံသရာကောင်းကျိုး တိုးထက်တိုးအောင် မြတ်နိုးဖွယ်ရာ ကိုးကွယ်ရာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် လောကုတ္တရာ ရတနာတော်ကြီးဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = ဘေးရန်ဟူ၍ မြူမငွေ့ပဲ ပြကတေ့ ကျန်းကျန်းမာမာ ချမ်းချမ်းသာသာ လောကီ, လောကုတ္တရာ မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၄) ခယံ ဝိရာဂံ အမတံ ပဏီတံ၊

ယ-ဒဇ္ဈဂါ သကျမုနီ သမာဟိတော။

န တေန ဓမ္မေန သမတ္ထိ ကိဉ္စိ၊

ဣဒမ္ပိ ဓမ္မေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၄) ခယံ = ကိလေသာစက်မီး ရန်မက်ကြီးတို့၏ ပျက်စီးကုန်ခန်းရာလည်း ဖြစ်ထသော။ ဝိရာဂံ = ကာမဂုဏ်တပ် အာရုံငတ်တို့၏

၇၇၄

ပြတ်ရာကင်းရာလည်း ဖြစ်ထသော။ အမတံ = ဘယ်ခါသမယ ဘယ်ကာလမှ နာရချည်သေး အိုချည်သေးနှင့် ဘယ်ဘေး ဘယ်ဒဏ် ခံရဦးအံ့ မထိတ်လန့်ရပဲ ဗိမာန့်တရထည် အမြဲတည်လျက် မဖြည်မသွေ အရှည်နေရသဖြင့် စုတေပျက်စီးခြင်းလည်း မရှိထသော။ ပဏီတံ = နိစ္စဓူဝ ဝူပသမော သဘောဂမ္ဘီ သန္တီလက္ခဏာ ဂုဏ်အင်္ဂါတို့နှင့် စုံလင်စွာညီညွတ်၍ အထွတ်အမြတ်ဆုံးလည်း ဖြစ်ထသော။ ယံ နိဗ္ဗာနံ = အကြင် သုံးတဏှာမှ ရုန်းခါလည်းထွက် ဟုန်းကာတက်သော ရာဂဂ္ဂိကြီး ဆယ့်တစ်မီးကိုလည်း အပြီးငြှိမ်းသတ် ထိုသကတ်ကြောင့် ပရမတ်တံဆိပ် ကွင်းကွင်းနှိပ်ရသော နိဗ္ဗာန်တရားတော်မြတ်သို့။ သမာဟိတော = မယိမ်းမယိုင် ကျောက်စာတိုင်ကဲ့သို့ ကြံ့ခိုင်စွာဘိ တည်ကြည်ငြိမ်သက်သောစိတ် ရှိတော်မူသော။ သကျမုနိ = သာကီဝင်မျိုး တန်ခိုးဘုန်းတန်း မဆုံးခန်းသဖြင့် နှုန်းနှမ်းသူတို့ ဦးနှိမ်ကြို့ရသော ငါတို့ကျေးဇူးတော်ရှင် မြတ်စွာဘုရားသည်။ အဇ္ဈဂါ = နိဿရဏတ္ထ စသည်လေးနက် ထွေးမယှက်ပဲ လက်ဝယ်တင်ထား ပတ္တမြား ကဲ့သို့ ပိုင်းခြားကုန်စင် သိမြင်တော်မူလေပြီ..။ တေန ဓမ္မေန = ထိုအထူးထူး ကျေးဇူးတော်မြတ် ဂုဏ်တော်မြတ်တို့ဖြင့် ကပ်ဆုံးကမ္ဘာ ပတ်လုံးကြာအောင် အံ့အာသရဲ လွန်ကဲချီးမွမ်း၍ မကုန်နိုင်သော နိဗ္ဗာန်တရားတော် မြတ်နှင့်။ သမံ = တူမျှသော။ ကိဉ္စိ = တစုံတခုသော တရားသည်။ န အတ္ထိ = မရှိ။ ဣဒမ္ပိ ဓမ္မေ = အယံ ဧဝ ဓမ္မော = ဤသုံးတဏှာမှ ရုန်းခါလည်းထွက် ဟုန်းကာတက်သော ရာဂဂ္ဂိကြီး ဆယ့်တစ်မီးကိုလည်း အပြီးငြှိမ်းသတ် ထိုသကတ်ကြောင့် ပရမတ်တံဆိပ် ကွင်းကွင်းနှိပ်ရသော နိဗ္ဗာန်တရားတော်သည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = ဝိသိဋ္ဌတရ အတိဣဋ္ဌမောဠီ သောဘိဏီဖြစ်၍ လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = မင်္ဂလာကြီးအစစ် လောကုတ္တရာ ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

၇၇၅

(၅) ယံ ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော ပရိဝဏ္ဏယီ သုစိံ၊

သမာဓိမာနန္တရိကညမာဟု။

သမာဓိနာ တေန သမော န ဝိဇ္ဇတိ၊

ဣဒမ္ပိ ဓမ္မေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၅) ဗုဒ္ဓသေဋ္ဌော = သမ္မာဗုဒ္ဓ သမ္ဗုဒ္ဓတို့ထက် ဥက္ကဋ္ဌဂုဏ်ကြီး အစုံပြီးသဖြင့် ချီးမွမ်းအံ့ဩ၍ မဆုံးမကုန်နိုင်ဘဲ သုံးဘုံလုံးနတ် အစိန္တေယျ ဘုရားမြတ်သည်။ ယံ သမာဓိံ = အကြင်အထက်ရပ် မဂ်အရဟတ်နှင့် ဖက်စပ်လာဘိ သမာဓိကို။ သုစိံ = ကိလေသာဟူလျှင် မြူမဝင်သဖြင့် ဖြူစင်သန့်ရှင်းလှ၏ဟူ၍။ ပရိဝဏ္ဏယီ = ဂုဏ်ထူးထုတ်၍ ရွှေနှုတ်လှစ်ကျူ ဟောကြားတော်မူလေပြီ..။ ယံ သမာဓိံ = အကြင်အထက်ရပ် မဂ်အရဟတ်နှင့် ဖက်စပ်လာဘိ သမာဓိကို။ အာနန္တရိကံ = မိမိကွယ်ပ အခြားမဲ့ကာလ၌ မုချဆတ်ဆတ် အကျိုးကိုပေးတတ်၏ဟူ၍။ ဗုဒ္ဓါ = အဆူဆူသော ရှင်တော်ဘုရားတို့သည်။ အာဟု = သဘောသွားတူ ဟောကြားတော်မူကုန်ပြီ။ တေန သမာဓိနာ = ထိုအထက်ရပ် မဂ်အရဟတ်နှင့် ဖက်စပ်လာဘိ သမာဓိနှင့်။ သမော = ရူပ, အရူပ ဟူသမျှသော တူမျှစွာဘိ သမာဓိသည်။ န ဝိဇ္ဇတိ = မရှိ။ ဣဒမ္ပိ ဓမ္မေ = အယံ ဧဝ ဓမ္မော = ဤအထက်ရပ် မဂ်အရဟတ်နှင့် ဖက်စပ်လာဘိ သမာဓိသည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသော သစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

၇၇၆

(၆) ယေ ပုဂ္ဂလာ အဋ္ဌ သတံ ပသတ္ထာ၊

စတ္တာရိ ဧတာနိ ယုဂါနိ ဟောန္တိ။

တေ ဒက္ခိဏေယျာ သုဂတဿ သာဝကာ၊

ဧတေသု ဒိန္နာနိ မဟပ္ဖလာနိ။

ဣဒမ္ပိ သံဃေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၆) သတံ = ဘုရားစသော အရိယနွယ်ပေါင်း သူတော်ကောင်းတို့သည်။ ပသတ္ထာ = နှစ်ထောင်းအားရမ်း ချီးမွမ်း ထောမနာအပ်ကုန်သော။ ယေ ပုဂ္ဂလာ = အကြင် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အဋ္ဌ = ရှစ်ယောက်တို့သည်။ ဟောန္တိ = ဖြစ်ကုန်၏။ (တနည်းကား) ပသတ္ထာ = ဘုရားစသော အရိယနွယ်ပေါင်း သူတော်ကောင်းတို့ နှစ်ထောင်းအားရမ်း ချီးမွမ်းထောမနာအပ်ကုန်သော။ ယေ ပုဂ္ဂလာ = အကြင် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အဋ္ဌသတံ = သော, သ, အ, ခိ ရိယမဂ္ဂါ စဉ်တိုင်းသာလျှင် ဒွါဒ,ဒွါဒ ဇောဝီ,ဒွနှင့် ဇယမဂ္ဂဋ္ဌာန် ပေါင်းပြန်သင်္ချာ ဇောပဉ္စာကို သဒ္ဓါ,ပညာ နှစ်ဖြာဓုရ မြှောက်ပွါးပြအပ်ရကား တရာ့ရှစ်ယောက်တို့သည်။ ဟောန္တိ = ဖြစ်ကုန်၏။ ဧတာနိ = ထိုရှစ်ယောက်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ (တနည်းကား) ဧတာနိ = ထိုတရာ့ရှစ်ယောက်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ စတ္တာရိ ယုဂါနိ = မဂ်ချင်း ဖိုလ်ချင်း စပ်လျဉ်းသောလျောက် ပေါင်း၍ကောက်ရကား လေးယောက်အစုံတို့သည်။ ဟောန္တိ = ဖြစ်ကုန်၏။ သုဂတဿ = မြတ်စွာဘုရား၏။ သာဝကာ = တပည့်ရင်းစစ် ဖြစ်ကြီး ဖြစ်တော်မူကြကုန်သော။ တေ ပုဂ္ဂလာ = ထိုလေးယောက်အစုံ ဂုဏ်မဟိဒ္ဓိ အရိယဇာတ် ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့သည်။ ဒက္ခိဏေယျာ = မဂ်ဉာဏ် ဖိုလ်ဉာဏ် နိဗ္ဗာန်ဆုံးစွန် တမလွန်ကို ရည်ညွှန်သတ်မှတ် သူဆက်ကပ်တိုင်း မြတ်သောအလှူကို ခံယူသုံးဆောင်ခြင်းငှါ ထိုက်ကုန်၏။ ဧတေသု = ထိုအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့၌။ (ဝါ) ထိုအရိယာပုဂ္ဂိုလ်တို့အား။ ဒိန္နာနိ = သဒ္ဓါကြည်ဖြူ ပေးအပ်သော အလှူတို့သည်။ မဟပ္ဖလာနိ = ယာမြေကောင်း၌ ရေလောင်းကြိုးကုတ် မျိုးကောင်းမြှုပ်က

၇၇၇

ခွန်တုတ်ပြည့်နှက် ရည်ရွယ်တိုင်း ထွက်သကဲ့သို့ မျက်မှောက်,မျက်ကွယ် ရွယ်ရာရည်ရာ ဆုပတ္ထနာတိုင်း သုခါဘိဝုဍ္ဎိ များမြတ်သော အကျိုးကျေးဇူး ရှိကုန်၏။ ဣဒမ္ပိ သံယေ = အယံ ဧဝ သံဃော = ဤလေးယောက်အစုံ ဂုဏ်မဟိဒ္ဓိ အရိယဇာတ် သံဃာတော်မြတ်သည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(ဤ၌။ ။အရိယာ တရာ့ရှစ်ပါး ကောက်ယူပုံမှာ- မဂ္ဂဋ္ဌာန် = မဂ်၌တည်သော အရိယာလေးပါး, ဖလဋ္ဌာန် = ဖိုလ်၌တည်သော အရိယာလေးပါးတို့ ရှိရာဝယ် (မဂ္ဂဋ္ဌာန်အရိယာ လေးပါးကို အသာထား၍) ဖလဋ္ဌာန်အရိယာလေးပါးတို့တွင် ၁-သောတာပတ္တိဖလဋ္ဌာန် = သောတာပန် အရိယာပုဂ္ဂိုလ်သည် (က) ဧကဗိဇီသောတာပန်= ဘဝမျိုးစေ့ တဘဝသာရှိသော သောတာပန်၊ (ခ) ကောလံကောလ သောတာပန် = နှစ်ဘဝ သုံးဘဝမှ ခြောက်ဘဝတိုင် ဘဝမျိုးစေ့ ကျန်ရှိသေးသော သောတာပန်၊ (ဂ) သတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန် = အလွန်ဆုံး ခုနစ်ကြိမ် ဘဝမျိုးစေ့ ကျန်ရှိသေးသော သောတာပန်ဟူ၍ သုံးမျိုးအပြားရှိ၏။ ထိုသုံးမျိုးတို့ကို ပဋိပဒါလေးမျိုးတို့ဖြင့် မြှောက်ပွါးသော် သောတာပန် ၁၂-ပါးဖြစ်၏။ (တရားအားထုတ်သည်မှ နီဝရဏကွာသည်တိုင်အောင် ဤအတွင်းသည် ပဋိပဒါခေတ်ဖြစ်သည်။ နီဝရဏကွာပြီးသည်နောက် မဂ်ဉာဏ်ရောက်အောင် အဘိညာ (=ထူးသော ဝိပဿနာဉာဏ်ပညာ)၏ ခေတ်ဖြစ်သည်။ ပဋိပဒါခေတ်၌ မပင်မပန်း ချမ်းသာလွယ်ကူစွာ နီဝရဏကို ခွါနိုင်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို သုခပဋိပဒါရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟုခေါ်၏၊ ထိုပဋိပဒါခေတ်၌ ခဲယဉ်းငြိုငြင်စွာ နီဝရဏကို ခွါရသောပုဂ္ဂိုလ်ကို ဒုက္ခပဋိပဒါရှိသော ပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်၏။ အဘိညာခေတ်၌ နီဝရဏကွာပြီးနောက် မဂ်သို့ လျင်စွာရောက်သော ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာရှိသောသူကို ခိပ္ပါဘိညပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်၏။ နီဝရဏကွာပြီးနောက် မဂ်သို့ နှေးကန်စွာရောက်သော ဝိပဿနာ ဉာဏ်ပညာရှိသောသူကို ဒန္ဓာဘိညပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်၏။ ၁-လွယ်ကူစွာ နီဝရဏကို ခွါနိုင်၍ မဂ်ဉာဏ်သို့ လျင်မြန်စွာရောက်သော

၇၇၈

ပုဂ္ဂိုလ်ကို သုခပဋိပဒါခိပ္ပါဘိညပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်၏။ ၂-လွယ်ကူစွာ နီဝရဏကို ခွါနိုင်ပြီးနောက် နှေးကန်စွာ မဂ်သို့ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို သုခပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်၏။ ၃-ခဲယဉ်းငြိုငြင်စွာ နီဝရဏကို ခွါပြီးနောက် မဂ်ဉာဏ်သို့ လျင်မြန်စွာရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ဒုက္ခပဋိပဒါခိပ္ပါဘိညပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်၏။ ၄-ခဲယဉ်းငြိုငြင်စွာ နီဝရဏကို ခွါပြီးနောက် နှေးကန်စွာ မဂ်သို့ရောက်သော ပုဂ္ဂိုလ်ကို ဒုက္ခပဋိပဒါဒန္ဓာဘိညပုဂ္ဂိုလ်ဟု ခေါ်၏။ သောတာပန်အရိယာ တမျိုးမျိုးလျှင် ဤပဋိပဒါလေးပါးဖြင့် မြှောက်ပွါး၍ ယူရသဖြင့် သောတာပန် ၁၂-ပါးဖြစ်၏။

သကဒါဂါမ် အရိယာသည်လည်း ကာမသကဒါဂါမ်, ရူပသကဒါဂါမ်, အရူပသကဒါဂါမ်ဟူ၍ သုံးမျိုးပြား၏။ ထိုသုံးမျိုးတို့ကို ပဋိပဒါလေးမျိုးတို့ဖြင့် မြှောက်ပွါးသော် သကဒါဂါမ်အရိယာ ၁၂-ပါးဖြစ်၏။ သောတာပန် ၁၂-ပါး သကဒါဂါမ် ၁၂-ပါးတို့ကိုရည်၍ နိသျ၌ “ဒွါဒ,ဒွါဒ”ဟု ရေးသားလေသည်။

အနာဂါမ်အရိယာသည် ၁-အန္တရာပရိနိဗ္ဗာယီအနာဂါမ်၊ ၂-ဥပဟစ္စပရိနိဗ္ဗာယီအနာဂါမ်၊ ၃-သသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊ ၄-အသင်္ခါရပရိနိဗ္ဗာယီ အနာဂါမ်၊ ၅-ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်ဟူ၍ ငါးမျိုးပြား၏။ အနာဂါမ်အရိယာတို့နေရာ သုဒ္ဓါဝါသ ငါးဘုံတို့ရှိရာ အဝိဟာဘုံ၌ အနာဂါမ်ငါးမျိုး, အတပ္ပါဘုံ၌ အနာဂါမ်ငါးမျိုး, သုဒဿာဘုံ၌ အနာဂါမ်ငါးမျိုး, သုဒဿီဘုံ၌ အနာဂါမ်ငါးမျိုး, အကနိဋ္ဌဘုံ၌ (ဥဒ္ဓံသောတအကနိဋ္ဌဂါမီ အနာဂါမ်ကိုနုတ်၍ ကျန်သော) အနာဂါမ်လေးမျိုးတို့ကို ရအပ်ကုန်ရကား အနာဂါမ်အရိယာပေါင်း ၂၄-ပါးဖြစ်၏။

ရဟန္တာအရိယာသည် ၁-သုက္ခဝိပဿကရဟန္တာ = ဈာန်အဘိညာဏ်မပါ ဝိပဿနာသက်သက်သာရှိသော ရဟန္တာ၊ ၂-သမထယာနိကရဟန္တာ = ဈာန်အဘိညာဏ် သမာဓိယာဉ်ရှိသော ရဟန္တာဟူ၍ နှစ်မျိုးပြား၏။ ယင်းသို့ အနာဂါမ်အရိယာ ၂၄-ပါး ရဟန္တာအရိယာ ၂-ပါးတို့ကိုရည်၍ နိသျ၌ “ဇောဝီ,ဒွနှင့်”ဟု ရေးသားလေသည်။ (ဇောဝီ = ၂၄-ပါး၊ ဒွ = ၂-ပါးဟု ဆိုလိုသည်)။

ဆိုအပ်ပြီးသည့် သောတာပန် အရိယာ ၁၂-ပါး, သကဒါဂါမ် အရိယာ ၁၂-ပါး, အနာဂါမ် အရိယာ ၂၄-ပါး, ရဟန္တာအရိယာ ၂-ပါးတို့နှင့် မဂ္ဂဋ္ဌာန်အရိယာ ၄-ပါးတို့ကို ပေါင်းသော် ၅၄-ပါးဖြစ်၏။ ထို၅၄-ပါးကို သဒ္ဓါဓုရ, ပညာဓုရ ၂-ပါးတို့ဖြင့် မြှောက်ပွါးသော်

၇၇၉

(သဒ္ဓါဓုရအရိယာ ၅၄-ပါး, ပညာဓုရအရိယာ ၅၄-ပါးဟု ဆိုလိုသည်) အဋ္ဌသတံအရ အရိယာပုဂ္ဂိုလ်ပေါင်း တရာ့ရှစ်ပါးဖြစ်၏။ ။သုတ္တနိပါတအဋ္ဌကထာ ဒုတိယအုပ် စာမျက်နှာ ၂၈၁, ၂၈၂-ရတနသုတ်အဖွင့်မှ ထုတ်နုတ်ဖော်ပြသည်)။

(၇) ယေ သုပ္ပယုတ္တာ မနသာ ဒဠှေန၊

နိက္ကာမိနော ဂေါတမသာသနမှိ။

တေ ပတ္တိပတ္တာ အမတံ ဝိဂယှ၊

လဒ္ဓါ မုဓာ နိဗ္ဗုတိ ဘုဉ္ဇမာနာ။

ဣဒမ္ပိ သံဃေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၇) ဂေါတမသာသနမှိ = ဂေါတမ- မည်သာ စောမြတ်စွာ၏ သာသနာတော်တွင်း၌။ ယေ ခီဏာသဝါ = အကြင်ပါပက အာသဝရေကြီး တွေတွေစီးကို နေမီးနှုန်းအပ် ဘုန်းအရဟတ်၏ ဆုံးသတ်ဂုဏ်စွမ်း အကုန်ခန်းတော်မူကြသော ရဟန္တာ အရှင်မြတ်တို့သည်။ ဒဠှေန = ကျောက်ဖြင့်ပြီးသော တောင်ကြီးအသွင် အလွန်လျှင် မြဲမြံခိုင်ခံ့လှစွာသော။ မနသာ = သမာဓိမဂ္ဂင် ယှဉ်တော်မူသော စိတ်ဖြင့်။ သုပ္ပယုတ္တာ = ကောင်းကောင်းမွန်မွန် လွန်စွာမြဲမြံ ကျင့်ကြံအားထုတ်တော်မူကြကုန်သည်ဖြစ်၍။ နိက္ကာမိနော = သမ္မာဒိဋ္ဌိ အမှူးရှိသော ဝီရိယအဟုန်ဖြင့် ဥဿုံသော ကိလေသာနှောင်အိမ်မှ တရှိန်တည်း လွတ်မြောက်တော်မူကြလေကုန်ပြီ။ တေ ခီဏာသဝါ = ထိုရဟန္တာ အရှင်မြတ်တို့သည်။ ပတ္တိပတ္တာ = ရတုံလတ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ကြီး နဂိုရ်ထီးကို ခိုမှီးတဖန် (ဝင်စားသောအားဖြင့်) ရတော်မူကြပြန်ကုန်သည်ဖြစ်၍။ အမတံ = သေခြင်းကင်းသဖြင့် အချင်းခပ်သိမ်း ငြိမ်းချမ်းသာယာလှသော နိဗ္ဗာန်ကို။ ဝိဂယှ = မပြတ်မလပ် အထပ်ထပ်လျှင် အရဟတ္တဖိုလ်ဇောတို့ဖြင့် အာရုံပြုကုန်၍။ မုဓာ = သွားခရီးကို အားကြီးမှောင့်ယောင့် တားဆီးနှောင့်တတ်သော တထောင့်ငါးရာ ကိလေသာရန်သူ မာန်မမူနိုင်သောအားဖြင့်။ လဒ္ဓါ = အပြီးအပိုင် လက်ကိုင်ရတော်မူကုန်သည်ဖြစ်၍။ နိဗ္ဗုတိံ = မီးဆယ့်တရပ် ကြွင်းမဲ့သတ်သော အရဟတ္တဖိုလ်ချမ်းသာကို။ ဘုဉ္ဇမာနာ = ကြည်သာရွှင်လန်း

၇၈၀

ချမ်းချမ်းမြမြ ခံစားတော်မူကြကုန်၏။ ဣဒမ္ပိ သံဃေ = အယံ ဧဝ သံဃော =ဤပါပက အာသဝရေကြီး တွေတွေစီးကို နေမီးနှုန်းအပ် ဘုန်းအရဟတ်၏ ဆုံးသတ်ဂုဏ်စွမ်း အကုန်ခန်းတော်မူကြသော ရဟန္တာသံဃာတော်သည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် ရတနာတော်ကြီးဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏိနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၈) ယထိန္ဒခီလော ပထဝိဿိတော သိယာ၊

စတုဗ္ဘိ ဝါတေဟိ အသမ္ပကမ္ပိယော။

တထူပမံ သပ္ပုရိသံ ဝဒါမိ၊

ယော အရိယသစ္စာနိ အဝေစ္စ ပဿတိ။

ဣဒမ္ပိ သံဃေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၈) ပထဝိဿိတော = တဆယ့်ခြောက်တောင် ဖွဲ့ရိုးဆောင်၍ ရှစ်တောင်ထဲလှိုက် မြေဝင်စိုက်အပ်သော။ ဣန္ဒခီလော = မြဲမြံကြံ့ခိုင် တံခါးတိုင်သည်။ စတုဗ္ဘိ ဝါတေဟိ = လေးမျက်နှာက ပက်ပါစူးစူး ဟူးဟူးခုန်စိုင်း အုံကာဝိုင်းသော မှုန်မှိုင်းမပြေ မုန်တိုင်းလေတို့ကြောင့်။ အသမ္ပကမ္မိယော = အနည်းငယ်မျှ ဗယ်,ညာတိမ်းပါး ယိမ်းယိုင်၍မသွားနိုင်သည်။ သိယာ ယထာ = ဖြစ်သကဲ့သို့။ ယော သပ္ပုရိသော = အရိယမဂ်လမ်း ထက်စခန်းသို့ တက်လှမ်းကာမှီ လာဝသီနှင့် ပါရမီပြည့်ကြောင်း ယူမြော်ညောင်းသော အကြင် သူတော်ကောင်း သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ အရိယသစ္စာနိ = ဒု, သ, နိ, မဂ် = လေးချက်သင်္ချာ အရိယသစ္စာတို့ကို။ အဝေစ္စ = ပဌမမဂ် ဉာဏ်ဖြင့်သက်၍။ ပဿတိ = မြင်၏။ တံ သပ္ပုရိသံ = ထိုသူတော်ကောင်း သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်ကို။ တထူပမံ = ထို လာဘော, အလာဘော, ယသော, အယသော သို့စသောအားဖြင့်

၇၈၁

လောကဓံရှစ်ထွေ မုန်တိုင်းလေတို့ကြောင့် အခြေတိမ်းပါး ယိမ်းယိုင်၍မသွားနိုင်သော တံခါးတိုင်ကြီးနှင့်တူ၏ဟူ၍။ အဟံ = ငါဘုရားသည်။ ဝဒါမိ = ဟော၏။ ဣဒမ္ပိ သံဃေ = အယံ ဧဝ သံဃော = ဤသူတော်ကောင်း သောတာပန် သံဃာတော်သည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၉) ယေ အရိယသစ္စာနိ ဝိဘာဝယန္တိ၊

ဂမ္ဘီရပညေန သုဒေသိတာနိ။

ကိဉ္စာပိ တေ ဟောန္တိ ဘုသံ ပမတ္တာ၊

န တေ ဘဝံ အဋ္ဌမမာဒိယန္တိ။

ဣဒမ္ပိ သံဃေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၉) ယေ သောတာပန္နာ = အကြင်မိစ္ဆာဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆာ ယှဉ်ကာမကပ် စင်စွာပြတ်ကြကုန်သော သတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဂမ္ဘီရပညေန = မြေအောက်, ရေအောက်, လေတလျှောက်နှင့် အစောက်လဟာ အောက်အဇဋာကို ဖောက်ကာထွက်လေ နက်လေလေကဲ့သို့ တွက်ရေမဆုံး အနှုန်းမစပ် မြတ်ပုညဝန် ဂုဏ်တံခွန်ကြောင့် အလွန်နက်နဲစူးရှသော ဉာဏ်ပညာရှိတော်မူသော မြတ်စွာဘုရားသည်။ သုဒေသိတာနိ = နက်နက်နဲနဲ ခဲခဲကြိတ်ကြိတ် စိတ်စိတ်ဖြာဖြာ ကျိုးကြောင်းရှာ၍ ကောင်းစွာ ဟောကြားတော်မူအပ်ကုန်သော။ အရိယသစ္စာနိ = မြတ်လည်းမြတ်သော ဆတ်ဆတ်ဧကန် မှန်လည်းမှန်သော လေးတန်ထင်ရှား မြတ်တရားတို့ကို။ ဝိဘာဝယန္တိ = မင်္ဂလာတန်ဆောင် ပညာရောင်ဖြင့် ထင်သာအောင် ပြုတော်မူကြလေကုန်၏။

၇၈၂

တေ သောတာပန္နာ = ထိုသတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ ဘုသံ ပမတ္တာ = လွန်လွန်မင်းမင်း သွန်ဆင်းအာရုံ ကာမဂုဏ်တို့၌ ခုံမင်မြူးထူး မေ့လျော့ကြူးကုန်သည်။ ကိဉ္စာပိ ဟောန္တိ = အကယ်၍ကား ဆယ်ရေးတရေး ဖြစ်တတ်ကြကုန်သေး၏။ တထာပိ = ထိုသို့ မြူးထူးမေ့လျော့၍ မူးရစ်ကာမဂုဏ် ဖြစ်တတ်ကြကုန်သော်လည်း။ တေ သောတာပန္နာ = ထိုသတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်တို့သည်။ အဋ္ဌမံ ဘဝံ = ခုနစ်ကြိမ်ထက် ဖြစ်ချိန်မရောက် ခေတ်ရှိန်ပျောက်၍ ရှစ်ကြိမ်မြောက်ဖြစ်သော ဘဝကို။ န အာဒိယန္တိ = မယူကြကုန်။ ဣဒမ္ပိ သံဃေ = အယံ ဧဝ သံဃော = ဤသတ္တက္ခတ္တုပရမ သောတာပန် သံဃာတော်သည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန် မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်သော မင်္ဂလာကြီးအစစ် ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၁၀) သဟာဝဿ ဒဿနသမ္ပဒါယ၊

တယဿု ဓမ္မာ ဇဟိတာ ဘဝန္တိ။

သက္ကာယဒိဋ္ဌိ ဝိစိကိစ္ဆိတဉ္စ၊

သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ ယဒတ္ထိ ကိဉ္စိ။

(၁၁) စတူဟ+ပါယေဟိ စ ဝိပ္ပမုတ္တော၊

ဆစ္စာဘိဌာနာနိ အဘဗ္ဗ ကာတုံ။

ဣဒမ္ပိ သံဃေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၁၀) အဿ = ထိုသောတာပန်ဟု နာမံတော်ရှိ ဂုဏ်ထူးသိအပ်သော အရိယာပုဂ္ဂိုလ်မြတ်သည်။ ဒဿနသမ္ပဒါယ = သောတာပတ္တိ မျှို့ဦးရှိသား အရိယာမဂ် ထိန်လက်ဝိုးဝင်း ပြည့်စုံခြင်းနှင့်။ သဟာဝ = တပြိုင်နက်သာလျှင်။

၇၈၃

ဇဟိတာ = သုတ်သင်ရှင်းလင်း ကင်းကင်းပြတ်ပြတ် စွန့်ပယ်အပ်ကုန်သော။ ဓမ္မာ = ဘဝကြီးငယ် အသွယ်သွယ်၌ တွယ်တွယ်ငြိငြိ ဖိလျက်ကြိတ်လျက် တနှိပ်စက်တည်း နှိပ်စက်သော တရားတို့သည်။ သက္ကာယဒိဋ္ဌိ = ခန္ဓာရုပ်နာမ် သမုဋ္ဌာန်ကို “ရူပံ အတ္တတော သမနုပဿတိ” အစရှိသည်ဖြင့် ငါ၏ဥစ္စာ ငါဟုယူမှား နှစ်ဆယ်သော သက္ကာယဒိဋ္ဌိတရား၎င်း။ ဝိစိကိစ္ဆိတဉ္စ = သဿတုစ္ဆေဒ အဓိစ္စသမုပ္ပန် သွင်သဏ္ဌာန်စသည်တို့ကို ထောက်ခံသဟဲပြု၍ “ဤယခု ငါ အတိတ်က ဖြစ်ဘူးပါလေ၏လော” သို့စသော အတိတ်ငါးရပ်, အနာဂတ်ငါးတန်, ပစ္စုပ္ပန်ခြောက်ပါး အပေါင်းအားဖြင့် ၁၆- ပါးသော ယုံမှားခြင်း..၊ ဗုဒ္ဓ, ဓမ္မ, သံဃ, သိက္ခာ ပုဗ္ဗာ, ပရန် ပုဗ္ဗန္တာပရန္တ ပဋိစ္စသမုပ္ပါဒ် = ပေါင်းရှစ်ရပ်၌ ရစ်ပတ်ယုံမှားခြင်း.. ယင်းသို့ ၁၆- ပါး, ၈- ပါး ဖြစ်ပွါးလာဘိ ယုံမှားရှိသော ဝိစိကိစ္ဆာတရား၎င်း။ သီလဗ္ဗတံ ဝါပိ = နွားတို့အကျင့် ခွေးအကျင့်ကား သင့်မြတ်လှစွာ သံသရာမှ မြန်စွာငြိမ်းအေး လွတ်မြောက်ရေး- ဟု တွေးမှားသော သီလဗ္ဗတပရာမာသတရား၎င်း။ ဣတိ = ဤသို့။ တယော = သုံးပါးတို့သည်။ အဿ ဘဝန္တိ = ဖြစ်ကုန်၏။ ကိဉ္စိ = စိုးစဉ်းအနည်းငယ် မကြီးကျယ်သော။ ယံ ကိလေသဇာလံ = အကြင် ကိလေသာတည်းဟူသော ကွန်ယက်သည်။ အတ္ထိ = ရှိ၏။ တမ္ပိ = ထိုကိလေသာတည်းဟူသော ကွန်ယက်ကိုလည်း။ ဇဟိတံ = စွန့်ပယ်အပ်ပြီ။ (တနည်းကား) ကိဉ္စိ = မကြီးမကျယ် အနည်းငယ်သာလျှင်ဖြစ်သော။ ကိလေသဝဋ္ဋံ = ကာမဂုဏ်၌ အာရုံလှည့်ကာ ငြိပွေလာသော ကိလေသာဝဋ်တရားသည်။ ယဒိ အတ္ထိ = ကိုယ်၌တွယ်လျက် အကယ်၍ကား ကျန်ရှိငြားသေး၏။ တထာပိ = ထိုသို့ကိုယ်ဝယ် အနည်းငယ်မျှ တွယ်တွယ်ငြိငြိ ကိလေသာရှိသေးသော်လည်း -

     (၁၁) သော = ထိုသောတာပန် ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ စတူဟိ = လေးပါးကုန်သော။ အပါယေဟိ = တိရစ္ဆာန်,ပြိတ္တာ သူရကာ,နရက် ကြောက်မက်စဖွယ် အပါယ်ဘေးကြီးတို့မှ။ ဝိပ္ပမုတ္တော = မယွင်းမချွတ် စင်းလုံးကျွတ်အောင် ကင်းလွတ်တော်မူရလေပြီ။

၇၈၄

ဆ = ခြောက်ပါးကုန်သော။ အဘိဌာနာနိ စ = ပဉ္စာနန္တရိယ အညသတ္ထာရုဒ္ဒိဿ ခြောက်ဝသင်္ချာ ရုန့်ရင်းသော အရာတို့ကိုလည်း။ ကာတုံ = ပြုခြင်းငှါ။ အဘဗ္ဗော = မထိုက်။ ဣဒမ္ပိ သံဃေ = အယံ ဧဝ သံဃော = ဤသောတာပန်ဟု နာမံတော်ရှိ ဂုဏ်ထူးသိအပ်သော အရိယသံဃာတော်သည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၁၂) ကိဉ္စာပိ သော ကမ္မ ကရောတိ ပါပကံ၊

ကာယေန ဝါစာ ဥဒ စေတသာ ဝါ။

အဘဗ္ဗ သော တဿ ပဋိစ္ဆဒါယ၊

အဘဗ္ဗတာ ဒိဋ္ဌပဒဿ ဝုတ္တာ။

ဣဒမ္ပိ သံဃေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၁၂) သော = ထိုသစ္စာလေးရပ် တရားမြတ်ကို တပ်အပ်ထင်ထင် ဆတ်ဆတ်မြင်သော အရှင်အရိယာ သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ ကာယေန ဝါ = ကိုယ်ဖြင့်၎င်း။ ဝါစာ = ဝါစာယ ဝါ = နှုတ်ဖြင့်၎င်း။ ဥဒ = ထိုမြို့။ စေတသာ ဝါ = ကိုယ်လည်းမလှုပ် နှုတ်လည်းမမြွက် စိတ်သက်သက်ဖြင့်၎င်း။ ပါပကံ = မှေးမှေးမှိန်မှိန် သေးသိမ်ယုတ်ညံ့သော။ ကမ္မံ = အကုသိုလ်နု မကောင်းမှုကို။ ကိဉ္စာပိ ကရောတိ = အကယ်၍ကား တိမ်းပါးခဲ့ရေး ပြုလုပ်မိတတ်သေး၏။ တထာပိ = ထိုသို့ သတိလွတ်ကင်း ချွတ်ယွင်းတိမ်းပါး ပြုလုပ်မိငြားသော်လည်း။ သော = ထိုသောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်သည်။ တဿ = ထိုမိမိပြုသော မကောင်းမှု အနည်းငယ်ကို။ ပဋိစ္ဆဒါယ = မပြောပလောက် ပျောက်လွယ်ပြီးလွယ် အနည်းငယ်သာတကားဟု ဖုံးကွယ်လျှို့ဝှက်ခြင်းငှါ။ အဘဗ္ဗော = မထိုက်။

၇၈၅

ဒိဋ္ဌပဒဿ = ဘေးခပ်သိမ်းတို့ ငြိမ်းရာအမှန် မြင်အပ်ပြီးသော နိဗ္ဗာန်ရှိသော သောတာပန်ပုဂ္ဂိုလ်၏။ အဘဗ္ဗတာ = ပြုမိသမျှ မှုပါပကို ကာယ, ၀စီ, မနသီဖြင့် ထိုဤကောက်ကျစ် ဖုံးလွှမ်းခြင်းငှါ မထိုက်သည်၏အဖြစ်ကို။ သတ္ထာရာ = ငါတို့ဆရာ အစိန္တေယျ ဘုရားမြတ်စွာသည်။ ဝုတ္တာ = ဟောကြားတော်မူအပ်ပြီ။ ဣဒမ္ပိ သံယေ = အယံ ဧဝ သံဃော = ဤသစ္စာလေးရပ် တရားမြတ်ကို တပ်အပ်ထင်ထင် ဆတ်ဆတ်မြင်သော အရှင်အရိယာ သောတာပန် သံဃာသည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = လောကီ လောကုတ္တရာ မွန်မြတ်စွာသော မင်္ဂလာ အစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၁၃) ဝနပ္ပဂုမ္ဗေ ယထ ဖုဿိတဂ္ဂေ၊

ဂိမှာန မာသေ ပဌမသ္မိ ဂိမှေ။

တထူပမံ ဓမ္မဝရံ အဒေသယိ၊

နိဗ္ဗာနဂါမိံ ပရမံ ဟိတာယ။

ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၁၃) ဂိမှာနံ = ဥဏှဂူ၏ ဂုဏ်ယူပြင်းပြ နွေလေးလတို့တွင်။ ပဌမသ္မိံ ဂိမှေ = ရှေးဦးအစ နွေကာလဖြစ်သော။ မာသေ = စိတြနှင့် မိဿရာသီ ခါညီဝေါဟာ ဂေါဇာအသစ် သက္ကရာဇ်ပြောင်းကူး နှစ်နှောင်းဦးသား တန်းခူးခေါ်ဝေါ်သောလ၌။ ဖုဿိတဂ္ဂေ = ခါညီစရိုက် ရာသီလိုက်၍ အကိုက်ညွန့်ရှင် လန်းလန်းရွှင်လျက် ဝန်းကျင်ပတ်ကုံး ရှုမြင်၍မဆုံးနိုင်အောင် ပင်လုံးကျွတ်ပွင့်သော အဖျားရှိသော။ ဝနပ္ပဂုမ္ဗေ = လေပြင်းမုန်တိုင်း အုံကာဆိုင်းလည်း ကိုင်းချင်းခက်ချင်း တက်ဆင်းယှဉ်တွဲ အေးယာဉ်လွှဲသို့ နွှဲကာအီကာ လေပြည်လာလည်း သာယာလူးလွန့်

၇၈၆

ဖူးအညွန့်တို့ မြူးကွန့်ကြရုံ မြူခိုးမှုန်လည်း အုံတဝိုင်းဝိုင်း ဆိုင်းတမို့မို့ မှိုင်းညို့ညို့နှင့် နှစ်မြို့ဖွယ်ရှိလှသော တောအုပ်ကြီးသည်။ သသိရိကော ယထာ = စိမ့်စမ်းစွေသွန် ရေတံခွန်နှင့် လေဝှန်လောင်းသုတ် ရွက်ဟောင်းပြုတ်၍ ကျေးနှုတ်အသွင် ရွက်သစ်ပြင်လျက် ပင်ငယ်တသီး ပင်ကြီးတရပ် ပင်လတ်တချို့ ကင်းငုံစို့နှင့် အချို့ကြီးရင့် သီးကာပွင့်သဖြင့် လွင့်တကြိုင်ကြိုင် မြိုင်ဟေမဝန် မွှေးပေါင်းသွန်၍ အလွန်လျှင် နှစ်သက်ဖွယ် ရှုချင်ဖွယ် တင့်တယ်လှပသော အသရေရှိသကဲ့သို့။ တထူပမံ = ထိုတောအုပ်ကြီးသဖွယ် တင့်တယ်စွာလှ ကလျာဏသုံးစုံ သဒ္ဒါလင်္ကာရ အတ္ထာလင်္ကာရ တည်းဟူသော ပန်းရနံ့တို့နှင့် ပြည့်စုံသော။ နိဗ္ဗာနဂါမိံ = ခန္ဓာကောင်ကြီး တောက်လောင်မီးကို ဆီး၍ငြိမ်းကာ နိဗ္ဗုတာသို့ လျင်စွာဖြောင့်မတ် ရောက်စေတတ်သော။ ဓမ္မဝရံ = ဝိမုတ္တိရသ တပါးပြလျက် ဓမ္မ,ဝိနယာ နှစ်ပါးလာသား သုံးဖြာပိဋကတ် ငါးရပ်နိကာယ် အင်ကိုးသွယ်နှင့် အကျယ်ထုတ်ပြန် ဓမ္မက္ခန်ပေါင်း လေးထောင်ဆောင်းလျက် ရှစ်သောင်းအရေအတွက်ရှိသော ပရိယတ္တိ တရားတော်မြတ်ကို။ ပရမံ ဟိတာယ = အလွန်မြတ်သော ပရမတ်သဘော လောကုတ္တရာ ဥစ္စာစီးပွါး ကြီးမား ဖြစ်ထွန်းစေခြင်း အကျိုးငှါ။ ဘဂဝါ = မြတ်စွာဘုရားသည်။ အဒေသယိ = ဩဃ, ယောဂ နစ်မွန်းကြသော ဒုက္ခိတသတ္တဝါ ဝေနေယျာတို့အား ကရုဏာရှေးရှူ ဟောကြားတော်မူလေပြီ..။ ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ = အယံ ဧဝ ဗုဒ္ဓေါ = ဤဩဃ, ယောဂ နစ်မွန်းကြသော ဒုက္ခိတသတ္တဝါ ဝေနေယျာတို့အား ကရုဏာရှေးရှူ ဟောကြားတော်မူပေသော လူသုံးဦးတို့ကိုးကွယ်ရာ အစိန္တေယျ ဘုရားမြတ်စွာသည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = ဝိသိဋ္ဌတရ အတိဣဋ္ဌမောဠီ သောဘိဏီဖြစ်၍ လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = ပစ္စုပ္ပန်နှင့် သံသရာကောင်းကျိုး တိုးထက်တိုးအောင် မြတ်နိုးဖွယ်ရာ ကိုးကွယ်ရာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် လောကုတ္တရာ ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = ဘေးရန်ဟူ၍ မြူမငွေ့ပဲ ပြကတေ့ ကျန်းကျန်းမာမာ

၇၈၇

ချမ်းချမ်းသာသာ လောကီ လောကုတ္တရာ မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၁၄) ဝရော ဝရညူ ဝရဒေါ ဝရာဟရော၊

အနုတ္တရော ဓမ္မဝရံ အဒေသယိ။

ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၁၄) ဝရော = သဗ္ဗညုတ မကုဋကုဋ အတုလရန်နိုင် ဉာဏ်မဏ္ဍိုင်ကို ပြိုင်ဖော်မယူ ပိုင်တော်မူသဖြင့် တဆူဓမ္မရာဇ် မင်းဆုံးဖြစ်၍ စင်စစ်လွန်ကဲ ထူးမြတ်တော်မူထသော။ ဝရညူ = မြတ်စွာလှသော ပရမဂမ္ဘီ သန္တီခေမံ နေရဗာန်ကို ရွှေဉာဏ်တော်တွင်း သွင်းလျက်သွင်းလျက် ဝင်းဝင်းလက်မျှ မျက်မှောက်ထိမိ ကိုယ်တော်တိုင် သိတော်မူထသော။ ဝရဒေါ = ကာမ, ရူပ, အရူပ- ဟု လူတကွနတ် သုံးဘုံရပ်သူတို့အား မြတ်သောအကျိုးကို ပေးတော်မူထသော။ ဝရာဟရော = ကာမ, ရူပ, အရူပ- ဟု လူတကွနတ် သုံးဘုံရပ်သူတို့၏ မြတ်သောအကျိုးကို ဆောင်တော်မူထသော။ အနုတ္တရော = လူနတ်ဗြဟ္မာ ဘုံသုံးရွာ၌ နှုန်းရာမရှိ အမိတပရမ ပစိတကြောင့် အသဒိသပုဂ္ဂိုလ် ထုတ်ဆိုပတ်ကုံး မစပ်နှုန်းနိုင်အောင် အမြတ်ဆုံး ဖြစ်တော်မူသော ရှင်ပင်ဘုရားသည်။ ဓမ္မဝရံ = မဂ်,ဖိုလ်,နိဗ္ဗာန် ဓမ္မက္ခန်ကျယ်ဝင့် နယ်ကုန်ဖွင့်အပ်သည့် ဆယ်ဆင့်သောတရားတော်မြတ်ကို။ အဒေသယိ = မှောင်အဝိဇ္ဇာ မပိတ်ကာစိမ့် စိတ်ဖြာခွဲဝေ ဟောကြားတော်မူလေပြီ။ ဣဒမ္ပိ ဗုဒ္ဓေ = အယံ ဧဝ ဗုဒ္ဓေါ = ဤလူ,နတ်,ဗြဟ္မာ ဘုံသုံးရွာ၌ နှုန်းရာမရှိ အမိတပရမ ပစိတကြောင့် အသဒိသပုဂ္ဂိုလ် ထုတ်ဆိုပတ်ကုံး မစပ်နှုန်းနိုင်အောင် အမြတ်ဆုံးဖြစ်တော်မူသော ရှင်တော်ဘုရားသည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = ဝိသိဋ္ဌတရ အတိဣဋ္ဌမောဠီ သောဘိဏီဖြစ်၍ လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန် မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = ပစ္စုပ္ပန်နှင့် သံသရာကောင်းကျိုး တိုးထက်တိုးအောင် မြတ်နိုးဖွယ်ရာ ကိုးကွယ်ရာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် လောကုတ္တရာ ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။

၇၈၈

ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = ဘေးရန်ဟူ၍ မြူမငွေ့ပဲ ပြကတေ့ ကျန်းကျန်းမာမာ ချမ်းချမ်းသာသာ လောကီ လောကုတ္တရာ မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၁၅) ခီဏံ ပုရာဏံ န၀ နတ္ထိ သမ္ဘဝံ၊

ဝိရတ္တစိတ္တာယတိကေ ဘဝသ္မိံ။

တေ ခီဏဗီဇာ အဝိရုဠှိဆန္ဒာ၊

နိဗ္ဗန္တိ ဓီရာ ယထယံ ပဒီပေါ။

ဣဒမ္ပိ သံဃေ ရတနံ ပဏီတံ၊

ဧတေန သစ္စေန သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၁၅) ယေသံ ခီဏာသဝါနံ = အကြင် တရားကိုယ်အားဖြင့် ထိုထိုမလွတ် ဂေါတြဘူနယ်ကုန် ဘုံအားဖြင့် ဘဝဂ်တိုင် တက်နိုင် ဆုတ်နစ် မြှုပ်နှစ်ကာမျှော အာသဝေါတို့၏ ကြာတောမိုးရေ ကွာလျှောကြွေသကဲ့သို့ ပရမေဘုန်းတန်း အဆုံးခန်းတော်မူကြသော ရဟန္တာအရှင်မြတ်တို့အား။ ပုရာဏံ = အာသဝဆူလျှမ်း မယူမှန်းနိုင်သဖြင့် သူကာဏ်းဝိုးဝါး ခရီးလမ်းသွားသကဲ့သို့ မှားချည်မှန်ချည် သံသရာမြင့်ရှည်အောင် လည်ရခြင်းအကြောင်း အတိတ်က ကောင်း,မကောင်းခဲ့သည့် အဟောင်းဖြစ်သော ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံသည်။ ခီဏံ = မဂ်ပုဆိန်ဖြင့် တရှိန်တည်း ခုတ်ထစ် နုတ်ပစ်၍ အငုတ်အမြစ်နှင့်တကွ ကုန်ပြီ။ နဝံ သမ္ဘဝံ = တရံတဆစ် တဖန်ဖြစ်လတ္တံ့သော အသစ်ကုသိုလ်ကံ, အကုသိုလ်ကံသည်လည်း။ နတ္ထိ = မရှိ။ အာယတိကေ = လာလတ္တံ့သော။ ဘဝသ္မိံ = ဘဝခန္ဓာ သံသရာ၌။ ဝိရတ္တစိတ္တာ = တပ်ခြင်းကင်းသဖြင့် အချင်းခပ်သိမ်း ချစ်ဖွယ်ခင်ဖွယ် နှစ်သက်ဖွယ်ဟု မတွယ်တာသော စိတ်ရှိတော်မူကုန်၏။ ခီဏဗီဇာ = မျိုးသီးလုံးကို မီးအုံးသောပုံ, ပြုတ်သောပုံကဲ့သို့ ကုန်ပြီးသော ပဋိသန္ဓေမျိုးစေ့ ရှိတော်မူကုန်၏။ အဝိရုဠှိဆန္ဒာ = သံသရာအဓွန့် ကွန့်ကွန့်လည်လည် အညွန့်ရှည်အောင် မစည်ပင် မကြီးပွါး နည်းပါးကင်းပြတ်သော

၇၈၉

အလိုဆန္ဒရှိတော်မူကုန်၏။ အယံ ပဒီပေါ = ထိန်တပြောင်ပြောင် ရှိန်ရောင်ညီးညီး ဤဆီမီးသည်။ နိဗ္ဗုတော ယထာ = သွားရာမမြင် ဤတွင်ပျောက်ပြေ ငြိမ်းသေလေသကဲ့သို့။ (ဤစာပိုဒ်ကို ဟောစဉ်ခဏ လိစ္ဆဝီမင်းတို့ ထွန်းထားသော ဆီမီးငြိမ်းသည်ကို သက်သေဥပမာညွှန်ပြ၍ ဟောခြင်းဖြစ်သည်)။ ဓီရာ = သမာဓိဂုဏ် အင်စုံကြီးရင့် ဉာဏ်မျက်စိ ပွင့်တော်မူကုန်သော။ တေ ခီဏာသဝါ = ထိုရဟန္တာ အရှင်မြတ်တို့သည်။ နိဗ္ဗန္တိ = ခန္ဓာပျက်ကိန်း လက်စသိမ်း၍ အငြိမ်းကြီး ငြိမ်းတော်မူကြလေကုန်ပြီ။ ဣဒမ္ပိ သံဃေ = အယံ ဧဝ သံဃော = ဤတရားကိုယ်အားဖြင့် ထိုထိုမလွတ် ဂေါတြဘူနယ်ကုန် ဘုံအားဖြင့် ဘဝဂ်တိုင် တက်နိုင်ဆုတ်နစ် မြှုပ်နှစ်ကာမျှော အာသဝေါတို့၏ ကြာတောမိုးရေ ကွာလျှောကြွေသကဲ့သို့ ပရမေဘုန်းတန်း အဆုံးခန်းတော်မူသော ရဟန္တာ သံဃာတော်သည်သာလျှင်။ ပဏီတံ = ဝိသိဋ္ဌတရ အတိဣဋ္ဌမောဠီ သောဘိဏီဖြစ်၍ လောကီဥစ္စာ ရတနာတို့ထက် သာလွန်မြင့်မြတ်သော။ ရတနံ = ပစ္စုပ္ပန်နှင့် သံသရာကောင်းကျိုး တိုးထက်တိုးအောင် မြတ်နိုးဖွယ်ရာ ကိုးကွယ်ရာသော မင်္ဂလာကြီးအစစ် လောကုတ္တရာ ရတနာတော်ကြီး ဖြစ်ပေ၏။ ဧတေန သစ္စေန = ဤသို့ မဖောက်မပြန် အမှန်ကိုသာ ဆိုရသောသစ္စာကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = ဘေးရန်ဟူ၍ မြူမငွေ့ပဲ အရှေ့လောကဓာတ်မှ တက်လတ်သော ဘာနုမရာဇာ စကြာနေမင်းသည် ဆီးနှင်း, မြူ, တိမ်, သူရိန်, မီးခိုး ရန်မျိုးနှင့်မကြိမ်ရ၍ နိမ္မလလက္ခဏာ ရှိသကဲ့သို့ ပြကတိ ပွင့်လန်း၍ ချမ်းသာတကာတို့ အထွတ်အဖျား ဘုရား, ပစ္စေကဗုဒ္ဓါ, အရိယာသာဝက အမိတဘဂျဝန် ဘဝန္တဂု = သုံးဌာနဆုတို့တွင် တခုခုအလိုရှိအပ်သော အဓိဋ္ဌာန်ဖြင့် နိဗ္ဗာန်တိုင်အောင်သော လောကီ လောကုတ္တရာ မင်္ဂလာအစီးအပွါးသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၁၆) ယာနီဓ ဘူတာနိ သမာဂတာနိ၊

ဘုမ္မာနိ ဝါ ယာနိ ၀ အန္တလိက္ခေ။

တထာဂတံ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ၊

ဗုဒ္ဓံ နမဿာမ သုဝတ္ထိ ဟောတု။

၇၉၀

     (၁၆) ဘုမ္မာနိ = ဗိမာန်ဘုံဆောင် ဂုဏ်ရောင်ကြက်သရေ ဘုန်းမိုးစွေလျက် မြေ၌ တည်ကုန်သော။ ယာနိ ဘူတာနိ ဝါ = အကြင် ဘုမ္မစိုး, ရုက္ခစိုး တန်ခိုးကြီးမြတ် စတုမဟာရာဇ်, တာဝတိံသာ- စသောနတ်တို့သည်၎င်း။ အန္တလိက္ခေ = တန်ခိုးဂုဏ်ရောင် ဘုံဆောင်ကွန့်ဝဲ ပန်းဆိုင်းဆွဲသကဲ့သို့ လွန်ကဲဣဒ္ဓိပါဒ် ကောင်းကင်ရပ်၌။ ဌိတာနိ = အာဏာလွှမ်းမိုး အုပ်စိုးတည်နေကြကုန်သော။ ယာနိ ဘူတာနိ ဝါ = အကြင် ယာမာအစ အကနိဋ္ဌအဆုံး ပေါင်းရုံးများစွာ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည်၎င်း။ ဣဓ = ဤပရိတ်တော်မြတ် ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ်ရာ အရပ်သို့။ သမာဂတာနိ = အညီအညာ စည်းဝေးလာကြကုန်၏။ တေ မယံ = ထိုသို့ညီညာ ရောက်လာသမျှ ဂါရဝညွတ်ပျောင်း အကျွန်ုပ် နတ်အပေါင်းတို့သည်။ တထာဂတံ = ရှေးရှေးသခင် နောင်တော်ရှင် တို့ကဲ့သို့ အစဉ်သဖြင့် လာခြင်းကောင်းတော်မူသော။ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ = ဗြဟ္မာ,နတ်,လူ = သုံးဘုံသူတို့ ကြည်ဖြူကော်ရော် ရှိပူဇော်အပ်သော။ ဗုဒ္ဓံ = သစ္စာလေးပါး မြတ်တရားကို ပိုင်းခြားကုန်စင် ကိုယ်တော်တိုင် မြင်ပြီး၍, အကြင်နတ်လူ သုံးဘုံသူတို့အားလည်း နယူပဒေ မူသေပေးအပ် သိစေတော်မူတတ်သော = နှစ်ရပ်ထုတ်ပြ ပုဒ်ဝစနကြောင့် ဗုဒ္ဓနာမံ ရွှေဘွဲ့တော်ခံအပ်သော သယမ္ဘူထွတ်ထား အစိန္တေယျ မြတ်စွာဘုရားကို။ နမဿာမ = ရိုသေမြတ်နိုး လက်စုံမိုး၍ ရှိခိုးပူဇော်ကြပါကုန်၏။ တေန = ထိုသို့ ရှိခိုးပူဇော်ကြသော ပဏာမစေတနာ၏ မဟာနုဘော် ဂုဏ်တေဇော်ကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = ဘေးရန်ဟူ၍ မြူငွေ့မသန်း ကျန်းမာချမ်းသာခြင်းသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၁၇) ယာနီဓ ဘူတာနိ သမာဂတာနိ၊

ဘုမ္မာနိ ဝါ ယာနိ ၀ အန္တလိက္ခေ။

တထာဂတံ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ၊

ဓမ္မံ နမဿာမ သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၁၇) ဘုမ္မာနိ = ဗိမာန်ဘုံဆောင် ဂုဏ်ရောင်ကြက်သရေ ဘုန်းမိုးစွေလျက် မြေ၌ တည်ကုန်သော။

၇၉၁

ယာနိ ဘူတာနိ ဝါ = အကြင်ဘုမ္မစိုး ရုက္ခစိုး တန်ခိုးကြီးမြတ် စတုမဟာရာဇ်, တာဝတိံသာ- စသောနတ်တို့သည်၎င်း။ အန္တလိက္ခေ = တန်ခိုးဂုဏ်ရောင် ဘုံဆောင်ကွန့်ဝဲ ပန်းဆိုင်းဆွဲသကဲ့သို့ လွန်ကဲဣဒ္ဓိပါဒ် ကောင်းကင်ရပ်၌။ ဌိတာနိ = အာဏာလွှမ်းမိုး အုပ်စိုးတည်နေကြကုန်သော။ ယာနိ ဘူတာနိဝါ = အကြင်ယာမာအစ အကနိဋ္ဌအဆုံး ပေါင်းရုံးများစွာ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည်၎င်း။ ဣဓ = ဤပရိတ်တော်မြတ် ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ်ရာ အရပ်သို့။ သမာဂတာနိ = အညီအညာ စည်းဝေးလာကြကုန်၏။ တေ မယံ = ထိုသို့ညီညာ ရောက်လာသမျှ ဂါရဝညွတ်ပျောင်း အကျွန်ုပ် နတ်အပေါင်းတို့သည်။ တထာဂတံ = ယုတ်မာဆိုးတောင်း ကိလေပေါင်းကို ပြတ်တောင်းစင်ကြယ် ပယ်သောအခြင်းအရာအားဖြင့်ဖြစ်သော။ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ = ဗြဟ္မာ, နတ်, လူ = သုံးဘုံသူတို့ ကြည်ဖြူကော်ရော် ရှိပူဇော်အပ်သော။ ဓမ္မံ = မိမိဟူသော ဖြူစင်ကုသိုလ် တရားကိုလျှင် ရိုသေသဖြင့် ကျင့်သောသူအား ပါယ်လေးပါးသို့ မလားရအောင် ဆောင်ယူပြီးလျက် ၀ဋ်မှထွက်စေတတ်သော မဂ်လေးတန် ဖိုလ်လေးတန် နိဗ္ဗာန် ပရိယတ် = ဆယ်ပါးသော တရားတော်မြတ်ကို။ နမဿာမ = ရိုသေမြတ်နိုး လက်စုံမိုး၍ ရှိခိုးပူဇော်ကြပါကုန်၏။ တေန = ထိုသို့ ရှိခိုးပူဇော်ကြသော ပဏာမစေတနာ၏ မဟာနုဘော် ဂုဏ်တေဇော်ကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = ဘေးရန်ဟူ၍ မြူငွေ့မသန်း ကျန်းမာချမ်းသာခြင်းသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

(၁၈) ယာနီဓ ဘူတာနိ သမာဂတာနိ၊

ဘုမ္မာနိ ဝါ ယာနိ ၀ အန္တလိက္ခေ။

တထာဂတံ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ၊

သံဃံ နမဿာမ သုဝတ္ထိ ဟောတု။

     (၁၈) ဘုမ္မာနိ = ဗိမာန်ဘုံဆောင် ဂုဏ်ရောင်ကြက်သရေ ဘုန်းမိုးစွေလျက် မြေ၌ တည်ကုန်သော။ ယာနိ ဘူတာနိ ဝါ = အကြင် ဘုမ္မစိုး ရုက္ခစိုး တန်ခိုးကြီးမြတ် စတုမဟာရာဇ်, တာဝတိံသာ- စသောနတ်တို့သည်၎င်း။ အန္တလိက္ခေ = တန်ခိုးဂုဏ်ရောင်

၇၉၂

ဘုံဆောင်ကွန့်ဝဲ ပန်းဆိုင်းဆွဲသကဲ့သို့ လွန်ကဲဣဒ္ဓိပါဒ် ကောင်းကင်ရပ်၌။ ဌိတာနိ = အာဏာလွှမ်းမိုး အုပ်စိုးတည်နေကြကုန်သော။ ယာနိ ဘူတာနိဝါ = အကြင်ယာမာအစ အကနိဋ္ဌအဆုံး ပေါင်းရုံးများစွာ နတ်ဗြဟ္မာတို့သည်၎င်း။ ဣဓ = ဤပရိတ်တော်မြတ် ရွတ်ဖတ်သရဇ္ဈာယ်ရာ အရပ်သို့။ သမာဂတာနိ = အညီအညာ စည်းဝေးလာကြကုန်၏။ တေ မယံ = ထိုသို့ညီညာ ရောက်လာသမျှ ဂါရဝညွတ်ပျောင်း အကျွန်ုပ် နတ်အပေါင်းတို့သည်။ တထာဂတံ = ကိုယ်ကျိုးစီးပွါး လွန်ကြီးမားအောင် တရားသဖြင့် ကောင်းစွာ ကျင့်တော်မူပေသော။ ဒေဝမနုဿပူဇိတံ = ဗြဟ္မာ, နတ်, လူ = သုံးဘုံသူတို့ ကြည်ဖြူကော်ရော် ရှိပူဇော်အပ်သော။ သံဃံ = ကံကြီး,ငယ်ကို နှီးနွယ်အတူ ဆောင်တော်မူသော အယူသီလ ကလျာဏပုထုဇဉ် သံဃာတော်အရှင်နှင့်တကွ သခင်ပရမတ် မြတ်လှစွာတောင်း အရိယာ သံဃာတော်မြတ်အပေါင်းကို။ နမဿာမ = ရိုသေမြတ်နိုး လက်စုံမိုး၍ ရှိခိုးပူဇော်ကြပါကုန်၏။ တေန = ထိုသို့ ရှိခိုးပူဇော်ကြသော ပဏာမစေတနာ၏ မဟာနုဘော် ဂုဏ်တေဇော်ကြောင့်။ ပါဏီနံ = သတ္တဝါတို့အား။ သုဝတ္ထိ = ဘေးရန်ဟူ၍ မြူငွေ့မသန်း ကျန်းမာချမ်းသာခြင်းသည်။ ဟောတု = ဖြစ်ပါစေသတည်း။

ရတနသုတ် နိဂုံးချုပ် အာသီသလင်္ကာ

ယံကိဉ်, ခယံ, ယံဗုဒ်, ယေပုဂ်၊

ယေသုပ်, ယထိန်, ယေရီ, သဟာ။

ကိဉ္စာ, ဝနပ်, ဝရော, ခီဏံ၊

ဝန္ဒာမိ သိရသာမဟံ-

အခံမူလ ယာနီဓ-နှင့် အာသီသဝတ် ယွင်းမချွတ်ပဲ ရွတ်ဖတ်ကြလေ၊ ကပ်သုံးထွေကို ဝေသာလီတွင် နိဒါန်းတင်တိုင်း အလျင်ဆောစွာ ကင်းစေပါလိမ့်..။ ကမ္မဝါသော ပဗ္ဗာသောဟု နောပဒေသ နေမကျအောင် ဖွေဆစမ်းဝါး မဆန်းပြားလင့်..။ ဘုရားရှင်ပင်

၇၉၃

စီရင်ဓမ္မစက် ရွှေနှုတ်ထွက်ထက် ထက်မြက်ပုံရည် ခုံအတည်ကို ယုံကြည်သူတို့ ဂုဏ်ရည်ညို့လိမ့်..။ ထို့ကြောင့်အန္တရာယ် စင်ကြယ်လိုသူ များရှင်လူတို့ အတူမရ ဂုဏ်ပေါင်းပြသား ရတနသုတ်ခေါ် ပရိတ်တော်ကို ပူဇော်မြတ်နိုး ယုံကြည်ကိုး၍- ရိုးရိုးရွတ်,နာစေကုန်သောဝ်။

(ဤရတနသုတ် အနက်နိသျနှင့် အာသီသလင်္ကာကို “မြင်းခြံမြို့ ၉-ဆောင်မူ မဟာပရိတ်တော်ကြီး နိသျသစ်ကျမ်း”မှ ထုတ်နုတ် ဖော်ပြအပ်ပါသည်)။

အခဏ်း ၄၂-ပြီး၏။

ဤတွင်ရွေ့ ဓမ္မရတနာအခဏ်း ပြီး၏။

ဤတွင်ရွေ့ကား မဟာဗုဒ္ဓဝင် ပဉ္စမတွဲတည်း။

**********